Luận văn Thạc sĩ Luật học: Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn để trên cơ sở đ đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám chữa bệnh trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HỒ NGUYỄN KIỀU HẠNH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KHÁM CHỮA BỆNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 60.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN MINH ĐỨC HÀ NỘI, năm 2017
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Khoa học Xã hội và các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện. Đặc biệt xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành đến TS. Trần Minh Đức - Học viện Khoa học Xã hội đã dành nhiều thời gian tâm huyết và tận tình hướng dẫn giúp tôi hoàn thành luận văn này. Ngƣời thực hiện Hồ Nguyễn Kiều Hạnh
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ Luật học “Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” của tôi là hoàn toàn trung thực, các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Trần Minh Đức - Học viện Khoa học xã hội. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luận văn Hồ Nguyễn Kiều Hạnh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KHÁM CHỮA BỆNH ................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò quản lý nhà nước về khám chữa bệnh ..........7 1.2. Nội dung, phương thức của quản lý nhà nước về khám chữa bệnh ..............18 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh ...........31 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KHÁM CHỮA BỆNH TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ........................................... 35 2.1. Những đặc điểm tự nhiên, kinh tế-xã hội của thành phố Đà Nẵng c liên quan đến hoạt động quản l nhà nước về khám chữa bệnh ...................................35 2.2. Tình hình quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng ....37 2.3. Ưu điểm, hạn chế, bất cập trong quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng .............................................................................................44 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KHÁM CHỮA BỆNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG .................................................................. 51 3.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng ...........................................................................................51 3.2. Phương hướng nâng cao hiệu quản quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng ..............................................................................52 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám, chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng ..............................................................................60 KẾT LUẬN .................................................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Nghĩa 1 ATTP An toàn thực phẩm 2 BHYT Bảo hiểm y tế 3 BYT Bộ Y tế 4 CCHN Chứng chỉ hành nghề 5 CBCC Cán bộ công chức 6 CNTT Công nghệ thông tin 7 CQLKCB Cục Quản lý Khám chữa bệnh 8 CYTDP Cục Y tế dự phòng 9 CPCHIV/AIDS Cục Phòng chống HIV/AIDS 10 CTV Cộng tác viên 11 CTPCD Công tác phòng chống dịch 12 KCB Khám chữa bệnh 13 NSNN Ngân sách nhà nước 14 NVYT Nhân viên y tế 15 PCD Phòng chống dịch 16 PYT Phòng Y tế 17 QLHNYTTN Quản lý hành nghề Y tế tư nhân 18 QLD Cục Quản lý Dược 19 QLMTYT Cục Quản lý môi trường Y tế 20 QLNNKCB Quản lý Nhà nước Khám chữa bệnh 21 SDD Suy dinh dưỡng 22 TCM Tay chân miệng 23 TP Thành phố 24 TTBYT Trang thiết bị Y tế
TT Chữ viết tắt Nghĩa 25 TTHC Thủ tục hành ch nh 26 TTRBYT Thanh Tra Bộ Y tế 27 UBND Ủy Ban Nhân dân 28 YTTN Y tế tư nhân
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, chăm s c sức khỏe nhân dân đã trở thành vấn đề cốt lõi của quốc gia, trực tiếp bảo đảm nguồn nhân lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm từ khâu phòng bệnh đến chữa bệnh, hoàn thành sứ mạng chăm lo sức khỏe nhân dân. Cụ thể, các nguồn lực cho y tế ngày càng mạnh, chỉ số sức khỏe nhân dân không ngừng cải thiện, nhiều căn bệnh hiểm nghèo dần được đẩy lùi, nền y học Việt Nam đã c vị thế trên trường quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt đuợc thì công tác khám chữa bệnh còn bộc lộ một số hạn chế nhất định mà nguyên nhân phải kể đến là sự yếu kém trong công tác quản lý của nhà nước về khám chữa bệnh. Bên cạnh đ , sự phát triển của xã hội kéo theo sự ô nhiễm môi trường, những vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm và cảnh báo về hiệu ứng nhà k nh, biến đổi kh hậu… luôn là mối đe dọa đến sức khỏe con người làm cho diễn biến bệnh tật ngày càng phức tạp. Ch nh vì vậy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là một việc làm cấp bách hiện nay g p phần đáng kể cho sự nghiệp chăm s c sức khỏe nhân dân. Tại thành phố Đà Nẵng, trong những năm qua, công tác khám chữa bệnh đã c nhiều bước chuyển biến t ch cực. Hệ thống cơ sở khám chữa bệnh ngày càng được củng cố, hoàn thiện; đội ngũ thầy thuốc ngày càng được nâng cao về số lượng lẫn chất lượng; các dịch vụ khám chữa bệnh ngày càng phong phú, đa dạng; cơ sở vật chất, trang thiết bị ngày càng được trang bị đầy đủ, hiện đại. Ch nh vì thế chất lượng khám chữa bệnh ngày càng được nâng cao, đáp ứng được một phần nhu cầu chăm sức khỏe cho nhân dân thành phố Đà Nẵng nói riêng và các tỉnh lân cận n i chung. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác khám chữa bệnh tại thành phố cũng còn nhiều bất cập, hạn chế gây ảnh hưởng đến chất lượng 1
khám chữa bệnh của nhân dân, đặc biệt là hoạt động quản lý nhà nước về khám chữa bệnh. Những hạn chế của hoạt động này chủ yếu xoay quanh các vấn đề về tổ chức mạng lưới khám chữa bệnh; xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý y tế; hoạt động xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản, các cơ chế, ch nh sách, quy trình, thủ tục khám chữa bệnh; công tác đầu tư cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị; công tác thành tra, kiểm tra….Tôi cho rằng nếu không c những giải pháp khả thi để khắc phục những hạn chế nêu trên thì hoạt động khám chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng chưa thể đạt được các mục tiêu mà ngành và thành phố Đà Nẵng đặt ra. Để g p phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý và thực tiễn của hoạt động quản lý nhà nước về khám chữa bệnh trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong những năm qua. Từ đ chỉ ra được những kết quả đạt được cũng như tồn tại, hạn chế, phân t ch nguyên nhân của những tồn tại hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả của công tác này, tôi chọn đề tài “Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là một chủ đề được các nhà nghiên cứu quan tâm trong giai đoạn hiện nay. Do đ , có không ít các công trình nghiên cứu về vấn đề này, c thể kể đến một số công trình tiêu biểu c liên quan như: Thực trạng sức khỏe sinh sản, nhu cầu chăm sóc sức khỏe sinh sản và xây dựng mô hình can thiệp tăng cường sự tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nữ lao động di cư tại khu công nghiệp, của PGS.TS Bùi Thu Hà, Trường Đại học Y tế công cộng Hà Nội; Nghiên cứu một số yếu tố liên quan đến tử vong do lũ lụt tại Việt Nam và đề xuất giải pháp giảm thiểu của tác giả TS. Nguyễn B ch Diệp và ThS. Đỗ Phương Hiền, Viện YHLĐ và VSMT; Giải pháp cải thiện tình trạng dinh dưỡng canxi, vitamin D cho trẻ tiền dậy thì dựa vào nguồn dinh dưỡng tại địa phương của tác giả TS Vũ Thị Thu Hiền, Viện Dinh dưỡng; Nghiên cứu áp dụng chụp cộng hư ng từ tim trong bệnh tim thiếu máu cục bộ 2
mạn tính của tác giả PGS.TS. Phạm Minh Thông, Bệnh viện Bạch Mai; Nghiên cứu giá trị một số kháng thể trong chẩn đoán, phân thể và tiên lượng một số bệnh da bọng nước của tác giả PGS.TS. Phạm Minh Thông, Bệnh viện Bạch Mai; Nghiên cứu ứng dụng phẫu thuật nội soi trong điều trị u nhú mũi xoang của tác giả TS. Võ Thanh Quang, Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương; Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ trị điều biến liều (Intensty Modulated Radio Therapy: IMRT) kết hợp hình ảnh PEC/CT trong điều trị ung thư vòm mũi họng của tác giả PGS.TS Mai Trọng Khoa, Bệnh viện Bạch Mai; Nghiên cứu thực trạng hệ thống đảm bảo chất lượng của các trường đại học y và đề xuất giải pháp của tác giả PGS.TS Nguyễn Hữu Tú, Đại học Y Hà Nội; Nghiên cứu xây dựng qui trình phát hiện và định lượng alcaloid của mã tiền, ô đầu, phụ tử trong dịch sinh vật thực nghiệm của tác giả TS. Nguyễn Tiến Vững, Viện Pháp Y Quốc gia… Tại Đà Nẵng đã c các công trình nghiên cứu như: Đánh giá thực trạng quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm đường phố của tác giả Bs. Nguyễn Minh Tiến,Nguyễn Thị Hồng Hải; Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống thông tin quản lý chuyên ngành dân số kế hoạch hóa gia đình tại thành phố Đà Nẵng của tác giả Bs. Nguyễn Thị Hoa; đánh giá kết quả điều trị viêm mũi qua phát bằng phẫu thuật cắt xương cuốn dưới niêm mạc qua nội soi tại Bệnh viện Đà Nẵng của tác giả Bs.Huỳnh Anh và Bs. Nguyễn Thêm; Đánh giá bước đầu điều trị đứt lệ quản do chấn thương bằng phương pháp đặt ống silicon của tác giả Bs. Đặng Công Danh và Bs.Nguyễn Thị Phương; Đánh giá kết quả của chẩn đoán tiền sản tại Bệnh viện Phụ Sản Nhi Đà Nẵng của tác giả Bs. Trần Đình Vinh; Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị bệnh viêm màng não mũ trẻ em từ 1 tháng tuối- 15tuổi nhập viện tại khoa nhi bệnh viện Phụ Sản Nhi Đà Nẵng của tác giả Bs. Võ Hữu Hội và Bs. Trần Thế Tạo. Nhìn chung, phần lớn các nội dung nghiên cứu của các đơn vị y tế trực thuộc ngành chủ yếu tập trung nghiên cứu về hiệu quả các phương pháp điều trị, các vấn đề sức khỏe ưu tiên về y tế cộng đồng, các nghiên cứu liên quan đến 3
công tác chuyên môn quản lý y tế…Do đ , hầu hết các đề tài đều c giá trị ứng dụng cao trong hoạt động chuyên môn trên từng lĩnh vực phụ trách của các cán bộ làm nghiên cứu, là cơ sở khoa học đáng tin cậy, là bằng chứng thực tiễn g p phần rất lớn trong việc xây dựng kế hoạch, định hướng phát triển từng đơn vị n i riêng và phát triển ngành y tế thành phố n i chung và cũng ch nh từ những hoạt động nghiên cứu ứng dụng nêu trên đã đem lại nhiều bước phát triển mới trong hoạt động khám bệnh, chữa bệnh cho người dân tại thành phố Đà Nẵng n i riêng và khu vực lân cận n i chung, từ đ g p phần hướng đến xây dựng một cụm y tế chuyên sâu theo định hướng của thành phố đề ra theo nội dung Quy hoạch tổng thể phát triển ngành y tế đến 2020 tại Quyết định số 4704/QĐ- UBND của UBND thành phố ngày 15/6/2012. Tuy nhiên, việc nghiên cứu vấn đề quản lý nhà nước về khám chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng cho đến nay vẫn chưa c công trình nghiên cứu một cách toàn diện và c hệ thống. Vì vậy, vẫn còn rất nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn từ n , cần được tiếp tục nghiên cứu ở một phạm vi, cấp độ th ch hợp hơn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn để trên cơ sở đ đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám chữa bệnh trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Từ mục đ ch nêu trên, đề tài tập trung vào các nhiệm vụ nghiên cứu sau: Một là, phân t ch những cơ sở lý luận liên quan đến công tác quản lý nhà nước về khám chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng n i riêng cũng như cả nước n i chung; Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng quy định của pháp luật và thực tiễn, kết quả công tác quản lý nhà nước về khám chữa bệnh tại thành phố Đà Nẵng; các yêu cầu cần phải nâng cao hiệu quả công tác này; Ba là, đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả, 4
ngày càng hoàn thiện hơn trong công tác quản lý nhà nước về khám chữa bệnh chăm s c sức khỏe người dân trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài bao gồm những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Trong khuôn khổ đề tài này, tôi chỉ tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về khám chữa bệnh theo những quy định của pháp luật Việt Nam trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Những kết quả đạt được, tồn tại cũng như tìm ra những nguyên nhân dẫn đến tồn tại. Từ đ kiến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ năm 2010- 2015 tại Thành phố Đà Nẵng. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài đã vận dụng các phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Phương pháp này được vận dụng trong suốt quá trình nghiên cứu để làm sáng tỏ bản chất và tìm ra mối liên hệ phổ biến của vấn đề được đề cập. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đ ch và nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài còn sử các phương pháp cụ thể sau: - Một là, phương pháp phân t ch, được vận dụng để phân t ch, đánh giá thực trạng của vấn đề, nguyên nhân của những tồn tại hạn chế, sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả hoạt động khám chữa bệnh. - Hai là, phương pháp tổng hợp được vận dụng để tổng hợp thông tin, tư liệu viết luận văn khoa học. - Ba là, phương pháp hệ thống, được vận dụng để nghiên cứu hệ thống 5
văn bản quy định, hướng dẫn các hoạt động khám chữa bệnh; xây dựng bố cục của của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài là sản phẩm phản ánh thực trạng quản lý nhà nước về khám chữa bệnh trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. Trên cơ sở đ đề xuất các giải pháp g p phần nâng cao chất lượng công tác khám chữa bệnh, phục vụ yêu cầu phát triển của khu vực n i riêng và của đất nước n i chung. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài còn c thể được dùng làm tài liệu tham khảo, áp dụng để tổ chức các hoạt động khám chữa bệnh tại tỉnh, thành phố khác. Ngoài ra còn c thể dùng làm tài liệu giảng dạy, học tập, tham khảo, nghiên cứu của giảng viên, sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng, trung cấp c đào tạo ngành Y – Dược hoặc liên quan đến hoạt động Y tế. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 03 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý của quản lý nhà nước về khám chữa bệnh. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng. Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về khám chữa bệnh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng. 6
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ KHÁM CHỮA BỆNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò quản lý nhà nƣớc về khám chữa bệnh 1.1.1. M t số khái niệm Trong thời kì nguyên thủy, do khoa học chưa phát triển, con người bất lực trước sức mạnh của thiên nhiên, họ cho rằng bệnh là sự trừng phạt của các thế lực siêu nhiên (ma, thánh, trời…). Vì vậy, người nguyên thủy chữa bệnh bằng cách dâng cúng các lễ vật để cầu xin hoặc dùng bùa,…Tuy nhiên, thời gian này người nguyên thủy cũng đã biết dùng thảo dược để chữa một số bệnh. Đến thời kì cổ đại xuất hiện nhiều quan điểm khác nhau về bệnh. Y học Trung Quốc cho rằng bệnh là do rối loạn âm dương, c thay đổi quy luật tương sinh, tương khắc của ngũ hành, Y học Ai Cập quan niệm rằng sự sống là do chất kh , và hô hấp là do thu chất kh vào cơ thể, khi chất kh trong sạch thì khỏe mạnh, chất kh dơ bẩn thì sinh ốm đau, bệnh tật. Thời kì trung cổ, các thầy dòng, cha cố quan niệm bệnh là sự trừng phạt của đấng tối cao đối với những tội lỗi mà con người đã gây ra. Thời phục hưng (thế kỉ XVI – XVII) xã hội thoát khỏi thần quyền, y học cùng với các ngành khoa học khác như thiên văn học, toán học… đã đem đến cho y học quan niệm khác về bệnh, bệnh là một rối loạn h a học trong cơ thể. Thế kỉ XVIII – XIX là thời kì phát triển của y học hiện đại với sự xuất hiện của nhiều quan niệm về bệnh dựa trên các học thuyết nổi tiếng như học thuyết bệnh lý tế bào của Wirchow (nguyên nhân của bệnh là tổn thương ở tế bào) và học thuyết rối loạn hằng định nội môi của Claud Benard (bệnh là do rối loạn hoặc tan vỡ cơ chế điều hòa của cơ thể sống trước sự thay đổi của ngoại cảnh). Thế kỉ XX là thế kỉ của điện tử, của các chất cao phân tử, của sinh học. Vì thế khái niệm về bệnh 7
cũng rất mới so với các thế kỷ trước. Các nhà y học định nghĩa về bệnh và khám, chữa bệnh như sau: Bệnh là bất kì sự sai lệch hoặc tổn thương nào về cấu trúc và chức năng của bất kì cơ quan, bộ phận, hệ thống nào của cơ thể biểu hiện bằng một triệu chứng đặc hiệu giúp cho thầy thuốc có thể chuẩn đoán xác định và chuẩn đoán phân biệt, mặc dù nhiều khi chưa rõ nguyên nhân, bệnh lý học và tiên lượng. [35]. Khám bệnh là việc hỏi bệnh, khai thác tiền sử bệnh, thăm khám thực thể, khi cần thiết thì chỉ định làm xét nghiệm cận lâm sàng, thăm dò chức năng để chẩn đoán và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp đã được công nhận [11]. Quy trình thực hiện khám bệnh bắt đầu là hỏi, nhìn, sờ, gõ, nghe trong Y học hiện đại (Tây y) hoặc Tứ chẩn là Vọng chẩn (nhìn), Văn chẩn (nghe), Vấn chẩn (hỏi) và Thiết chẩn (sờ nắn, bắt mạch) trong Y học cổ truyền. Một khi đã c chẩn đoán sơ bộ từ việc thăm khám lâm sàng n i trên, bác sĩ c thể quyết định điều trị ngay hoặc đề nghị một số xét nghiệm cận lâm sàng khác để xác định chẩn đoán hoặc loại trừ chẩn đoán. Các xét nghiệm cận lâm sàng thường được dùng trong chẩn đoán là huyết học, sinh h a, hình ảnh học, vi sinh vật học, tế bào học, giải phẫu bệnh, thăm dò chức năng và c thể là các xét nghiệm cao cấp hơn như di truyền học. Các tư liệu về lâm sàng và cận lâm sàng được lưu giữ trong bệnh án của người bệnh g p phần vào chẩn đoán và theo dõi điều trị. [36]. Như vậy, hiểu một cách đơn giản: khám bệnh là việc xem xét tình trạng cơ thể người bệnh để nghiên cứu triệu chứng mà đoán bệnh và định cách điều trị. Khám bệnh liên quan trực tiếp đến sức khỏe, vốn quý nhất của con người nên n mang đặc điểm sau đây: Một là, khám bệnh là một công tác khoa học: ngoài kiến thức y học mà tất cả các thầy thuốc bắt buộc phải c đầy đủ, còn phải c một quan niệm biện chứng con người là một khối thống nhất trong đ mỗi bộ phận đều c liên quan hữu cơ với nhau, vì thế không chỉ khám đơn độc bộ phận c bệnh mà luôn luôn phải khám toàn bộ cơ thể. 8
Hai là, khám bệnh là một công tác kỹ thuật: khám bệnh phải theo đúng quy tắc khám và kỹ thuật khám mới phát hiện được đúng triệu chứng (v dụ: khi nghe các tiếng không bình thường ở tim, ở phổi, khi sờ lá lách hoặc gan mấp mé bờ sườn, hoặc khi gõ phản xạ gân…) Theo các nhà y học thì chữa bệnh là việc sử dụng phương pháp chuyên môn kỹ thuật đã được công nhận và thuốc đã được phép lưu hành để cấp cứu, điều trị, chăm sóc, phục hồi chức năng cho người bệnh. Ngày nay mặc dù sự tiến bộ và phát triển của các phương pháp cận lâm sàng, vai trò của khám bệnh lâm sàng vẫn quan trọng vì n cho hướng chẩn đoán để từ đ c các chỉ định làm các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết, tránh tình trạng làm tràn lan hoặc ngược lại không làm những xét nghiệm cần thiết. Như vậy, c thể hiểu một cách đầy đủ nhất, chữa bệnh là phương pháp điều trị khỏi bệnh hoặc làm giảm bớt đau đớn, kh chịu cho người bệnh. Tại Việt Nam, Y học cổ truyền dân tộc giữ một vị tr quan trọng cùng với y học hiện đại trong chữa bệnh, đặc biệt trong điều trị các bệnh mạn t nh, cho các đối tượng người cao tuổi, trẻ em, … C rất nhiều phương pháp chữa bệnh như: chữa bằng thuốc, bằng ăn uống, bằng tâm l , vật l , châm cứu, nước khoáng, bùn khoáng, lao động, thể dục,… Theo lý thuyết hệ thống thì Quản lý là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến một hệ thống nào đó nhằm biến đổi nó từ trạng thái này sang trạng thái khác theo nguyên lý phá vỡ hệ thống cũ để tạo lập hệ thống mới và điều khiển hệ thống”. Thông thường, quản lý đồng nhất với các hoạt động tổ chức chỉ huy, điều khiển, động viên, kiểm tra, điều chỉnh…Trên cơ sở đ , c thể hiểu quản lý khám chữa bệnh là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý trong quá trình tiến hành các hoạt động khám chữa bệnh nhằm đạt tới mục tiêu đã đặt ra. Như vậy nội hàm khái niệm quản lý khám chữa bệnh được hiểu như sau: Một là, quản lý khám chữa bệnh là sự tác động giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Trong đ chủ thể quản lý là những tổ chức và cá nhân, những 9
nhà quản lý cấp trên, còn đối tượng quản lý hay còn gọi là khách thể quản lý là những tổ chức, cá nhân, nhà quản lý cấp dưới, cũng như các tập thể, cá nhân người lao động. Sự tác động trong mối quan hệ quản lý mang t nh hai chiều và được thực hiện thông qua các hoạt động tổ chức, lãnh đạo, lập kế hoạch, kiểm tra điều chỉnh… Hai là, chủ thể quản lý và đối tượng quản lý cấu thành hệ thống quản lý. Một hoạt động khám chữa bệnh hay một cơ quan nhà nước đều xem như một hệ thống với hai phân hệ chủ yếu: chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Trong nhiều trường hợp mỗi phân hệ c thể được coi như một hệ thống phức tạp. Ba là, quản lý khám chữa bệnh là quá trình lựa chọn và thiết kế hệ thống chức năng, nguyên tắc, phương pháp, cơ chế, công cụ, cơ cấu tổ chức, đồng thời xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý và bảo đảm nguồn lực thông tin, vật chất cho các quyết định quản lý được thực thi. Bốn là, mục tiêu của quản lý khám chữa bệnh là huy động tối đa các nguồn lực, mà trước hết là nguồn lực lao động và sử dụng hiệu quả để phát triển kinh tế phục vụ lợi ch con người. Quản lý nhà nước là sự chỉ huy, điều hành xã hội của các cơ quan nhà nước (lập pháp, hành pháp và tư pháp) để thực thi quyền lực nhà nước, thông qua các văn bản quy phạm pháp luật. Quản lý nhà nước là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, xuất hiện và tồn tại cùng với sự xuất hiện và tồn tại của nhà nước. Đ ch nh là hoạt động quản lý gắn liền với hệ thống các cơ quan thực thi quyền lực nhà nước-bộ phận quan trọng của quyền lực ch nh trị trong xã hội, c t nh chất cưỡng chế đơn phương đối với xã hội. Quản lý nhà nước được hiểu trước hết là hoạt động của các cơ quan quyền lực nhà nước thực thi quyền lực nhà nước. [11]. Từ những phân t ch trên c thể đi đến kết luận “Quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là sự chỉ huy, điều hành hoạt động khám chữa bệnh của các cơ quan nhà nước (lập pháp, hành pháp và tư pháp) để thực thi quyền lực nhà nước, thông qua các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn 10
của nhà nước” Quản lý nhà nước khám chữa bệnh là dạng quản lý mà trong đ , chủ thể quản lý ch nh là nhà nước. Đ là dạng quản lý xã hội mang t nh quyền lực nhà nước, được sử dụng quyền lực nhà nước bộ máy hành ch nh nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của con người trong lĩnh vực hoạt động y tế. Quản lý là sự tác động c định hướng và tổ chức của chủ thể quản lý lên một đối tượng quản lý bằng các phương thức nhất định để đạt tới những mục tiêu nhất định. 1.1.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước về khám chữa bệnh Thứ nhất, quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước. Quyền lực nhà nước trong quản lý khám chữa bệnh trước hết thể hiện ở việc các chủ thể có thẩm quyền thể hiện ý chí nhà nước thông qua phương tiện nhất định, trong đ phương tiện cơ bản và đặc biệt quan trọng được sử dụng là văn bản quản lý hành chính nhà nước. Bằng việc ban hành văn bản, chủ thể quản lý hành chính nhà nước thể hiện ý chí của mình dưới dạng các chủ trương, chính sách pháp luật nhằm định hướng cho hoạt động xây dựng và áp dụng pháp luật; dưới dạng quy phạm pháp luật nhằm cụ thể hóa các quy phạm pháp luật của cơ quan quyền lực nhà nước và của cấp trên thành những quy định chi tiết để có thể triển khai thực hiện trong thực tiễn; dưới dạng các mệnh lệnh cá biệt nhằm áp dụng pháp luật vào thực tiễn, trực tiếp thực hiện quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia; dưới những dạng mệnh lệnh chỉ đạo cấp dưới trong hoạt động, nhằm tổ chức thực hiện pháp luật trong thực tiễn; dưới dạng những thông tin hướng dẫn đối lập với cấp dưới nhằm đảm bảo sự thống nhất, có hệ thống của bộ máy hành chính nhà nước. Bên cạnh đ , quyền lực nhà nước còn thể hiện trong việc các chủ thể có thẩm quyền tiến hành những hoạt động cần thiết để bảo đảm thực hiện ý chí nhà nước, như các biện pháp về tổ chức, về kinh tế, tuyên truyền giáo dục, thuyết phục cưỡng chế… Chính những biện pháp này là sự thể hiện tập trung và rõ nét 11
của sức mạnh nhà nước, một bộ phận tạo nên quyền lực nhà nước, nhờ đ ý chí của chủ thể quản lý hành chính nhà nước được bảo đảm thực hiện. Đây là đặc điểm quan trọng để phân biệt hoạt động quản lý hành chính với những hoạt động quản lý không mang tính quyền lực nhà nước, nhu quản lý trong nội bộ của các đảng phái chính trị, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp… Trong các hoạt động quản lý phi nhà nước, quyền lực cũng được sử dụng nhưng không phải là quyền lực nhà nước, chỉ tác động trong nội bộ tổ chức, nhằm đạt mục tiêu của tổ chức trong khuôn khổ pháp luật; các chủ thể quản lý cũng thể hiện ý chí và sử dụng sức mạnh của mình để bảo đảm thực hiện ý chí đ , tuy nhiên họ chỉ nhân danh cá nhân hay tổ chức mình mà không nhân danh nhà nước. Thứ hai, quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là hoạt động được tiến hành bởi những chủ thể có quyền năng hành pháp. Cách hiểu phổ biến hiện nay thì nhà nước có ba quyền năng: lập pháp, hành pháp và tư pháp.Trong đ , quyền năng hành pháp trước hết và chủ yếu thuộc về các cơ quan hành chính nhà nước, tuy nhiên trong rất nhiều hoạt động khác như: việc ổn định tổ chức nội bộ của các cơ quan nhà nước, hoạt động quản lý được tiến hành bởi các bộ…Trong những trường hợp này quyền năng hành pháp cũng thể hiện rõ nét và nếu xét về bản chất thì tương đồng với hoạt động hành pháp của các cơ quan hành chính nhà nước. Do dó, có thể kết luận chủ thể quản lý hành chính nhà nước là các chủ thể mang quyền lực nhà nước trong lĩnh vực hành pháp, bao gồm: cơ quan hành chính nhà nước và công chức của những cơ quan này; thủ trưởng của các cơ quan nhà nước; các công chức nhà nước, cá nhân hoặc tổ chức xã hội được nhà nước ủy quyền quản lý hành chính đối với một số loại việc nhất định. Và như vậy, quản lý hành chính nhà nước có đối tượng tác động là các quan hệ xã hội phát sinh trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, từ quan trọng tới ít quan trọng, từ phổ biến tới cá biệt, phát sinh trong đời sống dân cư, đời sống pháp luật và trong nội bộ của các cơ quan nhà nước. Trong khi đ hoạt động lập pháp, tư pháp chỉ phát sinh trong phạm vi 12
tương đối hẹp, có đối tượng tác động là những quan hệ xã hội quan trọng. Thứ ba, quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là hoạt động có tính thống nhất, được tổ chức chặt chẽ. Để bảo đảm tính pháp chế trong hoạt động hành pháp, bộ máy các cơ quan hành pháp được tổ chức thành một khối thống nhất từ Trung ương tới địa phương, đứng đầu là Chính phủ, nhờ đ các hoạt động của bộ máy được chỉ đạo, điều hành thống nhất, bảo đảm lợi ích chung của cả nước, bảo đảm sự liên kết, phối hợp nhịp nhàng giữa các địa phương tạo ra sức mạnh tổng hợp của cả, tránh được sự cục bộ phân hóa giữa các địa phương hay vùng miền khác nhau. Tuy nhiên, do mỗi địa phương đều có những nét đặc thù riêng về điều kiện kinh tế – xã hội, nên để có thể phát huy tối đa những yếu tố của từng địa phương, tạo sự năng động sáng tạo trong quản lý điều hành, bộ máy hành chính còn được tổ chức theo hướng phân cáp, trao quyền tự quyết, tạo sự chủ động sáng tạo cho chính quyền địa phương. Để cùng lúc đạt được hai mục đ ch này, nguyên tắc “ hai chiều lệ thuộc” được sử dụng như một giải pháp hữu hiệu trong việc tổ chức bộ máy hành chính nhà nước. Theo đ , loại trừ Chính phủ là cơ quan đứng đầu bộ máy hành chính nhà thì mỗi cơ quan khác trong bộ máy này đều lệ thuộc vào hai cơ quan: một cơ quan theo chiều dọc để đảm bảo sự thống nhất của bộ máy; một cơ quan theo chiều ngang để đảm bảo sự chủ động của mỗi cấp quản lý. Vấn đề căn bản được đặt ra trong việc tổ chức bộ máy hành chính nhà nước là xác định hợp lý thẩm quyền của mỗi cấp quản lý, vừa tránh được sự chồng chéo chức năng, vừa không bỏ lọt những lĩnh vực cần quản lý; vừa bảo đảm sự điều hành xuyên suốt, thống nhất trong bộ máy, vừa tạo ra được sự chủ động, sáng tạo của mỗi cấp quản lý, có như vậy mới vừa bảo đảm thống nhất lợi ích chung của nhà nước, vừa đảm bảo lợi ích của từng địa phương. Thứ tư, hoạt động quản lý nhà nước về khám chữa bệnh có tính chấp hành và điều hành. Tính chấp hành và điều hành của hoạt động quản lý nhà nước thể hiện 13
trong việc những hoạt động này được tiến hành trên cơ sở pháp luật và nhằm mục đ ch thực hiện pháp luật, cho dù đ là hoạt động chủ động sáng tạo của chủ thể quản lý thì cũng không được vượt quá khuôn khổ pháp luật, điều hành cấp dưới, trực tiếp áp dụng pháp luật hoặc tổ chức những hoạt động thực tiễn…, trên cơ sở quy định pháp luật nhằm hiện thực hóa pháp luật. Tính điều hành của hoạt động quản lý hành chính nhà nước thể hiện trong việc chủ thể có thẩm quyền tổ chức thực hiện pháp luật trong đời sống xã hội. Trong quá trình đ , các chủ thể này, không chỉ tự mình thực hiện pháp luật mà quan trọng hơn cả chúng đảm nhận chức năng chi đạo nhằm vận hành hoạt động của các cơ quan, đơn vị trực thuộc theo một quy trình thống nhất; tổ chức để mọi đối tượng có liên quan thực hiện pháp luật nhằm hiện thực hóa các quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ quản lý. Như vậy, trong mỗi hoạt động quản lý hành chính nhà nước, tính chấp hành và tính điều hành luôn đan xen, song song tồn tại, tạo nên sự đặc thù của hoạt động quản lý hành chính nhà nước, nhờ đ có thể phân biệt với hoạt động lập pháp và tư pháp: trong lập pháp, chấp hành là để xây dựng pháp luật làm cho pháp luật ngày càng hoàn thiện hơn; trong tư pháp, chấp hành là để bảo vệ pháp luật tránh khỏi sự xâm hại; còn trong quản lý hành chính, chấp hành là để tổ chức thực hiện pháp luật trong đời sống xã hội. Thứ năm, quản lý nhà nước về khám chữa bệnh là hoạt động mang tính liên tục. Khác với hoạt động lập pháp và tư pháp, quản lý hành chính nhà nước luôn cần có tính liên tục, kịp thời và linh hoạt để đáp ứng sự vận động không ngừng của đời sống xã hội. Chính điểm đặc thù này được coi là một cơ sở quan trọng trong việc xác lập quy định về tổ chức và hoạt động, quy chế công chức, công vụ của bộ máy hành chính nhà nước; tạo ra bộ máy hành chính gọn nhẹ, có sự linh hoạt trong tổ chức, có đội ngũ công chức năng động sáng tạo, quyết đoán và chịu sự ràng buộc trách nhiệm đối với hoạt động của mình. T nh tất yếu của sự hình thành và phát triển hoạt động khám, chữa bệnh 14