intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Căn cứ quyết định hình phạt từ thực tiễn toàn án huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

57
lượt xem
4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày các nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận và quy định của BLHS về căn cứ QĐHP; Thực tiễn áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP trên địa bàn huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu; Giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Căn cứ quyết định hình phạt từ thực tiễn toàn án huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu

  1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI GIANG THỊ VƯỢNG CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN HUYỆN THAN UYÊN, TỈNH LAI CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI – 2021
  2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI GIANG THỊ VƯỢNG CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN HUYỆN THAN UYÊN, TỈNH LAI CHÂU Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH THẾ HƯNG HÀ NỘI – 2021
  3. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ................... 8 1.1 Khái niệm hình phạt................................................................................. 8 1.2. Khái niệm, đặc điểm căn cứ quyết định hình phạt ..................................... 9 1. 3 Vai trò của căn cứ quyết định hình phạt .................................................. 11 1.4 Quy định của Bộ luật hình sự 2015 về căn cứ quyết định hình phạt ........ 11 Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN THAN UYÊN ........................................................................ 39 2.1. Kết quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự về căn cứ quyết định hình phạt tại Tòa án nhân dân huyện Than Uyên và bài học kinh nghiệm ............. 39 2.2 Đánh giá việc áp dụng quy định Bộ luật hình sự về căn cứ quyết định hình phạt tại Tòa án nhân dân huyện Than Uyên.................................................... 42 Chương 3: YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT 62 3.1. Tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật Hình sự 2015....… .…60 3.2 Ban hành văn bản quy phạm hướng dẫn áp dụng pháp luật…………………………………………………………………………...64 3.3 Tăng cường tổng kết thực tiễn xét xử …………………………………..65 3.4 Nâng cao khả năng năng lực của người tiến hành tố tụng……………..66 KẾT LUẬN .................................................................................................... 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 70
  4. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS Bộ luật hình sự HĐXX Hội đồng xét xử QĐHP Quyết định hình phạt TAND Tòa án nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
  5. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tổng số người bị kết án tại Tòa án nhân dân cấp huyện Than Uyên ......................................................................................................................... 40 từ 2015 - 2020 ................................................................................................. 40 Bảng2.2 Tổng hợp các hình phạt được áp dụng trên địa bàn huyện............... 41 Than Uyên từ 2015-2020 ............................................................................... 41 Bảng 2.3: Bảng tổng hợp nhân thân người phạm tội qua việc xét xử ............ 43 của TAND huyện Than Uyên từ 2015- 2020 .................................................. 43
  6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyết định hình phạt là hoạt động rất quan trọng trong hoạt động xét xử của Tòa án, việc quyết định hình phạt đúng tạo tiền đề quan trong cho việc đạt mục đích và nâng cao hiệu quả của hình phạt bảo đảm công lý có ý nghĩa chính trị xã hội quan trọng. Khi quyết định hình phạt Tòa án phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản do Bộ luật hình sự quy định đó chính là căn cứ quyết định hình phạt. Thực tiễn xét xử các vụ án hình sự thời gian qua cho thấy còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc cân nhắc xem xét đánh giá các căn cứ quyết định hình phạt. Để đảm bảo giải quyết đúng đắn một vụ án hình sự vừa bảo vệ các quyền tự do của công dân và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay. Ý thức được tầm quan trọng đó, Tòa án nhân dân huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu đã nỗ lực phấn đấu nhằm nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án, phấn đấu không có án oan, không bỏ lọt tội phạm, tỷ lệ các bản án quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan cảu Thẩm phán hàng năm đều giảm đảm bảo các quyết định của Tòa án đúng pháp luật , đầy đủ, rõ ràng thuyết phục và tính có khả thi. Tuy nhiên, do sự biến động và phát triển nhanh chóng của các loại tội phạm với tính chất, mức độ, thủ đoạn ngày càng đa dạng và tinh vi cùng với tính phức tạp của việc áp dụng chính xác các quy định của pháp luật hình sự đối với căn cứ quyết định hình phạt đã khiến cho Tòa án gặp nhiều khó khăn dẫn đến sai sót trong áp dụng căn cứ quyết định hình phạt. Do đó việc nghiên cứu một cách thống nhất và toàn diện để làm sâu sắc các vấn đề lí luận về các căn cứ quyết định hình phạt gắn với thực tiễn hoạt động của Tòa án để làm cơ sở cho việc hoàn thiện cũng như nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự là hết sức cần thiết. Tại TAND qua thực tiễn xét xử thấy rằng khi áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP trong các vụ án hình sự vẫn còn một số trường hợp để xảy ra sai sót, làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của bị cáo, người bị hại... làm ảnh hưởng đến sự nghiêm minh của pháp luật, phải kể đến một số các nguyên nhân mà TAND huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu cần quan tâm như: 1
  7. Việc áp dụng pháp luật trong cùng một cấp tòa vẫn còn thiếu thống nhất, việc đánh giá tính chất mức độ hành vi phạm tội việc áp dụng tình tiết tăng nặng việc cùng một hành vi phạm tội có tính chất mức độ như nhau nhưng quyết định hình phạt quá khác biệt chưa đánh giá chính toàn diện được khách thể bị xâm hại cụ thể như thế nào việc áp dụng không đúng các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS, xác định mối quan hệ nhân quả giữa hành vi thực hiện với hậu quả xảy ra so với tính chất là một căn cứ QĐHP độc lập...) Từ lí do nêu trên tác giả chọn đề tài “Căn cứ quyết định hình phạt từ thực tiễn huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu” là đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ tốt nghiệp ngành luật học của mình. Đề tài luận văn nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống và làm rõ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn áp dụng các quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP trong quá trình xét xử sơ thẩm tạiTAND huyện Than Uyên nhằm khắc phục những hạn chế, sai lầm trong việc áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP của Tòa án, đưa ra các giải pháp bảo đảm QĐHP đúng đối với người phạm tội là hết sức cần thiết. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Đã có nhiều tác giả, nhiều công trình nghiên cứu về căn cứ quyết định hình phạt bởi vì đây là một chế định hết sức quan trọng và không thể thiếu nhằm đánh giá hiệu quả của hoạt động quyết định hình phạt. Trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, căn cứ QĐHP được quy định tại BLHS năm 1985 (Điều 37), BLHS năm 1999 (Điều 45), BLHS năm 2015 (Điều 50) là cơ sở pháp lý bắt buộc Tòa án phải áp dụng đúng và đầy đủ khi thực hiện hoạt động QĐHP, trong thời gian gần đây có một số công trình nghiên cứu, bài viết liên quan đến đề căn cứ quyết định hình phạt từ thực tiễn một địa phương đơn vị nhất định nhưng chủ yếu dừng lại ở cấp tỉnh, nhưng ở cấp huyện thì có nhưng rất ít : Vấn đề chủ yếu được đề cập đến bởi các nghiên cứu chung về quyết định hình phạt mà thôi, trong đó phải kể đến các công trình ở những cấp độ khác nhau dưới đây: * Giáo trình, sách tham khảo và các đề tài đã nghiên cứu trong nước: 1) PGS. TS. Trịnh Quốc Toản - Quyết định hình phạt, Trong sách: Giáo 2
  8. trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2005, GS.TSKH. Lê Văn Cảm chủ biên; 3) PGS. TS. Lê Văn Đệ, Định tội danh và quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2005; 4) PGS.TS. Dương Tuyết Miên, Định tội danh và quyết định hình phạt, Nxb. Lao động Xã hội, Hà Nội, 2007; 5) ThS. Đinh Văn Quế, 6);Trường Đại học Luật Hà nội, Giáo trình Luật hình sự Việt nam (phần chung), Nxb Công an nhân dân, Hà nội, 2016; 7) PGS.TS Nguyễn Duy Phương- TS. Đinh Thế Hưng Bình luận khoa học Bộ luật hình sự(phần chung) Nhà xuất bản Tư pháp, Hà nội, 2020; * Ở cấp độ luận án luận văn thạc sĩ luật học trong nước: 1) Dương Tuyết Miên, Quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2004; 2) Phan Thị Thu Lê Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong luật hình sự việt nam, Luận án tiến sỹ luật học, Học viện khoa học xã hội, 2019; 3) Hoàng Tiến Dũng (2016), Các căn cứ quyết định hình phạt theo pháp luật hình sự Việt Nam, luận văn thạc sỹ luật học, học viện khoa học xã hội; 4) Tác giả Phạm Đình Dũng (2006), Căn cứ quyết định hình phạt, những vấn đề lý luận và thực tiễn, luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội đã phân tích và làm rõ hơn các lý luận về căn cứ QĐHP kết hợp với những ví dụ thực tiễn điển hình để minh họa cho các lý luận được phân tích 5)Phan Thu Hoài (2019), Các căn cứ quyết định hình phạt theo pháp luật Hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Lai Châu, luận văn thạc sĩ luật học, Học viện Khoa học - xã hội Việt Nam. * Các bài viết: 1) PGS. TS. Dương Tuyết Miên, Quyết định hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội, Tạp chí Luật học, số 4/2002; 2) Th. S. Đinh Văn Quế, Quyết định hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 6/2007; 3) PGS.TS Nguyễn Hòa Bình; Nội dung sửa đổi lớn của BLHS 2015 và những sửa đổi lớn trong phần chung của BLHS 2015 Tạp chí Tòa án , số 24/2017 3
  9. 3)PGS.TS Dương Tuyết Miên - Một số ý kiến về Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng theo điều 54 BLHS năm 2015 Tạp chí Tòa án, số 16/2020; Tác giả Hoàng Quảng Lực – Tính nặng,nhẹ của hệ thống hình phạt chính đối với người phạm tội trong BLHS năm 2015 và những vướng mắc tháo gỡ, Tạp chí Tòa án số 8/2019; 4) TS. Nguyễn Mai Bộ- THS.NCS. Hoàng Ngọc Anh-Chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo quy định của BLHS 2015, Tạp chí Tòa án số 19/2020; Tạp chí Tòa án nhân dân, số 3/2016; Một số điểm mới về quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo quy định của BLHS năm 2015; 5)GS.TSKH Lê cảm(2021) Miễn trách nhiệm hình sự theo pháp luật hình sự Việt nam tạp chí dân Tòa án (Tập I), số 1(2021) Nhìn chung các công trình nghiên cứu nói trên mới chỉ đề cập đến quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội cụ thể hoặc những vấn đề chung, mà chưa có công trình nghiên cứu nào mang tính chuyên sâu và có hệ thống nào về vấn đề lý luận cơ bản đồng thời đánh giá toàn diện quy định Bộ luật hình sự 2015 về căn cứ quyết định hình phạt và thực tiễn áp dụng quy định đó trên một địa bàn cụ thể là đặc biệt ở TAND cấp huyện để làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng, hiệu quả quyết định hình phạt. Nói một cách khác, các vấn đề lý luận và thực tiễn xung quanh việc áp dụng căn cứ quyết định hình phạt đòi hỏi phải được tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên sâu hơn góp phần nâng cao chất lượng hoạt động QĐHP, qua đó đáp ứng mục tiêu nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác xét xử các vụ án hình sự theo tinh thần của Nghị quyết số 49- NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020 đã đề ra. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Dựa trên những kết quả nghiên cứu về lý luận quy định BLHS 1999, BLHS 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) về căn cứ QĐHP và đánh giá thực tiễn việc quyết định hình phạt tại TAND huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu, tác giả đưa ra những ý 4
  10. kiến đề xuất hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự có liên quan đến Quyết định hình phạt 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài có những nhiệm vụ nghiên cứu sau: Phân tích căn cứ quyết định hình phạt và làm rõ thực tiễn áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP trong quá trình xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAND huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu để tìm ra những tồn tại, hạn chế và xác định nguyên nhân sau đó đề xuất các giải pháp để việc quyết định hình phạt của Tòa án đảm bảo mục đích áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP đúng trong xét xử các vụ án hình sự trên địa bàn huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn lấy các quan điểm khoa học của khoa học Luật hình sự các quy định của BLHS năm 2015 thực tiễn hoạt động quyết định hình phạt tại TAND huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu(2015- 2020) làm đối tượng nghiên cứu của đề tài. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung; Nghiên cứu lý luận, các quy định của BLHS hiện hành về căn cứ QĐHP tại Điều 50 BLHS năm 2015 và so sánh với các BLHS trước đó; Quy định của PLHS Việt Nam hiện hành về căn cứ QĐHP và về thực tiễn áp dụng quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP đối với các loại tội phạm trên địa bàn huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu trong quá trình quyết định hình phạt Phạm vi về thời gian: Chủ yếu nghiên cứu thực tiễn quyết định hình phạt thông qua hoạt động xét xử các vụ án hình sự, Thông qua công thực tiễn công tác xét xử, các kết luận đã được chỉ ra những hạn chế, bất cập, sai lầm và nguyên nhân của những hạn chế trên, đề xuất ý kiến hoàn thiện quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP nhằm tạo cơ sở vững chắc cho hoạt động QĐHP của Toà 5
  11. án đảm bảo tính đúng đắn, hiệu quả, đáp ứng các yêu cầu của chiến lược cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay trên địa bàn huyện Than Uyên đến năm 2025 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài được nghiên cứu và phân tích dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - LêNin và Nhà nước pháp quyền; Quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng, chống tội phạm, xử lý các loại tội phạm; Chính sách hình sự các nguyên tắc của pháp luật Hình sự Việt Nam hiện hành; 5.2. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp lịch sử, phương pháp, phương pháp thống kê mô tả, phương pháp tổng hợp, phân tích, phương pháp so sánh, đánh giá, phương pháp khảo sát thực tiễn các vụ án hình sự giai đoạn 2015-2020 tại TAND huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Từ hoạt động nghiên cứu quy định lý luận về căn cứ quyết định hình phạt và hoạt động thực tiễn đã quyết định hình phạt giúp tác giả hoàn thiện và nhận thức đúng các quy định quyết định hình phạt Luận văn là tài liệu tham khảo để khảo sát tổng hợp thực tiễn quyết định hình phạt tại TAND huyện miền núi góp phần hoàn thiện để xây dựng văn bản giải thích áp dụng đúng và thống nhất pháp luật chỉ ra những hạn chế, sai lầm trong việc áp dụng quy định của BLHS về căn cứ quyết định hình phạt cũng như chỉ ra nguyên nhân của việc áp dụng chưa đúng quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đây là nghiên cứu thực tiễn có ý nghĩa rất quan trọng với tác giả là người trực tiếp tham gia vào hoạt động quyết định hình phạt đòi hỏi phải có sự nhận thức đúng đắn thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, phục vụ cho hoạt động quyết định hình phạt đặc biệt luận văn có thể làm tài liệu tham khảo để tổng kết 6
  12. thực tiễn 05 thi hành BLHS 2015 (2015-2020) là tài liệu để cán bộ giữ chức danh Tư pháp tham khảo là tài liệu để giảng viên tham khảo khi nghiên cứu giảng dậy. 7. Kết cấu của luận văn Phần mở đầu sau khi nêu được tính cấp thiết của việc lựa chọn đề tài, tình hình nghiên cứu có liên quan, mục đích ý nghĩa … phầndanh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận được tác giả chia làm ba phần tương ứng với ba chương. Chương thứ nhất : Những vẫn đề lý luận và quy định của BLHS về căn cứ QĐHP Chương thứ hai : Thực tiễn áp dụng quy định của BLHS về căn cứ QĐHP trên địa bàn huyện Than Uyên tỉnh Lai Châu Chương thứ ba :Giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của BLHS 2015 về căn cứ QĐHP 7
  13. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT 1.1 Khái niệm hình phạt Hình phạt là một phạm trù pháp lý – xã hội rất phức tạp, mang tính khách quan, gắn liền với sự xuất hiện của Nhà nước và pháp luật vì thế nó được nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau như triết học, tâm lý học, thần học, tôi phạm học…. Việc làm sáng tỏ nắm bắt sâu sắc cũng như lập luận mang tính khoa học khái niệm hình phạt là một vấn đề quan trọng có nhiều nhà khoa học trên thế giới cũng như ở Viêt Nam đưa ra khái niệm khác nhau về hình phạt, nhìn chung các quan điểm đó có thể phân thành hai loại, loại thứ nhất coi hình phạt là công cụ trừng trị, trả thù người phạm tội; còn lại coi hình phạt là công cụ pháp lý cần thiết để đấu tranh phòng , chống tội phạm, cải tạo, giáo dục người phạm tội [ 6, tr. 18]. Một số học giả luôn đi theo tư tưởng tiến bộ nhân đạo về hình phạt khi đưa ra các quan điểm về hình phạt thường theo hướng chung thể hiện mục đích nhân đạo của hình phạt, được thể hiện trong một số khái niệm về hình phạt của các nhà khoa học GS.TS Võ Khánh Vinh quan niệm: “Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất do luật quy định được Tòa án nhân dân nhân danh NHà nước quyết định trong bản án đối với người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm và được thể hiện ở việc tước đoạt hoặc hạn chế các quyền và lợi ích do pháp luật quy định đối với người bị kết án” [ 32, tr. 211]. GS.TSKH. Lê Cảm thì coi: Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quyết định trong bản án kết tội có hiệu lực pháp luật của Tòa án để tước bỏ hay hạn chế quyền, tự do của người bị kết án theo các quy định của pháp luật hình sự” [ 7 tr. 3]. 8
  14. Cơ sở pháp lý hình sự: Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền và lợi ích của người phạm tội. Hình phạt có những đặc điểm cơ bản như sau: + Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước dành cho người phạm tội – đặc điểm này thể hiện sự khác biệt cơ bản so với các biện pháp cưỡng chế của các vi phạm pháp luật khác và là thước đo của tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội + Hình phạt được quy định trong BLHS- đặc điểm này là cơ sở pháp lý quan trọng đảm bảo tính thống nhất trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, thể hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. + Hình phạt do Tòa án áp dụng và quyết định đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội – đây là bước cuối cùng của quy trình tố tụng, việc quy định quyết định hình phạt do Tòa án quyết định là để đảm bảo sự thận trọng, khách quan, toàn diện tránh oan sai, tòa án quyết định hình phạt phải đảm bảo nguyên tắc pháp chế. Việc quy định hình phạt phải quy định trong BLHS và chỉ do Tòa án mới có quyền quyết định hình phạt nhằm tránh trường hợp áp dụng tùy tiện không thống nhất và tránh xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người phạm tội. 1.2. Khái niệm căn cứ quyết định hình phạt 1.2.1. Khái niệm căn cứ quyết định hình phạt Theo PGS.TS Luật học Võ Khánh Vinh: “Các căn cứ quyết định hình phạt là những đòi hỏi cơ bản có tính nguyên tắc do luật hình sự quy định hoặc do giải thích pháp luật mà có, buộc Toà án phải tuân theo khi Quyết định hình phạt đối với người thực hiện tội phạm” [32, tr.409]. Đó là những yêu cầu cơ bản có tính bắt buộc Tòa án phải tuân theo khi quyết định hình phạt đối với tội phạm, thuật ngữ “căn cứ quyết định hình phạt ” không được dùng trong các văn bản pháp luật hình sự mà nó chỉ được dùng trong các bài viết, các công trình khoa học của các tác giả hoặc các luật gia; các 9
  15. giáo trình trong các trường đại học, cao đẳng; các thông tư, chỉ thị…. Bộ luật hình sự năm 1985 dùng thuật ngữ “nguyên tắc quyết định hình phạt” để nêu các nội dung mà các nội dung đó chính là căn cứ quyết định hình phạt nhận rõ tính thiếu chính xác nên BLHS năm 1999 và BLHS 2015 đã dùng thuật ngữ “căn cứ quyết định hình phạt” (Điều 45 BLHS 1999) thay cho thuật ngữ “nguyên tắc quyết định hình phạt” (Điều 37 BLHS 1985).[ 27tr16]. Điều 50 BLHS 2015 quy định: “Khi quyết định hình phạt, Tòa án căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách hiệm hình sự; Khi quyết định hình phạt tiền ngoài căn cứ quy định tại khoản 1 Điều này Tòa án căn cứ vào tình hình tài sản,khả năng thi hành án của người phạm tội” [27 tr.35]. Như vậy căn cứ Quyết định hình phạt chính là những biểu hiện cụ thể là tiền đề để đạt được mục đích của hình phạt 1.2.2 Đặc điểm của căn cứ quyết định hình phạt Thứ nhất, căn cứ QĐHP được quy định một cách rõ ràng, đầy đủ bao quát tất cả các loại tội phạm được quy định. Bao gồm các quy định của Bộ luật hình sự về hình phạt chính, hình phạt bổ sung; tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; nhân thân người phạm tội; các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ trách nhiệm hình sự [27 tr.18]. Căn cứ quyết định hình phạt là chuẩn mực chung cho việc quyết định hình phạt đối với mọi trường hợp phạm tội là yêu cầu quan trọng nhằm tránh tình trạng áp dụng một cách tuỳ tiện và nhằm giải quyết đúng đắn vấn đề trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Thứ hai, căn cứ quyết định hình phạt mang tính bắt buộc đối với Tòa án, Toà án phải dựa vào các đòi hỏi đó của pháp luật hình sự để lựa chọn loại và ấn định mức hình phạt cụ thể.[27 tr.19]. Thứ ba, các căn cứ quyết định hình phạt là những đòi hỏi có tính nguyên tắc vì đó là những biểu hiện, đòi hỏi của các nguyên tắc quyết định hình phạt. Tính có nguyên tắc của các căn cứ quyết định hình phạt thể hiện tính thống nhất, 10
  16. mối quan hệ chặt chẽ của các nguyên tắc quyết định hình phạt và các căn cứ quyết định hình phạt. [32 tr.20]. Theo GS.TS Luật học Võ Khánh Vinh: Khi quyết định hình phạt, Tòa án một mặt phải tuân theo các tư tưởng chỉ đạo (nguyên tắc) nhất định và mặt khác, phải dựa vào những đòi hỏi (căn cứ) nhất định mới có đủ điều kiện để quyết định ở mức độ lớn nhất, một hình phạt có khả năng đạt được các mục đích của hình phạt [41 tr219]. Thứ tư, Khi thực thi pháp luật Tòa án phải tuân thủ nghiêm khắc căn cứ quyết định hình phạt đây là điều kiện quan trọng không thể thiếu để quyết định hình phạt đúng đắn đạt được mục đích đề ra của hình phạt [27 tr.19]. Điều đó cho thấy việc quyết định hình phạt không phải được thực hiện một cách ngẫu nhiên cũng có thể đạt được các mục đích của hình phạt mà nó phải được dựa trên các căn cứ quyết định hình phạt đã được Bộ luật hình sự quy định. 1.3 Vai trò của căn cứ quyết định hình phạt Một là, căn cứ QĐHP là cơ sở pháp lý quan trọng để Tòa án QĐHP tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội của các loại tội phạm. [16 tr.20].Để hình phạt đạt được mục đích. Hai là, căn cứ quyết định hình phạt là điều kiện cần thiết và quan trọng để khắc phục tình trạng chưa chuyên nghiệp, tùy tiện, thiếu thống nhất khi thực hiện quyết định hình phạt, đồng thời bảo đảm tính khách quan, hợp pháp và có căn cứ pháp lý của hoạt động quyết định hình phạt [27 tr.20]. Ba là, việc tuân thủ đúng căn cứ QĐHP là điều kiện tiên quyết để đạt mục đích của hình phạt. Như vậy, để bảo đảm những yêu cầu và nguyên tắc pháp chế XHCN, hoạt động quyết định hình phạt phải được thực hiện dựa trên căn cứ luật định của BLHS. 1.4 Quy định của Bộ luật hình sự 2015 về căn cứ quyết định hình phạt Toà án nhân danh Nhà nước, căn cứ vào quy định của BLHS tuyên bố quyết định hình phạt đối với người phạm tội mà hành vi phạm tội đó được quy định trong BLHS. Khi quyết định hình phạt nếu hình phạt quá nặng sẽ tạo tâm lý không công bằng, không hợp lý ở người bị kết án dẫn đến thái độ oán hận, 11
  17. không tin tưởng pháp luật còn nếu hình phạt quá nhẹ sẽ không đủ sức giáo dục thuyết phục ý thức tuân theo pháp luật của người phạm tội sẽ không đạt được mục đích của hình phạt hướng tới. Tại Điều 50- BLHS 2015 quy định về căn cứ quyết định hình phạt gồm:Căn cứ vào quy định BLHS; Căn cứ vào tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; Căn cứ vào nhân thân người phạm tội; Căn cứ vào tình tiết giảm nhẹ tăng nặng trách nhiệm hình sự và khoản 2 quy định Khi quyết định hình phạt tiền ngoài căn cứ quy định tại khoản 1 Điều này Tòa án còn phải căn cứ vào tình hình tài sản,khả năng thi hành án của người phạm tội để quyết định hình phạt cho phù hợp [1 tr.35]. Mỗi căn cứ quyết định hình phạt nêu trên đều là yếu tố khách quan, có nội dung yêu cầu cụ thể có tính độc lập tương đối để Tòa án dựa vào khi quyết định hình phạt, điều đó cũng không có nghĩa là khi quyết định hình phạt Tòa án dựa vào từng căn cứ hay đánh đồng chúng mà phải thấy được mối liên hệ tương quan bổ sung hỗ trợ cho nhau giữa các căn cứ đồng thời là cơ sở để vận dụng đúng các căn cứ quyết định hình phạt đảm bảo tính khách quan công bằng của hoạt động quyết định hình phạt. 1.4.1 Căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự 2015 - Căn cứ vào quy định ở phần chung : Theo khoản 1, 2 Điều 2 BLHS 2015 thì cơ sở để buộc một người phải chịu TNHS là chỉ người nào phạm tội đã được BLHS quy định mới phải chịu TNHS. Căn cứ vào quy định phần chung BLHS liên quan tới hình phạt và quyết định hình phạt, ví dụ như quy định tại Điều 38 là quy định về mức phạt tù tối thiểu là 3 tháng tối đa là 20 năm đối với tù có thời hạn; quy định về án treo tại Điều 65 BLHS và quy định về đồng phạm Điều 58 BLHS; quy định về nguyên tắc xử lý; các quy định về quyết định hình phạt tại chương VIII BLHS. Cụ thể các quy định: Hình phạt chính bao gồm: cảnh cáo phạt tiền; cải tạo không giam giữ; Trục xuất; Tù có thời hạn; Tù chung thân; Tử hình, hệ thống hình phạt được xắp xếp theo nguyên tắc từ hình phạt nhẹ đến hình phạt nặng và có sự cân đối giữa 02 loại hình phạt là các hình phạt tước tự do và các hình phạt không tước tự do của người bị kết án. Hình phạt chính là hình phạt được áp dụng độc lập cho tất 12
  18. cả các các tội phạm được quy định trong BLHS, khi Tòa án tuyên hình phạt, bắt buộc phải tuyên hình phạt chính và chỉ được tuyên duy nhất một hình phạt chính [5, tr 216 Hình phạt bổ sung không được sắp xếp theo hệ thống như hình phạt chính; hình phạt bổ sung không được tuyên độc lập mà phải tuyên kèm với hình phạt chính và khi tuyên Tòa án phải tuyên kèm với hình phạt chính, và khi tuyên Tòa án có thể tuyên một hoặc một số hình phạt bổ sung đối với một tội phạm cụ thể. Trong hệ thống hình phạt, hình phạt bổ sung không tước đi quyền tự do thân thể của người bị kết án. Sự khác nhau khi áp dụng hình phạt chính và hình phạt bổ sung đối với người phạm tội theo đó đối với mỗi tội phạm, người phạm tội chỉ bị áp dụng một hình phạt chính và có thể bị áp dụng một hoặc một số hình phạt bổ sung. Hình phạt chính là hình phạt bị cưỡng chế rất nghiêm khắc, do đó khi tuyên án Tòa án chỉ được lựa chọn tuyên một hình phạt chính duy nhất còn hình phạt bổ sung là hình phạt mang tính bồ trợ cho hình phạt chính tuyên kèm nhằm mục đich phát huy hiệu quả của hình phạt chính cũng như góp phần đấu tranh phòng ngừa tội phạm nên Tòa án có thể tuyên một hoặc một số hình phạt bổ sung theo quy định của điều luật và xét thấy cần thiết áp dụng đối với người phạm tội. [5, tr 216] - Những quy định về các tội phạm cụ thể Căn cứ vào các quy định Phần các Tội phạm của BLHS là tiền đề quan trọng để Tòa án quyết định những hình phạt công bằng, hợp lý đối với những tội phạm đã thực hiện. [32, tr 25]. Khi quyết định hình phạt Tòa án phải căn cứ vào tất cả các quy định của phần chung, trước hết là các quy định của Bộ luật hình sự, đây là căn cứ cơ bản nhất của việc quyết định hình phạt. Áp dụng đúng đắn các căn cứ luật định là đảm bảo thực hiện nguyên tắc pháp chế của Luật hình sự việc xem xét khách quan chặt chẽ các quy định của BLHS sẽ tránh được sự tùy tiện khi quyết định hình phạt, hạn chế việc vi phạm quyền con người, quyền công dân đảm bảo bản án đã tuyên đúng pháp luật, được đông đảo dư luận đồng tình ủng hộ. [5, tr 260] 13
  19. Ngoài căn cứ nêu trên đòi hỏi Tòa án phải dựa vào các căn cứ tiếp theo đó là 1.4.2 Căn cứ vào tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội Có thể nói , tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội cũng là căn cứ quan trọng khi quyết định hình phạt. Bởi lẽ mặc dù các chế tài quy định đối với từng tội phạm cụ thể được xây dựng trong phần các tội phạm cụ thể đã dựa vào tính chất mức độ và mức độ nguy hiểm cho xã hội của loại tội phạm nhưng mỗi hành vi phạm tội trong từng trường hợp lại có những hoàn cảnh, đặc điểm riêng. Ví dụ như A và B cùng thực hiện hành vi hiếp dâm theo quy định điều 141 BLHS 2015, nhưng B phạm tội có tính chất loạn luân, còn với A không có tình tiết này, nên tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội do B thực hiện nguy hiểm hơn hành vi của A. Do vậy căn cứ này đòi hỏi Thẩm phán phải căn cứ vào từng trường hợp cụ thể đó để đánh giá tích chất và mức độ nguy hiểm của mỗi hành vi phạm tội để đưa ra được mức hình phạt tương xứng đối với người phạm tội, tránh tâm lý bất mãn hoặc coi thường pháp luật nếu áp dụng chế tài quá nghiêm khắc hoặc quá nhẹ. Vì thế, khi đánh giá tính chất mức độ hành vi phạm tội Tòa án cần xem xét các yếu tố như. [5, tr 260] Căn cứ quyết định hình phạt thứ hai này là căn cứ có ý nghĩa pháp lý- xã hội đặc biệt quan trọng vì nó giúp cho Hội đồng xét xử có đủ cơ sở vững chắc lựa chọn và quyết định hình phạt với mức độ cụ thể tương ứng với hành vi phạm tội đáp ứng được yêu cầu của nguyên tắc cá thể hóa hình phạt trong quyết định hình phạt. Điều 50 Bộ luật hình sự 2015 buộc Tòa án khi quyết định hình phạt cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự, nhưng tiêu chí nào để làm cơ sở cho việc cân nhắc thì Luật chưa quy định, vậy Tòa án dựa vào cái gì để cân nhắc đánh giá đúng tính chất mức độ của hành vi phạm tội, trong hoạt động xét xử thực tiễn thì việc cân nhắc tồn tại trong ý thức và kinh nghiệm của những người trực tiếp làm công tác xét xử các vụ án hình sự, 14
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2