Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại Tây Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu tổng quát của đề tài là đánh giá tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh trong thời gian qua. Từ đó đưa ra các giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại Tây Ninh

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH VŨ THỊ LAN ANH TÁC ĐỘNG ĐẦU TƯ CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TẠI TÂY NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ THỊ TUYẾT HOA TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016
2 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tác giả xin gửi lời biết ơn đến gia đình đã luôn động viên, khích lệ và đã tạo mọi điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành tốt đề tài này. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn đến quý Thầy cô trường Đại Học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh đã truyền cho tác giả những kiến thức, nhiệt huyết quý báu trong suốt quá trình theo học và thực hiện đề tài nghiên cứu. Tác giả cũng xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo trường Đại Học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh, Ban lãnh đạo khoa sau đại học, các bạn học viên đã hỗ trợ tác giả thực hiện đề tài nghiên cứu này. Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Cô PGS., TS. Lê Thị Tuyết Hoa, người đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời chúc Ban lãnh đạo nhà trường, Ban lãnh đạo khoa Sau đại học, quý Thầy cô và các bạn học viên thật nhiều sức khỏe, gặt hái được nhiều thành công trong công việc và cuộc sống. Trân trọng cảm ơn. Tây Ninh, ngày 21 tháng 10 năm 2016 Học viên Vũ Thị Lan Anh
3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Tác động đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại Tây Ninh” là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện, được xuất phát từ tình hình thực tiễn tại tỉnh Tây Ninh, cùng với sự hướng dẫn hỗ trợ tận tình từ cô PGS., TS. Lê Thị Tuyết Hoa. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn. Số liệu thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực, chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tây Ninh, ngày 21 tháng 10 năm 2016 Học viên Vũ Thị Lan Anh
4 TÓM TẮT LUẬN VĂN Từ những năm gần đây tỉnh Tây Ninh đã và đang chú trọng đầu tư và nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và đã đạt được những thành quả nhất định nhằm nâng cao tăng trưởng kinh tế của tỉnh nhà. Tuy nhiên, hiệu quả của đầu tư công chưa đạt được mục tiêu đề ra, tồn tại hạn chế vẫn còn xảy ra như: đầu tư manh mún, dàn trải, chưa toàn diện… dẫn đến kém hiệu quả và thất thoát trong nguồn vốn của nhà nước. Luận văn với mục đích nghiên cứu tác động của đầu tư đến tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh nhằm đóng góp vào khuyến nghị chính sách một cách thiết thực, đồng thời bổ sung khoảng trống trong nghiên cứu thực nghiệm trước đây. Thứ nhất, luận văn tiến hành phân tích thực trạng công tác đầu tư công, cơ cấu vốn đầu tư công, tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 1986-2015. Từ đó đưa ra một số kết quả đạt được, tồn tại, nguyên nhân ảnh hưởng đến đầu tư công và tăng trưởng kinh tế. Thứ hai, luận văn sử dụng mô hình VAR với số liệu thu thập từ 1986-2015 để đánh giá mối quan hệ giữa đầu tư công và tăng trưởng kinh tế. Kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy, đầu tư công có tác động đến tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh. Kết quả cũng cho thấy đầu tư tư nhân tác động cùng chiều tới tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh và tỷ lệ thay đổi lao động tác động ngược chiều tới tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh. Thứ ba, từ các phát hiện của nghiên cứu, luận văn đề xuất một số khuyến nghị nâng cao hiệu quả đầu tư công của tỉnh Tây Ninh như: Mở rộng huy động đầu tư của khu vực tư nhân; xây dựng cơ cấu phân bổ vốn đầu tư công một cách hợp lý, xác định những ngành, lĩnh vực ưu tiên đầu tư công; cần nâng cao chất lượng quy hoạch; cần nâng cao đội ngũ quản lý đầu tư công có trình độ chuyên môn và hiệu quả.
5 MỤC LỤC Bìa chính Bìa phụ Tóm tắt luận văn Mục lục Danh mục viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục biểu đồ Danh mục hình CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN .................................................................1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................................1 1.2 Mục tiêu của đề tài.....................................................................................................2 1.2.1 Mục tiêu tổng quát ..............................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ....................................................................................................2 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................................................2 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................2 1.5 Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................2 1.6 Kết cấu luận văn ........................................................................................................3 1.7 Nội dung nghiên cứu .................................................................................................3 1.8 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài .......................................................................................4 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT .............................................................................6 2.1 Tổng quan về đầu tư công và tăng trưởng kinh tế .....................................................6 2.1.1 Các khái niệm ......................................................................................................6 2.1.1.1 Khái niệm đầu tư công ..................................................................................6 2.1.1.2 Khái niệm tăng trưởng kinh tế ......................................................................6 2.1.1.3 Nguồn vốn đầu tư công .................................................................................7 2.1.1.4 Đối tượng đầu tư ...........................................................................................7 2.1.2 Các quan điểm về đầu tư công ............................................................................8
6 2.1.2.1 Quan điểm trường phái tân cổ điển ..............................................................8 2.1.2.2 Quan điểm ủng hộ sự can thiệp của nhà nước ..............................................9 2.1.2.3 Quan điểm về sự phát triển cân đối hay không cân đối ................................9 2.1.3 Đặc điểm của đầu tư công. ................................................................................11 2.1.4 Vai trò của đầu tư công .....................................................................................11 2.2 Mối quan hệ giữa đầu tư công và tăng trưởng kinh tế.............................................13 2.2.1 Đầu tư tác động đến tổng cầu của nền kinh tế ..................................................13 2.2.2 Đầu tư tác động đến tổng cung của nền kinh tế ................................................14 2.2.3 Đầu tư tác động đến tăng trưởng kinh tế ...........................................................17 2.2.4 Tăng trưởng và phát triển tác động ngược lại đến đầu tư .................................18 a Góp phần cải thiện môi trường đầu tư.....................................................................18 2.4 Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế .......................................................................................................................................19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..............................................................................................22 CHƯƠNG 3: TỔNG QUAN VỀ ĐẦU TƯ CÔNG VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TỈNH TÂY NINH ........................................................................................................23 3.1 Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội tỉnh Tây Ninh ...................................................23 3.1.1 Điều kiện tự nhiên tỉnh Tây Ninh .....................................................................23 3.1.2 Đặc điểm kinh tế tỉnh Tây Ninh ........................................................................23 3.1.3 Dân số và giáo dục tỉnh Tây Ninh .....................................................................24 3.2 Thực trạng tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh ........................................................25 3.2.1 Tốc độ tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh ........................................................25 3.2.2 Cơ cấu kinh tế ...................................................................................................27 3.3 Tình hình đầu tư công trên địa bàn tỉnh Tây Ninh ..................................................27 3.3.1 Tổng vốn đầu tư trên địa bàn tỉnh .....................................................................27 3.3.2 Cơ cấu vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh Tây Ninh .........................................29 3.3.3 Phân tích thực trạng đầu tư công tỉnh Tây Ninh qua hệ số ICOR ....................31
7 3.4 Đánh giá tình hình tăng trưởng kinh tế và đầu tư công tại tỉnh Tây Ninh ..............32 3.4.1 Kết quả đạt được ...............................................................................................32 3.4.2 Hạn chế..............................................................................................................35 3.4.3 Nguyên nhân của hạn chế .................................................................................36 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ..............................................................................................38 CHƯƠNG 4: PHƯƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................39 4.1 Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ...........................................................................39 4.1.1 Mô hình nghiên cứu đề xuất..............................................................................39 4.1.2 Giả thuyết nghiên cứu .......................................................................................41 4.2 Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................42 4.3 Kết quả nghiên cứu ..................................................................................................43 4.3.1 Thống kê mô tả dữ liệu .....................................................................................43 4.3.2 Kiểm định tính dừng, xác định độ trễ tối ưu .....................................................45 4.3.3 Kiểm định quan hệ nhân quả Granger ..............................................................47 4.3.4 Ước lượng mô hình VAR ..................................................................................48 4.3.5 Phân tích phân rã phương sai ............................................................................53 4.3.6 Phân tích các cú sốc ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế ..................................55 4.3.7 Tính ổn định của mô hình .................................................................................57 4.4 Thảo luận .................................................................................................................57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ..............................................................................................59 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ CÁC Ý KIẾN ĐỀ XUẤT ........................................60 5.1 Kết luận về tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế Tây Ninh ...............60 5.2 Một số ý kiến đề xuất ..............................................................................................61 5.3 Hạn chế của đề tài ....................................................................................................63 5.4 Định hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................................................63 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ..............................................................................................64
8 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................67
9 DANH MỤC VIẾT TẮT BOT Hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao BT Hợp đồng xây dựng – chuyển giao BTO Hợp đồng xây dựng – chuyển giao – kinh doanh CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa DNNN Doanh nghiệp nhà nước FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Tổng sản phẩm quốc nội GNP Tổng sản lượng quốc gia ICOR Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư KCN, KKT Khu công nghiệp, khu kinh tế NSNN Ngân sách nhà nước VAR Tự hồi quy vectơ
10 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp các nghiên cứu trước ......................................................... 19 Bảng 3.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh qua các năm .................... 25 Bảng 3.2: Cơ cấu GDP tỉnh Tây Ninh theo giá thực tế ..................................... 27 Bảng 3.3: Vốn đầu tư phát triển toàn xã hội theo giá thực tế ............................ 27 Bảng 3.4: Vốn đầu tư công tỉnh Tây Ninh theo giá thực tế ............................... 29 Bảng 3.5: Cơ cấu đầu tư phát triển tỉnh Tây Ninh qua các năm ........................ 29 Bảng 3.6: Cơ cấu vốn đầu tư công tỉnh Tây Ninh qua các năm ........................ 30 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến trong mô hình ............................................ 44 Bảng 4.2: Kiểm định tính dừng các biến tại chuỗi gốc ...................................... 45 Bảng 4.3: Kiểm định tính dừng các biến tại sai phân bậc nhất .......................... 46 Bảng 4.4: Xác định độ trễ tối ưu ........................................................................ 47 Bảng 4.5: Kiểm định nhân quả Granger ............................................................. 47 Bảng 4.6: Kết quả ước lượng mô hình VAR theo biến G .................................. 48 Bảng 4.7: Kết quả ước lượng mô hình VAR theo biến IG ................................ 49 Bảng 4.8: Kết quả ước lượng mô hình VAR theo biến IP ................................. 50 Bảng 4.9: Kết quả ước lượng mô hình VAR theo biến L .................................. 52 Bảng 4.10: Phân rã phương sai của biến D(G) và D(IG) .................................... 54 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Tổng sản phẩm tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 1986-2015 ........... 26 Biểu đồ 3.2: Hệ số ICOR theo khu vực ............................................................. 31 DANH MỤC HÌNH Hình 4.1: Kết quả phản ứng đẩy của các biến trong mô hình nghiên cứu ......... 56 Hình 4.2: Kiểm định tính ổn định của mô hình (vòng tròn đơn vị) ................... 57
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Chương 1 giới thiệu tổng quan về vấn đề nghiên cứu bao gồm những nội dung: tính cấp thiết của đề tài; mục tiêu nghiên cứu; câu hỏi nghiên cứu; đối tượng và phạm vi nghiên cứu; phương pháp nghiên cứu; kết cấu nghiên cứu; nội dung nghiên cứu; ý nghĩa thực tiễn của đề tài. 1.1 Tính cấp thiết của đề tài Tây Ninh là một tỉnh nằm ở phía bắc khu vực Đông Nam bộ, có vị trí quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam và cửa ngõ biên giới Tây Nam với các nước trong cộng đồng kinh tế ASEAN. Bên cạnh đó, cùng với 2 cửa khẩu quốc tế Xa Mát và Mộc Bài, Tây Ninh có lợi thế rất lớn trong cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước. Trong những năm qua Tây Ninh đã tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế, hình thành và mở rộng các khu, cụm công nghiệp có quy mô lớn. Trong đó thực hiện chương trình đột phá về phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội, nhất là hạ tầng giao thông giai đoạn 2010- 2015 đạt được kết quả khả quan nhằm phục vụ tốt nhu cầu CNH- HĐH địa phương. Để đạt được những thành tựu đó, bên cạnh sự đóng góp của các thành phần kinh tế là sự đóng góp từ các chính sách điều hành của chính quyền tỉnh thông qua các hoạt động quản lý nhà nước, hoạt động đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước vào các lĩnh vực phát triển hạ tầng, kinh tế- xã hội. Trong đó, đầu tư công chiếm vai trò vô cùng quan trọng vì đây là công cụ tạo nền tảng vật chất kỹ thuật, là đòn bẩy kinh tế cho các thành phần kinh tế khác phát triển. Tuy nhiên tác động của đầu tư công đối với tăng trưởng kinh tế cũng như hiệu quả đầu tư công vẫn còn là vấn đề tranh luận. Vì thế để tìm hiểu sự tác động của đầu tư công tới tăng trưởng kinh tế tỉnh trong thời gian qua tác giả chọn đề tài nghiên cứu:“Tác động đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại Tây Ninh” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ của mình.
2 1.2 Mục tiêu của đề tài 1.2.1 Mục tiêu tổng quát Mục tiêu nghiên cứu tổng quát của đề tài là đánh giá tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh trong thời gian qua. Từ đó đưa ra các giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh 1.2.2 Mục tiêu cụ thể Nghiên cứu xác định chiều hướng và mức độ tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh Đánh giá được thực trạng tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh, làm rõ những kết quả đạt được những tồn tại và nguyên nhân 1.3 Câu hỏi nghiên cứu Chiều hướng và mức độ tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh như thế nào? Những tồn tại, hạn chế của đầu tư công và tăng trưởng kinh tế tại Tây Ninh; nguyên nhân của những tồn tại và hạn chế của đầu tư công và tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh là gì? 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: Tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh.  Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi không gian: tỉnh Tây Ninh. - Phạm vi thời gian: Dữ liệu nghiên cứu trong giai đoạn 1986 – 2015. 1.5 Phương pháp nghiên cứu Trong nghiên cứu này tác giả sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng, cụ thể như sau: Phương pháp nghiên cứu định tính dựa trên tổng hợp các lý thuyết để nhận diện tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế. Sau khi xác định các nhân tố tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế, phân tích hiệu quả đầu tư khu vực công qua hệ số ICOR, và sử dụng phương pháp
3 phân tích định lượng bằng phần mềm Eviews 8.0 để phân tích các nhân tố tác động đến đầu tư công, xác định rõ chiều hướng của đầu tư công lên tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh. Từ các phát hiện của nghiên cứu, tác giả đề xuất một số ý kiến để hoàn thiện chính sách đầu tư công của tỉnh Tây Ninh trong thời gian tới. 1.6 Kết cấu luận văn Ngoài phần tóm tắt, mục lục, danh mục bảng biểu đồ, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu gồm 5 chương: Chương 1: Giới thiệu tổng quan. Chương 2: Cơ sở lý thuyết. Chương 3: Tổng quan về đầu tư công và tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh Chương 4: Phương pháp và kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận và các ý kiến đề xuất. 1.7 Nội dung nghiên cứu Nội dung nghiên cứu được thể hiện qua các chương như sau: Chương 1: Trong chương này tác giả trình bày tổng quan đề tài nghiên cứu bao gồm tính cấp thiết của đề tài, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kết cấu luận văn giúp người đọc có cái nhìn sơ lược về đề tài. Chương 2: Trong chương tác giả trình bày các khái niệm tổng quan liên quan đến đầu tư công, tăng trưởng kinh tế và tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế. Ngoài các cơ sở lý thuyết từ quan điểm cổ điển, tân cổ điển đến các quan điểm hiện đại, tác giả còn dựa vào các nghiên cứu trước đây nhằm khái quát vấn đề nghiên cứu và chiều hướng của chúng. Đây chính là cơ sở tiền đề để nghiên cứu các chương tiếp theo. Chương 3: Tác giả trình bày bối cảnh nghiên cứu của đề tài là tỉnh Tây Ninh, từ đó phân tích các thuận lợi khó khăn của tỉnh để phát triển kinh tế hiện nay. Đồng thời cũng phân tích thực trạng đầu tư công, tăng trưởng kinh tế và tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế của tỉnh Tây Ninh thông qua hệ số ICOR. Từ đó đánh giá công tác đầu tư tại tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn 1986 đến 2015.
4 Chương 4: Tác giả trình bày phương pháp và kết quả nghiên cứu của đề tài. Bài này thu thập dữ liệu về tổng vốn đầu tư khu vực công, tổng GDP thông qua niên giám thống kê của tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn từ năm 1986-2015. Từ đó, tác giả tiến hành kiểm định tính dừng, nếu chuỗi không dừng sẽ lấy sai phân và xem xét tính dừng của chuỗi sai phân; lựa chọn độ trễ tối ưu ước lượng mô hình VAR; thực hiện kiểm định nhân quả Granger, phản ứng đẩy, phân rã phương sai trong VAR để đánh giá mối quan hệ giữa đầu tư công và tăng trưởng kinh tế; cuối cùng kiểm định tính ổn định của mô hình. Chương 5: Trình bày kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tỉnh Tây Ninh. Bên cạnh đó trình bày các hàm ý các giải pháp khuyến nghị giúp tỉnh Tây Ninh quản lý tốt công tác đầu tư công góp phần phát triển kinh tế trong thời gian tới. 1.8 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Đầu tư công đóng vai trò quan trọng vào tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo công ăn việc làm ổn định. Trong bối cảnh nền kinh tế diễn biến phức tạp như hiện nay thì đầu tư công càng nổi bật vai trò duy trì động lực tăng trưởng kinh tế và góp phần đảm bảo an sinh xã hội thông qua các gói kích cầu của Chính phủ. Tuy nhiên do đặc điểm tính chất nguồn vốn và mục tiêu đầu tư, nên đầu tư công có hiệu quả kinh tế không cao. Trong những năm gần đây số vốn đầu tư công của tỉnh ngày càng tăng, do đó việc xác định mối quan hệ giữa đầu tư công và tăng trưởng kinh tế để từ đó ra những quyết định về chính sách là rất quan trọng. Một số nghiên cứu trước đây đã đánh giá hiệu quả đầu tư công của một quốc gia nhưng chưa nghiên cứu trên địa bàn tỉnh, ngoài ra chỉ đánh giá định tính thông qua thực trạng. Do đó, nghiên cứu này kế thừa thành quả của các nghiên cứu trong và ngoài nước trước đây và bổ sung thêm yếu tố lao động nhằm phân tích rõ hơn mối quan hệ giữa đầu tư công và tăng trưởng kinh tế tại tỉnh Tây Ninh bằng các kiểm định trong mô hình VAR. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm của luận văn sẽ góp thêm cơ sở khoa học, và là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý nhà nước tại tỉnh Tây Ninh trong quá trình ra các quyết định liên
5 quan đến đầu tư công, là tài liệu trong nghiên cứu và giảng dạy những nội dung có liên quan trong các trường đại học, cao đẳng sau này của tỉnh nhà.
6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT Chương 2 trình bày tóm lược cơ sở lý thuyết của đề tài bao gồm: tổng quan về đầu tư công, tổng quan về tăng trưởng kinh tế, tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, tác giả cũng trình bày tổng lược một số nghiên cứu thực nghiệm trong và ngoài nước về tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế. 2.1 Tổng quan về đầu tư công và tăng trưởng kinh tế 2.1.1 Các khái niệm 2.1.1.1 Khái niệm đầu tư công Theo Trần Đình Thiên (2012), hiện tại "đầu tư công" vẫn được quan niệm một cách khá đơn giản: nó bao gồm tất cả các khoản đầu tư do chính phủ và các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế nhà nước tiến hành. Đầu tư công được xét không phải từ góc độ mục đích mà từ góc độ tính sở hữu của nguồn vốn dùng để đầu tư. Vũ Thành Tự Anh (2012), đầu tư công là đầu tư khu vực nhà nước bao gồm đầu tư từ ngân sách (phân cho các bộ ngành và cho các địa phương), đầu tư theo chương trình mục tiêu quốc gia, tín dụng đầu tư (thường được ưu đãi) và đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước. Luật đầu tư công (2014), đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và đầu tư vào các chương trình, dự án phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Như vậy, đầu tư công là đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước theo quy định của pháp luật hiện hành, bao gồm: vốn ngân sách nhà nước, vốn tín dụng do nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước, vốn đầu tư phát triển của các doanh nghiệp nhà nước và các vốn khác do nhà nước quản lý. Đây là cách hiểu phổ biến hơn cả và cũng là đối tượng của chính sách đầu tư của nhà nước hiện nay. 2.1.1.2 Khái niệm tăng trưởng kinh tế Tăng trưởng kinh tế là sự gia tăng thu nhập của nền kinh tế trong một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm), bản chất của tăng trưởng là phản ánh sự gia tăng về mặt lượng của một nền kinh tế. Nó được đo bằng nhiều chỉ tiêu khác nhau, như tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tổng sản phẩm quốc dân (GNP) hay thu nhập bình
7 quân đầu người trên năm (GDP/người/năm, GNP/người/năm). Tốc độ tăng trưởng kinh tế là mức (%) được tăng thêm của sản lượng GNP, GDP, GDP/người hay GNP/người của năm này so với năm trước hay giai đoạn này so với giai đoạn trước. Với ý nghĩa này, tăng trưởng kinh tế là mục tiêu theo đuổi của mọi quốc gia, mọi nền kinh tế trước yêu cầu tồn tại và phát triển (Vũ Thị Ngọc Phùng, 2006). 2.1.1.3 Nguồn vốn đầu tư công Nguồn vốn đầu tư công bao gồm các loại sau: nguồn vốn trong nước và nguồn vốn từ nước ngoài. Nguồn vồn đầu tư của khu vực công: nguồn đầu tư của nhà nước (Ig) được xác định theo công thức sau: Ig = (T - Cg) + Fg Trong đó: T là các khoản thu của khu vực nhà nước; Cg là các khoản chi tiêu của khu vực nhà nước không kể chi đầu tư (Chênh lệch giữa khoản thu và chi này là tiết kiệm của khu vực nhà nước); Fg là các khoản viện trợ và vay nợ từ nước ngoài vào khu vực nhà nước. Ta thấy đầu tư của khu vực nhà nước được tài trợ bởi ba nguồn sau: + Nguồn vốn huy động từ khu vực doanh nghiệp và cá nhân hoặc các tổ chức tài chính trung gian. Hình thức huy động này được thực hiện bằng việc phát hành trái phiếu nhà nước. + Nguồn tiết kiệm của khu vực nhà nước bằng tổng thu ngân sách nhà nước trừ tổng chi thường xuyên. Trong trường hợp các nước kém phát triển thì khoản tiết kiệm này rất hạn chế, không đủ đáp ứng nguồn vốn đầu tư lớn cho phát triển, nhất là vào lĩnh vực kết cấu hạ tầng. + Nguồn vốn hỗ trợ nước ngoài, nguồn vốn này có vai trò khá quan trọng đối với các nước kém phát triển. Các nguồn từ nước ngoài thường dưới dạng viện trợ hoặc nợ. 2.1.1.4 Đối tượng đầu tư Đầu tư công hỗ trợ việc tạo ra các dịch vụ công cộng là chính như: xây dựng trường học, bệnh viện, nhà công,…gọi chung là cơ sở hạ tầng xã hội. Đầu tư công cũng hỗ trợ công dân và các công ty các cơ hội kinh tế thông qua việc cung cấp các cơ sở hạ
8 tầng kinh tế như: sân bay và cảng biển, mạng lưới truyền thông, giao thông, điện năng,… gọi chung là cơ sở hạ tầng kinh tế. Như vậy, đối tượng đầu tư công bao gồm các dự án, chương trình kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội; đây được xem như là chất xúc tác quan trọng để phát triển kinh tế1 Theo Luật đầu tư công (2014), lĩnh vực đầu tư công bao gồm: (i) Đầu tư chương trình, dự án kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội; (ii) Đầu tư phục vụ hoạt động của cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; (iii) Đầu tư và hỗ trợ hoạt động cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích; (iv) Đầu tư của nhà nước tham gia thực hiện dự án theo hình thức đối tác công tư. 2.1.2 Các quan điểm về đầu tư công 2.1.2.1 Quan điểm trường phái tân cổ điển Richard D. Wolff and Stephen A. Resnick (2012), quan điểm của trường phái tân cổ điển cho rằng nhà nước không nên can thiệp vào nền kinh tế trong quá trình phân bổ nguồn lực như vốn và lao động, … mà sự vận động của thị trường sẽ thực hiện tốt hơn vai trò này. Trường phái này khẳng định là một trong các ưu điểm của kinh tế thị trường đó là sự phân bổ nguồn lực một cách tự động hay qua bàn tay vô hình của thị trường. Đầu tư là một hình thức phân bổ nguồn lực trong các hình thức đó - phân bổ vốn trong nền kinh tế. Theo lý thuyết này, các đơn vị sản xuất trong nền kinh tế trong quá trình tìm đến điểm tối đa hoá lợi nhuận sẽ tìm kiếm cơ hội đầu tư tốt nhất cho chính mình, và như vậy nhà nước không cần can thiệp để tạo ra một cơ cấu đầu tư hợp lý cho doanh nghiệp vì bản thân doanh nghiệp biết rõ hơn ai hết là cần phải làm gì để đạt lợi ích tốt nhất cho chính doanh nghiệp. Vai trò của nhà nước trong trường hợp này chỉ dừng lại ở mức là cung cấp các hàng hoá công cộng cần thiết cho nền kinh tế như kết cấu hạ tầng kỹ thuật và kết cấu hạ tầng xã hội mà nếu để thị trường tự vận động thì không thể đáp ứng được. Giả định của trường phái tân cổ điển là thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Đây là thị trường mà người bán và người mua không có khả năng kiểm soát giá và họ có đầy đủ thông tin về thị trường không những trong hiện tại mà cả ở tương lai. 1 http://www.imf.org/external/np/fad/publicinvestment/
9 2.1.2.2 Quan điểm ủng hộ sự can thiệp của nhà nước Richard D. Wolff and Stephen A. Resnick (2012), quan điểm này cho rằng do sự không hoàn hảo của thị trường, nhất là các nước đang phát triển, nên sự vận động của thị trường sẽ không mang lại kết quả tối ưu. Thông tin không hoàn hảo có thể sẽ dẫn đến sản xuất và đầu tư quá mức. Trong trường hợp này, nhà nước phải là người tổ chức cung cấp thông tin tốt để thị trường hoạt động tốt hơn. Mặt khác, ở hầu hết các nước đang phát triển, nền kinh tế còn lạc hậu, phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp, nếu để thị trường tự thân vận động thì sẽ không thể tạo ra sự phát triển công nghiệp mạnh mẽ được; mà chuyển dịch cơ cấu là nội dung của tiến trình công nghiệp hoá, do đó nhà nước cần phải tạo ra sự khởi động ban đầu để các thành phần kinh tế phát triển, tránh những rủi ro, mất cân đối trong nền kinh tế, và sự can thiệp của nhà nước, nhất là trong việc phân bổ các nguồn lực trong nền kinh tế là rất cần thiết. 2.1.2.3 Quan điểm về sự phát triển cân đối hay không cân đối * Thuyết tăng trưởng cân đối Rosenstein – Rodan (1943) cho rằng phải phát triển đồng đều ở tất cả mọi ngành kinh tế quốc dân để nhanh chóng công nghiệp hóa và chuyển dịch cơ cấu. Luận cứ của quan điểm như sau: Trong quá trình phát triển, tất cả các ngành có liên quan mật thiết với nhau, “đầu ra” của ngành này là “đầu vào” của ngành kia và như vậy, sự phát triển đồng đều và cân đối chính là đòi hỏi sự cân bằng cung cầu trong sản xuất. Sự phát triển cân đối giữa các ngành như thế giúp tránh được các ảnh hưởng tiêu cực của thị trường thế giới và hạn chế được mức độ phụ thuộc vào các nền kinh tế khác, qua đó tiết kiệm được nguồn ngoại tệ. Một nền kinh tế dựa trên cơ cấu cân đối giữa tất cả các ngành là nền tảng vững chắc đảm bảo sự độc lập chính trị của các nước đang phát triển. Lý thuyết này khi đưa ra được các quốc gia đang phát triển đi theo con đường công nghiệp hóa hướng nội (công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu) rất ưa chuộng. Tuy nhiên, khi được áp dụng thực tế đã bộc lộ những yếu điểm như sau:
10 Việc phát triển một cơ cấu kinh tế cân đối và hoàn chỉnh đã đẩy các nền kinh tế đến chỗ khép kín và tách biệt với thế giới bên ngoài: điều này đi ngược lại với xu thế quốc tế hóa và toàn cầu hóa kinh tế đang diễn ra trên thế giới và không tận dụng được những lợi ích tích cực từ môi trường bên ngoài đem lại. Các nền kinh tế đang phát triển không đủ nguồn lực về nhân tài, vật lực để có thể thực hiện được những mục tiêu cơ cấu đặt ra. * Thuyết tăng trưởng không cân đối Hirschman (1958) đưa ra một mô hình trái ngược với thuyết tăng trưởng cân đối, ông cho rằng sự mất cân đối giữa cung và cầu tạo ra động lực cho nhiều dự án mới. Theo đó, cách tiếp cận này yêu cầu phần lớn vốn đầu tư được phân phối bởi nhà nước cho những ngành công nghiệp trọng điểm, nhằm tạo ra những cơ hội ở những ngành khác trong nền kinh tế, từ đó khuyến khích làn sóng đầu tư thứ hai. Những ngành được chọn ra để đầu tư nên được đánh giá theo mối liên hệ giữa ngành đó với các ngành liên quan theo “chuỗi giá trị”, điều này nói đến khả năng tạo ra những ngành mới làm đầu ra hay cung cấp đầu vào cho những ngành được chọn để đầu tư. Hirschman chấp nhận có sự can thiệp của nhà nước nhưng ông cho rằng ý tưởng “cú huých” là không khả thi mà thay vào đó, sự phát triển tốt nhất là được tạo ra từ những mất cân đối như thế. Do nguồn vốn có hạn, chính phủ không thể bảo đảm đầu tư một cách rải đều cho tất cả các ngành khác để đảm bảo phát triển ngành này cũng là tạo điều kiện để ngành khác phát triển. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế chuyển đổi, nhiều định chế của cơ chế thị trường chưa hình thành hoàn chỉnh nên các điều kiện của thị trường cạnh tranh hoàn hảo chưa thể đáp ứng được. Mặt khác, nền kinh tế nước ta đang ở trình độ rất thấp, chủ yếu là nền kinh tế nông nghiệp, trình độ cư dân thấp,… đòi hỏi phải có vai trò chủ động của nhà nước trong việc định hướng phát triển các ngành kinh tế, nhà nước phải tạo những tiền đề nhất định như hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực, … để thúc đẩy phát triển kinh tế.