Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện và góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN NGỌC THANH KIỂM SÁT TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TIN BÁO, TỐ GIÁC VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN NGỌC THANH KIỂM SÁT TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TIN BÁO, TỐ GIÁC VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC HẠNH Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi với sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Đức Hạnh. Các kết quả trình bày trong Luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình khoa học nào trước đây. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện khoa học xã hội. Tác giả Nguyễn Ngọc Thanh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1. CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN ............................. 8 1.1. Khái niệm, đặc điểm, phạm vi, ý nghĩa kiểm sát tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ................................................................................. 8 1.2. Phạm vi và ý nghĩa của kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân ................ 21 Chương 2. THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT VIỆC TIẾP NHẬN, GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM, KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ TẠI QUẬN 1, TP. HỒ CHÍ MINH ....................................................... 27 2.1. Quy định của pháp luật về kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố ............................................................ 27 2.2. Thực trạng tố chức thực hiện các quy định về kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân quận 1 thành phố Hồ Chí Minh ....................................................... 35 2.3. Hạn chế, tồn tại của Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát nhân dân Quận 1, Tp. Hồ Chí Minh trong hoạt động kiểm sát việc việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ................................................ 43 2.4. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc trên thực tiễn thực hiện quy định về kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ......................................................................................... 53 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG THỜI GIAN TỚI .................... 59 3.1. Một số giải pháp tiếp tục hoàn thiện pháp luật về kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố ........................... 59 3.2. Một số giải pháp, kiến nghị trong việc tổ chức thực hiện pháp luật nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố ............................................................................... 64 KẾT LUẬN .................................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự CQĐT Cơ quan điều tra Cơ quan CSĐT Cơ quan cảnh sát điều tra ĐTV Điều tra viên KSV Kiểm sát viên THTT Tiến hành tố tụng THQCT Thực hành quyền công tố TTHS Tố tụng hình sự VKS Viện kiểm sát Viện KSND Viện kiểm sát nhân dân
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Biểu đồ 2.1. Tổng số tố giác, tin báo về tội phạm Viện kiểm sát kiểm sát và kết quả giải quyết từ năm (2015 – 2019)…………………………………....40 Biểu đồ 2.2. Tổng số tố giác, tin báo về tội phạm Viện kiểm sát kiểm sát việc thụ lý và giải quyết qua các năm từ (2015 – 2019)……………………...….41 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố theo nhóm tội trong giai đoạn (2015 – 2019) trên địa bàn Quận 1………………42
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là một hoạt động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay. Đây là hoạt động mở đầu của quá trình giải quyết vụ án hình sự nhằm phát hiện hành vi phạm tội. Trên cơ sở tiếp nhận tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố, cơ quan có thẩm quyền tiến hành kiểm tra, xác minh và xác định có dấu hiệu tội phạm hay không để quyết định việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Viện KSND là một trong bốn hệ thống cơ quan Nhà nước có chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Hoạt động này được thực hiện ngay từ khi giải quyết tin báo về tội phạm. Do vậy, việc thực hiện chức năng kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo tội phạm của Viện KSND có vị trí, vai trò và ý nghĩa trọng yếu để bảo đảm mọi hành vi phạm tội, người phạm tội đều được phát hiện và xử lý kịp thời, đúng pháp luật. Thực tiễn thực hành quyền công tố cho thấy, nếu kiểm sát tốt việc giải quyết tố giác, tin báo tội phạm sẽ quyết định chất lượng Cáo trạng, thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử. Kiểm sát tốt việc giải quyết tin báo và tố giác tội phạm cũng sẽ giúp cho việc đồng ý hoặc hủy bỏ quyết định không khởi tố của Viện KSND đối với CQĐT chính xác và có căn cứ. Xuất phát từ vị trí và tầm quan trọng của công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố như đã nêu trên, trong những năm qua, ngành KSND nói chung và Viện KSND Quận 1, Tp. Hồ Chí Minh nói riêng đã hết sức quan tâm đến lĩnh vực công tác này và đã đề ra nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng công tác kiểm sát tin báo tội phạm. Trước sự thay đổi của các điều kiện kinh tế xã hội, các loại tội phạm mới xuất hiện đặt ra yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong tình hình mới. Để 1
tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong giai đoạn tiếp theo thì việc tiếp tục nghiên cứu các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là hết sức cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm vừa qua, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Viện KSND trong giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến vấn đề này, cụ thể như: Giáo trình luật TTHS của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, NXB Hồng Đức; Giáo trình luật TTHS Việt Nam của trường Đại học luật Hà Nội, NXB Công an nhân dân; Giáo trình Kỹ năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự của trường Học Viện Tư Pháp; Bình luận khoa học BLTTHS Việt Nam năm 2015, NXB Chính trị Quốc gia… Bên cạnh đó còn có nhiều bài viết được công bố trên các sách, báo, tạp chí chuyên ngành như: Bùi mạnh Cường (2017), “Những vấn đề cơ bản về thực hành quyền công tố, kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát số 19; Lương Thị Thúy Dung (2017), “Nâng cao chất lương, hiệu quả thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”, Tạp chí Kiểm sát số 19; Nguyễn Việt Hùng (2017), “Quan hệ phối hợp trong công tác tiếp nhận, quản lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và điều tra, truy tố các vụ án hình sự”, Tạp chí Kiểm sát số 08; Nguyễn Thị Mai 2
Nga (2017), “Thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm – Những khởi sắc mới” Tạp chí kiểm sát, số 06… Ngoài ra, còn có một số luận văn như: Dương Tiến Mạnh (2015), Kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác tội phạm trong luật tố tụng hình sự Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội; Nguyễn Ngọc Tĩnh (2019), Thực hành quyền công tố trong giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố theo pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam, Luận văn thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội; Phạm Viết Vượng (2013), Cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện Kiểm sát nhân dân Tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh… Như vậy, vấn đề THQCT và kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố đã được các nhà nghiên cứu và những người làm hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật nghiên cứu. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu về công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài "Kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh " là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân nói chung cũng như của CQĐT trong quá trình giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố nói riêng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến 3
nghị khởi tố từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện và góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; - Nghiên cứu những quy định của pháp luật TTHS, Luật tổ chức Viện KSND, Thông tư liên tịch hướng dẫn đối với công tác tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của CQĐT và Viện KSND. - Nghiên cứu, khảo sát thực trạng và rút ra nhận xét về hoạt động kiểm sát của Viện KSND trong việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của CQĐT từ thực tiễn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến năm 2019, phát hiện những tồn tại, hạn chế của hoạt động này và các nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế. - Đề ra một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện KSND. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và các quy định của pháp luật TTHS Việt Nam cũng như thực tiễn hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của CQĐT. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận văn nghiên cứu về hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của CQĐT do Viện KSND thực hiện (Không nghiên cứu hoạt động kiểm sát việc 4
tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố do Viện kiểm sát quân sự thực hiện). Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu việc thực hiện các quy định có liên quan đến hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tin báo tố giác về tội phạm, kiến nghị khởi tố của CQĐT từ năm 2015 đến năm 2019. Về chủ thể, không gian: Những tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố do Cơ quan CSĐT – Công an Quận 1 tiếp nhận giải quyết; Viện KSND Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh kiểm sát hoạt động tiếp nhận và giải quyết. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, đồng thời vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, cùng hệ thống các chủ trương, đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện KSND được thể hiện trong các văn kiện của Đảng. Phương pháp nghiên cứu Luận văn có sự kế thừa từ những kết quả nghiên cứu liên quan đến hoạt động kiểm sát của Viện KSND trong giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố của các công trình nghiên cứu trước. Tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu trong luận văn như: Phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn; Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp thống kê, so sánh; Phương pháp tổng kết thực tiễn… để tổng hợp các tri thức khoa học luật TTHS và luận chứng các vấn đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Về mặt lý luận: 5
Là công trình khoa học được nghiên cứu, phân tích toàn diện và sâu sắc để làm sáng tỏ về mặt lý luận của hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố theo luật TTHS Việt Nam. Luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, có tính hệ thống và tương đối toàn diện, tổng hợp các quan điểm khoa học trong nước về công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện KSND từ đó tạo cơ sở áp dụng pháp luật thống nhất và có căn cứ. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp xác định được khái niệm, nội dung của hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố, từ đó đưa ra những kiến nghị về mặt lập pháp nhằm xây dựng và hoàn thiện quy định pháp luật TTHS về vấn đề này. - Về mặt thực tiễn: Qua nghiên cứu thực tiễn công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện công tác kiểm sát này. Kết quả nghiên cứu của luận văn giúp cho các Cơ quan THTT, các cán bộ, KSV làm công tác thực tiễn xác định, áp dụng đúng đắn trình tự, thủ tục trong công tác tiếp nhận và giải quyết tin báo tội phạm. Bên cạnh đó, tác giả cũng hy vọng luận văn có thể được sử dụng trong công tác giảng dạy của cơ sở đào tạo chuyên ngành luật nói chung và cơ sở đào tạo chuyên sâu của nghành kiểm sát nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm phần mở đầu, nội dung, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung của đề tài gồm có 3 chương: 6
Chương 1. Những vấn đề lý luận về kiểm sát tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân Chương 2. Thực tiễn hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3. Một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân trong thời gian tới. 7
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT TIẾP NHẬN VÀ GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ KIẾN NGHỊ KHỞI TỐ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 1.1. Khái niệm, đặc điểm của kiểm sát tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố 1.1.1. Khái nhiệm kiểm sát tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Để có thể đưa ra được một khái niệm khoa học, đầy đủ và có tính chính xác về hoạt động kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện KSND, trước hết, cần thiết phải làm rõ một khái niệm gần kề như: “tố giác về tội phạm”, “tin báo về tội phạm”, “kiến nghị khởi tố”, “kiểm sát hoạt động tư pháp trong tố tụng hình sự”… Để làm rõ khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố chúng ta cần hiểu và làm rõ khái niệm tố giác, tin báo, kiến nghị. Dưới góc độ ngôn ngữ học các thuật ngữ: Tố cáo, Tin báo, tố giác, kiến nghị được hiểu là: Khái niệm “Tố cáo” được hiểu theo hai nghĩa: thứ nhất, tố cáo là báo cho mọi người hoặc cơ quan có thẩm quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó. Thứ hai, tố cáo là vạch trần hành động xấu xa hoặc tội ác cho mọi người biết nhằm lên án, ngăn chặn [9, tr.1199]. Khái niệm “Tố giác” hiểu là báo cho cơ quan chính quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó [9, tr.1200]. Khái niệm “Tin” hiểu là điều được truyền đi, báo đi cho biết sự việc, tình hình xảy ra [9, tr.1183]. 8
Khái niệm “Báo” được hiểu theo hai nghĩa: Thứ nhất là, cho biết việc gì đó đã xảy ra. Thứ hai là, cho người có trách nhiệm nào đó biết về việc xảy ra có thể hại đến trật tự an ninh chung… là dấu hiệu biết trước [9, tr.342]. “Kiến nghị” được hiểu là nêu ý kiến về một vấn đề, một công việc để cơ quan có thẩm quyền xem xét, tìm ra giải pháp xử lý đúng đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Trên bình diện pháp lý tố giác về tội phạm, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố được quy định tại Điều 144 BLTTHS 2015: “1.Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền. 2.Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng. 3.Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiến nghị bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên quan cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu hiệu tội phạm”. Từ quy định của BLTTHS có thể đưa ra khái niệm Tin báo về tội phạm là những thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng hoặc do cơ quan, tổ chức cung cấp cho cơ quan có thẩm quyền, người có trách nhiệm tiếp nhận, thụ lý giải quyết về hành vi có dấu hiệu tội phạm; Tố giác về tội phạm là những thông tin do cá nhân có danh tính, có địa chỉ rõ ràng cung cấp cho cơ quan có thẩm quyền, người có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết về hành vi có dấu hiệu tội phạm; Kiến nghị khởi tố là những sự việc có dấu hiệu tội phạm do các cơ quan nhà nước khi thực hiện nhiệm vụ của mình phát hiện và có văn bản kiến nghị đến CQĐT, VKS xem xét khởi tố vụ án hình sự. Từ những phân tích trên có thể hiểu: tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là những thông tin có dấu hiệu tội phạm được quy định 9
trong BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 do cá nhân, cơ quan, tổ chức cung cấp bằng các hình thức khác nhau hoặc thông tin về tội phạm được truyền tải trên các phương tiện thông tin đại chúng để các cơ quan có thẩm quyền và người có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết theo quy định của BLTTHS năm 2015. Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức Viện KSND năm 2014 quy định Viện KSND có chức năng, nhiệm vụ THQCT và kiểm sát hoạt động tư pháp. Đây là chức năng hiến định của Viện KSND, thuật ngữ “kiểm sát hoạt động tư pháp” đã xuất hiện trong các văn kiện của Đảng lần thứ IX trong Nghị quyết của Bộ chính trị… tuy nhiên, các nhà lập pháp nước ta chưa đưa ra được một định nghĩa pháp lý cụ thể về “kiểm sát hoạt động tư pháp”, dẫn đến nhiều quan điểm, nhận thức khác nhau về khái niệm này. Theo tác giả, kiểm sát các hoạt động tư pháp là sự giám sát các hoạt động của các cơ quan tư pháp trong quá trình THTT với mục đích là nhằm bảo đảm cho pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh và thống nhất trong quá trình giải quyết các vụ, việc. Bản chất của chức năng này trong TTHS là kiểm sát tính có căn cứ và tính hợp pháp trong hành vi của các cơ quan có thẩm quyền THTT. Như vậy, có thể đưa ra khái niệm chung nhất về kiểm sát các hoạt động tư pháp trong TTHS là việc giám sát trực tiếp các hoạt động của các cơ quan tư pháp trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, nhằm bảo đảm cho pháp luật TTHS được thực hiện một cách nghiêm chỉnh, thống nhất. Viện KSND là một cơ quan thuộc hệ thống tổ chức bộ máy Nhà nước với chức năng, nhiệm vụ là “Viện KSND thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp”. Viện kiểm sát THQCT và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong TTHS nhằm đảm bảo mọi hành vi phạm tội đều phải được phát hiện nhanh chóng, xử lý kịp thời; việc khởi tố, chứng minh, điều tra, truy 10
tố, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không để lọt tội phạm và người phạm tội. Luật tổ chức Viện KSND năm 2014 quy định chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trong đó có công tác kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiểm sát hoạt động điều tra là hoạt động của Viện KSND để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp nói chung, kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của CQĐT, một số cơ quan khác có nhiệm vụ tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của người có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết nguồn tin về tội phạm. Công tác tiếp nhận và kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm là một trong những hoạt động quan trọng trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của ngành KSND. Qua việc thực hiện tốt công tác này, Viện KSND mới có cơ sở để đảm bảo các hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của CQĐT, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, của người có thẩm quyền tiếp nhận và giải quyết nguồn tin đúng quy định của pháp luật, có căn cứ, khách quan và toàn diện. Theo pháp luật TTHS hiện hành, chỉ có một loại chủ thể có chức năng kiểm sát việc giải quyết tin báo tố giác tội phạm, đó là VKS. Khoản 2 Điều 160 BLTTHS năm 2015 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong việc tiếp nhận và kiểm sát việc giải quyết nguồn tin về tội phạm: "Kiểm sát việc tiếp nhận, trực tiếp kiểm sát, kiểm sát việc kiểm tra, xác minh và việc lập hồ sơ giải quyết nguồn tin về tội phạm của CQĐT…". Như vậy theo BLTTHS 2015, kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đối với VKS là một chức năng, một nghĩa vụ luật định. 11
Căn cứ vào các quy định của Hiến pháp, pháp luật TTHS hiện hành, Luật Tổ chức Viện KSND thì công tác kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là việc Viện KSND sử dụng tổng hợp quyền năng pháp lý thuộc nội dung công tác kiểm sát do pháp luật TTHS quy định để thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của CQĐT, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, cơ quan, tổ chức khác và người có trách nhiệm trong việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố nhằm bảo vệ Hiến pháp, bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Từ khái niệm trên cho thấy, kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là hoạt động giám sát liên tục, cụ thể, toàn diện và trực tiếp các hoạt động của CQĐT thực hiện trong suốt quá trình tiếp nhận, giải quyết tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm kiểm sát việc tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân Thứ nhất, về giai đoạn tố tụng hình sự phát sinh và chủ thể tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố Tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố được pháp luật quy định là những cơ sở để xác định có dấu hiệu tội phạm hay không. Do đó, cơ quan có thẩm quyền THTT muốn khởi tố vụ án hình sự, phát động những quan hệ TTHS phải bắt đầu từ những tin tức về tội phạm được chính thức thông báo chứ không phải là những lời đồn đại không có căn cứ. Tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là cơ sở để cơ quan cốó thẩm quyền tiến 12
hành xác minh về vụ việc, xem xét có hay không có dấu hiệu của tội phạm và hành vi phạm tội xảy ra. Như vậy, việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện khi đã xác định dấu hiệu của tội phạm và ngược lại, khi đã xác định dấu hiệu tội phạm, nếu không thuộc trường hợp không khởi tố vụ án hình sự thì cơ quan có thẩm quyền THTT phải khởi tố vụ án hình sự để điều tra làm rõ. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên 06 căn cứ: Tố giác của các nhân; Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân; Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng; Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; Cơ quan có thẩm quyền THTT trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; Người phạm tội tự thú. Từ đó có thể khẳng định, tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố được pháp luật TTHS quy định là giai đoạn tiền tố tụng, đây là những căn cứ, thông tin ban đầu có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong công tác điều tra, xác minh sự thật của CQĐT, là cơ sở quan trọng để bắt đầu các giai đoạn tố tụng tiếp theo của tiến trình giải quyết vụ án hình sự. Tố giác về tội phạm là sự tố cáo của công dân về những hành vi nào đó mà họ cho rằng đó là tội phạm. Công dân có quyền và nghĩa vụ tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật hình sự mà họ biết với các cơ quan, tổ chức; Tin báo về tội phạm được hiểu là thông tin, báo cáo của các cơ quan, tổ chức với CQĐT, VKS, Tòa án về những hành vi, vụ việc đã xảy ra mà các cơ quan, tổ chức đó cho là tội phạm; Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiến nghị bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên quan cho CQĐT, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu hiệu tội phạm Như vậy, có thể hiểu là chỉ có cá nhân – là người phát hiện (có thể chính là bị hại hoặc người chứng kiến hành vi có dấu hiệu phạm tội xảy ra) mới có thể là chủ thể tiến hành tố giác về tội phạm. Còn tin báo về tội phạm có thể do cơ quan, tổ chức hay các cá nhân thông báo cho cơ quan có thẩm quyền hoặc 13