Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình

Chia sẻ: ViLijen ViLijen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính "Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và pháp lý về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự; Thực trạng tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Ninh Bình; Phương hướng và giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …/… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ MỸ LINH TÔ CHỨC THỰC HIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN TỈNH NINH BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …/… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ MỸ LINH TÔ CHỨC THỰC HIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN TỈNH NINH BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BÙI THỊ THANH THÚY HÀ NỘI – NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Bùi Thị Thanh Thúy. Các số liệu, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Bùi Thị Mỹ Linh
LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập và nghiên cứu, để hoàn thành luận văn đề tài “Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình”, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy cô giáo Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội cũng như sự quan tâm, ủng hộ của gia đình, bạn bè, đồng nghiệp. Lời đầu tiên, tôi xin chân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Đào tạo sau Đại học Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Với tất cả tấm lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc nhất, tôi xin gửi lời cảm ơn tới Tiến sĩ Bùi Thị Thanh Thúy, người đã hướng dẫn rất tận tình, luôn dành cho tôi những ý kiến đóng góp quý báu và thiết thực nhất để tôi có thể hoàn thành công trình nghiên cứu này một cách tốt nhất. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và các đồng nghiệp đang công tác tại cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Ninh Bình đã không ngừng hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu cho đến khi thực hiện đề tài luận văn. Tuy có nhiều cố gắng nhưng về mặt kiến thức và thời gian còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và mọi người để luận văn hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm TÁC GIẢ Bùi Thị Mỹ Linh
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ .......................................... 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự ............................................................................................ 9 1.1.1. Khái niệm cưỡng chế thi hành án dân sự ....................................... 9 1.1.2. Khái niệm tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự......... 11 1.1.3. Đặc điểm của tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự ... 13 1.1.4. Vai trò của tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự........ 16 1.2. Nội dung và các yếu tố ảnh hƣởng đến tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự .................................................................................... 18 1.2.1. Nội dung tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự .......... 18 1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự ............................................................................................................ 28 Tiểu kết chƣơng 1 ......................................................................................... 33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH BÌNH ..................... 34 2.1. Tình hình kinh tế, văn hóa-xã hội, an ninh-quốc phòng tỉnh Ninh Bình và Cục Thi hành án dân sự tỉnh Ninh Bình .................................. 34
2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế, văn hóa-xã hội, an ninh-quốc phòng tỉnh Ninh Bình có ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện cưỡng chế thihành án dân sự .................................................................................... 34 2.1.2. Khái quát về Cục Thi hành án dân sự tỉnh Ninh Bình.................. 36 2.2. Tình hình tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Ninh Bình ................................................................................... 39 2.2.1. Lập kế hoạch, ban hành văn bản triển khai cưỡng chế thi hành án dân sự...................................................................................................... 39 2.2.2. Triển khai thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự ...................... 42 2.2.3. Tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ................................................................................................. 46 2.2.4. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm cưỡng chế thi hành án dân sự ................................................................................................................ 47 2.2.5. Sơ kết, tổng kết, đánh giá thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự . 49 2.3. Đánh giá chung .................................................................................. 51 2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân.............................................................. 54 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 55 Tiểu kết chƣơng 2 ......................................................................................... 61 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰCHIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄNTỈNH NINH BÌNH ............................................................................. 62 3.1. Phƣơng hƣớng bảo đảm tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự ......................................................................................................... 62 3.1.1. Bảo đảm chặt chẽ về mặt thủ tục trong tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự ............................................................................ 62
3.1.2. Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cá nhân, tổ chức và hiệu quả quản lý nhà nước trong quá trình tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự ................................................................................................. 63 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dânsự . 64 3.2.1. Giải pháp chung............................................................................ 64 3.2.2. Giải pháp với tỉnh Ninh Bình ....................................................... 69 Tiểu kết chƣơng 3 ......................................................................................... 77 KẾT LUẬN ................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 82
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHV Chấp hành viên HĐND Hội đồng nhân dân PBGDPL Phổ biến giáo dục pháp luật THA Thi hành án THADS Thi hành án dân sự UBND Uỷ ban nhân dân VKSND Viện Kiểm sát nhân dân VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả THADS về việc giai đoạn 2016 - 2020. ........................... 42 Bảng 2.2: Kết quả THADS về tiền giai đoạn 2016 - 2020. ............................ 43 Bảng 2.3: Thống kê các việc THADS phải tổ chức cưỡng chế giai đoạn 2016-2020 ....................................................................................................... 45
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thi hành án dân sự (THADS) – là một loại hình thi hành án, có vai trò quan trọng trong hoạt động tư pháp nói chung và trong quá trình giải quyết các vụ án nói riêng. Công tác THADS là khâu cuối của quá trình tố tụng, bảo đảm cho những bản án, quyết định của Tòa án được đưa ra tổ chức thi hành trên thực tế, góp phần bảo vệ tính nghiêm minh của pháp luật, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội. Mặt khác, THADS còn là công cụ hữu hiệu để khôi phục lại quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bị xâm hại. Hiệu quả của hoạt động THADS tác động trực tiếp đến lòng tin của nhân dân đối với Nhà nước và pháp luật. Tuy nhiên trong điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay, không phải bản án, quyết định có hiệu lực nào của cơ quan có thẩm quyền cũng có thể được tổ chức thi hành một cách thuận lợi. Tình trạng đương sự và các bên liên quan không tự nguyện thi hành án, chống đối việc thi hành các bản án, quyết định của tòa án vẫn đang diễn ra ngày càng phức tạp. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc tồn đọng, kéo dài các vụ án, gây khó khăn cho cơ quan có thẩm quyền trong việc thực thi pháp luật. Do đó, để đảm bảo công lý được thực thi, để hiện thực hóa các quyền, nghĩa vụ được ghi nhận trong Bản án, quyết định của Tòa án cũng như các quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền được thi hành theo thủ tục thi hành án dân sự, thì bên cạnh việc thuyết phục đương sự tự nguyên thi hành án, trong nhiều trường hợp, cơ quan THADS phải thực hiện cưỡng chế THADS. Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án là hoạt động thường xuyên được thực hiện trong công tác thi hành án dân sự, được áp dụng khi các 1
đương sự không tự nguyện thi hành các bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án. Hiệu quả của hoạt động cưỡng chế ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác thi hành án. Mặt khác, hoạt động tổ chức cưỡng chế thi hành án có ảnh hưởng không nhỏ đến các quan hệ xã hội của người được thi hành án, người phải thi hành án, người có quyền và nghĩa vụ liên quan trong bản án. Chính vì vậy, trong mọi trường hợp đòi hỏi Chấp hành viên – người được Nhà nước giao quyền ra quyết định cưỡng chế THADS phải đề cao trách nhiệm, công tâm, khách quan, nắm vững pháp luật và có tư tưởng, bản lĩnh vững vàng. Đến nay công tác THADS toàn quốc nói chung và công tác THADS trên địa bàn tỉnh Ninh Bình nói riêng vẫn còn tình trạng án tồn đọng kéo dài, số vụ khiếu nại ngày càng diễn ra phức tạp, số lượng tiền phải thi hành lớn, người phải thi hành án luôn tìm cách trốn tránh nghĩa vụ phải thi hành án, gây khó khăn và kéo dài việc thi hành án. Nhìn từ kết quả đạt được trong quá trình thi hành án của cơ quan THADS tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2016–2020 đã có những chuyển biến tích cực về cả lượng và chất khi số lượng án và tiền phải thi hành giảm rõ rệt.Tuy nhiên số vụ việc còn tồn đọng cần phải áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự vẫn ở mức cao và diễn biến trong quá trình cưỡng chế phức tạp, sự chống đối ngày càng nhiều hình thức tinh vi, xảo quyệt từ phía người phải thi hành án hoặc người có nghĩa vụ liên quan gây khó khăn cho công tác thi hành án, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội. Bên cạnh đó, năng lực thực thi công vụ của một số Chấp hành viên (CHV) trong tổ chức thi hành án còn hạn chế, chưa kiên quyết áp dụng các biện pháp cưỡng chế, tác nghiệp cưỡng chế thi hành án còn cẩu thả, phân tích đánh giá tình hình, khả năng chống đối của đương sự không sát với thực tiễn trong quá trình cưỡng chế dẫn đến những sai sót trong quá trình thực hiện cưỡng chế gây hậu quả nghiêm trọng... 2
Với tất cả những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài“Tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trước những đòi hỏi khách quan của công tác thi hành án dân sự, trong những năm gần đây có nhiều đề tài, công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến công tác thi hành án dân sự được công bố. Cụ thể là: - Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Văn Công về “Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự ở tỉnh Bắc Giang”,Đại học Quốc gia Hà Nội, 2012; - Luận văn Thạc sĩ Luật học của tác giả Lê Đình Nam về “Biện pháp cưỡng chế thi hành nghĩa vụ trả tiền trong hoạt động thi hành án dân sự trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Trường Đại học quốc gia Hà Nội, 2012; - Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Bùi Thị Vân Anh về “Thủ tục thi hành án dân sự trong pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện nay”,Đại học Quốc gia Hà Nội, 2016; - Luận văn Thạc sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Đình Kiên về “Các biện pháp cưỡng chế thi hành án dân sự liên quan đến đất ở theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương”, Học viện Khoa học xã hội, 2016; - Luận văn thạc sĩ luật học của tác giả Lê Xuân Tùng về “Thực hiện pháp luật về thi hành án dân sự ở thành phố Hà Nội hiện nay”, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam – Học viện Khoa học xã hội, 2016; - Luận án Tiến sĩ Luật học của tác giả Lê Anh Tuấn “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam” , Đại học Luật Hà Nội, 2017; 3
- Luận văn Thạc sĩ của tác giả Lương Ngọc Hưng về “Cưỡng chế thi hành án dân sự từ thực tiễn tỉnh Nam Định”, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam – Học viện Khoa học xã hội, 2018. - Luận án Tiến sĩ của tác giả Bùi Đức Tiến về “ Thực hiện pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự ở Việt Nam” , Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 2018; - Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Đào Thị Thanh Hòa về “Cưỡng chế thi hành án dân sự, Từ thực tiễn Chi cục Thi hành án dân sự thành phố Hải Dương, tỉnh Hải Dương”,Đại học Quốc gia Hà Nội, 2020. Bên cạnh đó là Giáo trình Luật thi hành án dân sự Việt Nam của trường Đại học luật Hà Nội và các trường Đại học có chuyên ngành luật; một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành có liên quan đến THADS và cưỡng chế THADS như: - "Kỹ năng áp dụng các biện pháp bảo đảm trong thi hành án dân sự và kỹ năng cưỡng chế thi hành án dân sự" của tác giả Lê Anh Tuấn, 2012; - “ Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự hiện nay”, Tạp chí dân chủ pháp luật, Số chuyên đề về thi hành án dân sự, Tr.15; Lê Võ Hồng Hạnh, 2013; - “Một số vấn đề về cưỡng chế kê biên, xử lý tài sản là quyền sử dụng đất”, Tạp chí Tòa án nhân dân, 20, tr 26; Lê Hùng Cường, 2017 - “Các biện pháp cưỡng chế thi hành đối với tài sản là tiền theo quy định của Luật thi hành án dân sự Việt Nam”, Tạp chí Khoa học Kiểm sát, 02, tr 31; Trần Phương Thảo, 2018 - “Nâng cao hiệu quả cưỡng chế thi hành án dân sự”, Tạp chí dân chủ pháp luật, Nguyễn Thị Trang, 2018... 4
Nhìn chung, thi hành án dân sự là đề tài không mấy mới mẻ nhưng cho đến nay vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra đòi hỏi phải được nghiên cứu một cách toàn diện để giải quyết. Các công trình nghiên cứu trên đã ít nhiều làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của tổ chức thực hiện công tác thi hành án dân sự. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện hệ thống những vấn đề lý luận, thực tiễn về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự tại một địa phương cụ thể là tỉnh Ninh Bình một cách toàn diện, chuyên sâu, và trong điều kiện pháp luật thi hành án dân sự đã có sự thay đổi về căn bản như hiện nay. Mặc dù vậy các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố trên đây là những tài liệu tham khảo có giá trị để nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình” nhằm đáp ứng các yêu cầu cấp bách của thực tiễn trong công tác Thi hành án dân sự địa phương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn là làm sáng tỏ lý luận và thực tiễn về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự, nêu ra những hạn chế và bất cập của chế định cưỡng chế thi hành án dân sự trong thực tiễn thực hiện. Từ đó, đề xuất giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự của tỉnh Ninh Bình nói riêng và thi hành án dân sự trên cả nước nói chung trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Một là, phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản và pháp lý về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự. Hai là, đánh giá chân thực và toàn diện thực trạng tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự và các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức cưỡng chế 5
thi hành án dân sự tại tỉnh Ninh Bình trong giai đoạn 2016 - 2020, từ đó phân tích những kết quả đạt được và những hạn chế, tồn đọng, nguyên nhân dẫn đến những vấn đề đó trong việc tổ chức thực hiện cưỡng chế trên địa bàn tỉnh Ninh Bình từ thực tiễn. Ba là, đề xuất các phương hướng và giải pháp kịp thời có tính lâu dài nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả việc tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Ninh Bình nói riêng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn tập trung vào những vấn đề cơ bản như sau: - Những vấn đề lý luận và pháp lý cơ bản về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự, gồm: “Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thưc hiện cưỡng chế THADS”. - Các quy định của pháp luật hiện hành và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự. - Thực tiễn tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Ninh Bình thông qua các số liệu cụ thể. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý cơ bản về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự và thực tiễn tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự gắn với chủ thể là cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Ninh Bình (bao gồm: Cục Thi hành án dân sự tỉnh Ninh Bình và 08 Chi cục Thi hành án dân sự các huyện, thành phố trực thuộc). Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2016 đến năm 2020. 6
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Triết học Mác- Lê nin; Quan điểm, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước; Tư tưởng Hồ Chí Minh liên quan đến đề tài. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu và tổng hợp, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích đối chiếu, phương pháp so sánh, phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn nghiên cứu toàn diện những vấn đề lý luận và pháp lý về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự. Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Ninh Bình. Các đề xuất của luận văn góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu tham khảo phục vụ cho việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự, cũng có thể sử dụng là tài liệu phục vụ trong giảng dạy, cho các hoạt động nghiên cứu về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự nói riêng, trong lĩnh vực thi hành án nói chung. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được cơ cấu thành 3 chương như sau: 7
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự. Chƣơng 2: Thực trạng tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh Ninh Bình. Chƣơng 3: Phương hướng và giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự - Từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình. 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CƢỠNG CHẾ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của tổ chức thực hiện cƣỡng chế thi hành án dân sự 1.1.1. Khái niệm cưỡng chế thi hành án dân sự Ở Việt Nam hiện nay, thuật ngữ “thi hành án dân sự” (THADS) được hiểu là tổng hợp các hoạt động nghiệp vụ của cơ quan thi hành án nhằm mục đích bảo đảm việc thi hành trên thực tiễn các bản án, quyết định của Toà án về phần nghĩa vụ dân sự của các bên và các quyết định khác theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ được pháp luật quy định. Trong hoạt động thi hành án, các bên đương sự có quyền tự thỏa thuận với nhau nhằm thực hiện các quyền, nghĩa vụ dân sự theo bản án, quyết định của Tòa án. Tự nguyện thi hành án đã trở thành như một nguyên tắc, một biện pháp phổ biến trong thi hành án dân sự. Trường hợp sau khi đương sự đã được chấp hành viên giải thích nghĩa vụ của mình, có đủ điều kiện để thi hành án nhưng lại tìm mọi cách để trì hoãn, trốn tránh không thi hành trách nhiệm của mình thì buộc cơ quan thi hành án phải tổ chức cưỡng chế thi hành. Cũng như cưỡng chế nói chung, cưỡng chế thi hành án dân sự cũng xuất phát từ yêu cầu, nguyên tắc chung là sử dụng quyền lực Nhà nước để buộc cá nhân, tổ chức phải thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm theo bản án, quyết định đã có hiệu lực của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nhằm đảm bảo tính phòng ngừa, răn đe, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật tiếp tục diễn ra hoặc buộc chủ thể có hành vi vi phạm pháp luật phải bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả đã gây ra và các biện pháp khác do pháp luật quy định. 9
Về nguyên tắc, cưỡng chế thi hành án dân sự chỉ đặt ra khi đương sự không tự nguyện tuân thủ thực hiện các nghĩa vụ của mình theo bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án. Do đó, mục đích của cưỡng chế thi hành án dân sự là nhằm buộc người phải thi hành án thi hành đúng nghĩa vụ theo bản án, quyết định của Tòa án nếu họ có điều kiện thi hành mà không tự nguyện thực hiện nghĩa vụ. Vì vậy, để đảm bảo hiệu quả của việc cưỡng chế thi hành án dân sự thì pháp luật cần quy định cụ thể về cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế; các biện pháp cưỡng chế được áp dụng; trình tự, thủ tục cưỡng chế… Qua những phân tích trên, có thể đưa ra khái niệm cưỡng chế thi hành án dân sự như sau: Cưỡng chế thi hành án dân sự là biện pháp cưỡng bức bắt buộc của cơ quan thi hành án do Chấp hành viên thực hiện theo thẩm quyền, nhằm buộc người phải thi hành án thực hiện những hành vi hoặc nghĩa vụ về tài sản theo bản án, quyết định của Tòa án, được áp dụng trong trường hợp người phải thi hành án có điều kiện thi hành án, đã được thông báo hợp lệ, đã hết thời gian tự nguyện thi hành án mà không tự nguyện thi hành hoặc trong trường hợp cần ngăn chặn người phải thi hành án tẩu tán, hủy hoại tài sản. Khái niệm của cưỡng chế thi hành án dân sự thể hiện mục đích của hoạt động cưỡng chế thi hành án dân sự là đảm bảo thi hành quyền và nghĩa vụ của các bên đương sự và người có quyền, lợi ích liên quan theo nội dung bản án, quyết định đã có hiệu lực thi hành của Tòa án. Do đó, có thể nhận diện bản chất của cưỡng chế thi hành án dân sự là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền sử dụng quyền lực nhà nước làm chấm dứt, hạn chế quyền sở hữu, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng tài sản của người phải thi hành án hoặc buộc người phải thi hành án thực hiện hành vi hợp pháp hay chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật trên cơ sở bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật bằng các biện pháp cưỡng chế thi hành án (ví dụ: Khấu trừ tiền trong tài 10
khoản, thu hồi, xử lý tiền, giấy tờ có giá của người phải thi hành án; Trừ vào thu nhập của người phải thi hành án; Kê biên, xử lý tiền tài sản của người phải thi hành án, kể cả tài sản đang do người thứ ba giữ; Khai thác tài sản của người phải thi hành án; Buộc người phải thi hành án thực hiện hoặc không được thực hiện công việc nhất định; Buộc chuyển giao vật, chuyển giao quyền tài sản, giấy tờ). 1.1.2. Khái niệm tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự Hoạt động tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự được luận văn nghiên cứu dưới góc độ các hoạt động của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong việc triển khai thực hiện các quy định pháp luật về cưỡng chế thi hành án dân sự trong thực tế đời sống xã hội. Vì vậy, để làm rõ khái niệm “tổ chức thực hiện cưỡng chế thi hành án dân sự” trước tiên cần luận giải thuật ngữ “tổ chức thực hiện pháp luật”. Trong khoa học pháp lý, pháp luật được nghiên cứu dưới hai phương diện. Phương diện thứ nhất là pháp luật trong trạng thái “tĩnh” hay pháp luật được thể hiện dưới dạng văn bản. Theo Hiến pháp 2013, pháp luật theo phương diện này bao gồm các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL): Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội; lệnh, quyết định của Chủ tịch nước; các VBQPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ và chính quyền địa phương các cấp. Đây là pháp luật được hình thành chủ yếu do hoạt động lập pháp của Quốc hội và hoạt động lập quy của hệ thống các cơ quan hành pháp. Phương diện thứ hai là pháp luật trong trạng thái “động” hay gọi là pháp luật trong hành động, pháp luật trong cuộc sống. Pháp luật theo phương diện này là sự tuân theo pháp luật của các chủ thể trong đời sống Nhà nước và đời sống xã hội, được hình thành bằng hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật của 11