Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Kiểm soát thủ tục hành chính từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính "Kiểm soát thủ tục hành chính từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam" trình bày các nội dung chính sau: Một số vấn đề lý luận và pháp luật về kiểm soát thủ tục hành chính; Thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam; Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Kiểm soát thủ tục hành chính từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VÕ THỊ ANH ĐÀO KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ LÂM THI HÀ NỘI, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn trong luận văn dựa trên số liệu bảo đảm độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Quảng Nam, ngày tháng năm 2021 Tác giả Võ Thị Anh Đào
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH ...................................................................... 7 1.1. Thủ tục hành chính và kiểm soát thủ tục hành chính ...................................... 7 1.2. Nội dung kiểm soát thủ tục hành chính......................................................... 21 1.3. Các yếu tố các động đến kiểm soát thủ tục hành chính ................................ 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM................ 34 2.1. Đặc điểm, tình hình địa bàn có liên quan đến công tác kiểm soát thủ tục hành chính ............................................................................................................ 34 2.2. Thực hiện kiểm soát thủ tục hành chính trên địa huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam .......................................................................................................... 36 2.3. Nhận xét, đánh giá......................................................................................... 53 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THĂNG BÌNH, TỈNH QUẢNG NAM ............................................................. 60 3.1. Phương hướng nâng cao hiệu quả kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính. ........................................................................................................... 60 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát việc tổ chức thực hiện thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, Quảng Nam. ............... 63 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 TTHC Thủ tục hành chính 2 QPPL Quy phạm pháp luật 3 VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính giai đoạn 2.1 37 2016-2020 2.1 Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính năm 2016 37 2.2 Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính năm 2017 38 2.3 Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính năm 2018 38 2.4 Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính năm 2019 39 2.5 Kết quả tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính năm 2020 39
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Có thể thấy rằng, trong giai đoạn hiện nay, đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước đang là tâm điểm trong các nỗ lực của Đảng và Nhà nước cũng như sự quan tâm của mọi tầng lớp nhân dân bởi đây không chỉ là một trong những giải pháp thiết thực nhằm đổi mới hệ thống chính trị, xây dựng nền hành chính trong sạch, chuyên nghiệp và hiệu quả mà còn nhằm tiến tới phát triển, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” và là điều kiện căn bản để góp phần đạt được các mục tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội quốc gia. Chương trình cải cách hành chính ở nước ta đã tiến được những bước khá dài và đạt được nhiều kết quả to lớn trên các lĩnh vực của đời sống xã hội thông qua các nội dung như cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy hành chính; đổi mới, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; cải cách tài chính công. Trong đó cải cách thủ tục hành chính, được xác định là khâu quan trọng và được đặt ra ngay từ giai đoạn đầu của tiến trình cải cách với mục tiêu cơ bản là nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh bạch và công bằng trong giải quyết công việc hành chính; loại bỏ những thủ tục rườm rà, chồng chéo dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó khăn, phiền hà cho người dân. Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, để đảm bảo cho việc cải cách thủ tục hành chính thật sự là khâu đột phá của tiến trình cải cách hành chính nhà nước, là điều kiện cần thiết để tăng cường, củng cố mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân, tăng cường sự tham gia quản lý nhà nước của nhân dân thì kiểm soát thủ tục hành chính được xem là công cụ hữu hiệu, là liều thuốc tối ưu trong quá trình thực hiện với chức năng chính là xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi của quy định về TTHC, đáp ứng yêu cầu công khai, minh bạch trong quá trình tổ chức thực hiện TTHC. 1
Thực tế cho thấy, công tác kiểm soát thủ tục hành chính trong thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhận thức về vai trò, ý nghĩa được nâng lên, nhờ đó góp phần rất lớn khắc phục tình trạng rườm rà, chồng chéo, cứng nhắc, thiếu tính hợp lý và phù hợp với thực tế của thủ tục hành chính. Với việc kiểm soát toàn diện ngay từ giai đoạn xây dựng dự án, dự thảo đã dần chấn chỉnh việc ban hành thủ tục hành chính một cách tùy tiện, không có tính khả thi, không phù hợp với tình hình thực tế, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, với việc đẩy mạnh công tác kiểm soát thủ tục hành chính hiện tượng cửa quyền, hạch sách, chậm trễ theo lối “dân cần, quan không vội” và vẫn qua nhiều khâu trung gian cũng như việc tổ chức, công dân đi lại nhiều lần, phiền hà từng bước được ngăn chặn; thẩm quyền, trách nhiệm giải quyết thủ tục hành chính ngày càng rạch ròi, cụ thể. Trong bối cảnh chung đó, những năm qua, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam đã tích cực tổ chức triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Trung ương, tỉnh về công tác kiểm soát thủ tục hành chính và đã đạt được một số kết quả hết sức khả quan nhất là việc triển khai thực hiện một cách đồng bộ công tác cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “một cửa” , “một cửa liên thông” từ huyện đến các xã, thị trấn theo hướng công khai, minh bạch, đơn giản, dễ hiểu, đúng pháp luật; chất lượng phục vụ được nâng lên; tinh thần, thái độ phục vụ được cải thiện. Song bên cạnh đó vẫn còn những hạn chế, tồn tại cần phải được tập trung khắc phục đó là: công tác rà soát, kiến nghị đơn giản hóa TTHC chưa được quan tâm thực hiện thường xuyên, chưa đạt yêu cầu, mục tiêu đề ra, nhiều TTHC vẫn còn rườm rà, bất hợp lý cần phải cắt giảm, sửa đổi cho phù hợp; thời gian giải quyết TTHC còn kéo dài, vượt quá thời gian quy định; việc phối hợp giải quyết TTHC giữa các cơ quan hành chính chưa kịp thời gây khó khăn cho doanh nghiệp và cá nhân; hoạt động niêm yết công khai TTHC tại một số cơ quan, đơn vị chưa đúng quy định; ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết TTHC vẫn còn chậm; người đứng đầu một số cơ quan chưa thực sự quan tâm đến công tác kiểm soát TTHC...Bên cạnh đó, các văn bản QPPL có quy định về TTHC thường xuyên bị thay thế, sửa đổi, bổ sung, một số văn bản 2
QPPL của Trung ương chưa quy định, hướng dẫn đầy đủ, cụ thể, rõ ràng nội dung liên quan đến TTHC nên quá trình áp dụng để giải quyết tại địa phương gặp nhiều khó khăn.. Vì vậy việc nghiên cứu “Kiểm soát thủ tục hành chính từ thực tiễn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” là vấn đề cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn trong giai đoạn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua, kiểm soát thủ tục hành chính luôn là đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý. Trong đó có thể kể đến : - Bộ Tư pháp, Cục Kiểm soát thủ tục hành chính, Lê Hồng Sơn (Chủ biên), Sổ tay nghiệp vụ kiểm soát thủ tục hành chính, Nhà xuất bản Tư pháp, năm 2013. - Tác giả Mai Hữu Khuê, Bùi Văn Nhơn đồng chủ biên cuốn sách "Một số vấn đề cải cách thủ tục hành chính" (NXB Chính trị quốc gia, 1995). - "Cải cách hành chính và xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay" của PGS.TS Đinh Ngọc Vượng - Viện Nhà nước và pháp luật, Việt Nam. - Tác giả Trần Văn Tuấn (2008, 2010), Đẩy mạnh hơn nữa cải cách hành chính để hội nhập và phát triển, Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế một cửa một của liên thông, Tạp chí Cộng sản 8/2008, 3/2010 - Đề tài khoa học cấp Bộ của Tiến sĩ Bùi Đức Kháng "Cải cách thủ tục hành chính của chính quyền cấp xã - cơ sở để bảo đảm dân chủ hóa đời sống xã hội ở nông thôn" (2002)... Ngoài ra, còn có một số bài báo, công trình nghiên cứu, luận án, luận văn khác, với các cách tiếp cận khác nhau trong lĩnh vực kiểm soát thủ tục hành chính cũng đã đề cập đến những vấn đề có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài. Đa số các nghiên cứu trước đây tập trung sâu vào công tác cải cách thủ tục hành chính và đánh giá việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính, công tác kiểm soát thủ tục hanh chính ở mức độ khái quát, chưa đi sâu nghiên cứu làm rõ 3
thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính ở cấp huyện. Trong luận văn này, tác giả tập trung nghiên cứu về thực trạng thực hiện các nội dung cơ bản của kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Tập trung vào những tồn tại, vướng mắt trong quá trình thực hiện để từ đó đề ra những giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn này nhằm đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa, phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác kiểm soát thủ tục hành chính. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam trong thời gian qua. - Trên cơ sở đó đưa ra định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về kiểm soát thủ tục hành chính và thực tiễn kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Việc nghiên cứu đề tài chỉ tập trung vào quá trình thực hiện công tác kiểm soát thủ tục hành chính tại địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam 4
- Phạm vi về thời gian: Giai đoạn từ 2016 đến 2020 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin, phép biện chứng duy vật khoa học và biện chứng khoa học lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước về Nhà nước và pháp luật. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Được sử dụng để phân tích các công trình khoa học nhằm làm rõ các vấn đề lý luận kiểm soát thủ tục hành chính, từ đó rút ra những kết luận khoa học về vấn đề này. Phương pháp này cũng được sử dụng để phân tích làm rõ thực trạng công kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam; tổng hợp, đánh giá rút ra những thành công, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong những năm qua.. - Phương pháp thống kê, so sánh: Được sử dụng để thống kê, so sánh tình hình kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn. - Phương pháp chuyên gia: Tác giả tham khảo, xin ý kiến của lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện, các phòng, ban liên quan, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức giàu kinh nghiệm thực tiễn; thông qua tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo để tham khảo, xin ý kiến các chuyên gia. - Phương pháp dự báo khoa học: Trên cơ sở nghiên cứu tình hình kiểm soát thủ tục hành chính và thực tiễn thực hiện kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, tác giả sử dụng phương pháp dự báo khoa học để đưa ra những nhận định về tình hình kiểm soát thủ tục hành chính trong thời gian tới, cũng như những yếu tố tác động đến kiểm soát thủ tục hành chính. 5
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận về kiểm soát thủ tục hành chính. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Những kiến nghị, đề xuất của luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan có thẩm quyền nhằm góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính. - Luận văn là nguồn tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy về vấn đề này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung chính của luận văn được trình bày thành 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp luật về kiểm soát thủ tục hành chính. Chương 2: Thực trạng kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát thủ tục hành chính trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. 6
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT THỦ TỤC HÀNH CHÍNH 1.1. Thủ tục hành chính và kiểm soát thủ tục hành chính 1.1.1. Khái niệm, phân loại, vai trò của thủ tục hành chính 1.1.1.1. Khái niệm thủ tục hành chính Như chúng ta đã biết, thủ tục được xem là “cách thức tiến hành một công việc với nội dung, trình tự nhất định theo quy định của nhà nước”, mọi hoạt động của nhà nước đều phải tuân thủ nghiêm ngặt theo những trình tự nhất định. Mỗi hoạt động quản lý theo cách nói thông thường thực chất là chuỗi hoạt động diễn ra theo trình tự nhất định mà mỗi hoạt động cụ thể trong đó có thể thực hiện bởi những chủ thể khác nhau, ở những thời điểm khác nhau, với nội dung và nhằm những mục đích khác nhau. Kết quả của hoạt động quản lý phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố trong đó phụ thuộc đáng kể vào số lượng, thứ tự các hoạt động cụ thể, mục đích, nội dung, cách thức tiến hành các hoạt động cụ thể trong chuỗi hoạt động thống nhất, tức là phụ thuộc vào thủ tục tiến hành các hoạt động quản lý. Thủ tục đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình vận hành cũng như điều hành bộ máy nhà nước, đây cũng chính là yếu tố cần thiết để đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người dân. Chính vì vậy, thủ tục tiến hành các hoạt động quản lý nhà nước được quan tâm cả dưới góc độ nghiên cứu khoa học, xây dựng pháp luật và thực hiện thủ tục trên thực tế. Bản thân thủ tục không có mục đích tự thân, thủ tục chỉ thể hiện cách thức tổ chức thực hiện các hoạt động của nhà nước. Vì vậy, thủ tục bị quy định bởi chính các hoạt động quản lý. Hay nói một cách khác, các hoạt động quản lý khác nhau cần có các thủ tục khác nhau để tổ chức thực hiện. Tương ứng với ba lĩnh vực hoạt động của nhà nước gồm: hoạt động lập pháp, hoạt động hành pháp và hoạt động tư pháp là ba nhóm thủ tục: thủ tục lập pháp là thủ tục làm Hiến pháp và pháp luật do chủ thể sử dụng quyền lập pháp tiến hành; thủ tục tư pháp là thủ tục giải quyết các vụ án hình sự, dân sự, hành chính, lao động, kinh tế do các chủ thể sử dụng 7
quyền tư pháp tiến hành và thủ tục hành chính là thủ tục là thủ tục tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nhà nước được thực hiện bởi các chủ thể sử dụng quyền hành pháp. Như vậy có thể thấy rằng, xét trong thể chế của nền hành chính, thủ tục hành chính là một bộ phận, một nhân tố cấu thành tất yếu của thể chế hành chính nói chung Thủ tục hành chính do quy phạm pháp luật hành chính quy định nên nhóm quy phạm pháp luật hành chính này được gọi là quy phạm thủ tục. thủ tục là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước đã được quy định trong các quy phạm pháp luật hành chính bao gồm trình tự, nội dung, mục đích, cách thức tiến hành các hoạt động cụ thể trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước. Theo đó, toàn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, trật tự thực hiện thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong việc giải quyết nhiệm vụ nhà nước và công việc liên quan đến công dân tạo thành hệ thống quy phạm thủ tục, có tính bắt buộc các cơ quan nhà nước cũng như các công chức nhà nước phải tuân theo trong quá trình giải quyết công việc thuộc chức năng và thẩm quyền của mình. Nó nhằm bảo đảm cho công việc đạt được mục đích đã định, phù hợp với thẩm quyền, chức năng do luật quy định cho các cơ quan trong hoạt động quản lý quản lý nhà nước. Bởi vậy, có thể xem thủ tục được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước là trình tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nước (hoặc của cá nhân, tổ chức được ủy quyền) trong việc thực thi công vụ, trong việc giải quyết các kiến nghị, các yêu cầu của người dân và tổ chức. Mặt khác, vì thủ tục hành chính được điều chỉnh bởi quy phạm hành chính, nên nó là cơ sở pháp lý cho các cơ quan nhà nước thực hiện chức năng của mình nhằm bảo đảm cho các quy phạm vật chất của Luật Hành chính cũng như các quy phạm của nhiều ngành luật khác như: dân sự, đất đai, lao động…được thực hiện có hiệu lực và hiệu quả. Ở một khía cạnh khác, xuất phát từ chính tính chất đa dạng của hoạt động quản lý hành chính nhà nước nên không thể có thủ tục hành chính duy nhất mà có rất nhiều thủ tục hành chính khác nhau tương ứng với từng hoạt động quản lý cụ thể. Tùy từng trường hợp mà thủ tục hành chính được dùng để tổ chức, điều 8
hành các hoạt động mang tính nội bộ bộ máy nhà nước, do cơ quan nhà nước xây dựng và công bố để thực hiện chức năng quản lý của nền hành chính nhà nước và đòi hỏi các cơ quan hành chính nhà nước có trách nhiệm thực thi các thủ tục đó; hay để trực tiếp giải quyết các công việc liên quan đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức trong xã hội. Vì vậy, thủ tục hành chính không chỉ định ra cho các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước cách thực hiện nhiệm vụ, công vụ trong quá trình giải quyết công việc thuộc thẩm quyền của mình mà còn chỉ ra cho cá nhân, tổ chức có liên quan các quyền, nghĩa vụ và cách thực hiện các quyền và nghĩa vụ đó trong mối quan hệ với các cơ quan và cán bộ, công chức nhà nước trực tiếp thực thi thủ tục hành chính trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, công vụ được giao của mình. Xuất phát từ điều đó, thủ tục hành chính hợp lý sẽ tạo nên sự hài hòa, thống nhất trong bộ máy nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của cá nhân, tổ chức, rút ngắn thời gian giải quyết công việc, góp phần thúc đẩy xã hội phát triển, tạo điều kiện đảm bảo cho pháp chế được giữ vững, mở rộng dân chủ, công khai trong quản lý nhà nước theo một quy trình được xác định cụ thể. Ngược lại, thủ tục hành chính bất hợp lý là mảnh đất tốt cho tệ tham nhũng, quan liêu, sách nhiễu, cửa quyền, gây khó khăn, phiền hà, tốn kém nhân dân, làm giảm lòng tin của nhân dân vào chính quyền. Như vậy, thủ tục hành chính là cách thức thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước theo đó cơ quan, cán bộ, công chức thực hiện nhiệm vụ, cá nhân, tổ chức thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước. Đây là khái niệm mang tính khái quát cho cho tất cả các loại thủ tục hành chính, là thủ tục hành chính giải quyết mọi công việc trong hoạt động hành chính. * Đặc điểm của thủ tục hành chính: 3 đặc điểm - Thủ tục hành chính được điều chỉnh bằng quy phạm pháp luật - Thủ tục hành chính là trình tự thực hiện thẩm quyền trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước - Thủ tục hành chính rất đa dạng và phong phú 9
Bên cạnh đó, xét dưới khía cạnh pháp luật, tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 06/6/2010 của Chính phủ về kiểm soát thủ tục hành chính khái niệm "Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”. Đây được hiểu là khái niệm về thủ tục hành chính giải quyết một công việc cụ thể cho cá nhân, tổ chức tức là thủ tục hành chính giải quyết một công việc cá biệt. Như vậy, có thể thấy rằng, khái niệm thủ tục hành chính được hiểu theo hai nghĩa rộng, hẹp khác nhau. Để thực hiện hoạt động quản lý nhà nước có thể phát sinh mối quan hệ nội bộ giữa các cơ quan hành chính nhà nước với nhau và quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với công dân, tổ chức. Như vậy thủ tục hành chính cũng có thể bao gồm thủ tục giải quyết công việc trong nội bộ cơ quan hành chính, giữa các cơ quan hành chính với nhau (thủ tục nội bộ) và thủ tục hành chính giữa cơ quan hành chính nhà nước với công dân, tổ chức (thủ tục liên hệ). Đây là thủ tục hành chính hiểu theo nghĩa rộng. Còn hiểu theo nghĩa hẹp thì khái niệm thủ tục hành chính được hiểu theo khái niệm quy định trong Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 06/6/2010 của Chính phủ về kiểm soát thủ tục hành chính, tức là chỉ có thủ tục giữa cơ quan hành chính nhà nước với công dân, tổ chức. Trong khuôn khổ nghiên cứu của luận văn, khái niệm thủ tục hành chính được hiểu theo nghĩa hẹp được quy định tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 06/6/2010 của Chính phủ. 1.1.1.2. Phân loại thủ tục hành chính Muốn xây dựng và áp dụng thủ tục hành chính một cách có hiệu quả cần phải nghiên cứu và phân loại thủ tục hành chính một cách khoa học, hợp lý. Xuất phát từ khái niệm “thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức” có thể áp phân loại thủ tục hành chính thành các loại như sau: - Phân loại theo đối tượng quản lý hành chính nhà nước 10
Theo cách phân loại này, các thủ tục hành chính được xác định cho từng loại chức năng của bộ máy quản lý hiện hành như thủ tục trong xây dựng cơ bản, thủ tục trước bạ, thủ tục trong lĩnh vực đăng ký hoạt động kinh doanh, trong xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa v.v.. Sự phân loại này giúp cho người quản lý xác định được tính đặc thù của lĩnh vực mà mình phụ trách. Từ đó đề ra yêu cầu xây dựng cho lĩnh vực này những thủ tục hành chính cần thiết, thích hợp, nhằm quản lý tốt các nhiệm vụ đặt ra theo mục tiêu do Nhà nước quy định. - Phân loại theo chức năng hoạt động của các cơ quan Theo cách phân loại này có thể kể ra rất nhiều loại thủ tục, như: - Thủ tục cung cấp các dịch vụ thông tin +- Thủ tục cho phép xuất khẩu các nguyên liệu hiếm + Thủ tục kiểm tra mức độ an toàn trong lao động + Thủ tục thuế, phí, lệ phí; + Thủ tục cung cấp thông tin; + Thủ tục hải quan; + Thủ tục kiểm tra phòng cháy chữa cháy; + Thủ tục kiểm tra an toàn lao động… Các cơ quan chuyên môn có chức năng thực hiện các hoạt động nói trên cần phải bảo đảm những thủ tục cần thiết theo yêu cầu của Nhà nước để mọi hoạt động liên quan đến chuyên môn có thể đạt được hiệu quả và đúng pháp luật. Cách phân loại này cũng có ý nghĩa thực tiễn quan trọng giống như cách phân loại thủ tục hành chính theo các loại hình công việc cụ thể. Nó giúp cho các nhà quản lý khi giải quyết công việc chung có liên quan đến tổ chức khác hoặc với công dân, tìm được các hình thức giải quyết thích hợp theo đúng năng lực quản lý nhà nước của cơ quan mình. 11
1.1.1.3. Vai trò của thủ tục hành chính - Thủ tục hành chính là một bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện các quy định nội dung. là phương tiện để đưa các quy phạm nội dung của Luật Hành chính và một số ngành luật khác vào cuộc sống. Quy phạm nội dung quy định các nguyên tắc quản lý, thẩm quyền của cơ quan quản lý hành chính nhà nước, quyền lợi và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức… và quy phạm thủ tục hành chính chỉ ra cách thức cụ thể để thực hiện các nội dung đó. Thủ tục hành chính đảm bảo cho các quy phạm vật chất quy định trong các quyết định hành chính được thi hành thuận lợi. Nếu bỏ qua các thủ tục hành chính thì trong nhiều trường hợp rất có thể làm cho quyết định hành chính bị vô hiệu hóa, gây ra bệnh quan liêu, cửa quyền, giải quyết công việc một cách tùy tiện, gây khó khăn, phiền hà cho người tổ chức, cá nhân. Thủ tục càng có tính cơ bản thì vai trò, ý nghĩa của nó càng lớn, bởi vì các thủ tục cơ bản thường tác động đến giai đoạn cuối cùng của quyết định hành chính nhằm đảm bảo cho các quyết định hành chính đi vào cuộc sống một cách dễ dàng, mang lại hiệu quả cao, đáp ứng mục đích, yêu cầu của chủ thể ban hành. - Thủ tục hành chính trực tiếp liên quan đến việc thực hiện thẩm quyền của các chủ thể quản lí hành chính nhà nước và việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức. Mỗi một quy định thủ tục hành chính đều có sự hiện hữu của hai nhóm chủ thể: cơ quan có thẩm quyền giải quyết và cá nhân, tổ chức tham gia. Cơ quan có thẩm quyền giải quyết được quyền nhân danh nhà nước buộc đối tượng tham gia phải tuân thủ quy định pháp luật, quy định thủ tục hành chính … (tính chất mệnh lệnh phục tùng, bất bình đẳng trong quan hệ). Vì tính chất này mà khi triển khai thực hiện thủ tục hành chính rất dễ dẫn đến tình trạng nhũng nhiễu, ban phát, “xin - cho”… nhất là khi các quy định TTHC không đảm bảo rõ ràng, còn mập mờ, khó hiểu hoặc thiếu hợp lý, không phù hợp với thực tiễn cuộc sống… Có thể khẳng định quy định TTHC là một hiện hữu thực tế để minh chứng về giá trị hiệu lực của quy định pháp luật với đời sống dân sinh, phản ánh sống động về ý thức tuân thủ pháp luật và niềm tin của người dân đối với các cấp chính quyền. 12
Xuất phát từ việc thủ tục hành chính liên quan đến quyền lợi của công dân nên đòi thủ tục hành chính phải được xây dựng hợp lý và đảm bảo các yếu tố để vận dụng tốt vào đời sống nhằm giải quyết kịp thời, hiệu quả các yêu cầu của tổ chức, cá nhân góp phần tạo ra mối quan hệ tốt giữa nhà nước và nhân dân nhất là trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân ở nước ta hiện nay. Thực tế cho thấy, trong thời gian qua, việc thực hiện pháp luật, ý nghĩa của thủ tục hành chính được đánh giá đúng mức hơn, toàn diện hơn; ở những nơi thủ tục hành chính vận dụng không hợp lý do căn bệnh cửa quyền, quan liêu chưa được khắc phục, do phải đi qua nhiều cấp, nhiều nơi, nhiều cửa, thì nhìn chung hiệu quả, chất lượng giải quyết công việc không cao, hoặc bị ách tắc, hoặc nhiều khi rất trì trệ, tốn kém, gây khó khăn, phiền hà cho tổ chức, cá nhân trong liên hệ công việc, ảnh hưởng không nhỏ đến chủ trương cải cách hành chính đang được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm, chú trọng. Trái lại, ở những nơi thực hiện tốt công tác tinh giảm các thủ tục hành chính, tâp trung vào “một cửa” “một cửa liên thông” để giải quyết yêu cầu của công dân thì ở đó hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước được nâng cao rõ rệt, công việc được giải quyết nhanh chóng, thuận lợi, giảm thiểu đáng kể những khó khăn, phiền hà, tốn kém cho nhân dân. - Quy định thủ tục hành chính chuẩn mực là cơ sở để đảm bảo chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý hành chính nhà nước hay nói một cách khác, thủ tục hành chính chính là thước đo để đánh giá chất lượng của quản lý hành chính nhà nước và chỉ số hài lòng của người dân trong quá trình giải quyết những yêu cầu của mọi cá nhân, tổ chức. Thông qua quy định thủ tục hành chính chuẩn mực, cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức có thẩm quyền và các tổ chức, cá nhân ở khu vực ngoài nhà nước có thể kiểm tra, giám sát việc giải quyết thủ tục hành chính của cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước; đồng thời thúc đẩy quá trình giải quyết công việc nhanh chóng, chính xác theo đúng pháp luật, góp phần chống bệnh quan liêu, cửa quyền, tham nhũng, sách nhiễu nhân dân. 13
- Quy định thủ tục hành chính là biểu hiện trình độ văn minh trong tổ chức, điều hành hoạt động quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước. Do đó, thủ tục hành chính chính là chất keo kết dính mọi yếu tố và sự vận hành của nền hành chính. Chất lượng và hiệu quả của thủ tục hành chính liên quan đến chất lượng và hiệu quả giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước và cán bộ, công chức nhà nước, biểu hiện cụ thể qua các tiêu chí: giải quyết đúng quy định, giải quyết trong thời gian ngắn nhất (nhanh chóng, kịp thời) và mang lại sự hài lòng cho cá nhân, tổ chức có yêu cầu giải quyết thủ tục hành chính. Tóm lại, thủ tục hành chính có vai trò, ý nghĩa như một chiếc cầu nối quan trọng giữa cơ quan nhà nước với dân và các tổ chức khác. Chiếc cầu này có thể tạo ra khả năng làm bền chặt các mối quan hệ, làm cho nhà nước ta thực sự là Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Nếu xây dựng thiếu tính khoa học, áp dụng tùy tiện vào đời sống thì chính thủ tục hành chính sẽ làm xa cách dân với Nhà nước. 1.1.2. Khái niệm, vai trò của kiểm soát thủ tục hành chính 1.1.2.1. Khái niệm kiểm soát thủ tục hành chính Để có thể khái niệm một cách cụ thể, bao quát nhất về kiểm soát thủ tục hành chính chúng ta phải bắt đầu từ chính nội hàm của hai yếu tố cấu thành kiểm soát thủ tục hành chính đó là “kiểm soát” và “thủ tục hành chính”. Trước hết là khái niệm về kiểm soát. Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ thì ‘kiểm soát” được xem là việc “xem xét để phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định”. Đây là một hoạt động mang tính quyền lực thể hiện ở việc chủ thể thực hiện hoạt động kiểm soát có thể xem xét, đánh giá hành vi, việc làm của một cá nhân, tổ chức, cơ quan, đơn vị...có phù hợp với các quy định đã được đặt ra hay không và có thẩm quyền xử lý, kiến nghị xử lý các hành vi vi phạm theo quy định. Hoạt động này giúp cho những quy định mang tính quy phạm được đảm bảo thực thi một cách nghiêm túc nhằm đạt mục đích, yêu cầu và hiệu quả cao nhất. Trong quá trình quản lý nhà nước nói chung, việc thực hiện kiểm soát như một công cụ đắc lực nhằm kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và 14
xử lý những hành vi vi phạm, những biểu hiện mang tính lạm quyền, lợi dụng chức vụ quyền hạn của những người trực tiếp thực hiện cơ chế, chính sách. Về khái niệm thủ tục hành chính: Như phần nghiên cứu ở trên đã thể hiện, tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 63/2010/NĐ-CP ngày 06/6/2010 của Chính phủ về kiểm soát thủ tục hành chính khái niệm "Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá nhân, tổ chức”. Đây chính là khái niệm cụ thể, mang tính pháp lý để làm cơ sở nghiên cứu xuyên suốt các nội dung liên quan đến thủ tục hành chính và việc kiểm soát thủ tục hành chính. Từ việc nghiên cứu, phân tích hai khái niệm trên sẽ hình thành cơ sở lý luận cụ thể cho việc khái niệm chung về kiểm soát thủ tục hành chính. Vì đây là một lĩnh vực còn mới mẻ, chưa được nhiều tác giả nghiên cứu và tìm hiểu nên khái niệm về kiểm soát thủ tục hành chính đến nay vẫn chưa được hiểu một cách thống nhất nên trong khuôn khổ đề tài, sẽ nghiên cứu về kiểm soát thủ tục hành chính dưới góc độ khái niệm đang được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Theo quy định tại Khoản 5, Điều 3, Nghị định số 63/2010/NĐ-CP thì “kiểm soát thủ tục hành chính là việc xem xét, đánh giá, theo dõi nhằm bảo đảm tính khả thi của quy định về thủ tục hành chính, đáp ứng yêu cầu công khai, minh bạch trong quá trình tổ chức và thực hiện thủ tục hành chính”. Đây được xem là một quy trình nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý những gì trái với quy định trong việc thực hiện thủ tục hành chính. Việc kiểm soát bắt đầu từ việc đánh giá tác động các quy định thủ tục hành chính trong quá trình dự thảo quy định về thủ tục hành chính do các cơ quan có thẩm quyền chủ trì soạn thảo thực hiện; việc gửi lấy ý kiến đơn vị kiểm soát thủ tục hành chính; việc thực hiện công tác công khai, minh bạch thủ tục hành chính sau khi thủ tục hành chính được ban hành; việc thực thi thủ tục hành chính trong thực tiễn cuộc sống; việc tiếp nhận, xử lý các phản ánh, kiến nghị, yêu cầu của tổ chức, cá nhân về các quy định thủ tục hành chính nhằm phát hiện và giải quyết những bất cập, chồng chéo, vướng mắt của các thủ tục hành chính trong quá trình áp dụng cũng như 15