Luận văn thạc sĩ Luật học: Pháp luật về quản lý công chức cấp xã – Từ thực tiễn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là làm sáng tỏ cơ sở lý luận pháp luật về quản lý công chức cấp xã nói chung từ đó đánh giá được thực trạng pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế để đưa ra các quan điểm, phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Luật học: Pháp luật về quản lý công chức cấp xã – Từ thực tiễn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............…/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN HỒNG NHẬT PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật hiến pháp và Luật hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ DIỆU OANH THỪA THIÊN HUẾ, NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực và có trích dẫn nguồn rõ ràng. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Huế, tháng năm 2017 Học viên Nguyễn Hồng Nhật
Lời Câm Ơn Với lòng kính trọng và sự tri ån såu sắc, trước tiên tôi xin gửi lời câm ơn chån thành đến quý Thæy, Cô Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, tôi xin chån thành câm ơn TS. Træn Thị Diệu Oanh hết lòng giúp đỡ, hướng dẫn tận tình từ lúc định hướng chọn đề tài cũng như quá trình hoàn thiện nghiên cứu, thæy luôn động viên và täo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin câm ơn các bän bè, đồng nghiệp đã luôn quan tåm giúp đỡ, cung cçp rçt nhiều số liệu, chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tế để giúp tôi có thể hoàn thành nghiên cứu này. Trån trọng! Thừa Thiên Huế, tháng năm 2017 Học viên Nguyễn Hồng Nhật
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC CẤP XÃ .................................................................................. 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm pháp luật về quản lý công chức cấp xã ................ 9 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vị trí vai trò công chức cấp xã ................. 9 1.1.2. Khái niệm pháp luật về quản lý công chức cấp xã ....................... 12 1.1.3. Đặc điểm pháp luật về quản lý công chức cấp xã ........................ 14 1.2. Nội dung và vai trò pháp luật về quản lý công chức cấp xã ................ 15 1.2.1. Nội dung pháp luật về quản lý công chức cấp xã ......................... 15 1.2.2. Vai trò pháp luật về quản lý công chức cấp xã ............................ 17 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về quản lý công chức cấp xã ..... 20 1.3.1. Chế độ chính trị............................................................................. 20 1.3.2. Kinh tế - xã hội .............................................................................. 21 1.3.3. Yếu tố con người ........................................................................... 22 1.3.4. Truyền thống, văn hóa, phong tục và tập quán ............................ 22 1.3.5. Hội nhập khu vực và quốc tế......................................................... 23 1.4. Lịch sử hình thành, phát triển pháp luật về quản lý công chức cấp xã 25 1.4.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước năm 1998 ................................ 25 1.4.2. Giai đoạn từ năm 1998 đến trước năm 2008 ................................ 28 1.4.3. Giai đoạn từ năm 2008 đến nay .................................................... 30 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 34
Chương 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC CẤP XÃ VÀ PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC CẤP XÃ Ở HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .............................................. 35 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................... 35 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội ........................................... 35 2.1.2. Những ảnh hưởng của đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội đến pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. ......................................................................................................... 37 2.2. Thực trạng đội ngũ công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .................................................................................................... 41 2.3. Tình hình pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................................................... 48 2.3.1. Pháp luật về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ............................................... 48 2.3.2. Pháp luật về đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã...................... 55 2.3.3. Pháp luật về chính sách đối với công chức cấp xã ....................... 60 2.4. Đánh giá chung pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ......................................................................... 67 2.4.1 Ưu điểm .......................................................................................... 67 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................... 69 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 71 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN PHONG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .............................................. 72 3.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ............ 72
3.1.1. Hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã phải tuân thủ các quan điểm, chủ trương của Đảng ..................................................... 72 3.1.2. Hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã phải dựa trên năng lực của đội ngũ công chức cấp xã ................................................. 73 3.1.3. Hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã phải đảm bảo thống nhất, đồng bộ, hợp hiến, hợp pháp và có tính ổn định tương đối 74 3.1.4. Hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã phải thường xuyên rà soát để phát hiện những bất cập nhằm sửa đổi, bổ sung kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý công chức cấp xã .............. 75 3.1.5. Hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã phải căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương ............................................... 76 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã - từ thực tiễn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .................................... 78 3.2.1. Nhóm giải pháp chung .................................................................. 78 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể để thực hiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. ....................... 87 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 97 KẾT LUẬN .................................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2013 đã quy định xã, phường, thị trấn là đơn vị hành chính cấp cuối cùng trong hệ thống hành chính 4 cấp ở nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Cấp xã là gần gũi nhân dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi việc đều xong xuôi”. Cấp xã ổn định thì an ninh, chính trị, xã hội của đất nước ổn định. Cấp xã là nơi nhân dân cư trú, sinh sống; chính quyền cấp xã, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức Đoàn thể chính trị - xã hội là cầu nối trực tiếp toàn bộ hệ thống chính trị với dân, là nơi tổ chức vận động nhân dân thực hiện đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tăng cường đại đoàn kết toàn dân, khai thác mọi tiềm năng ở địa phương để phát triển kinh tế-xã hội, tổ chức cuộc sống của cộng đồng dân cư. Để hệ thống chính trị ở cấp xã hoạt động có hiệu quả, yếu tố quan trọng và quyết định là phải có đội ngũ công chức cấp xã có phẩm chất chính trị, có trình độ chuyên môn đáp ứng tốt được yêu cầu thực thi công vụ. Công chức cấp xã là những người trực tiếp đưa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với người dân và là người trực tiếp tổ chức để nhân dân thực hiện. Trong đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, các công chức cấp xã có vai trò rất quan trọng. Công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Công chức cấp xã có trách nhiệm tham mưu giúp Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực công tác được phân công. Một trong những yếu tố quan trọng trong công tác quản lý công chức cấp xã là pháp luật về quản lý công chức. Hệ thống văn bản pháp luật do các
2 cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành đã tạo nên một khuôn khổ pháp luật hoàn chỉnh làm căn cứ cho các cơ quan chức năng và đội ngũ công chức thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình trong quá trình thực thi công vụ. Trong những năm qua, cùng với việc Nhà nước hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức, thì các quy định pháp luật quản lý công chức nói chung và công chức cấp xã nói riêng cũng đã được sửa đổi, bổ sung, thể hiện trong các văn bản do Quốc hội, Chính phủ, các Bộ ban hành. Trong từng giai đoạn, các văn bản quy phạm pháp luật liên tục được sửa đổi, bổ sung đã góp phần hoàn thiện từng bước hệ thống pháp luật về quản lý công chức cấp xã theo tinh thần đổi mới mạnh mẽ của chương trình cải cách hành chính. Nhiều văn bản mang tính bản lề quan trọng đã được tập trung xây dựng và hoàn thiện, tạo tiền đề hết sức quan trọng và đồng bộ để có thể có một cơ chế quản lý công chức cấp xã phù hợp. Tuy nhiên, nhìn chung pháp luật về quản lý công chức cấp xã vẫn còn nhiều bất cập chưa tương xứng với vị trí, vai trò của công chức cấp xã, chưa tạo môi trường và động lực thúc đẩy đội ngũ công chức cấp xã đem hết tài năng để phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước. Do vậy, nhận biết được những vấn đề lý luận và thực trạng của pháp luật về quản lý công chức cấp xã là yếu tố cơ bản có tính quyết định góp phần đưa ra những giải pháp hữu hiệu cho việc tăng cường pháp luật về quản lý công chức cấp xã nhằm đạt được hiệu quả cao trong công tác quản lý nhà nước. Đặc biệt, khi gắn với một thực tiễn địa phương cụ thể sẽ góp phần làm sáng tỏ nền tảng lý luận cũng như đáp ứng yêu cầu thực tiễn của cuộc sống khi đưa ra những giải pháp thiết thực. Với huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, mặc dù số lượng công chức cấp xã đã tương đối ổn định nhưng cơ cấu ngạch công chức chưa được xác định hợp lý, cơ cấu công chức giữa các lĩnh vực chưa cân đối. Trình độ
3 chuyên môn của một số công chức đã đạt tiêu chuẩn theo ngạch, bậc nhưng năng lực thực tế lại chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của công việc. Công chức phần lớn chưa được bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, năng lực cụ thể hoá và tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ chưa đáp ứng yêu cầu, chưa ngang tầm nhiệm vụ được giao. Trình độ, năng lực của đội ngũ công chức cấp xã còn nhiều bất cập, nhất là ở các xã vùng khó khăn. Một số khâu trong quản lý công chức cấp xã chưa có sự thống nhất, quy trình quản lý chưa khép kín. Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài "Pháp luật về quản lý công chức cấp xã – Từ thực tiễn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế" làm đề tài luận văn chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật hành chính với mong muốn nhằm nâng cao chất lượng của đội ngũ công chức cấp xã vừa có ý nghĩa lý luận, vừa có tính thực tiễn góp phần sớm đưa huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế phát triển nhanh và bền vững, sớm đạt chuẩn nông thôn mới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài Tìm hiểu tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài “Pháp luật về quản lý công chức cấp xã – Từ thực tiễn huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế”. Trong những năm qua có khá nhiều các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, bài báo, luận văn, sách chuyên khảo… đã được công bố liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận văn, cụ thể: - Trần Anh Tuấn (2007), Hoàn thiện thể chế quản lý công chức ở Việt Nam trong điều kiện phát triển và hội nhập quốc tế; Luận án Tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân; - Tạ Đức Hòa (2015), Pháp luật về công chức cấp xã ở Việt Nam hiện nay; Luận văn Thạc sĩ luật học, Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội; - Ngô Chí Tuệ (2015), Thể chế quản lý công chức cấp xã – từ thực tiễn huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc; Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia;
4 - TS. Vũ Đức Đán với bài "Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính quyền cơ sở" đăng trên Tạp chí Quản lý nhà nước, số 5, 2002; - TS. Nguyễn Hữu Đức với bài "Từ đặc điểm, tính chất đội ngũ cán bộ, công chức cơ sở để xây dựng chế độ, chính sách phù hợp" đăng trên Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 8, 2003; - TS. Lê Chi Mai với bài "Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính quyền cơ sở - vấn đề và giải pháp" đăng trên Tạp chí Cộng sản, số 20, 2002; - Nhà xuất bản tư pháp năm 2004: “Công vụ, công chức nhà nước” của PGS.TS. Phạm Hồng Thái; - "Hoàn thiện thể chế công vụ và công chức trong giai đoạn hiện nay" của ThS. Trần Quốc Hải, đăng trên Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 8, 2004; - "Quá trình hình thành và phát triển của đội ngũ công chức và thể chế quản lý công chức ở nước ta từ 1945 đến nay" của TS. Nguyễn Minh Phương, đăng trên Tạp chí Tổ chức nhà nước, số 8, 2004; - Cổng thông tin điện tử Tạp chí tổ chức nhà nước: “Xây dựng thể chế công vụ hiện đại và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức Việt Nam - tầm nhìn 2035” của TS. Thang Văn Phúc – nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ; năm 2015; - http://tcdcpl.moj.gov.vn/ Ths Trần Thị Mai – UBND phường Khương Đình, Thanh Xuân, Hà Nội: Địa vị pháp lý của công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã trong quản lý nhà nước về công tác tư pháp của Ủy ban nhân dân cấp xã giai đoạn hiện nay; - http://tcnn.vn/ Ths Vũ Thúy Hiền – Trường Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, Bộ Nội vụ “Xác định năng lực của công chức cấp xã trong thực thi công vụ”, ngày 29/3/2016;
5 - http://www.tapchicongsan.org.vn/ ThS. Trần Thị Hạnh - Trường Đại học Nội vụ - Bộ Nội vụ “Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã từ sau Hội nghị Trung ương 5 khóa IX và một số kiến nghị”; - http://moj.gov.vn/ TS Nguyễn Văn Cương – Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp “Quan niệm pháp luật và hệ thống pháp luật ở phương Tây”; - http://truongchinhtri.angiang.gov.vn/ Trần Kim Hoàng – Khoa Nhà nước và Pháp luật; - Tài liệu bồi dưỡng thi nâng ngạch chuyên viên cao cấp khối Đảng, đoàn thể năm 2011: “chế độ công vụ và quản lý cán bộ, công chức”. Tình hình nghiên cứu trên đây cho thấy, các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, các bài báo, luận án, sách chuyên khảo trong chừng mực nhất định đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng của pháp luật về quản lý công chức cấp xã hiện nay. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu đề tài là làm sáng tỏ cơ sở lý luận pháp luật về quản lý công chức cấp xã nói chung từ đó đánh giá được thực trạng pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế để đưa ra các quan điểm, phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ cụ thể sau đây: - Làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về quản lý công chức cấp xã theo yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam như khái
6 niệm, đặc điểm, nội dung, các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về quản lý công chức cấp xã. - Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế hiện nay, từ đó chỉ ra những kết quả, hạn chế và phân tích những nguyên nhân của kết quả và hạn chế đó. - Đưa ra các quan điểm và giải pháp bảo cỏ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế theo yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ở hai góc độ: các quy định pháp luật của trung ương ban hành về quản lý công chức cấp xã nói chung và những văn bản áp dụng pháp luật, quy phạm pháp luật của địa phương về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Địa bàn nghiên cứu là huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Thời gian nghiên cứu trong luận văn được xác định từ 01/01/2014 đến 31/12/2016. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về công chức; quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân; pháp luật về quản lý công chức nói chung và công chức cấp xã nói riêng theo yêu cầu xây dựng nhà
7 nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, diễn dịch và phương pháp thực chứng để phân tích làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu. Kế thừa có chọn lọc và phát huy kết quả các công trình nghiên cứu của các tác giả khác có liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu như: Luận án, luận văn, đề tài nghiên cứu, bài viết đăng trên các tạp chí, cổng thông tin điện tử … 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Đây là một công trình nghiên cứu mới ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ có những đóng góp trên cả phương diện lý luận và thực tiễn như sau: - Trên cơ sở các luận điểm khoa học, luận văn đã xây dựng khái niệm pháp luật về quản lý công chức cấp xã; chỉ ra đặc điểm, vai trò của đội ngũ công chức cấp xã và các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về quản lý công chức cấp xã; xác định nội dung của pháp luật về quản lý công chức cấp xã trong điều kiện phát triển và hội nhập quốc tế hiện nay. - Luận văn đánh giá khách quan và chỉ ra những thành tựu, tập trung làm rõ những hạn chế, bất cập của hệ thống quy phạm pháp luật hiện hành, cũng như những hạn chế, tồn tại trong thực tiễn áp dụng pháp luật về quản lý công chức cấp xã. Từ những hạn chế, bất cập của pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế hiện hành, luận văn đã chỉ ra và phân tích kỹ các nguyên nhân để làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện.
8 - Đưa ra các quan điểm, kiến nghị phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tóm lại, các kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần bổ sung những vấn đề lý luận về pháp luật về quản lý công chức cấp xã, cung cấp các luận cứ khoa học cho việc nghiên cứu nhằm tiếp tục xây dựng, hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã nói chung và pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương, gồm: Chương 1: Những vấn đề lý luận pháp luật về quản lý công chức cấp xã Chương 2: Thực trạng đội ngũ công chức cấp xã và pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế Chương 3: Quan điểm và giải pháp cơ bản hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế hiện nay
9 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ CÔNG CHỨC CẤP XÃ 1.1. Khái niệm, đặc điểm pháp luật về quản lý công chức cấp xã 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vị trí vai trò công chức cấp xã 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm công chức cấp xã Ở Việt Nam, khái niệm công chức được hình thành, phát triển và hoàn thiện gắn với sự phát triển của nền hành chính nhà nước. Quan niệm về công chức đã được xác định lần đầu tiên tại Sắc lệnh 76/SL ngày 20/5/1950 về Quy chế công chức Việt Nam. Điều 1 Sắc lệnh 76 đã đưa ra định nghĩa về công chức như sau: "Những công dân Việt Nam được chính quyền nhân dân tuyển để giữ một chức vụ thường xuyên trong các cơ quan Chính phủ, ở trong hay ở ngoài nước, đều là công chức theo Quy chế này, trừ những trường hợp riêng biệt do Chính phủ định". Đây là lần đầu tiên ở Việt Nam, khái niệm công chức đã được nêu ra trong văn bản chính thức của nhà nước. Theo quy chế này, phạm vi công chức còn rất hẹp, chỉ là những người được tuyển dụng giữ một chức vụ thường xuyên trong các cơ quan Chính phủ. Trước yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; ngày 13/11/2008, Luật Cán bộ, công chức được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua và có hiệu lực chính thức từ ngày 01/01/2010, tại Khoản 3 Điều 4 quy định: “….. Công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước”. Từ khái niệm trên, có thể nhận diện công chức cấp xã qua các đặc điểm sau đây:
10 Thứ nhất, công chức cấp xã là công dân Việt Nam, là người trực tiếp làm việc với người dân. Mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều do đội ngũ công chức cấp xã phổ biến, triển khai để nhân dân hiểu rõ và thi hành. Thứ hai, con đường hình thành: được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân theo Khoản 2 Điều 3 Nghị định số 92/2009/NĐ-CP ngày 22/10/2009 của Chính phủ về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và người hoạt động không chuyên trách cấp xã. Thứ ba, về tính chất công việc: Hoạt động thực thi công vụ của công chức cấp xã mang tính đa dạng, phức tạp. Công chức cấp xã phải giải quyết tất cả các công việc trong đời sống xã hội ở địa phương, mang tính thường xuyên để đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người dân. Thứ tư, về nguồn trả lương: công chức cấp xã là những người trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. 1.1.1.2. Vị trí, vai trò của công chức cấp xã Trong hệ thống chính quyền ở nước ta thì chính quyền cấp cơ sở có một vị trí rất quan trọng, là cầu nối trực tiếp của hệ thống chính quyền nhà nước với nhân dân thông qua đội ngũ công chức cấp xã. Công chức cấp xã là những người gần dân nhất, sát dân nhất, mọi chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước có đến được với nhân dân hay không, đến đúng, đến đủ và có được nhân dân tiếp thu đúng đắn hay không đều thông qua đội ngũ công chức cấp xã. Đội ngũ công chức cấp xã có vai trò hết sức quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện bộ máy chính quyền cơ sở, trong hoạt động thi hành nhiệm vụ, công vụ. Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy chính quyền cấp xã nói riêng và hệ thống chính trị nói chung, xét đến cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng
11 lực và hiệu quả công tác của đội ngũ công chức cấp xã. Có thể nói, đây là vấn đề đặc biệt quan trọng đã được Đảng và Nhà nước quan tâm trong suốt quá trình từ khi xây dựng Nhà nước dân chủ nhân dân đến nay. Công chức nói chung có vai trò rất quan trọng, công chức cấp xã nói riêng có vị trí nền tảng cơ sở. Cấp xã mạnh hay yếu một phần quan trọng phụ thuộc vào chất lượng đội ngũ công chức cấp xã. Công chức cấp xã góp phần quyết định sự thành bại của chủ trương, đường lối và nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước. Không có đội ngũ công chức cấp xã vững mạnh thì dù đường lối, chủ trương chính trị có đúng đắn cũng khó biến thành hiện thực. Công chức cấp xã vừa là người trực tiếp đem các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước giải thích cho nhân dân hiểu rõ và thi hành, vừa là người phản ánh nguyện vọng của quần chúng nhân dân đến với Đảng và Nhà nước để có sự điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung cho đúng và phù hợp với thực tiễn. Ở khía cạnh này, họ có vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với quần chúng nhân dân. Công chức cấp xã có vai trò quan trọng trong quản lý và tổ chức công việc của chính quyền cơ sở. Nhiệm vụ của họ là thực thi công vụ mang tính tự quản theo pháp luật và bảo toàn tính thống nhất của thực thi quyền lực nhà nước ở cơ sở thông qua việc giải quyết các công việc hành ngày có tính chất quản lý, tự quản mọi mặt ở địa phương. Họ còn có vai trò trực tiếp bảo đảm kỷ cương phép nước tại cơ sở, bảo vệ các quyền tự do dân chủ, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Thông qua hoạt động của đội ngũ công chức cấp xã, nhân dân thể hiện được quyền làm chủ và trực tiếp thực hiện quyền tự quản của mình. Tóm lại, vị trí, vai trò của công chức cấp xã được thể hiện qua các mối quan hệ với đường lối, chính sách và pháp luật; với bộ máy chính quyền; với công việc và với quần chúng nhân dân, cụ thể ở các điểm cơ bản sau:
12 - Đội ngũ công chức cấp xã góp phần quyết định sự thành bại của đường lối và nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước, là cầu nối giữa Đảng, Chính phủ và quần chúng nhân dân. - Đội ngũ công chức cấp xã là lực lượng “nòng cốt” trong quản lý và tổ chức công việc ở cấp xã. Năng lực hoạt động của đội ngũ công chức cấp xã góp phần tạo nên sức mạnh và hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở. - Công chức cấp xã là những người gần dân nhất, có vai trò trực tiếp bảo đảm kỷ cương phép nước tại cơ sở, bảo vệ các quyền tự do dân chủ, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo đảm trật tự xã hội, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật. 1.1.2. Khái niệm pháp luật về quản lý công chức cấp xã Để tìm hiểu quan niệm pháp luật về quản lý công chức cấp xã, trước tiên cần phải làm rõ nội hàm hai thuật ngữ: pháp luật và quản lý công chức. Hiện nay, cách tiếp cận về pháp luật cũng tồn tại nhiều quan điểm khác nhau. Theo TS Nguyễn Văn Cương - Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp; năm 2012 “Quan niệm về pháp luật và hệ thống pháp luật ở phương Tây”, đăng trên Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp: thì pháp luật được định nghĩa như sau: “Pháp luật (trong xã hội hiện đại) là một “tập hợp các quy tắc điều chỉnh hành vi của con người được áp dụng chung cho tất cả các thành viên trong một cộng đồng hoặc một xã hội xác định, có nguồn gốc từ một chính quyền chính đáng và được thực thi bởi các cơ quan của chính quyền này thông qua việc áp dụng các chế tài phạt cho các chủ thể có hành vi vi phạm”. Theo GS.TS. Lê Minh Tâm cho rằng “hệ thống pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật có mối liên hệ nội tại thống nhất với nhau được phân định thành các chế định pháp luật và các ngành luật, được thể hiện trong các văn bản do Nhà nước ban hành theo trình tự và hình thức nhất định.”
13 Theo GS.TS. Phạm Hồng Thái và PGS.TS. Đinh Văn Mậu, hệ thống pháp luật là “tổng thể các quy phạm pháp luật được quy định một cách khách quan bởi các điều kiện kinh tế-xã hội, được phân chia thành các bộ phận cấu thành khác nhau (các ngành luật, phân ngành luật, chế định pháp luật), phù hợp với đặc điểm, tính chất của các quan hệ xã hội mà nó điều chỉnh, nhưng các bộ phận khác nhau ấy có mối quan hệ tác động qua lại chặt chẽ và thống nhất với nhau” Trong phạm vi nghiên cứu, luận văn tiếp cận quan niệm pháp luật là các quy phạm pháp luật. Như vậy, pháp luật chỉ gắn với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý công chức cấp xã. Quản lý công chức là sự tác động có tổ chức và bằng pháp luật của nhà nước đối với đội ngũ công chức vì mục tiêu bảo vệ và phát triển xã hội theo định hướng đã định. Với những khái niệm về pháp luật và quản lý công chức, có thể hiểu: Pháp luật về quản lý công chức cấp xã là hệ thống các quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng các văn bản pháp luật để quy định, hướng dẫn, thực hiện các nội dung quản lý công chức cấp xã một cách thống nhất đáp ứng các yêu cầu, mục tiêu của nền công vụ quốc gia. Với một khái niệm như vậy, nội hàm của pháp luật về quản lý công chức cấp xã bao gồm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quy định chế độ quản lý công chức nói chung và công chức cấp xã nói riêng do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Như vậy pháp luật về quản lý công chức cấp xã sẽ được quy định trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật có thứ bậc khác nhau do nhiều chủ thể ban hành. Bên cạnh việc quy định trong các văn bản như Hiến pháp, Luật Cán bộ, công chức 2008 và các nghị đinh, thông tư, quyết định về quản lý công chức cấp xã, pháp luật về quản lý công chức cấp xã còn chịu sự điều chỉnh của nhiều ngành luật khác như Luật Lao động điều
14 chỉnh về tiền lương, thời gian làm việc, Luật Hình sự quy định về xử lý hình sự khi công chức cấp xã vi phạm pháp luật hình sự, Luật Dân sự…. Ngoài ra còn rất nhiều văn bản dưới luật khác có tính chất chuyên ngành điều chỉnh bởi lẽ đội ngũ công chức cấp xã vừa chịu sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã về công tác tổ chức, biên chế vừa chịu sự hướng dẫn nghiệp vụ của cơ quan chuyên môn cấp trên. 1.1.3. Đặc điểm pháp luật về quản lý công chức cấp xã Pháp luật về quản lý công chức cấp xã là một bộ phận của pháp luật về quản lý cán bộ, công chức. Pháp luật về quản lý công chức cấp xã có những đặc điểm riêng do đặc trưng của công chức cấp xã chi phối. Pháp luật về quản lý công chức cấp xã xét về mặt hình thức hay nội dung đều có những đặc điểm sau: - Pháp luật về quản lý công chức cấp xã là lĩnh vực pháp luật liên ngành, được qui định trong nhiều văn bản qui phạm pháp luật do nhiều chủ thể ban hành trong đó chủ yếu là các quy phạm thuộc ngành Luật hành chính. Pháp luật về quản lý công chức cấp xã được qui định trong các văn bản như: Luật Cán bộ, công chức năm 2008 và các Nghị định của Chính phủ, Thông tư, Quyết định, Thông tư liên tịch của các Bộ hướng dẫn thi hành và Quyết định của UBND tỉnh. Bên cạnh đó công chức cấp xã còn chịu sự điều chỉnh của các ngành luật khác như Lao động, dân sự, hình sự…. Ngoài ra theo lĩnh vực chuyên môn, công chức cấp xã còn chịu sự điều chỉnh của những Luật chuyên ngành như công chức Địa chính - xây dựng – đô thị - môi trường chịu sự điều chỉnh của Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật xây dựng…, công chức Tài chính - kế toán chịu sự điều chỉnh của Luật Ngân sách, Luật Kế toán... Đặc điểm này của pháp luật về quản lý công chức cấp xã đòi hỏi khi xây dựng, hoàn thiện pháp luật về quản lý công chức cấp xã cần phải phân định rành mạch thẩm quyền, phạm vi của từng chủ thể khi ban hành