Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác từ thực tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở đi nghiên cứu ly lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh luận văn sẽ đưa ra các kiến nghị góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự liên quan đến tội này và đưa ra các giải pháp đảm bảo áp dụng đúng quy định của luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác từ thực tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐĂNG MINH THẮNG NGUYỄN ĐĂNG MINH THẮNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI SỨC KHỎE MẪU TRANG PHỤ BÌA LUẬN VĂN CỦA NGƯỜI KHÁC TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH LUẬT HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC KHÓA IX - 2018 TP.Hồ Chí Minh, năm 2020
Mẫu 2 VIỆN HÀN LÂM Mẫu 2 KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Mẫu 2 Mẫu 2 NGUYỄN ĐĂNG MINH THẮNG Mẫu 2 Mẫu 2 ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI Mẫu 2 TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TỪ THỰC TIỄN Mẫu 2 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Mẫu 2 Chuyên ngành: Luật học, Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mẫu 2 Mã số: 8380104 Mẫu 2 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Mẫu 2 Mẫu 2 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. PHAN ANH TUẤN Mẫu 2 Mẫu 2 TP. HỒ CHÍ MINH, 2020 Mẫu 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan dưới đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của TS.Phan Anh Tuấn. Các trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác, trung thực, được chú thích đầy đủ. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Đăng Minh Thắng
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Bộ luật Hình sự BLHS Bộ luật Tố tụng dân sự BLTTDS Cố ý gây thương tích CYGTT Cơ quan điều tra CQĐT Gây tổn hại GTH Hội đồng xét xử HĐXX Nhà xuất bản Nxb Tòa án nhân dân TAND Tòa án nhân dân tối cao TANDTC Thành phố Hồ Chí Minh TP.HCM Viện kiểm sát nhân dân VKSND
Mục Lục PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 CHƯƠNG 1: ..............................................................................................................8 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC ................................................................................................8 1.1.Khái niệm, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa của áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .........8 1.1.1. Khái niệm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác .........................................................8 1.1.2. Đặc điểm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác .......................................................11 1.2.Cơ sở, nguyên tắc, nội dung của áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ..........................16 1.2.1. Cơ sở của áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ................................................16 1.2.2. Nguyên tắc của hoạt động áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .............................18 1.2.3. Nội dung của áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ................................................21 1.3. Các yếu tố tác động đến áp dụng pháp luật hình sự tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ....................................................25 1.3.1. Chất lượng của quy phạm pháp luật .......................................................25 1.3.2. Chất lượng của cán bộ áp dụng pháp luật ..............................................26 Tiểu kết Chương 1 ...................................................................................................28 CHƯƠNG 2..............................................................................................................29
THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................................29 2.1. Khái quát thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh ...............................................................................................................29 2.2. Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh .32 2.2.1. Thực trạng định tội danh tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh ......................32 2.2.2. Thực trạng định khung hình phạt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh..........36 2.2.3. Thực trạng quyết định hình phạt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh..........39 2.2.4. Thực trạng áp dụng các biện pháp xử lý hình sự khác đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh...................................................................................42 2.2.5 Nguyên nhân của những thực trạng gặp phải trong quá trình áp dụng pháp luật hình sự từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh...................................48 Tiểu kết Chương 2 ................................................................................................50 CHƯƠNG 3..............................................................................................................51 CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....................51 3.1. yêu cầu về các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................51
3.2. Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .................................54 3.2.1. Giải pháp về pháp luật. ...........................................................................54 3.2.2 Các giải pháp khác bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ..............63 Tiểu kết Chương 3 ................................................................................................68 KẾT LUẬN ..............................................................................................................69
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiến pháp năm 2013 đã ghi nhận: Tất cả mọi cá nhân đều được đảm bảo quyền lợi về bất khả xâm phạm đến thân thể của mình, không có bất cứ ai có quyền được xâm phạm đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người khác dưới mọi hình thức. Quyền này đã được cụ thể hóa ở trong các văn bản quy phạm pháp luật, nổi bật hơn cả chính là pháp luật hình sự. Các hành vi vi phạm pháp luật dù là hành vi cố ý hay vô ý mà ảnh hưởng xấu đến tính mạng, sức khỏe của người khác đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Trong quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm, các cơ quan nhà nước đã ra sức ngăn chặn các hành vi phạm tội xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của mọi người dân. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và mở rộng quan hệ ngoại giao với các quốc gia trên thế giới thì tình hình tội phạm nói chung cũng như tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác diễn ra hết sức phức tạp, tính chất thủ đoạn của tội phạm càng ngày tinh vi và liều lĩnh. Do đó, hoạt động xét xử của Tòa án là vô cùng quan trọng, đảm bảo tính nghiêm minh cũng như sự công bằng của pháp luật. Đây cũng chính là chủ trương của Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Theo đó, việc tăng cường công tác áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử đối với các vụ án hình sự nói chung cũng như tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác là trách nhiệm của những người cầm cân nảy mực, có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao chất lượng của hoạt động xét xử. Thành phố Hồ Chí Minh là nơi hội tụ nền kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục khu vực phía nam của Việt Nam. Cũng vì những thuận lợi trên mà TPHCM luôn là thành phố được con người lựa chọn nhiều nhất sinh sống và 1
xây dựng tương lai. Điều này đã tạo điều kiện cho các loại tội phạm phát triển như ma túy, cướp giật tài sản và đặc biệt là tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe cho người khác. Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe cho người khác đã một phần nào đó đã đạt được kết quả nhất định đáng khích lệ, góp phần quan trọng trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Mặc dù vậy, tình hình tội phạm trên địa bàn TPHCM còn nhiều thách thức, khó khăn, gây bất an đời sống nhân dân. Đối tượng phạm tội ngày càng có xu hướng trẻ, tính bạo lực ngày gia tăng do nhiều nguyên nhân gây bức xúc, bất an trong dư luận. Vấn đề đặt ra nữa là công tác xét xử tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác trên địa bàn TPHCM vẫn còn nhiều sai sót, ảnh hưởng đến uy tín của hệ thống Tòa án, tác động tiêu cực đến lòng tin của nhân dân vào sự công minh, ảnh hưởng đến nhiệm vụ đấu tranh phòng chống tội phạm. BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực chính thức từ ngày 01/01/2018 đã giải quyết được rất nhiều vấn đề trong thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự. Tuy nhiên, nghiên cứu quy định của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác còn chưa được rõ ràng, nhiều bất cập cần phải được làm rõ để tạo điều kiện thuận lợi trong công tác áp dụng pháp luật hình sự về tội này trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Từ những phân tích trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài: “Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác từ thực tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh” để làm luận văn thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2
Liên quan đến đề tài của luận văn có nhiều công trình khoa học pháp lý ở các dạng tài liệu khác nhau. Một trong các công trình nghiên cứu được kể đến: * Giáo trình, sách chuyên khảo: - Trường Đại học Luật Hà Nội (2007), Giáo trình luật hình sự (phần các tội phạm), Nxb Đại học quốc gia Hà Nội; - Trường Đại học Luật TPHCM (2016), Giáo trình luật hình sự Việt Nam (phần các tội phạm- quyển 1), Nxb Hồng Đức- Hội Luật gia Việt Nam; - Cao Thị Oanh - Lê Đăng Doanh (chủ biên) (2016), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015, Nxb Lao động; Một số giáo trình và sách đã đề cập đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ở khía cạnh tổng quát, đặt tội này trong tổng thể các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người. Hơn thế nữa, các công trình nghiên cứu này chủ yếu phục vụ cho công tác giảng dạy nên chưa đề cập đến các bất cập trong quá trình áp dụng pháp luật. Tạp chí: - Đỗ Đức Hồng Hà (2004), “Phân biết tội giết người với tội cố ý gây thương tích”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 3; - Phạm Minh Tuyên (2018), “Một số ý kiến về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác theo quy định tại Điều 134 Bộ luật Hình sự năm 2015”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 1; - Nguyễn Văn Dũng (2018), “Bàn về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tại Điều 134 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 19; - Lương Minh Phương (2013), “Áp dụng pháp luật xong xét xử sơ thẩm các tội xâm phạm tính mạng sức khỏe con người của Tòa án nhân dân tỉnh 3
Bắc Ninh”, Luận văn thạc sĩ, Học viện chính trị- Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh; - Lại Viết Quang (2015), “Nâng cao hiệu quả hoạt động của Viện Kiểm sát trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích do người chưa thành niên gây ra”, Tạp chí Kiểm sát, số 25. Mỗi một công trình nghiên cứu ở trên luận bàn các vấn đề xoay quanh tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác dưới góc độ lý luận cũng như thực tiễn. Trên cơ sở đó đã đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn hệ thống pháp luật hình sự. Tuy nhiên, một số công trình nghiên cứu trên cơ sở Bộ luật hình sự năm 1999, hiện nay Việt Nam đang áp dụng Bộ luật hình sự năm 2015, đã có một số thay đổi so với trước đây. Đa số công trình chỉ tập trung bàn về quy định thực tiễn áp dụng của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong các trường hợp cụ thể mà không nghiên cứu một cách có hệ thống về áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Điều đó cho phép tác giả khẳng định đề tài “Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh” không trùng lặp với các công trình đã nghiên cứu đã công bố 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài: Trên cơ sở đi nghiên cứu ly lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh luận văn sẽ đưa ra các kiến nghị góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự liên quan đến tội này và đưa ra các giải pháp đảm bảo áp dụng đúng quy định của luật hình sự về tội 4
cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để thực hiện nhiệm vụ nêu trên, luận văn cần đặt ra những nhiệm vụ sau: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận như khái niệm, đặc điểm, cơ sở, nguyên tắc của hoạt động áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. - Phân tích và đánh giá áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo quy định của BLHS năm 2015 trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. - Chỉ ra những vướng mắc, hạn chế trong việc quy định và áp dụng các quy định của luật hình sự liên quan đến hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong BLHS năm 2015. Từ đó, đề xuất các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo quy định của luật hình sự Việt Nam hiện hành. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn: + Về không gian: với đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu hoạt động áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. + Phạm vi thời gian: Đề tài của tác giả nghiên cứu trong giới hạn của pháp luật hình sự Việt Nam và thực tiễn áp dụng tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác từ năm 2015 đến năm 2019 5
+ Nội dung: Nội dung nghiên cứu của luận văn là vấn đề áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người. Bao gồm các hoạt động của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án: Định tội danh, định khung hình phạt, miễn trách nhiệm hình sự, hoạt động kiểm sát điều tra, truy tố. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của đề tài là phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lênin với phép duy vật biện chứng, các quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội phạm. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phương pháp này tác giả sử dụng để phân tích các quy định của pháp luật hiện nay cũng như phân tích các vụ án xảy ra trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp tổng hợp được tác giả sử dụng song song với phương pháp phân tích để tổng hợp và khái quát kết quả nghiên cứu của mình. Đây cũng được coi là phương pháp trọng tâm tác giả sử dụng xuyên suốt bài luận văn của mình. - Phương pháp so sánh: Được tác giả sử dụng để so sánh đối chiếu các bản án xét xử liên quan đến việc áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp này được tác giả sử dụng nhiều nhất ở nội dung chương 2 của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Với đề tài nghiên cứu này sẽ góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn xoay quanh việc áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Trên cơ sở đó, 6
đưa ra được những kiến nghị nhất định nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự. - Những kết quả tác giả nghiên cứu được thông qua luận văn còn có thể làm tài liệu tham khảo cho các công trình nghiên cứu tiếp theo cho chính mình và cho những người có quan tâm trong quá trình công tác, học tập và nghiên cứu. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội dung của luận văn được kết cấu thành ba chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác Chương 2: Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh 7
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC 1.1.Khái niệm, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa của áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác 1.1.1. Khái niệm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác Quyền được sống, quyền bất khả xâm phạm về thân thể là một trong những quyền đã được pháp luật quốc tế cũng như pháp luật quốc gia thừa nhận là quyền của con người. Nếu tính mạng và sức khỏe của con người không được được Nhà nước và pháp luật thừa nhận, bảo vệ thì con người không thể yên tâm học tập, lao động và xây dựng đất nước. Sức khỏe của con người là vô giá. Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền năm 1948 của Đại hội đồng Liên hiệp quốc là văn kiện pháp lý ghi nhận các quyền cơ bản của con người. Điều 3 Tuyên ngôn có quy định: “Ai cũng có quyền được sống, tự do và an toàn thân thể”. Điều 20 Hiến pháp năm 2013: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm”. Trên cơ sở đó, quyền được bảo hộ sức khỏe được ghi nhận ở các ngành luật dân sự, hành chính và hình sự. Điều 134 BLHS năm 2015 quy định về tội CYGTT hoặc GTH cho người sức khỏe của người khác. BLHS năm 2015 không đưa ra bất kỳ một khái niệm nào về tội này, nhưng theo Từ điển Tiếng viết của Viện ngôn ngữ, chúng ta có thể hiểu như sau: “Cố ý” có nghĩa là định sẵn từ trước và thực hiện ý định đó [31, tr.205]; “Gây” có nghĩa là làm cho nảy sinh, phát ra [31, tr.377]; “Thương tích” là dấu vết để lại trên thân thể do bị thương [31, tr.976]; “Tổn hại” là làm mất 8
mát, hư hại lớn; “Sức khỏe” nghĩa là sức mạnh của thân thể do không bị bệnh tật gì [31, tr.1012]. Còn theo Từ điển của Bộ Tư pháp thì “Cố ý gây thương tích” là hành vi xâm phạm thân thể, gây tổn hại cho sức khỏe người khác dưới dạng thương tích cụ thể [1, tr.172]. Tác giả Nguyễn Ngọc Điện lại cho rằng “Gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” được hiểu là hành vi dùng thủ đoạn tác động vào cơ thể nạn nhân làm mất hoặc giảm chức năng các bộ phận trên cơ thể nạn nhân [2, tr.59]. Dựa vào những phân tích ở trên, tác giả có thể đưa ra khái niệm về tội CYGTT hoặc GTH cho sức khỏe của người khác như sau: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý, tác động trái pháp luật đến thân thể của người khác nhằm gây thiệt hại về sức khỏe cho người đó dưới dạng thương tích hoặc sự mất, suy giảm chức năng của các cơ quan, bộ phận trên cơ thể nạn nhân”. Trên đây, là khái niệm về tội CYGTT hoặc GTT cho sức khỏe của người khác. Còn để có thể xây dựng được khái niệm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, trước hết chúng ta cần phải làm rõ khái niệm áp dụng pháp luật là gì? Khi ban hành các quy phạm pháp luật, Nhà nước luôn hướng tới việc vận dụng chúng để điều chỉnh các quan hệ xã hội, thiết lập trật tự xã hội đáp ứng nhu cầu và lợi ích của nhân dân lao động và sự tiến bộ của xã hội. Mục đích đó chỉ đạt được khi các chủ thể thực hiện pháp luật một cách nghiêm minh trong đời sống thực tế. Trong khoa học, có nghiên cứu cho rằng áp dụng pháp luật là quá trình diễn ra ngay sau quá trình xây dựng pháp luật, bao gồm: “toàn bộ những việc làm, những hoạt động, những phương thức nhằm thực hiện những yêu cầu đặt ra trong pháp luật, trong việc điều chỉnh các quan hệ 9
xã hội” [30, tr.227]. Dựa vào tính chất của hoạt động, của hành vi thực hiện pháp luật, khoa học pháp lý chia thực hiện pháp luật ra thành bốn hình thức cơ bản: Tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật, và hình thức chúng ta đang quan tâm ở đây chính là áp dụng pháp luật. Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó Nhà nước thông qua các cơ quan thẩm quyền hoặc nhà chức trách tổ chức cho các tổ chức và cá nhân thực hiện những quy định của pháp luật [33, tr.335]. Ở đây các chủ thể áp dụng pháp luật luôn có sự tham gia của Nhà nước, hay nói cách khác không phải mọi chủ thể đều có thể áp dụng pháp luật như các hình thức thực hiện pháp luật khác. Trong các hoạt động giải quyết các án về dân sự, lao động, kinh tế hay hành chính là hoạt động mang tính chất độc lập. Nhưng giải quyết án hình sự là cả một quá trình có sự kết hợp giữa các cơ quan nhà nước với nhau. Từ khái niệm áp dụng pháp luật, cho phép chúng ta hiểu áp dụng pháp luật hình sự là hoạt động của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tổ chức cho các tổ chức và cá nhân thực hiện các quy định của pháp luật hình sự, đảm bảo các quy định của pháp luật hình sự đi vào đời sống thực tế. Thiếu đi sự đảm bảo này thì các quy phạm pháp luật hình sự không thể được thể hiện trong đời sống thực tế. Thực tế đã chứng minh rằng, có rất nhiều trường hợp đã không có sự can thiệp của Nhà nước và nhiều quy phạm pháp luật hình sự không được thực hiện hoặc thực hiện không đúng. Và việc áp dụng pháp luật hình sự cũng chỉ được đặt ra trong những trường hợp cụ thể và của một số cơ quan nhất định. Như vậy, pháp luật hình sự quy định sự hình thành pháp lý về tội phạm và hình phạt, trong khi đó áp dụng pháp luật hình sự đóng vai trò quan trọng hơn là đưa những quy định hay thủ tục vào đời sống thực tế. Dựa vào khái niệm của áp dụng pháp luật và áp dụng pháp luật hình sự, chúng ta có thể xây dựng khái niệm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý 10
gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác như sau: “Là một hình thức của áp dụng pháp luật do người có thẩm quyền tiến hành và áp dụng những quy phạm pháp luật hình sự liên quan đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác để giải quyết theo một trình tự, thủ tục do pháp luật hình sự quy định”. 1.1.2. Đặc điểm áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác Áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác là một trong các loại áp dụng pháp luật, do đó cũng mang đặc điểm của áp dụng pháp luật. Cụ thể: Thứ nhất, là hoạt động mang tính tổ chức- quyền lực nhà nước. Đặc điểm này thể hiện ở chỗ chỉ do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành thể hiện mệnh lệnh quyền uy phục tùng của Nhà nước đối với các chủ thể bị áp dụng. Nếu như tuân theo pháp luật, thi hành pháp luật và sử dụng pháp luật là các hình thức thực hiện pháp luật được thực hiện bởi bất kỳ chủ thể nào thì áp dụng pháp luật thì lại không dành cho tất cả. Mỗi một cơ quan nhà nước sẽ được tiến hành các hoạt động áp dụng pháp luật trong các lĩnh vực khác nhau. Đối với hoạt động áp dụng pháp luật hình sự thì Tòa án, Viện kiểm sát và Cơ quan Điều tra được coi là cơ quan tiến hành Tố tụng hình sự xuyên suốt quá trình từ lúc bắt đầu cho đến giai đoạn ban hành ra văn bản áp dụng pháp luật. Cũng vì đặc điểm này, mà có ý kiến đã cho rằng “áp dụng pháp luật không chỉ là hình thức thực hiện thực tế các quy phạm pháp luật mà còn là một phương tiện để tổ chức thực hiện các quy phạm pháp luật trong đời sống...”và “áp dụng pháp luật như là hình thức pháp luật thứ hai để quản lý xã hội” [11, tr.422]. Ngoài ra, đặc điểm này còn được thể hiện ở chỗ ADPLHS được tiến hành theo ý chí đơn phương của Nhà nước. Tức là không tồn tại sự thỏa thuận 11
giữa Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra với bị can, bị cáo và không bị ảnh hưởng bởi ý chí của chủ thể bị áp dụng pháp luật. Suy cho cùng, Tòa án, Viện kiểm sát hay Cơ quan điều tra họ không nhân danh họ mà họ đang nhận danh Nhà nước, đại diện cho ý chí của Nhà nước cho tính tối cao của quyền lực nhà nước. Và ý chí của Nhà nước được thể hiện rất rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật. Họ đang thực hiện chức trách chuyển hóa các quy định của pháp luật hình sự để giải quyết vụ án một cách khách quan nhất. Thứ hai, áp dụng pháp luật hình sự là hoạt động được tiến hành theo những hình thức và thủ tục được pháp luật hình sự quy định rất rõ ràng và chặt chẽ. Cũng giống như áp dụng pháp luật thì ADPLHS cũng không thể áp dụng một cách tùy tiện. Để giải quyết một vụ án hình sự cần phải có một quy trình rất rõ ràng từ giai đoạn điều tra, khởi tố hay là xét xử đều phải cơ sở, điều kiện, trình tự, thủ tục, quyền và nghĩa vụ của các bên trong quá trình áp dụng. Tất cả các quy trình, thủ tục được cụ thể hóa trong Bộ luật Tố tụng hình sự. Và điều này đồng nghĩa với việc ADPLHS không phải một hoạt động tùy tiện mà phải theo quy trình chặt chẽ. Thứ ba, ADPLHS là hoạt động điều chỉnh cá biệt, cụ thể đối với quan hệ pháp luật hình sự. Nếu như việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội trong tất cả các lĩnh vực và có hiệu lực gần như phổ biến cho mọi chủ thể thì đối tượng của áp dụng pháp luật là sự điều chỉnh cá biệt, cụ thể cho quan hệ xã hội khi có sự kiện phạm tội. Bằng hoạt động ADPLHS , những quy định về pháp luật hình sự được cá biệt hóa, cụ thể hóa vào đời sống của xã hội. Thứ tư, áp dụng pháp luật hình sự đòi hỏi tính sáng tạo. 12
Khi nói đến áp dụng pháp luật là nói đến đặc điểm cá biệt cụ thể và ADPLHS cũng không ngoại lệ đặc điểm này. Khi giải quyết một vụ án hình sự nào đó, có nghĩa là khi cơ quan có thẩm quyền áp dụng pháp luật hình sự họ phải nghiên cứu đầy đủ, toàn diện, khách quan các tình tiết của vụ án, làm sáng tỏ cấu thành tội phạm để lựa chọn quy phạm pháp luật phù hợp, ra văn bản áp dụng pháp luật và tổ chức thi hành văn bản đó. Khi mà các quy định của pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng mang tính chất khái quát cao trong khi đó thực tế thì muôn màu muôn vẻ nên khi chuyển hóa các quy định của pháp luật hình sự vào đời sống, bản thân các chủ thể áp dụng pháp luật phải sáng tạo và sự sáng tạo này nằm trong giới hạn sự cho phép của nhà nước. Để áp dụng pháp luật hình sự tốt, Tòa án, Viện kiểm sát hay Cơ quan Điều tra phải có ý thức pháp luật cao, có kiến thức tổng hợp, có kinh nghiệm sống phong phú và có bản lĩnh nghề nghiệp. Thứ năm, hình thức thể hiện chính thức của hoạt động áp dụng pháp luật hình sự chính là văn bản áp dụng pháp luật. Văn bản áp dụng pháp luật là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhà chức trách ban hành trên cơ sở văn bản quy phạm pháp luật, áp dụng vào từng trường hợp cụ thể nhằm xác định quyền và nghĩa vụ pháp lý cụ thể. Thiếu nó, nhiều quy phạm pháp luật cụ thể không thực hiện được. Nó luôn mang tính bổ sung trong trường hợp khi có yếu tố khác của vụ án xuất hiện. Văn bản áp dụng pháp luật được thể hiện dưới những hình thức pháp lý nhất định. 1.1.3. Mục đích áp dụng pháp luật hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác Pháp luật muốn thực sự đi vào đời sống xã hội ngoài các yếu tố như điều kiện kinh tế, lịch sử, trình độ dân trí thì Nhà nước còn phải hết sức quan tâm đến công tác tổ chức áp dụng pháp luật một cách nghiêm minh. Suy cho 13