Luận văn Thạc sĩ Luật học: Bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn vay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

luận văn hướng tới làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản xung quanh hoạt động bảo đảm tài sản hình thành từ vốn vay, điều kiện và các biện pháp bảo đảm đối với tài sản hình thành từ vốn vay và đưa ra các giải pháp hoàn thiện pháp luật và tăng cường hiệu quả đối với hoạt động bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn vay tại các tổ chức tín dụng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn vay

®¹i häc quèc gia hµ néi khoa luËt lª thÞ thanh thñy b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay Chuyªn ngµnh : LuËt d©n sù M· sè : 60.38.30 tãm t¾t luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc hµ néi – 2008 1
C«ng tr×nh ®-îc hoµn thµnh t¹i Khoa LuËt trùc thuéc §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS. Bïi §¨ng HiÕu Ph¶n biÖn 1: Ph¶n biÖn 2: LuËn v¨n ®-îc b¶o vÖ t¹i Héi ®ång chÊm luËn v¨n th¹c sÜ häp t¹i Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Vµo håi ..... giê ....., ngµy ..... th¸ng ..... n¨m 2008 Cã thÓ t×m hiÓu LuËn v¨n t¹i: - Th- viÖn Quèc gia ViÖt Nam - Trung t©m Th«ng tin - Th- viÖn §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 2
MôC LôC Trang Trang phô b×a 1 Lêi cam ®oan 2 Lêi c¶m ¬n 3 Môc lôc 4 Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t 7 Më §ÇU 8 Chương 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay vµ tµi s¶n 13 h×nh thµnh tõ vèn vay 1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay theo ph¸p luËt d©n sù 13 1.1.1. Kh¸i niÖm 13 1.1.2. Ph©n lo¹i 16 1.1.3. Quan hÖ gi÷a giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay vµ hîp ®ång tÝn dông 19 1.2. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm vÒ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 21 1.2.1. Kh¸i niÖm 21 1.2.2. §Æc ®iÓm 21 1.2.2.1. Tµi s¶n ch-a thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m tiÒn vay t¹i thêi ®iÓm x¸c lËp giao dÞch 25 1.2.2.2. Vèn vay lµ mét phÇn cÊu t¹o nªn tµi s¶n 25 1.2.3. C¸c d¹ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 25 1.2.3.1. Tµi s¶n ®-îc t¹o lËp tõ vèn vay 25 1.2.3.2. Tµi s¶n ®-îc h×nh thµnh tõ viÖc sö dông vèn vay ®Ó hoµn tÊt thñ tôc chuyÓn quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông 26 1.2.3.3. Tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay lµ hoa lîi, lîi tøc 27 4
1.2.3.4. Tµi s¶n h×nh thµnh b»ng viÖc sö dông vèn vay ®Ó trén lÉn, chÕ biÕn, s¸p nhËp 27 1.3. Nh÷ng biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 28 1.3.1. BiÖn ph¸p thÕ chÊp 29 1.3.1.1. C¸c bªn trong quan hÖ thÕ chÊp 29 1.3.1.2. §èi t-îng 30 1.3.1.3. QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn 32 1.3.1.4. H×nh thøc cña giao dÞch 33 1.3.2. BiÖn ph¸p cÇm cè 34 1.4. §iÒu kiÖn ¸p dông biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 37 1.4.1. Kh¸ch hµng vay vèn 38 1.4.2. Tµi s¶n ®¶m b¶o 40 1.4.3. Tæ chøc tÝn dông 42 Chương 2. T×nh h×nh thùc hiÖn b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh 44 thµnh tõ vèn vay t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam 2.1. Nhu cÇu b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 44 2.2. Nh÷ng v-íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn b¶o ®¶m tiÒn 45 vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 2.2.1. §Þnh gi¸ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 45 2.2.2. C«ng chøng, chøng thùc hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay 50 b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 2.2.3. §¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh 60 thµnh tõ vèn vay 2.2.4. Qu¶n lý tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 67 2.2.5. Xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m h×nh thµnh tõ vèn vay 69 2.2.5.1. Xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m hinh thµnh tõ vèn vay 5
®ang trong giai ®o¹n tµi s¶n h×nh thµnh 70 2.2.5.2. Xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m h×nh thµnh tõ vèn vay 72 khi tµi s¶n ®· h×nh thµnh 2.2.6. Nh÷ng khã kh¨n nhËn b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n 77 h×nh thµnh tõ vèn vay t¹i chÝnh tæ chøc tÝn dông Chương 3. C¸c gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn hiÖu qu¶ b¶o ®¶m tiÒn 81 vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 3.1. Hoµn thiÖn ph¸p luËt 81 3.1.1. §Þnh gi¸ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 82 3.1.2. Ph¸p luËt vÒ c«ng chøng, chøng thùc 85 3.1.3. Ph¸p luËt vÒ giao dÞch b¶o ®¶m 86 3.1.4. Ph¸p luËt vÒ xö lý tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 90 3.2. Hoµn thiÖn c¬ chÕ thùc thi ph¸p luËt 93 3.3. Tæ chøc tÝn dông tù hoµn thiÖn 94 3.3.1. X©y dùng vµ ban hµnh v¨n b¶n néi bé 94 3.3.2. Hoµn thiÖn quy tr×nh thÈm ®Þnh kho¶n vay 102 3.3.3. Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc vµ c¸n bé 102 3.3.4. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 103 3.4. Dù ®o¸n xu h-íng ph¸t triÓn cña b¶o ®¶m tµi s¶n h×nh 104 thµnh tõ vèn vay vµ ®Ò xuÊt quy ®Þnh míi ®Ó khuyÕn khÝch b¶o ®¶m tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay b»ng ®éng s¶n. KÕt luËn 105 Tµi liÖu tham kh¶o 109 6
Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t BLDS Bé luËt d©n sù B§S BÊt ®éng s¶n BTP Bé T- ph¸p BTNMT Bé Tµi nguyªn, m«i tr-êng H§QT Héi ®ång Qu¶n trÞ H§TD Hîp ®ång tÝn dông H§B§ Hîp ®ång b¶o ®¶m GDB§ Giao dÞch b¶o ®¶m NH Ng©n hµng NHNN Ng©n hµng Nhµ n-íc TCTD Tæ chøc tÝn dông TMCP Th-¬ng m¹i cæ phÇn TNHH Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n TTLT Th«ng t- liªn tÞch TS§B Tµi s¶n ®¶m b¶o UBND ñy ban nh©n d©n 7
Më §ÇU I. TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra s«i ®éng ë ViÖt Nam hiÖn nay, nhu cÇu vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tiªu dïng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n trong x· héi, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp. Víi h¬n 90% lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, møc vèn ®iÒu lÖ thÊp, uy tÝn ch-a cao nªn kh¶ n¨ng tù huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ tÝn dông th-¬ng m¹i lµ kh«ng nhiÒu. Do vËy, viÖc vay vèn th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ tÊt yÕu. Tuy nhiªn, ®a phÇn c¸c chñ thÓ vay vèn ®Òu kh«ng ®¸p øng yªu cÇu cho vay kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m, trong khi quü tµi s¶n cña doanh nghiÖp kh¸ eo hÑp. §øng tr-íc nh÷ng khã kh¨n cña nh÷ng chñ thÓ cã vai trß lín trong viÖc t¹o ra thu nhËp vµ viÖc lµm cho nÒn kinh tÕ, gi¶i ph¸p cho vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay ra ®êi vµ ®-îc sù h-ëng øng tÝch cùc tõ phÝa doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi viÖc sè l-îng doanh nghiÖp t¨ng lªn nhanh chãng th× nhu cÇu vay vèn Ng©n hµng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. Trong n¨m 2007, møc t¨ng tr-ëng tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®¹t gÇn 40% trong ®ã cho vay cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay còng t¨ng lªn nhanh chãng c¶ vÒ sè l-îng lÉn quy m« dù ¸n, nhiÒu dù ¸n cã møc vèn lªn ®Õn hµng tû ®ång víi sù tham gia ®ång tµi trî cña nhiÒu tæ chøc tÝn dông. Nh÷ng d÷ liÖu trªn lµ b»ng chøng cho thÊy viÖc ph¸t triÓn nhanh, m¹nh cña viÖc cho vay cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay. Tuy nhiªn, so víi c¸c h×nh thøc b¶o ®¶m kh¸c th× cho vay cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay míi xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn t¹i ViÖt Nam trong mét thêi gian ng¾n, trong khi ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy cßn ch-a ®Çy ®ñ nªn khi ¸p dông kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n. Nguyªn nh©n chÝnh cña c¸c khã kh¨n nµy xuÊt ph¸t tõ 8
hÖ thèng ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò nµy ch-a ®Çy ®ñ, nhiÒu quy ®Þnh cßn thiÕu c¬ së khoa häc vµ tÝnh kh¶ thi. C¸c v-íng m¾c trªn ®ßi hái cÇn cã nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çy ®ñ, chuyÒn s©u vÒ vÊn ®Ò nµy. Víi mong muèn nghiªn cøu, t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay, tr-íc hÕt lµ phôc vô cho c«ng viÖc hiÖn t¹i vµ sau lµ gãp phÇn lµm phong phó thªm ý kiÕn hoµn thiÖn quy ®Þnh vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña lo¹i tµi s¶n nµy trong giao dÞch b¶o ®¶m, t«i ®· chän ®Ò tµi: “B¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay” cho luËn v¨n nghiªn cøu cña m×nh. II. T×nh h×nh nghiªn cøu: 9
Víi viÖc ra ®êi cña BLDS n¨m 2005 thay thÕ BLDS n¨m 1995, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ giao dÞch b¶o ®¶m ®· ®-îc hoµn thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ. Cã thÓ nãi r»ng, ph¸p luËt ViÖt Nam ®ang h-íng tíi c¸c chuÈn mùc chung cña c¸c hÖ thèng ph¸p luËt trªn thÕ giíi. Tuy vËy, do ch-a cã nghiªn cøu ®Çy ®ñ nªn nhiÒu quy ®Þnh ®-îc x©y dùng trªn c¬ së häc tËp c¸c kinh nghiÖm cña n-íc ngoµi ®· kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn cña ViÖt Nam. §ã chÝnh lµ v-íng m¾c trong viÖc thùc thi vµ ¸p dông ph¸p luËt, trong ®ã cã nh÷ng bÊt cËp trong viÖc thùc thi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ giao dÞch b¶o ®¶m nãi chung vµ b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay nãi riªng. ViÖc nghiªn cøu ph¸p luËt giao dÞch b¶o ®¶m trong ®ã cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay ®· ®-îc c¸c häc gi¶ ph-¬ng T©y quan t©m tõ rÊt l©u, ®· x©y dùng ®-îc nhiÒu häc thuyÕt, nguyªn lý cã liªn quan ®Õn c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m. Tiªu biÓu lµ c¸c quèc gia nh Ph¸p, Hoa Kú, NhËt B¶n… ë ViÖt Nam, b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vÉn cßn lµ ®Ò tµi míi mÎ c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. C¸c nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy míi chØ dõng l¹i ë c¸c bµi viÕt riªng lÎ hoÆc lµ mét phÇn nhá trong luËn v¨n th¹c sü víi ®Ò tµi “Nh÷ng nguyªn lý ph¸p lý cña thÕ chÊp” cña t¸c gi¶ “Phïng ThÞ Thu Hêng” t¹i tr-êng ®¹i häc Quèc Gia Hµ Néi. C«ng tr×nh mang tÝnh kh¸i qu¸t nhÊt vÒ vÊn ®Ò nµy chÝnh lµ ch¬ng “B¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay” trong cuèn “C¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n cña c¸c tæ chøc tÝn dông” do TiÕn sü Lª ThÞ Thu Thuû biªn so¹n. §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu míi, xÐt c¶ d-íi gãc ®é lý luËn vµ thùc tiÔn. Cïng víi t×nh h×nh nghiªn cøu chung, luËn v¨n gãp phÇn lµm s©u s¾c thªm kiÕn thøc lý luËn, bæ sung vµ lµm phong phó thªm nguån tµi liÖu nghiªn cøu riªng vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay t¹i c¸c TCTD hiÖn nay. III. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn v¨n 10
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, dùa trªn nÒn t¶ng cña phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, t«i sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p sau:  Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt.  Ph-¬ng ph¸p so s¸nh ph¸p luËt: So s¸nh c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt tr-íc ®©y vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh.  Ph-¬ng ph¸p thèng kª. Tµi liÖu ®-îc sö dông trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu bao gåm c¸c quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®-îc c«ng bè réng r·i còng nh- c¸c bµi viÕt trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc, c¸c tµi liÖu l-u hµnh néi bé cña mét sè Ng©n hµng. Ngoµi ra, ng-êi viÕt cßn sö dông c¸c sè liÖu cña Tæng côc thèng kª. LuËn v¨n ®-îc tr×nh bµy theo ph-¬ng ph¸p truyÒn thèng: Lý luËn - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. IV. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n Môc ®Ých: B¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay lµ mét ®Ò tµi cßn kh¸ míi mÎ c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn t¹i ViÖt Nam. Víi mong muèn t×m hiÓu mét vÊn ®Ò míi nh-ng ngµy cµng trë nªn phæ biÕn t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, luËn v¨n h-íng tíi lµm râ (i) mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n xung quanh ho¹t ®éng b¶o ®¶m tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay, (ii) ®iÒu kiÖn vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m ®èi víi tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vµ (iii) ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ t¨ng c-êng hiÖu qu¶ ®èi víi ho¹t ®éng b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông. NhiÖm vô: Tõ môc ®Ých nghiªn cøu trªn, luËn v¨n cã nhiÖm vô:  Ph©n tÝch, lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay, tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay, c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n 11
h×nh thµnh tõ vèn vay, c¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay.  Ph©n tÝch thùc tr¹ng, ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n cña nh÷ng v-íng m¾c liªn quan ®Õn b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay, nh÷ng mÉu thuÉn gi÷a quy ®Þnh ph¸p luËt vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn.  §Ò xuÊt quan ®iÓm, ph-¬ng h-íng, gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt, c¬ chÕ thùc hiÖn ®Ó b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay thùc sù hiÖu qu¶. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn lµm viÖc cïng víi viÖc tæng kÕt ý kiÕn cña c¸c ®ång nghiÖp, trong luËn v¨n nµy, ng-êi viÕt sÏ tËp trung vµo ph©n tÝch h×nh thøc b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay t¹i c¸c TCTD theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, tõ ®ã chØ ra c¸c bÊt cËp ph¸t sinh trong thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh nµy ®Ó kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay. V. Bè côc cña luËn v¨n: LuËn v¨n nµy bao gåm: Më ®Çu:  Ch-¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay vµ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay  Ch-¬ng 2. T×nh h×nh thùc hiÖn b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông  Ch-¬ng 3. C¸c gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn hiÖu qu¶ b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay. KÕt luËn. T¸c gi¶ mong nhËn ®-îc nh÷ng nhËn xÐt còng nh- nh÷ng ®ãng gãp quý b¸u ®Ó viÖc nghiªn cøu ®-îc hoµn thiÖn h¬n. 12
Ch-¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay vµ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶o ®¶m tiÒn vay theo ph¸p luËt d©n sù 1.1.1. Kh¸i niÖm B¶o ®¶m tiÒn vay lµ mét kh¸i niÖm th-êng ®-îc sö dông trong lÜnh vùc tµi chÝnh Ng©n hµng. B¶o hiÓm tiÒn vay theo nghÜa réng lµ viÖc TCTD ¸p dông c¸c biÖn ph¸p, bao gåm c¶ biÖn ph¸p nghiÖp vô vµ c¸c biÖn ph¸p mang tÝnh chÊt ph¸p lý, nh»m môc ®Ých phßng ngõa rñi ro ®èi víi c¸c kho¶n nî. Theo nghÜa hÑp, b¶o ®¶m tiÒn vay lµ viÖc c¸c TCTD ¸p dông c¸c biÖn ph¸p do luËt d©n sù vµ luËt chuyªn ngµnh quy ®Þnh ®Ó h¹n chÕ rñi ro vµ t¹o c¬ së kinh tÕ, c¬ së ph¸p lý ®Ó thu håi ®-îc c¸c kho¶n nî ®· cho kh¸ch hµng vay. NghÞ ®Þnh sè 85/2002/N§-CP ®· ®Þnh nghÜa b¶o ®¶m tiÒn vay nh sau: “B¶o ®¶m tiÒn vay lµ giao dÞch b¶o ®¶m trong ®ã c¸c bªn tho¶ thuËn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m mµ ph¸p luËt d©n sù quy ®Þnh nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt rñi ro cã thÓ x¶y ra trong viÖc thu håi c¸c kho¶n nî.” Kh¸i niÖm trªn ®· ph¶n ¸nh tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña b¶o ®¶m tiÒn vay: b¶o ®¶m tiÒn vay lµ mét giao dÞch b¶o ®¶m, do vËy, cã cã ®ñ c¸c yÕu tè vµ tÝnh chÊt cña mét giao dÞch d©n sù. Chñ thÓ tham gia giao dÞch nµy gåm hai bªn: bªn b¶o ®¶m vµ TCTD (bªn nhËn b¶o ®¶m). Bªn b¶o ®¶m gåm tÊt c¶ c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ ph¸p luËt d©n sù. §ã lµ c¸ nh©n, ph¸p nh©n, hé gia ®×nh vµ tæ hîp t¸c. §èi víi chñ thÓ cña giao dÞch d©n sù lµ c¸ nh©n. B¶n chÊt cña giao dÞch d©n sù lµ sù thèng nhÊt ý chÝ vµ sù bµy tá ý chÝ cña chñ thÓ tham gia giao dÞch d©n sù. ChØ nh÷ng ng-êi cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù míi cã ý chÝ riªng vµ nhËn thøc ®-îc hµnh vi cña m×nh ®Ó hä cã thÓ tù m×nh x¸c lËp, thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa ph¸t sinh tõ giao dÞch d©n sù, ®ång thêi ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù. N¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù cña mçi c¸ nh©n 13
®ùoc ph¸p luËt c«ng nhËn ë tõng ®é tuæi nhÊt ®Þnh, qua ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ viÖc x¸c lËp vµ thùc hiÖn giao dÞch d©n sù cña c¸ nh©n ®ã cã hîp ph¸p hay kh«ng. Nh- vËy, trong giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay th× c¸ nh©n ph¶i tõ ®ñ 18 trë lªn. Trong tr-êng hîp c¸ nh©n tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn, ®· lao ®éng vµ cã tµi s¶n th× còng kh«ng thÓ lµ chñ thÓ ®éc lËp tham gia giao dÞch b¶o ®¶m ®éc lËp bëi ch-a ®ñ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù theo §iÒu 19 BLDS n¨m 2005. §èi víi c¸c chñ thÓ kh¸c (ph¸p nh©n, hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c), c¸c chñ thÓ nµy tham gia vµo quan hÖ giao dÞch b¶o ®¶m th«ng qua ng-êi ®¹i diÖn cña hä (®¹i diÖn theo ph¸p luËt hoÆc ®¹i diÖn theo uû quyÒn). Ng-êi ®¹i diÖn cña ph¸p nh©n bao gåm ng-êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt hoÆc ng-êi ®¹i diÖn theo uû quyÒn cña ph¸p nh©n, nh©n danh ph¸p nh©n trong quan hÖ ph¸p luËt d©n sù. Ng-êi ®¹i diÖn cho hé gia ®×nh lµ chñ hé ®-îc x¸c lËp nh÷ng giao dÞch d©n sù v× lîi Ých chung cña hé gia ®×nh. Chñ hé cã thÓ uû quyÒn cho c¸c thµnh viªn kh¸c ®· thµnh niªn trong gia ®×nh ®¹i diÖn cho hé gia ®×nh thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù. Tuy nhiªn, trong giao dÞch b¶o ®¶m gi÷a TCTD vµ hé gia ®×nh th× TCTD th-êng yªu cÇu tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña hé gia ®×nh tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn, ®· lao ®éng vµ cã tµi s¶n cïng ký tªn hoÆc cã v¨n b¶n chÊp thuËn dïng tµi s¶n cña hé gia ®×nh ®Ó b¶o ®¶m tiÒn vay. §iÒu nµy gióp TCTD tr¸nh tranh chÊp nhÊt lµ khi xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m. Ng-êi ®¹i diÖn Tæ hîp t¸c lµ tæ tr-ëng do c¸c thµnh viªn cö ra ®-îc x¸c lËp, thùc hiÖn nh÷ng giao dÞch d©n sù liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña tæ, ®-îc x¸c ®Þnh trong hîp ®ång hîp t¸c. Tæ tr-ëng tæ hîp t¸c cã thÓ uû quyÒn cho tæ viªn thùc hiÖn giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay cho Tæ. Ng-êi ®¹i diÖn cña ph¸p nh©n, hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c thùc hiÖn c¸c giao dÞch d©n sù lµm ph¸t sinh, thay ®æi hay chÊm døt quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù cña ph¸p nh©n, hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c trong quan hÖ giao dÞch b¶o ®¶m theo ®iÒu lÖ hoÆc ph¸p luËt quy ®Þnh. VÝ dô, theo luËt doanh nghiÖp n¨m 2005 th× ng-êi ®¹i 14
diÖn cña c«ng ty cæ phÇn chØ ®-îc dïng tµi s¶n cã gi¸ trÞ b»ng hoÆc lín h¬n 50% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n ®-îc ghi trong B¸o c¸o tµi chÝnh gÇn nhÊt cña C«ng ty hoÆc mét tû lÖ kh¸c nhá h¬n do §iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh, ph¶i ®-îc H§QT c«ng ty cã H§QT th«ng qua (§iÒu 108). §èi víi bªn nhËn b¶o ®¶m lµ TCTD cã t- c¸ch ph¸p nh©n, ®-îc Ng©n hµng Nhµ n-íc cÊp phÐp cho ho¹t ®éng tÝn dông. Ng-êi ®¹i diÖn cho TCTD tham gia quan hÖ giao dÞch b¶o ®¶m lµ Chñ tÞch H§QT. Tuy nhiªn, do TCTD thùc hiÖn viÖc kinh doanh qua hÖ thèng chi nh¸nh, m¹ng l-íi phßng giao dÞch nªn nh÷ng c¸ nh©n ®-îc Chñ tÞch H§QT uû quyÒn sÏ ®¹i diÖn cho TCTD trong giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay. MÆt kh¸c, hai bªn tham gia giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay ph¶i tù nguyÖn khi x¸c lËp vµ thùc hiÖn giao dÞch. BiÓu hiÖn cña sù tù nguyÖn lµ c¸c bªn cã quyÒn tho¶ thuËn mäi néi dung liªn quan ®Õn tµi s¶n b¶o ®¶m còng nh- viÖc x¸c lËp quyÒn vµ nghÜa vô cña mçi bªn mµ kh«ng bÞ Ðp buéc, cÊm ®o¸n, c-ìng Ðp ®e do¹ bëi bªn nµo. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c chñ thÓ ®-îc lùa chän tham gia hay kh«ng tham gia quan hÖ giao dÞch b¶o ®¶m. ThËm chÝ, khi ®· tham gia giao dÞch, c¸c bªn vÉn cã thÓ ®µm ph¸n ®Ó chÊm døt giao dÞch b¶o ®¶m tr-íc thêi h¹n. Do b¶n chÊt cña giao dÞch d©n sù lµ sù thèng nhÊt gi÷a ý chÝ vµ bµy tá ý chÝ, nªn ng-êi tham gia giao dÞch b¶o ®¶m ph¶i hoµn toµn tù nguyÖn trong viÖc x¸c lËp ý chÝ vµ bµy tá ý chÝ cña m×nh. V× vËy, yÕu tè tù nguyÖn cña hai bªn lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu lùc cña giao dÞch b¶o ®¶m. Môc ®Ých cña giao dÞch lµ lîi Ých mµ c¸c bªn mong muèn ®¹t ®-îc khi x¸c lËp giao dÞch. Trong giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay th× lîi Ých mµ c¸c bªn “nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt rñi ro cã thÓ x¶y ra trong viÖc thu håi c¸c kho¶n nî.” Theo ®Þnh nghÜa trªn th× vai trß chñ yÕu cña biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay chÝnh lµ phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro còng nh- n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña bªn vay ®èi víi viÖc hoµn tr¶ kho¶n vay, kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông xem xÐt cho vay ®èi víi kh¸ch hµng. ViÖc 15
x¸c ®Þnh môc ®Ých cña biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay cã ý nghÜa trong viÖc thÇm ®Þnh vµ xem xÐt ph-¬ng ¸n kinh doanh cña kh¸ch hµng, tr¸nh t×nh tr¹ng sai lÇm trong nhËn thøc chØ chó träng ®Õn tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay. Néi dung cña giao dÞch lµ tæng hîp ®iÒu kho¶n, c¸c cam kÕt trong giao dÞch quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ tham gia giao dÞch b¶o ®¶m. Theo ®ã, c¸c bªn tham gia giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay tho¶ thuËn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m mµ ph¸p luËt d©n sù quy ®Þnh. C¬ së ®Ó c¸c bªn th¶o luËn biÖn ph¸p b¶o ®¶m ¸p dông lµ ph¸p luËt hiÖn hµnh. Cô thÓ t¹i thêi ®iÓm n¨m 1995, BLDS ghi nhËn b¶y biÖn ph¸p b¶o ®¶m nh-ng ph¸p luËt chuyªn ngµnh chØ ghi nhËn ba biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay. Do vËy, c¸c bªn chØ cã thÓ lùa chän c¸c biÖn ph¸p ®-îc ghi nhËn t¹i §iÒu 3 NghÞ ®Þnh sè 178/1999/N§-CP. Giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay ®-îc lËp thµnh hîp ®ång. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× nh÷ng hîp ®ång giao dÞch b¶o ®¶m liªn quan ®Õn quyÒn sö dông ®Êt, nhµ ë…ph¶i ®-îc c«ng chøng, chøng thùc. MÆt kh¸c, hîp ®ång b¶o ®¶m cã ®èi t-îng theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu 12 NghÞ ®Þnh 163/2006/N§-CP vµ Kho¶n 1 §iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 08/2000/N§-CP ph¶i ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m. §èi víi nh÷ng tr-êng hîp ph¸p luËt quy ®Þnh th× viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy ®Þnh vÒ h×nh thøc cña hîp ®ång lµ c¬ së ®Ó giao dÞch b¶o ®¶m cã hiÖu lùc. 1.1.2. Ph©n lo¹i: Dùa trªn c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau, b¶o ®¶m tiÒn vay ®-îc ph©n thµnh b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng c¸c biÖn ph¸p mang tÝnh chÊt truyÒn thèng vµ kh«ng truyÒn thèng. C¸c biÖn ph¸p mang tÝnh chÊt truyÒn thèng lµ cÇm cè, thÕ chÊp, ®Æt cäc, ph¹t vi ph¹m, b¶o l·nh ng©n hµng, ký c-îc, ký quü. C¸c biÖn ph¸p kh«ng mang tÝnh chÊt truyÒn thèng nh-: (i) B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm trong tr-êng hîp kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî, ®-îc xem xÐt nh- mét h×nh thøc b¶o hiÓm tù nguyÖn. Ng-êi mua b¶o hiÓm vay vèn t¹i Ng©n hµng, doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng hîp ph¸p, ®-îc phÐp kinh doanh b¶o hiÓm. Sù kiÖn b¶o hiÓm ph¸t sinh khi kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ 16
nî do c¸c nguyªn nh©n: kh¸ch hµng bÞ ph¸ s¶n hoÆc gÆp c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng. §©y lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu bëi nã cã lîi cho tÊt c¶ c¸c chñ thÓ. §èi víi kh¸ch hµng th× nã b¶o ®¶m uy tÝn, thanh danh cña m×nh khi kh«ng thùc hiÖn ®-îc nghÜa vô; ng©n hµng th× cã nhiÒu c¬ héi nhËn l¹i kho¶n tiÒn cho vay (c¶ gèc vµ l·i) cßn c«ng ty b¶o hiÓm th× nhËn phÝ. HiÖn nay, m« h×nh nµy ®· b¾t ®Çu ®-îc ¸p dông t¹i ViÖt Nam. (ii) ChuyÓn giao quyÒn yªu cÇu ®ßi nî: BiÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ng©n hµng b¸n quyÒn ®ßi nî gèc vµ l·i cña kh¸ch hµng vay cho mét ng-êi kh¸c vµ b»ng c¸ch nµy ng©n hµng cã thÓ nhËn ®-îc mét kho¶n tiÒn (b»ng gèc céng l·i vay trõ mét sè phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh). BiÖn ph¸p nµy th«ng th-êng ®-îc ¸p dông trong tr-êng hîp kh¸ch hµng cã dÊu hiÖu nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî hoÆc do nÒn kinh tÕ cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®éng nhÊt ®Þnh, l¹m ph¸t cã thÓ bÞ ®Èy lªn cao. HiÖn nay, Ng©n hµng Nhµ n-íc ®· ban hµnh Quy chÕ sè 59/2006/QC- NHNN vÒ mua b¸n nî gi÷a c¸c TCTD lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô trªn. B¶o ®¶m tiÒn vay h÷u h×nh vµ b¶o ®¶m tiÒn vay v« h×nh. NÕu nh- ®èi t-îng cña b¶o ®¶m tiÒn vay h÷u h×nh lµ b¶o ®¶m b»ng nh÷ng tµi s¶n hiÖn h÷u cña ng-êi ®i vay nh- c¸c ®éng s¶n, bÊt ®éng s¶n th× ®èi t-îng cña b¶o ®¶m tiÒn vay v« h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n phi vËt chÊt cña ng-êi ®i vay nh- c¸c tè quyÒn, c¸c giÊy tê cã gi¸…Nh÷ng giÊy tê nµy ®îc ph¸t hµnh v× quyÒn lîi cña ng©n hµng hoÆc ®-îc chuyÓn giao cho ng©n hµng víi tÝnh c¸ch lµ b¶o ®¶m cho mét kho¶n tiÒn øng tr-íc. HiÖn nay, theo ph¸p luËt ViÖt Nam th× tµi s¶n v« h×nh rÊt ®a d¹ng: quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, quyÒn së h÷u t¸c phÈm nghÖ thuËt, khoa häc… HÇu hÕt c¸c n-íc ®Òu chia b¶o ®¶m thµnh hai lo¹i c¨n b¶n lµ b¶o ®¶m ®èi nh©n. Theo ®ã, biÖn ph¸p b¶o ®¶m ®èi nh©n “lµ biÖn ph¸p cho phÐp chñ nî cã mét ng-êi m¾c nî thø hai bªn c¹nh ng-êi m¾c nî chÝnh. §èi víi tµi s¶n cña mçi ng-êi m¾c nî, Chñ nî chØ thùc hiÖn quyÒn cña mét chñ nî cã b¶o ®¶m 17
nhng hä l¹i cã hai thay v× mét khèi tµi s¶n b¶o ®¶m cho viÖc tr¶ nî” [17, tr 15]. Trong tr-êng hîp kho¶n nî ®¸o h¹n, chñ nî kh«ng ®ßi ®-îc nî ë ng-êi nµy, th× chñ nî cã thÓ ®ßi ë ng-êi cßn l¹i. ViÖc b¶o ®¶m ®èi nh©n t¨ng thªm kh¶ n¨ng ®-îc ®Òn bï lîi Ých cho Chñ nî, bëi lÏ trªn thùc tÕ rÊt hiÕm khi hai ng-êi m¾c nî ®Òu kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Theo ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam th× b¶o l·nh ®-îc xem lµ biÖn ph¸p b¶o ®¶m ®èi nh©n víi t- c¸ch mét biÖn ph¸p ®éc lËp. B¶o l·nh ®-îc thiÕt lËp bëi sù gÆp gì ý chÝ gi÷a ng-êi b¶o l·nh vµ ng-êi nhËn b¶o l·nh. Do ®ã, xÐt vÒ b¶n chÊt, b¶o l·nh cã ®Çy ®ñ yÕu tè cña mét hîp ®ång chø kh«ng ph¶i lµ giao dÞch mét bªn. Tuy nhiªn, ®©y lµ mét hîp ®ång ®¬n vô v× chØ cã ng-êi b¶o l·nh vµ ng-êi cã nghÜa vô trong hîp ®ång nµy [17, tr 20]. B¶o ®¶m ®èi vËt kh¸c b¶o ®¶m ®èi nh©n ë chç nã ®em l¹i cho chñ nî c¸c quyÒn ®Æc biÖt trªn mét hoÆc nhiÒu tµi s¶n cña con nî. Néi dung chÝnh cña c¸c quyÒn nµy trong quan niÖm cña luËt häc ph-¬ng T©y lµ quyÒn -u tiªn vµ quyÒn theo ®uæi. QuyÒn -u tiªn gióp chñ nî ®-îc phÐp nhËn tiÒn thanh to¸n tõ gi¸ b¸n c¸c tµi s¶n, lµ vËt b¶o ®¶m, tr-íc tÊt c¶ c¸c chñ nî kh«ng cã b¶o ®¶m. Cßn quyÒn theo ®uæi gióp cho chñ nî lu«n cã ®-îc tµi s¶n b¶o ®¶m ®Ó b¸n mµ thu håi nî ®Õn h¹n dï quyÒn së h÷u ®ã cã thÓ qua tay nhiÒu ng-êi dï nî ch-a ®Õn h¹n ®ßi. Tuy nhiªn, nÕu quyÒn -u tiªn ®-îc thõa nhËn cho tÊt c¶ c¸c chñ nî cã b¶o ®¶m ®èi vËt, th× quyÒn ®eo ®uæi chØ ®-îc dù liÖu cho mét sè chñ nî ®Æc biÖt, mét khi viÖc thùc hiÖn quyÒn nµy cã c¬ së hiÖn thùc vµ nhÊt lµ kh«ng g©y ph-ong h¹i ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng-êi thø ba. Theo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ViÖt Nam trong lÜnh vùc ng©n hµng th× b¶o ®¶m tiÒn vay ®-îc ph©n lo¹i thµnh b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n vµ kh«ng b»ng tµi s¶n. Cô thÓ, §iÒu 3 NghÞ ®Þnh 178/1999/N§-CP liÖt kª b¶o ®¶m tiÒn vay b»ng tµi s¶n bao gåm: (i) CÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña kh¸ch hµng vay; (ii) B¶o l·nh b»ng tµi s¶n cña bªn thø ba; (iii) B¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay vµ B¶o ®¶m tiÒn vay kh«ng b»ng tµi s¶n. 18
Ngoµi ra, theo BLDS n¨m 2005 th× b¶o ®¶m tiÒn vay bao gåm: CÇm cè tµi s¶n; ThÕ chÊp tµi s¶n; §Æt cäc; Ký c-îc; Ký quü vµ b¶o ®¶m kh«ng cã tµi s¶n: B¶o l·nh; TÝn chÊp (§iÒu 318 BLDS n¨m 2005). 1.1.3. Quan hÖ cña giao dÞch b¶o ®¶m tiÒn vay vµ hîp ®ång tÝn dông HiÖn nay trong giíi luËt häc cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Mét sè häc gi¶ cho r»ng quan hÖ gi÷a hai hîp ®ång nµy lµ quan hÖ chÝnh phô. Mét sè kh¸c cã quan ®iÓm hai hîp ®ång nµy cã quan hÖ ®éc lËp víi nhau. Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, ®iÒu 15 NghÞ ®Þnh sè 163/2006/N§-CP quy ®Þnh “Hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m bÞ v« hiÖu mµ c¸c bªn ch-a thùc hiÖn hîp ®ång ®ã th× giao dÞch b¶o ®¶m chÊm døt; nÕu ®· thùc hiÖn mét phÇn hoÆc toµn bé hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m th× giao dÞch b¶o ®¶m kh«ng chÊm døt, trõ tr-êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c; Giao dÞch b¶o ®¶m v« hiÖu kh«ng lµm chÊm døt hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m, trõ tr-êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c. Hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m bÞ huû bá hoÆc ®¬n ph-¬ng chÊm døt thùc hiÖn mµ c¸c bªn ch-a thùc hiÖn hîp ®ång th× giao dÞch b¶o ®¶m chÊm døt; nÕu ®· thùc hiÖn mét phÇn hoÆc toµn bé hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m th× giao dÞch b¶o ®¶m kh«ng chÊm døt, trõ tr-êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c. Giao dÞch b¶o ®¶m bÞ huû bá hoÆc ®¬n ph-¬ng chÊm døt thùc hiÖn kh«ng lµm chÊm døt hîp ®ång cã nghÜa vô ®-îc b¶o ®¶m, trõ tr-êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c; Trong tr-êng hîp giao dÞch b¶o ®¶m kh«ng chÊm døt theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1 vµ 3 th× bªn nhËn b¶o ®¶m cã quyÒn xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m ®Ó thanh to¸n nghÜa vô hoµn tr¶ cña bªn cã nghÜa vô ®èi víi m×nh.” Nh- quy ®Þnh trªn th× quan hÖ gi÷a hîp ®ång b¶o ®¶m vµ hîp ®ång tÝn dông kh«ng ph¶i quan hÖ chÝnh phô bëi theo Kho¶n 4 §iÒu 406 BLDS n¨m 2005 th× hiÖu lùc cña hîp ®ång phô phô thuéc vµo hiÖu lùc cña hîp ®ång chÝnh. Trong khi ®iÒu luËt trªn quy ®Þnh Khi hîp ®ång tÝn dông bÞ v« hiÖu, bÞ ®¬n ph-¬ng chÊm døt hay bÞ hñy bá th× kh«ng dÉn ®Õn hîp ®ång b¶o ®¶m v« hiÖu mµ tïy thuéc vµo hµnh vi c¸c bªn ®· thùc hiÖn hay ch-a thùc hiÖn 19
c¸c nghÜa vô ®-îc ghi nhËn t¹i Hîp ®ång tÝn dông. Theo t«i, hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay vÉn cã sù phô thuéc t-¬ng ®èi víi hîp ®ång tÝn dông bëi trong c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay lu«n lu«n cã c©u: “ Hîp ®ång nµy ®îc lËp ®Ó b¶o ®¶m cho nghÜa vô …..®îc ghi nhËn t¹i Hîp ®ång tÝn dông sè…. ký ngµy……”. H¬n n÷a, viÖc ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay ®Òu phô thuéc vµo sù thay ®æi cña Hîp ®ång tÝn dông. Khi kh¸ch hµng cßn d- nî th× TCTD sÏ kh«ng bao giê chÊp thuËn cho bªn b¶o ®¶m chÊm døt hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay tr-íc thêi h¹n trõ khi bªn b¶o ®¶m thay thÕ b»ng biÖn ph¸p b¶o ®¶m kh¸c. Râ rµng, trong tr-êng hîp nµy chØ lµ thay thÕ tµi s¶n b¶o ®¶m cßn quan hÖ b¶o ®¶m tiÒn vay vÉn duy tr×. MÆt kh¸c, t«i kh«ng ®ång ý víi quy ®Þnh t¹i §iÒu 15 BLDS n¨m 2005 vÒ c¬ së chÊm døt hay kh«ng chÊm døt cña h¬p ®ång b¶o ®¶m bëi c¸c lý do sau: Thø nhÊt, khi xem xÐt c¸c c¨n cø chÊm døt hîp ®ång cÇm cè, thÕ chÊp t¹i §iÒu 339, §iÒu 367 BLDS n¨m 2005, chóng ta hoµn toµn kh«ng thÊy c¨n cø nh- §iÒu 15 NghÞ ®Þnh 163/2006/N§-CP. Thø hai, gi¶ sö, khi c¸c bªn ®· thùc hiÖn mét phÇn hoÆc toµn bé nghÜa vô trong Hîp ®ång tÝn dông nh-ng hîp ®ång b¶o ®¶m vi ph¹m mét trong c¸c ®iÒu kiÖn vÒ hiÖu lùc cña Hîp ®ång quy ®Þnh t¹i §iÒu 122 BLDS n¨m 2005 th× viÖc x¸c ®Þnh hiÖu lùc cña Hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay sÏ c¨n cø vµo quy ®Þnh nµo? Hîp ®ång b¶o ®¶m sÏ bÞ v« hiÖu theo §iÒu 127 BLDS n¨m 2005 vÒ hîp ®ång d©n sù v« hiÖu hay “kh«ng chÊm døt” khi c¸c bªn ®· thùc hiÖn mét phÇn nghÜa vô t¹i hîp ®ång tÝn dông (Kho¶n 1 §iÒu 15 NghÞ ®Þnh sè 163/2006/N§-CP). NÕu xem xÐt vÒ gi¸ trÞ ph¸p lý cña v¨n b¶n th× sÏ thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña BLDS n¨m 2005, tuy nhiªn, NghÞ ®Þnh sè 163/2006/N§-CP ra ®êi ®Ó h-íng dÉn chi tiÕt trong lÜnh vùc giao dÞch b¶o ®¶m. MÆt kh¸c, thãi quen cña ng-êi ¸p dông ph¸p luËt th-êng tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh. Nh- vËy, NghÞ ®Þnh sè 163/2006/N§-CP ®· kh«ng ®¸p øng yªu cña c¸c chñ thÓ tham gia giao dÞch b¶o ®¶m. 20
Thø ba, khi xem xÐt hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay víi t- c¸ch lµ mét hîp ®ång ®éc lËp th× hîp ®ång b¶o ®¶m tiÒn vay ph¶i cã ®èi t-îng. Trong tr-êng hîp Hîp ®ång tÝn dông v« hiÖu hoÆc bÞ huû bá th× kh«ng lµm ph¸t sinh nghÜa vô tõ c¸c hîp ®ång nµy nªn Hîp ®ång b¶o ®¶m kh«ng cã ®èi t-îng, do vËy, hîp ®ång nµy sÏ chÊm døt hiÖu lùc (Kho¶n 5 §iÒu 424 BLDS n¨m 2005). Ngoµi ra, ®iÒu 15 NghÞ ®Þnh sè 163/20006/N§-CP còng cÇn lùa chän tõ ng÷ cho chÝnh x¸c vµ phï hîp víi BLDS n¨m 2005. Cô thÓ, kh«ng nªn dïng thuËt ng÷ “hîp ®ång b¶o ®¶m kh«ng chÊm døt” dÉn ®Õn nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau nh hîp ®ång cã thÓ bÞ tr× ho·n, ®×nh chØ, t¹m ®×nh chØ…vµ hËu qu¶ ph¸p lý cña c¸c tr-êng hîp nµy lµ kh¸c nhau. Do vËy, c¸c nhµ lµm luËt cÇn nghiªn cøu vµ ®-a ra c¸c quy ®Þnh cã tÝnh kh¶ thi. 1.2. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm vÒ tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay 1.2.1. Kh¸i niÖm: Tµi s¶n h×nh thµnh trong t-¬ng lai lµ tµi s¶n thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m sau thêi ®iÓm nghÜa vô ®-îc x¸c lËp hoÆc giao dÞch b¶o ®¶m ®-îc giao kÕt. Tµi s¶n h×nh thµnh trong t-¬ng lai bao gåm c¶ tµi s¶n ®· ®-îc h×nh thµnh t¹i thêi ®iÓm giao kÕt giao dÞch b¶o ®¶m nh-ng sau thêi ®iÓm giao kÕt giao dÞch b¶o ®¶m míi thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m. Tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay lµ mét d¹ng cña tµi s¶n h×nh thµnh trong t-¬ng lai. Do vËy, ta còng cã thÓ ®Þnh nghÜa tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay lµ “tµi s¶n thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m sau thêi ®iÓm nghÜa vô ®-îc x¸c lËp hoÆc giao dÞch b¶o ®¶m ®-îc giao kÕt. Tµi s¶n h×nh thµnh trong t-¬ng lai bao gåm c¶ tµi s¶n ®· ®-îc h×nh thµnh t¹i thêi ®iÓm giao kÕt giao dÞch b¶o ®¶m nh-ng sau thêi ®iÓm giao kÕt giao dÞch b¶o ®¶m míi thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m.” 1.2.2. §Æc ®iÓm: 1.2.2.1. Tµi s¶n ch-a thuéc së h÷u cña bªn b¶o ®¶m t¹i thêi ®iÓm x¸c lËp giao dÞch 21