Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH Sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

102
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài luận văn là hệ thống lý luận cơ bản về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp. Phân tích thực trạng Kế toán hàng tồn kho tại Công ty TNHH sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên. Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tồn kho tại công ty TNHH sản xuất thương mại và dịch vụ Anh Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH Sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ---------------------------- HOÀNG LỆ NGA KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ---------------------------- HOÀNG LỆ NGA KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN Chuyên ngành : Kế toán Mã số : 60 34 03 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS,TS. Giang Thị Xuyến HÀ NỘI, NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Luận văn không có sự sao chép bất kỳ công trình nào trước đấy. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình! Học viên HOÀNG LỆ NGA
ii LỜI CẢM ƠN giả Kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH Sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên tiên, cho tác giả xin – Tác giả - Tác giả ng kế toán của doanh nghiệp hàng tồn kho Hà Nội, tháng 12 năm 2016
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ ........................................................................vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1, Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tổng quan Nghiên cứu: ........................................................................................ 2 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài luận văn : ......................................................... 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài luận văn: ............................................ 4 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn : ........................................................................... 4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu : ................................................................................... 5 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TRONG DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ ..................................................... 6 1.1. ĐẶC ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ YÊU CẦU QUẢN LÝ HÀNG TỒN KHO TRONG DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ ..................................... 6 1.1.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp thƣơng mại : ... 6 1.1.2. Yêu cầu quản lý hàng tồn kho tại các doanh nghiệp thƣơng mại ........... 7 1.2. KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO THEO GÓC ĐỘ KẾ TOÁN TÀI CHÍNH14 1.2.1. Xử lý thông tin kế toán hàng tồn kho : ................................................... 14 1.2.2.Trình bày thông tin trên báo cáo tài chính : ........................................... 26 1.3. KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO THEO GÓC ĐỘ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ...... 28 1.3.1 . Thu thập thông tin ................................................................................... 28 1.3.2. Xử lý và cung cấp thông tin phục vụ ra quyết định .............................. 29 1.3.3. Trình bày và cung cấp thông tin : ........................................................... 31 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 : ..................................................................................... 33 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN34
iv 2.1. TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN ..................................................................................... 34 2.1.1 Khái quát đặc điểm hoạt động kinh doanh của công ty TNHH sản xuất thƣơng mại và dịch vụ Anh Nguyên. ..................................................................... 34 2.1.2. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán ............................................................ 39 2.1.3 Đặc điểm công tác kế toán……………………………………………..42 2.1.4. Đặc điểm hàng tồn kho tại công ty TNHH sản xuất thƣơng mại và dịch vụ Anh Nguyên : ...................................................................................................... 45 2.2.THỰC TRẠNG KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO Ở CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN TRÊN PHƢƠNG DIỆN KẾ TOÁN TÀI CHÍNH .......................................................................................... 45 2.2.1. Phƣơng pháp kế toán hàng tồn kho và phƣơng pháp tính giá hàng tồn kho ..................................................................................................................... 45 2.2.2. : Thực trạng kế toán tổng hợp hàng tồn kho ......................................... 48 2.2.3. Kế toán chi tiết hàng tồn kho ................................................................... 50 2.2.4 . Trình bày thông tin trên báo cáo tài chính .......................................... 53 2.3. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SXTM VÀ DV ANH NGUYÊN................................................................. 53 2.3.1. Lập dự toán hàng tồn kho ........................................................................ 53 2.3.2. Thu thập thông tin liên quan đến hàng tồn kho phục vụ kế toán quản trị ..................................................................................................................... 54 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SXTM VÀ DV ANH NGUYÊN : ................................................................ 57 2.4.1. Về ƣu điểm trong kế toán HTK theo góc độ KTTC và KTQT............ 57 2.4.2.Về những mặt còn tồn tại, hạn chế : ........................................................ 59 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................ 62 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƢƠNG MẠI VÀ DỊCH VỤ63 ANH NGUYÊN........................................................................................................ 63
v 3.1. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CÔNG TY VÀ YÊU CẦU HOÀN THIỆN KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH SX TM VÀ DV ANH NGUYÊN.................................................................................................................. 63 3.1.1. Định hƣớng phát triển của công ty : ....................................................... 63 3.1.2. Những yêu cầu cơ bản của việc hoàn thiện kế toán hàng tồn kho ....... 63 3.2. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TẠI CÔNG TY TNHH THƢƠNG MẠI SẢN XUẤT VÀ DỊCH VỤ ANH NGUYÊN66 3.2.1. Hoàn thiện kế toán hàng tồn kho theo quan điểm kế toán tài chính ... 66 3.2.2. Hoàn thiện kế toán hàng tồn kho theo quan điểm kế toán quản trị .... 71 3.2.3. Ứng dụng công nghệ thông tin vào kế toán hàng tồn kho .................... 75 3.3. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP ............................................... 76 3.3 1. Về phía Nhà nƣớc ..................................................................................... 76 3.3.2. Về phía công ty TNHH SX TM và DV Anh Nguyên ............................ 77 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................ 78 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 80 PHỤ LỤC
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Giải nghĩa 1. CCDC Công cụ dụng cụ 2. DV Dịch vụ 3. GTGT Giá trị gia tăng 4. HTK Hàng tồn kho 5. KTTC Kế toán tài chính 6. KTQT Kế toán quản trị 7. KPCĐ Kinh phí công đoàn 8. SP Sản phẩm 9. SPDD Sản phẩm dở dang 10. SX Sản xuất 11. TNHH Trách nhiệm hữu hạn 12. TM Thương mại 13. TK Tài khoản 14. TSCĐ Tài sản cố định 15. VAS Chuẩn mực kế toán Việt Nam
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Bộ máy tổ chức của công ty TNHH SX TM và dịch vụ Anh Nguyên .... 36 Sơ đồ 2.2: Bộ máy kế toán công ty TNHH SX TM và DV Anh Nguyên ................. 40 Sơ đồ 2.3: Trình tự ghi sổ chi tiết hàng tồn kho : .................................................... 52 Biểu đồ 2.4 : Cơ cấu doanh thu giữa 6 tháng đầu năm 2015 và 6 tháng đầu năm 2016 ( ĐVT : %) ....................................................................................................... 55
1 MỞ ĐẦU 1, Tính cấp thiết của đề tài Hàng tồn kho là một bộ phận tài sản không thể thiếu trong bất kỳ chu trình sản xuất nào của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế quốc dõn. Hàng tồn kho không những phản ánh năng lực sản xuất, cơ sở vật chất và ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất mà cũn phản ánh quy mô và trình độ quản lý vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Đối với Việt Nam, khi tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành vấn đề thời sự như hiện nay, thì cùng với tài sản cố định, hàng tồn kho dần trở thành yếu tố quan trọng để tạo ra sức cạnh tranh của các doanh nghiệp. Để tăng năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh trên thị trường, các doanh nghiệp không chỉ đơn giản là quan tâm đến vấn đề có hay không một loại hàng tồn kho nào đó mà là sử dụng hàng tồn kho như thế nào và thông qua đó, điều quan trọng hơn là phải tìm ra các biện pháp hữu hiệu để bảo toàn, phát triển và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động, tạo điều kiện hạ giá thành sản phẩm, dịch vụ, quay vòng nhanh vốn lưu động để tái sản xuất và gia tăng giá trị doanh nghiệp. Hạch toán kế toán hàng tồn kho với chức năng và nhiệm vụ cung cấp các thông tin chính xác, kịp thời về hàng tồn kho cho nhà quản lý là một công cụ đắc lực góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn lưu động trong doanh nghiệp. Trước yêu cầu phát triển của nền kinh tế và xu hướng hội nhập quốc tế , vấn đề đổi mới , nâng cao hiệu quả công tác quản lý và hạch toán kế toán càng trở lên cần thiết. Với mục tiêu đó , chúng ta đã và đang nghiên cứu dần từng bước hoàn thiện hệ thống hạch toán kế toán. Đã có bốn chuẩn mực kế toán Việt Nam ra đời và nhiều văn bản , quyết định , thông tư được ban hành quy định , hướng dẫn việc hạch toán kế toán tại các doanh nghiệp. Công ty TNHH SX thương mại và dịch vụ Anh Nguyên là một đơn vị có khoản mục hàng tồn kho rất lớn xét cả về mặt số lượng và giá trị . Là một doanh nghiệp bán lẻ hàng nội thất với hệ thống trên 4.000 mặt hàng , hệ thống gồm 11 siêu
2 thị phân phối trên địa bàn Hà Nội và Hồ Chí Minh . Chính vì vậy , công tác quản lý và kế toán hàng tồn kho rất quan trọng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp Nhận thấy tầm quan trọng của công tác kế toán hàng tồn kho , tác giả đã chọn đề tài : “Kế toán hàng tồn kho tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên “ . 2. Tổng quan Nghiên cứu: Kế toán hàng tồn kho là một phần hành rất quan trọng đối với công tác kế toán của một doanh nghiệp . Vì thế đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này nhưng ở các góc độ khác nhau , trong những hoàn cảnh và điều kiện khác nhau.Tác giả đã tìm hiểu các bài báo , bài nghiên cứu và các luận văn của một số tác giả về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp như sau: Luận án tiến sỹ : “ Hoàn thiện kế toán hàng tồn kho trong các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp thuộc sở hữu nhà nước ở Việt Nam “ Tác giả Lê Thị Thanh Hải , Đại học thương mại, 2006 - Luận án đã nghiên cứu thực trạng kế toán hàng tồn kho theo hệ thống kế toán Việt Nam qua các thời kì , và thực trạng kế toán hàng tồn kho trong các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp thuộc sở hữu nhà nước Việt Nam . - Đưa ra được các nhận xét , đánh giá được ưu nhược điểm của chế độ kế toán và việc vận dụng chế độ kế toán của doanh nghiệp . - Nghiên cứu được thực trạng kế toán hàng tồn kho , đối chiếu so sánh với chuẩn mực kế toán quốc tế để thấy được những điểm phù hợp và chưa phù hợp cuả chế độ kế toán Việt Nam hiện hành , trên cơ sở đó đã đề xuất được những giải pháp hoàn thiện mang tính khoa học và khả thi trên cả 2 góc độ kế toán tài chính và kế toán quản trị. Bài báo Kế toán Hàng tồn kho “Phương pháp Kiểm kê định kỳ và Kê khai thường xuyên “ Thạc sỹ Đỗ Minh Thoa, Tạp chí kế toán, 2011. Bài báo tập trung nghiên cứu sự khác biệt nội dung, bản chất kế toán hạch toán giữa phương pháp kế toán Kê khai thường xuyên và Kiểm kê định kỳ.
3 - Đưa ra tình huống phân tích báo cáo và cách hạch toán phương pháp Kiểm kê định kỳ - Phân tích để thấy được doanh nghiệp áp dụng phương pháp kế toán nào trong thực tế để đảm bảo được yêu cầu Hàng tồn kho một cách chặt chẽ hơn. Trong luận văn thạc sỹ: “ Kế toán quản trị hàng tồn kho tại các doanh nghiệp của công ty cổ phần văn phòng phẩm Hồng hà “,Tác giả Nguyễn Thị Nhinh , Đại học Thương Mại , 2011 . Luận văn đã đưa ra được nhiều lý luận về quản trị kế toán hàng tồn kho , đề câp đên các phương pháp được sử dụng để nghiên cứu , đặc điểm hoạt động kinh doanh và cơ chế quản lý tại các doanh nghiệp của công ty CP văn phòng phẩm Hồng Hà ; tập trung phản ảnh những vấn đề về thực trạng tổ chức bộ máy kế toán , thực trạng về kế toán quản trị hàng tổn kho trên những nội dung cơ bản. Luận văn thạc sỹ: “Hoàn thiện Tổ chức công tác kế toán Hàng tồn kho nhằm tăng cường quản lý tại Công ty Cổ phần Vật Liệu Xây dựng Vận tải Đại Cát Lộc”, tác giả Bùi Thị Lan Anh, Đại học Dân lập Hải Phòng, 2012 Tác giả đã hệ thống hóa , phân tích và làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về tổ chức kế toán Hàng tồn kho ở góc độ thu nhận, hệ thống hóa và cung cấp thông tin kế toán về hoạt động kinh doanh vận tải Vật liệu Xây dựng. Luận văn tiếp cận phần hành Hạch toán Hàng tồn kho ở góc độ Kế toán tài chính. Tác giả cũng đưa ra giải pháp như lập sổ danh điểm hàng tồn kho, sử dụng tài khoản cấp 2 , hoàn thiện trích lập dự phòng, Hoàn thiện công tác kiểm kê, Hoàn thiện công tác luân chuyển chứng từ. Luận văn thạc sỹ: “Kế toán Hàng tồn kho tại Công ty Cổ phần Kim Tín”, tác giả Lê Thị Hồng Ngân, đại học Thương mại, 2013. Về lý thuyết, luận văn tổng hợp và hệ thống lý luận chung Kế toán Hàng tồn kho theo quy định văn bản pháp quy, hệ thống chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành. Về thực tiễn: đi sâu phân tích thực trạng kế toán Hàng tồn kho tại Công ty Cổ phần Kim Tín. Dựa trên quy định của văn bản pháp quy, hệ thống chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành để qua đó thấy được ưu điểm và tồn tại, những mặt chưa
4 tốt trong công tác hạch toán Hàng tồn kho tại Doanh nghiệp theo quan điểm Kế toán tài chính và Kế toán quản trị. Bài viết của ThS. Đặng Thế Hưng (2014) : “ Bản chất và mục đích của các khoản dự phòng trong doanh nghiệp “ , Tạp chí Kế toán Kiểm toán ( Số 8/2014 - 131 ). Bài viết đã đưa ra cách phân loại các khoản dự phòng trong doanh nghiệp , trong đó có dự phòng giảm giá hàng tồn kho , các nguyên tắc hạch toán và xử lý các khoản dự phòng, cách ghi nhận và xử lý các khoản dự phòng theo quy định hiện hành . Những nội dung trong bài viết sẽ giúp co cac doanh nghiệp nhận thức được tầm quan trọng của các khoản dự phòng giảm giá hàng tồn ko và cách xử lý khi có sự giảm giá hàng tồn kho trong doanh nghiệp . Qua những nghiên cứu , tác giả nhận thấy đã có rất nhiều bài viết về hàng tồn kho trong các doanh nghiệp , tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu về đề tài hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại đồ dùng trang trí nội thất và có nhiều chi nhánh , cửa hàng như công ty TNHH SX TM và DV Anh Nguyên . Vì vậy , việc nghiên cứu về đề tài này mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài luận văn : + Hệ thống lý luận cơ bản về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp + Phân tích thực trạng Kế toán hàng tồn kho tại Công ty TNHH sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên + Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán tồn kho tại công ty TNHH sản xuất thương mại và dịch vụ Anh Nguyên. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài luận văn: + Đối tượng nghiên cứu của đề tài là kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp + Phạm vi nghiên cứu của đề tài là kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH SX- TM- DV Anh Nguyên. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn : - Về mặt khoa học luận văn hệ thống hóa lý luận về kế toán hàng tồn kho trên cả 2 góc độ kế toán tài chính và kế toán quản trị.
5 - Về thưc tiễn luận văn đi sâu phân tích thực trạng về kế toán hàng tồn kho tại Công ty TNHH sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên, qua đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện kế toán hàng tồn kho nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán tại công ty TNHH TM SX và TM Anh Nguyên. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu : *) Phương pháp luận: dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lê Nin - Sử dụng các phương pháp tổng hợp , thống kê , phương pháp phân tích , so sánh … -Khảo sát thực tế về tổ chức công tác kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH thương mại sản xuất và dịch vụ Anh Nguyên *) Nghiên cứu các tài liệu, sách chuyên ngành, các công trình nghiên cứu khoa học, bài viết liên quan đến đề tài nghiên cứu; Một số thông tư, nghị định, công văn quy định chế độ tài chính hiện hành. 7. Kết cấu luận văn : Ngoài phần mở đầu , kết luận các danh mục tài liệu và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1 : Lý luận chung về kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại, dịch vụ. Chƣơng 2: Thực trạng kế toán hàng tồn kho tại công ty TNHH sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên. Chƣơng 3 : Hoàn thiện kế toán hàng tồn kho tại Công ty TNHH sản xuất thương mại và Dịch vụ Anh Nguyên.
6 CHƢƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO TRONG DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ 1.1. ĐẶC ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ YÊU CẦU QUẢN LÝ HÀNG TỒN KHO TRONG DOANH NGHIỆP THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ 1.1.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp thƣơng mại : Hoạt động kinh doanh thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ , đầu tư , xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác. Hoạt động kinh doanh thương mại có chức năng tổ chức và thực hiện việc mua bán trao đổi hàng hoá, cung cấp các dịch vụ nhằm phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân.Hoạt động kinh doanh thương mại là khâu trung gian nối liền giữa sản xuất và tiêu dùng. * Hoạt động kinh doanh thương mại có những đặc điểm sau: - Về hoạt động: Hoạt động kinh tế cơ bản là lưu chuyển hàng hoá (Lưu chuyển hàng hoá là sự tổng hợp các hoạt động thuộc quá trình mua bán trao đổi và dự trữ hàng hoá). - Về hàng hoá: Hàng hoá trong kinh doanh thương mại gồm các loại vật tư, sản phẩm có hình thái vật chất và phi vật chất mà doanh nghiệp mua về với mục đích để bán. - Về phương thức lưu chuyển hàng hoá: Hoạt động kinh doanh thương mại có 2 hình thức lưu chuyển chính là bán buôn, bán lẻ. - Về tổ chức kinh doanh: có thể theo nhiều mô hình khác nhau như tổ chức bán buôn, bán lẻ, công ty kinh doanh tổng hợp, công ty môi giới, công ty xúc tiến thương mại... - Về sự vận động của hàng hoá; sự vận động của hàng hoá không giống nhau, tuỳ thuộc vào nguồn hàng và ngành hàng (hàng lưu chuyển trong nước, hàng xuất nhập khẩu..). Do đó chi phí thu mua và thời gian lưu chuyển hàng hoá cũng khác nhau giữa các loại hàng.
7 1.1.2. Yêu cầu quản lý hàng tồn kho tại các doanh nghiệp thƣơng mại 1.1.2.1 Khái niệm hàng tồn kho Theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 02 (IAS 02) “ Hàng tồn kho là những tài sản được giữ để bán trong kỳ sản xuất kinh doanh bình thường, trong quá trình sản xuất ra các thành phẩm để bán hoặc dưới hình thức hàng tồn kho hoặc vật dụng trong quá trình sản xuất hoặc cung cấp các dịch vụ” [44.tr.99-111]. Theo IAS 02 hàng tồn kho của doanh nghiệp bao gồm: hàng hóa mua về để bán, thành phẩm tồn kho, vật dụng chuẩn bị đưa vào quá trình sản xuất, giá trị của sản phẩm dở dang. Theo IAS 02 hàng tồn kho của doanh nghiệp không bao gồm chi phí xây dựng dở dang phát sinh từ các hợp đồng xây dựng, các công cụ tài chính, gia súc, gia cầm nông lâm sản và các quặng khoáng sản của các nhà sản xuất; cũng không bao gồm những hàng hóa thành phẩm vật tư hư hỏng, lỗi thời, không thể dùng được trong sản xuất kinh doanh. Khái niệm hàng tồn kho trong hệ thống kế toán doanh nghiệp Việt Nam về cơ bản là thống nhất với khái niệm hàng tồn kho trong chuẩn mực kế toán quốc tế 02. Hơn nữa, trong hệ thống kế toán doanh nghiệp ở Việt Nam đã bổ sung thêm điều kiện để xác định hàng tồn kho đó là quyền sở hữu về tài sản. Theo đó, đã xác định rõ ràng được vấn đề nêu trên: đó là số hàng mua đang đi đường, hàng hóa đang gửi bán nếu thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp thì được tính là hàng tồn kho của doanh nghiệp; còn hàng mà doanh nghiệp nhận ký gửi, nhận bán hộ, thuộc quyền sở hữu của bên gửi hàng thì thuộc hàng tồn kho của bên gửi hàng. Theo chuẩn mực số 02 trong hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam “Hàng tồn kho” Được ban hành theo quyết định 149/2001/QĐ-BTC ngày 31/12/2001. Hàng tồn kho là những tài sản: (a) Được giữ để bán trong kỳ sản xuất, kinh doanh bình thường; (b) Đang trong quá trình sản xuất, kinh doanh dở dang; (c) Nguyên liệu, vật liệu, công cụ dụng cụ để sử dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh hoặc cung cấp dịch vụ. Hàng tồn kho bao gồm:
8 - Hàng mua về để bán: Hàng hóa tồn kho, hàng mua đang đi trên đường, hàng gửi đi bán, hàng hóa gửi đi gia công chế biến; - Thành phẩm tồn kho và thành phẩm gửi đi bán; - Sản phẩm dở dang: Sản phẩm chưa hoàn thành và sản phẩm hoàn thành chưa làm thủ tục nhập kho thành phẩm; - Nguyên liệu, vật liệu, công cụ, dụng cụ tồn kho gửi đi gia công chế biến, đã mua đang đi trên đường; - Chi phi dịch vụ dở dang Như vậy, khái niệm hàng tồn kho trong chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS 02 là sự chuẩn hóa về khái niệm hàng tồn kho trong các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và đã đưa ra được phạm vi, đặc điểm cũng như điều kiện về tài sản hàng tồn kho của doanh nghiệp. Đó là sự tổng kết, kế thừa có chọn lọc các quan điểm về hàng tồn kho trong các văn bản, tài liệu pháp lý của Việt Nam và quốc tế từ trước tới nay. 1.1.2.2. Phân loại hàng tồn kho Hàng tồn kho trong doanh nghiệp có nhiều loại với vai trò, công dụng khác nhau trong quá trình kinh doanh. Để quản lý tốt hàng tồn kho, xác định đúng, đủ giá gốc hàng tồn kho, cần phân loại hàng tồn kho theo những tiêu thức nhất định. * Phân loại hàng tồn kho theo mục đích sử dụng và công dụng: Theo tiêu thức phân loại này, những hàng tồn kho có cùng mục đích sử dụng và công dụng được xếp vào một nhóm, không phân biệt chúng được hình thành từ nguồn nào, quy cách phẩm chất ra sao. Theo đó hàng tồn kho trong doanh nghiệp được chia thành: - Hàng tồn kho dự trữ cho sản xuất: là toàn bộ hàng tồn kho được dự trữ để phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp cho hoạt động sản xuất như nguyên vật liệu, bán thành phẩm, công cụ dụng cụ, giá trị sản phẩm dở dang. - Hàng tồn kho dự trữ cho tiêu thụ: phản ánh toàn bộ hàng tồn kho được dự trữ phục vụ cho mục đích bán ra của doanh nghiệp như hàng hóa, thành phẩm ,...
9 Cách phân loại này giúp cho việc sử dụng hàng tồn kho đúng mục đích, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho nhà quản trị trong quá trình xây dựng kế hoạch, dự toán thu mua, bảo quản và dự trữ hàng tồn kho, đảm bảo hàng tồn kho cung ứng kịp thời cho khâu tiêu thụ với chi phí thu mua, bảo quản thấp nhất nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp * Phân loại hàng tồn kho theo nguồn hình thành Theo tiêu thức này hàng tồn kho được chia thành: Hàng tồn kho được mua vào: + Hàng mua từ bên ngoài: Là toàn bộ hàng tồn kho được doanh nghiệp mua từ các nhà cung cấp ngoài hệ thống thuộc hệ thống tổ chức kinh doanh của doanh nghiệp. + Hàng mua nội bộ: Là toàn bộ hàng tồn kho được doanh nghiệp mua từ các nhà cung cấp thuộc hệ thống tổ chức kinh doanh của doanh nghiệp. + Hàng tồn kho tự sản xuất, gia công: Là toàn bộ hàng tồn kho được doanh nghiệp tự sản xuất, gia công tạo thành. + Hàng tồn kho được nhập từ các nguồn khác: như hàng tồn kho được nhập từ liên doanh, liên kết, hàng tồn kho được biếu tặng... Cách phân loại này giúp cho việc xác định các yếu tố cấu thành trong giá gốc hàng tồn kho, nhằm tính đúng, tính đủ giá gốc hàng tồn kho theo từng nguồn hình thành. Qua đó, giúp doanh nghiệp đánh giá được mức độ ổn định của nguồn hàng trong quá trình xây dựng kế toán, dự toán về hàng tồn kho. Đồng thời, việc phân loại chi tiết hàng tồn kho được mua từ bên ngoài và hàng mua nội bộ giúp cho việc xác định chính xác giá trị hàng tồn kho của doanh nghiệp khi lập báo cáo tài chính hợp nhất, tổng hợp. * Phân loại hàng tồn kho theo yêu cầu sử dụng Theo tiêu thức này hàng tồn kho được chia thành: - Hàng tồn kho cần thiết cho sản xuất kinh doanh: Phản ánh giá trị hàng tồn kho được dự trữ hợp lý đảm bảo cho hoạt động sản xuất kinh doanh được tiến hành bình thường.
10 - Hàng tồn kho chưa cần sử dụng: Phản ánh giá trị hàng tồn kho được dự trữ cao hơn mức dự trữ hợp lý. - Hàng tồn kho không cần sử dụng: Phản ánh giá trị hàng tồn kho kém hoặc mất phẩm chất không được doanh nghiệp sử dụng cho mục đích sản xuất. Cách phân loại này giúp đánh giá mức độ hợp lý của hàng tồn kho, xác định đối tượng cần lập dự phòng và mức dự phòng giảm giá hàng tồn kho cần lập. * Phân loại hàng tồn kho theo kế hoạch dự trữ, sản xuất và tiêu thụ Theo tiêu tức này hàng tồn kho được chia thành: - Hàng tồn trữ an toàn: Phản ánh giá trị hàng tồn kho dự trữ tối thiểu, cần thiết để đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh được tiến hành thường xuyên liên tục. - Hàng tồn trữ thực tế: Phản ánh giá trị hàng tồn kho thực tế trong doanh nghiệp. Cách phân loại này giúp nhà quản trị xác định được thời điểm đặt hàng hợp lý. * Phân loại hàng tồn kho theo phẩm chất Theo tiêu thức phân loại này, tùy thuộc vào chất lượng hàng tồn kho, hàng tồn kho được chia thành: - Hàng tồn kho chất lượng tốt - Hàng tồn kho kém phẩm chất - Hàng tồn kho mất phẩm chất Cách phân loại này giúp cho việc xác định và đánh giá tình trạng hàng tồn kho trong doanh nghiệp. Xác định giá trị tổn thất của hàng tồn kho, xác định số dự phòng giảm giá hàng tồn kho cần lập, đồng thời giúp doanh nghiệp có kế hoạch mua vào, bán ra hợp lý. * Phân loại hàng tồn kho theo địa điểm bảo quản Theo tiêu thức này hàng tồn kho được chia thành: - Hàng tồn kho trong doanh nghiệp: Phản ánh toàn bộ hàng tồn kho được bảo quản tại doanh nghiệp như hàng trong kho, trong quầy, công cụ dụng cụ, nguyên vật liệu trong kho và đang sử dụng.... - Hàng tồn kho bên ngoài doanh nghiệp: Phản ánh toàn bộ hàng tồn kho đang
11 được bảo quản tại các đơn vị, tổ chức, cá nhân ngoài doanh nghiệp như hàng gửi bán, hàng đang đi đường.... Cách phân loại này giúp cho việc phân định trách nhiệm vật chất liên quan đến hàng tồn kho, làm cơ sở để hạch toán giá trị hàng tồn kho hao hụt, mất mát trong quá trình bảo quản. * Phân loại theo chuẩn mực 02- hàng tồn kho được phân thành: - Hàng mua về để bán: Hàng hóa tồn kho, hàng mua đang đi trên đường, hàng gửi đi bán, hàng hóa gửi đi gia công chế biến; - Thành phẩm tồn kho và thành phẩm gửi đi bán; - Sản phẩm dở dang: Sản phẩm chưa hoàn thành và sản phẩm hoàn thành chưa làm thủ tục nhập kho thành phẩm; - Nguyên liệu, vật liệu, công cụ, dụng cụ - Chi phi dịch vụ dở dang Mỗi cách phân loại hàng tồn kho đều có ý nghĩa nhất định đối với nhà quản trị doanh nghiệp. Do đó, tùy thuộc và yêu cầu quản lý của nhà quản trị doanh nghiệp mà kế toán thực hiện tổ chức thu thập, xử lý và cung cấp thông tin về hàng tồn kho theo những cách thức nhất định. 1.1.2.3. Đặc điểm hàng tồn kho Hàng tồn kho - Hàng tồn kho thường chiếm một tỷ trọng lớn trong tài sản lưu động. Hàng tồn kho là một bộ phận của tài sản ngắn hạn trong doanh nghiệp, có hình thái vật chất, có thể luân chuyển qua kho, được đo lường bằng đơn vị vật lý trước khi đánh giá giá trị tiền tệ ghi sổ của hàng tồn kho và hàng tồn kho thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số tài sản ngắn hạn của doanh nghiệp. - Hàng tồn kho thường được bảo quản và cất trữ ở nhiều nơi khác nhau, có điều kiện cất trữ khác nhau, lại do nhiều đối tượng quản lý với trình độ khác nhau nên dễ xảy ra mất mát, công việc kiểm soát vật chất, kiểm kê, quản lý và sử dụng nó