Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quân Cầu Giấy, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm góp phần nghiên cứu đổi mới, kiện toàn tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quận Cầu Giấy. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quân Cầu Giấy, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BẠCH KHÁNH HUYỀN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN CHUYÊN MÔN THUỘC UỶ BAN NHÂN DÂN QUÂN CẦU GIẤY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BẠCH KHÁNH HUYỀN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN CHUYÊN MÔN THUỘC UỶ BAN NHÂN DÂN QUÂN CẦU GIẤY, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật hiến Pháp Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN KIÊN HÀ NỘI - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, có sự hỗ trợ từ Giảng viên hƣớng dẫn là TS. Trần Kiên. Nội dung nghiên cứu và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Các kết quả nêu trong Luận văn chƣa đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày …. tháng …. năm 20….. Học viên Bạch Khánh Huyền
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, các cô cùng các bạn trong lớp cao học chuyên ngành Luật hiến pháp và Luật hành chính đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia. Đặc biệt, cho phép tôi gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới thầy TS.Trần Kiên, ngƣời đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo tôi hoàn thành luận văn Thạc sỹ này. Kính chúc các thầy, cô mạnh khỏe, thành công trong sự nghiệp. Hà Nội, ngày …. tháng …. năm 20… Học viên Bạch Khánh Huyền
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN CHUYÊN MÔN THUỘC ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN .................................................................................................. 14 1.1. Khái niệm, đặc điểm cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện............ 14 1.1.1. Khái niệm cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện..................... 14 1.1.2. Đặc điểm cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện ...................... 15 1.2. Chức năng của cơ quan chuyên môn thuộc UBND ................................. 17 1.3. Pháp luật về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện......................................................................................................... 18 1.3.1. Đánh giá quy định của pháp luật về tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện............................................................................................. 18 1.3.2. Hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện ............. 27 1.4. Vai trò của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện ...................... 29 1.4.1. Việc tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn của UBND quyết định đến hoạt động quản lý nhà nước của UBND quận trên địa bàn .. 29 1.4.2. Hoạt động hiệu quả, chuyên sâu của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND .............................................................................................................. 30 1.4.3. Khả năng kết nối theo chiều dọc và chiều ngang tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND .................................................... 30 1.5. Các yếu tố bảo đảm hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện ............................................................................................................... 31 1.5.1. Các quy định của pháp luật .................................................................. 31 1.5.2. Sự chỉ đạo của cấp huyện uỷ và UBND cấp huyện............................... 31 1.5.3. Đội ngũ công chức ................................................................................ 32 1.5.4. Điều kiện vật chất, kỹ thuật, khoa học công nghệ ................................ 32
1.6. Liên hệ kinh nghiệm một số nƣớc trên thế giới ....................................... 33 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN CHUYÊN MÔN THUỘC UBND QUẬN CẦU GIẤY ................................. 41 2.1. Thực trạng tổ chức, chức năng nhiệm vụ của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy .................................................................................... 41 2.2. Về kết quả hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy ................................................................................................................. 65 2.2.1. Đóng góp tích cực vào kết quả thực hiện nhiệm vụ kinh tế-xã hội của UBND quận Cầu Giấy .................................................................................... 65 2.2.2. Đánh giá về kết quả đạt được ............................................................... 86 2.2.3. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế .................................................. 87 Chƣơng 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ QUAN CHUYÊN MÔN THUỘC ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN CẦU GIẤY........................................................................................... 91 3.1. Quan điểm của Đảng về hoàn thiện tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy ...................................................... 91 3.1.1. Quan điểm chung .................................................................................. 91 3.1.2. Quan điểm tiếp cận từ yêu cầu quản lý của địa phương ...................... 93 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy .................................................................................... 94 3.2.1. Giải pháp chung .................................................................................... 94 3.2.2. Giải pháp cụ thể .................................................................................... 97 3.2.3. Giải pháp bảo đảm khác ..................................................................... 100 KẾT LUẬN ................................................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 111
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ CHLB Cộng hòa liên bang HĐND Hội đồng nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa SL Sắc lệnh UBND Ủy ban nhân dân KT-XH Kính tếs-xã hội
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Khởi đầu từ Ủy ban hành chính các cấp (theo Sắc lệnh số 63/SL ngày 22/11/1945 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban hành chính), nay là Uỷ ban nhân dân có vai trò quan trọng trong hệ thống cơ quan quản lý nhà nƣớc, là thành tố trong hệ thống cơ quan thực hiện quyền hành pháp, là một bộ phận trong cơ quan hành chính nhà nƣớc thống nhất mà cao nhất là Chính phủ. Ủy ban nhân dân do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu, là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣơng, chịu trách nhiệm trƣớc Nhân dân địa phƣơng, Hội đồng nhân dân cùng cấp và cơ quan hành chính nhà nƣớc cấp trên. Là cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣơng, UBND các cấp nói chung và cấp huyện nói riêng giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về các lĩnh vực của đời sống xã hội trên địa bàn ở địa phƣơng. Đây là các cấp tổ chức thực thi pháp luật, thi hành pháp luật, chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của UBND các cấp do đó có liên hệ mật thiết, hàng ngày đến quyền, lợi ích của công dân, của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội. Việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của UBND các cấp góp phần đƣa Hiến pháp, pháp luật vào thực tiễn cuộc sống, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện chức năng, nhiệm vụ đó, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND là các cơ cấu không thể thiếu, giúp UBND đảm đƣơng đƣợc chức năng, nhiệm vụ của mình, tạo nên sự thống nhất của nền hành chính. Qua thực tiễn quản lý đời sống kinh tế-xã hội (KT-XH) ở địa phƣơng, cùng với quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng, trong đó có UBND. Căn cứ vào yêu 1
cầu của thực tiễn từng giai đoạn, mà cơ cấu tổ chức, biên chế, chức năng nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND có những bƣớc dần hoàn thiện, phúc đáp yêu cầu thực tiễn (nhƣ Sắc lệnh số 63/SL ngày 22/11/1945 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban hành chính; Sắc lệnh số 77/SL ngày 21/12/1945 quy định về tổ chức chính quyền ở các thị xã, thành phố; tiếp đó, các bản Hiến pháp của Nhà nƣớc ta (Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013 hiện nay) và nhiều văn bản pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng đƣợc ban hành qua các thời kỳ để điều chỉnh về tổ chức và hoạt động của các cơ quan chính quyền địa phƣơng, trong đó có các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân). Theo Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015, cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân đƣợc tổ chức ở cấp tỉnh, cấp huyện, là cơ quan tham mƣu, giúp Ủy ban nhân dân thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về ngành, lĩnh vực ở địa phƣơng và thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn theo sự phân cấp, ủy quyền của cơ quan nhà nƣớc cấp trên. Cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và công tác của Ủy ban nhân dân, đồng thời chịu sự chỉ đạo, kiểm tra về nghiệp vụ của cơ quan quản lý nhà nƣớc về ngành, lĩnh vực cấp trên. Việc tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân phải bảo đảm phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo và điều kiện, tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phƣơng; bảo đảm tinh gọn, hợp lý, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nƣớc về ngành, lĩnh vực từ trung ƣơng đến cơ sở; không trùng lặp với nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nƣớc cấp trên đặt tại địa bàn. Về nguyên tắc, Chính phủ quy định cụ thể tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện [34]. Thực tiễn tổ chức và hoạt động của UBND cho thấy, các cơ quan này đã phát huy 2
vai trò tích cực, chủ động, là nhân tố quan trọng góp phần vào việc quản lý, điều hành đất nƣớc từ trung ƣơng cho tới địa phƣơng đƣợc thống nhất. Trong thời gian vừa qua, Đảng ta đã ban hành những chủ trƣơng quan trọng làm nền tảng cho việc xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nƣớc, cải cách nền hành chính, trong đó có liên quan đến UBND và cơ quan chuyên môn thuộc UBND: - Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế xây dựng chính quyền địa phƣơng theo hƣớng phân định rõ hơn tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; chủ động thí điểm ở những nơi có đủ điều kiện. - Quy định khung số lƣợng các cơ quan trực thuộc Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện và khung số lƣợng cấp phó của các cơ quan này. Căn cứ điều kiện cụ thể, tiêu chí và quy định khung của Trung ƣơng, cấp uỷ địa phƣơng lãnh đạo việc sắp xếp, bố trí cho phù hợp. - Rà soát, điều chỉnh, sắp xếp tổ chức bộ máy, cơ chế hoạt động của chính quyền địa phƣơng, góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính theo hƣớng dân chủ, công khai, minh bạch, chuyên nghiệp; tổ chức thực hiện có hiệu quả mô hình trung tâm phục vụ hành chính công, cơ chế một cửa, một cửa liên thông ở các cấp [2]; v.v… Bên cạnh những mặt tích cực cơ bản, cho đến nay, tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân vẫn còn bộc lộ những bất cập nhất định, cơ cấu tổ chức chƣa thực sự hợp lý, chức năng chƣa rõ ràng, cụ thể; so với yêu cầu đổi mới theo chủ trƣơng của Đảng, yêu cầu của thực tiễn về việc xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền XHCN, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nền hành chính hiệu lực, hiệu quả thì còn chƣa đáp ứng đầy đủ yêu cầu. Những tồn tại, hạn chế đáng chú ý có thể kể đến nhƣ: (i) Cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận còn mang tính cào bằng, chƣa phản ánh đƣợc tính đặc thù, chƣa thật phù hợp với yêu cầu thực tiễn 3
quản lý nhà nƣớc về KT-XH ở từng đơn vị hành chính; (ii) Tính chuyên nghiệp, chuyên môn hóa trong cơ cấu các cơ quan chuyên môn của UBND chƣa thể hiện thật rõ, sâu sắc; (iii) Vấn đề vị trí việc làm trong các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận chƣa đƣợc xác định trên cơ sở khoa học và công việc; v.v… Bên cạnh đó, với vị trí là đơn vị hành chính quận trong một địa bàn đô thị nhƣ thành phố Hà Nội, tính chất, đặc điểm đô thị của đơn vị hành chính quận Cầu Giấy cũng nhƣ các quận nội thành khác của thành phố Hà Nội cũng đặt ra những yêu cầu khác so với ở nông thôn, thị xã, thành phố, bởi vì quận là đơn vị hành chính nhân tạo, bản thân quận không độc lập, mà toàn diện là đô thị hóa, tính liên thông cao, đòi hỏi tập trung cao (là nơi tập trung dân cƣ, có sự đa dạng trong thành phần dân cƣ, có mật độ dân số cao; về kinh tế - xã hội: ở khu vực nội thành, nội thị kinh tế chủ yếu là phi nông nghiệp, đa ngành, đa lĩnh vực, có tốc độ phát triển cao, là địa bàn hoạt động của các loại thị trƣờng, là nơi hội tụ và trao đổi thông tin, là nơi dễ nảy sinh các tệ nạn xã hội và các hiện tƣợng làm mất ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Về cơ sở hạ tầng: Ở khu vực nội thành, nội thị có tính thống nhất, liên thông và phức tạp, tạo thành những mạng lƣới, hệ thống đồng bộ, xuyên suốt địa bàn, không phụ thuộc vào địa giới hành chính, đòi hỏi quản lý tập trung, thống nhất theo ngành là chủ yếu. Ở nông thôn cơ sở hạ tầng còn đơn giản, chƣa liên hoàn và chƣa đồng bộ, đòi hỏi quản lý theo lãnh thổ là chủ yếu, không có chức năng làm trung tâm và tính tập trung cao nhƣ ở đô thị. Về địa giới hành chính: cơ sở hạ tầng ở đô thị là một chỉnh thể thống nhất nên việc phân chia địa giới hành chính trong khu vực nội thành, nội thị chỉ có ý nghĩa là khu vực hành chính, mang tính chất quản lý hành chính là chủ yếu. Về quản lý, chức năng của chính quyền quận: ở đô thị việc quản lý nhà nƣớc về an ninh, trật tự an toàn xã hội, giao thông, điện, nƣớc, nhà ở, xây dựng, môi trƣờng là những yêu cầu hàng ngày, phức tạp hơn so với các địa bàn khác. Về 4
chức năng: nhƣ có ý kiên đã nêu, chức năng chính của chính quyền ở địa bàn đô thị là tham gia phát triển các dịch vụ đô thị, quản lý trật tự đô thị, bảo vệ môi trƣờng, xây dựng khu phố văn hóa và nếp sống thị dân…Do đó, nếu tiếp tục áp dụng mô hình tổ chức quản lý quận nhƣ huyện, phƣờng nhƣ xã là không phù hợp với đối tƣợng quản lý. Vì đặc điểm này của địa bàn đô thị nhƣ quận Cầu Giấy, cũng đòi hỏi tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, trong đó có các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy phải có đặc thù riêng để đảm bảo cho việc quản lý nhà nƣớc và cung ứng dịch vụ công ở địa bàn quận đƣợc thực hiện tập trung, thống nhất, thực sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Do đó, yêu cầu đặt ra là cần tiếp tục nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về cơ quan chuyên môn thuộc UBND, cụ thể là UBND quận, trên cơ sở đó đề xuất những quan điểm, giải pháp để hoàn thiện tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân trong điều kiện Đảng và Nhà nƣớc ta đang chủ trƣơng đẩy mạnh tiến trình đổi mới và chủ động hội nhập quốc tế hiện nay. Về mặt lý luận, đã có những công trình nghiên cứu khác nhau về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND nói chung, tuy nhiên, việc nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, mà cụ thể là tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy thì chƣa có. Từ những lý do trên, tôi chọn chủ đề: “Tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quân Cầu Giấy, thành phố Hà Nội” làm chủ đề nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu Mặc dù chƣa có công trình nghiên cứu trực tiếp về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy, song liên quan đến chủ đề nghiên cứu của Đề tài, trong thời gian vừa qua, cũng đã có những 5
công trình nghiên cứu khoa học đề cập đến ở những khía cạnh, giác độ khác nhau về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, có thể kể đến nhƣ: - “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa phƣơng ở Việt Nam hiện nay” (Lê Minh Thông, Nguyễn Nhƣ Phát đồng chủ biên, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2002) là công trình nghiên cứu chuyên sâu về kinh nghiệm, lịch sử xây dựng và phát triển chính quyền địa phƣơng ở nƣớc ta [37]. Cuốn sách cũng chỉ ra những vấn đề cần đặt ra trong đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng trong thời gian tới; trong công trình nghiên cứu này, ít nhiều có một số khía cạnh liên quan đến việc nghiên cứu hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện. - “Đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân cấp thành phố trực thuộc trung ƣơng qua kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng”, tác giả Vũ Hữu Kháng, Luận văn thạc sỹ (2001) [17]. Luận văn nghiên cứu thực tiễn tổ chức và hoạt động của UBND thành phố Hải Phòng-thành phố trực thuộc Trung ƣơng; mặc dù không nghiên cứu trực tiếp về tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận, huyện cụ thể của thành phố Hải Phòng, nhƣng trong công trình nghiên cứu, tác giả cũng có có đề cập ở một khía cạnh nhất định (một số khái niệm, kiến nghị, phân tích…) đến các cơ quan chuyên môn của UBND thành phố, cấp huyện với vị trí là bộ phận cấu thành của bộ máy chính quyền địa phƣơng, giúp UBND thành phố thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc đối với ngành, lĩnh vực về KT-XH, Quốc phòng, an ninh…trên địa bàn có giá trị nghiên cứu tham khảo. - “Kinh nghiệm quốc tế về tự quản địa phƣơng và khả năng áp dụng tại Việt Nam” (Nhà xuất bản Tƣ pháp), sách chuyên khảo, do TS. Nguyễn Văn Cƣơng - Viện Khoa học pháp lý Bộ Tƣ pháp chủ biên (trên cơ sở kết quả 6
nghiên cứu do Viện Khoa học pháp lý Bộ Tƣ pháp chủ trì từ năm 2014 – 2015) [11]. Công trình nghiên cứu này đƣợc thực hiện, với mục đích nghiên cứu làm rõ bản chất, mô hình, kinh nghiệm tổ chức và vận hành chính quyền địa phƣơng theo nguyên tắc tự quản địa phƣơng của một số quốc gia trên thế giới, qua đó cung cấp những luận cứ khoa học và thực tiễn nhằm phục vụ việc tiếp tục nghiên cứu đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng ở Việt Nam. Công trình nghiên cứu này cũng có đề cập đến một vài nét sơ bộ về cơ cấu và vận hành của chính quyền cơ sở, trong đó có bộ máy giúp việc của chính quyền hành chính cơ sở (có thể tạm so sánh nhƣ cấp huyện) trong việc quản lý điều hành các công việc ở địa phƣơng. - “Xây dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phƣơng phù hợp với Hiến pháp nƣớc CHXHCN Việt Nam” (kỷ yếu hội thảo), do Viện Nghiên cứu lập pháp thuộc UBTVQH và Viện Rosa Luxemburg CHLB Đức chịu trách nhiệm ấn bản, Nxb Lao động (2014) [48]. Một số bài viết, tham luận trong cuốn kỷ yếu có đề cập đến những phƣơng hƣớng, một số nét về những vấn đề cần tập trung điều chỉnh về mặt pháp lý trong việc xây dựng Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng trong điều kiện Hiến pháp 2013 đƣợc ban hành; mặc dù không trực tiếp đề cập đến tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn của UBND nói chung, song một số tham luận cũng có đề cập ở mức độ nhất định về kinh nghiệm quốc tế liên quan đến tổ chức và hoạt động của chính quyền cơ sở, trong đó có bộ máy giúp việc, hay thiết chế hỗ trợ, trợ giúp về chuyên môn trong hoạt động của chính quyền địa phƣơng (có thể so sánh tƣơng đối với chính quyền quận, huyện ở nƣớc ta) có ý nghĩa tham khảo. - “Cải cách nền hành chính Việt Nam-Thực trạng và giải pháp”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009, sách do Ban Dân chủ pháp luật-Ủy ban trung ƣơng MTTQ Việt Nam và Trung tâm nghiên cứu phát triển hỗ trợ cộng đồng (CECODES) thuộc Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp tổ chức nghiên cứu [5]. Công trình này nghiên cứu chủ 7
yếu về cải cách hành chính, cải cách hệ thống công vụ, hành chính công và phát triển kinh tế, cải cách phát triển…ở Việt Nam, một số kinh nghiệm quốc tế liên quan, cuốn sách có nêu một số giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính nhà nƣớc, trong đó có bộ máy chính quyền địa phƣơng trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam. - “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới cơ cấu tổ chức, hoạt động của chính quyền đô thị” [39], tác giả Phan Trung Tuấn, Bộ Nội vụ, trên cơ sở phân tích các quy định pháp luật và một số thực tiễn liên quan, tác giả có nêu một số kiến nghị gợi mở hoàn thiện pháp luật về chính quyền đô thị, trong đó có một số nội dung về tổ chức các cơ quan chuyên môn của UBND; trong đó có đề xuất quy định khung các cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND cấp huyện; vấn đề tổ chức các cơ quan chuyên môn của UBND trong bối cảnh mới; đây là những gợi mở hữu ích để tác giả tiếp tục tham khảo, kế thừa theo hƣớng này khi nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy. - “Đổi mới và hoàn thiện cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh”, Ths. Huỳnh Thu Thảo, Tạp chí Khoa học Chính trị, số 4, năm 2011. Trong bài viết, đã đề cập thực tiễn tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; tác giả chỉ ra những ƣu điêm, những nhƣợc điểm, nguyên nhân; trên cơ sở yêu cầu thực tiễn, tác giả có đề xuất một số gợi mở sơ lƣợc giải pháp về đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND thành phố Hồ Chí Minh theo yêu cầu cải cách hành chính, tinh gọn, hiệu lực hiệu quả, gắn với xu thế quản lý đa ngành, đa lĩnh vực [36]. - “Tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣơng trong điều kiện không tổ chức Hội đồng nhân dân huyện, quận, phƣờng-Thực tiễn thí điểm tại tỉnh Nam Định”, luận văn thạc sỹ luật học, tác 8
giả Đỗ Thị Thanh Vân (2012). Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là tổ chức và hoạt động của UBND huyện, quận, phƣờng gắn với điều kiện không tổ chức cơ quan quyền lực nhà nƣớc ở địa phƣơng (HĐND) trên địa bàn đó. Trong Luận án, tác giả nêu ý tƣởng cần xem xét điều chỉnh bộ máy các cơ quan chuyên môn thuộc UBND theo hƣớng tinh gọn, hƣớng gắn với quản lý đa ngành, đa lĩnh vực; kết hợp nguyên tắc quản lý theo ngành và quản lý theo địa phƣơng; tác giả cũng cho rằng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cần đóng vai trò tích cực hơn trong việc giúp UBND, cũng nhƣ Chủ tịch UBND thực hiện một cách hiệu lực, hiệu quả hơn chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về các lĩnh vực ở địa phƣơng [47]. - Đổi mới tổ chức chính quyền đô thị ở nƣớc ta hiện nay, Luận án tiến sỹ, tác giả Phạm Văn Đạt (2012) [14]. Trong Luận án, tác giả tập trung chủ yếu vào việc nghiên cứu đổi mới tổ chức chính quyền đô thị, bên cạnh đó có đề cập ở mức độ nhất định khi phân tích tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị, mà cụ thể là UBND trong mối quan hệ với cơ quan chuyên môn của UBND, gắn với việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính quyền đô thị. - “Giáo trình Luật hành chính Việt Nam”, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2013 [42]. Trong ấn phẩm này, các tác giả đã trình bày một số khái niệm về cơ quan chuyên môn thuộc UBND, về cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp, gắn với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phƣơng. - “Đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân ở Việt Nam hiện nay”, tác giả Tạ Quang Ngọc (2013), Luận án tiến sỹ luật học [19]. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả đã nghiên cứu một cách khá có hệ thống, toàn diện về các vấn đề liên quan đến đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc UBND ở Việt Nam nói chung, gắn vói cả 3 cấp hành chính là cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Tuy nhiên, đây là công trình nghiên cứu đƣợc thực hiện trƣớc thời điểm Hiến pháp 9
năm 2013, Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015 đƣợc ban hành; nên chƣa cập nhật đƣợc tinh thần mới của Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015 về những tinh thần mới liên quan đến tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phƣơng, UBND nói chung, trong đó có các cơ quan chuyên môn thuộc UBND ở cấp huyện hiện nay. Mặc dù vậy, cách tiếp cận, nhiều thông tin, tƣ liệu của tác giả đƣợc đề cập là khá hữu ích. - Tổ chức chính quyền đô thị, nông thôn theo Hiến pháp năm 2013, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 19/2014, tác giả Thái Thị Tuyết Dung [12]. Trong bài viết này, tác giả có đề cập đến một số khía cạnh về các cơ quan chuyên môn thuộc UBND , chủ yếu dừng ở mức nêu vấn đề trên cơ sở quy định của Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 và các văn bản hƣớng dẫn thi hành. - “Đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền địa phƣơng và những vấn đề đặt ra trong bối cảnh xây dựng Chính phủ kiến tạo ở Việt Nam hiện nay”, tác giả TS. Bùi Thị Hải, Học viện Hành chính quốc gia, Tạp chí Cộng sản, 2018 [16]. Trên cơ sở phân tích các quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phƣơng năm 2015, tác giả có phân tích một số nội dung liên quan đến tình hình đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền địa phƣơng ở nƣớc ta trong thời gian vừa qua, trong đó có nội dung liên quan đến đổi mới tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận, huyện ở một số địa phƣơng nhƣ Quảng Ninh, Bình Dƣơng, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Long An…Tác giả cũng nêu một số kiến nghị mang tính khái quát nhằm tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền địa phƣơng ở nƣớc ta. - “Tổ chức, sắp xếp lại các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc (tcnn.vn) ngày 08/3/2019, PTS.TS. Trần Thị Diệu Oanh [20]. Trong bài viết, tác giả đã phân tích một số yêu cầu, kết quả việc xây dựng, ban hành kế hoạch và lộ trình sắp xếp, tinh giản các đầu mối, tăng hiệu quả, giảm gánh nặng cho ngân sách và 10
một số giải pháp mang tính nguyên tắc chung nhất nhằm sắp xếp cơ quan chuyên môn thuộc UBND. Đây cũng là các ý tƣởng gợi mở để tiếp tục hoàn thiện chủ đề nghiên cứu; v.v… Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nêu trên, ở những chừng mực khác nhau, đã tiếp cận, phản ánh các khía cạnh liên quan đến đối tƣợng nghiên cứu của đề tài và có giá trị tham khảo hữu ích. Kế thừa những kết quả đó, phù hợp với phạm vi nghiên cứu, Đề tài đƣợc thực hiện nhằm nghiên cứu theo hƣớng cố gắng vừa làm rõ hơn về khía cạnh lý luận, đồng thời hệ thống, tập trung và cập nhật hơn về tổ chức và hoạt động các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy trong bối cảnh hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Đề tài hƣớng đến việc đề xuất những quan điểm khoa học và giải pháp khả thi đối với tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân ở nƣớc ta nói chung hiện nay; cũng nhƣ đối với các cơ quan chuyên môn thuộc UBND quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội nói riêng. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Thứ nhất, phân tích các quan điểm có liên quan để đƣa ra khái niệm phù hợp về cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân, tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân ở nƣớc ta hiện nay. - Thứ hai, nghiên cứu thực trạng về tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân ở nƣớc ta hiện nay, chỉ ra ƣu điểm và hạn chế trong thực tiễn tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quận Cầu Giấy, nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó. - Thứ ba, trên cơ sở đã phân tích, đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm góp phần nghiên cứu đổi mới, kiện toàn tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quận Cầu Giấy. 11
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của Đề tài ở đây là tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn của UBND quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội; các chủ trƣơng, chính sách của Đảng, quy định của pháp luật có liên quan đến tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân cấp huyện nói chung. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội thông qua các quy định của pháp luật có liên quan và trong thực tiễn tổ chức thực hiện hiện nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Công trình đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác-Lê Nin, trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; nghiên cứu về mối quan hệ giữa tổ chức bộ máy nhà nƣớc mà cụ thể là cơ quan hành chính nhà nƣớc và cơ cấu tổ chức và hoạt động của các thiết chế bên trong thuộc UBND ở địa phƣơng với điều kiện kinh tế, xã hội, yêu cầu quản lý cụ thể của chính quyền đô thị là thành phố Hà Nội. Đề tài nghiên cứu cũng đƣợc thực hiện trên cơ sở quan điểm, đƣờng lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc về xây dựng và hoàn thiện Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, về xây dựng và hoàn thiện chính quyền địa phƣơng theo hƣớng hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì lợi ích của Nhân dân, vì Nhân dân phục vụ, trong đó có cơ quan UBND, các thiết chế bên trong của UBND mà cụ thể là các cơ quan chuyên môn của UBND, gắn với yêu cầu cải cách hành chính, yêu cầu của thực tiễn. 12
Việc nghiên cứu đƣợc tiến hành trên cơ sở vận dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ phân tích và tổng hợp, phƣơng pháp so sách, giải thích... 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn Kết quả nghiên cứu góp phần bổ sung, hoàn thiện và làm củng cố thêm những vấn đề lý luận về tổ chức bộ máy cơ quan hành chính nhà nƣớc cũng nhƣ tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân cấp huyện ở nƣớc ta hiện nay. 7. Kết cấu Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung nghiên cứu bao gồm 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân quận Cầu Giấy Chương 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân quận Cầu Giấy 13