Luận văn Thạc sĩ Luật học: Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên sơ sở thực trạng thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác trên địa bàn huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội luận văn sẽ chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân tồn tại và những vướng mắc, đề xuất một số giải pháp chủ yếu để hoàn thiện về mặt lý luận, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội (nay là hai quận Nam Từ Liêm - Bắc Từ Liêm).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THU HƢƠNG THñ TôC GI¶I QUYÕT Vô ¸N §èI VíI TéI Cè ý G¢Y TH¦¥NG TÝCH HOÆC G¢Y TæN H¹I CHO SøC KHáE CñA NG¦êI KH¸C (trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ®Þa bµn huyÖn Tõ Liªm, thµnh phè Hµ Néi) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHẠM THU HƢƠNG THñ TôC GI¶I QUYÕT Vô ¸N §èI VíI TéI Cè ý G¢Y TH¦¥NG TÝCH HOÆC G¢Y TæN H¹I CHO SøC KHáE CñA NG¦êI KH¸C (trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ®Þa bµn huyÖn Tõ Liªm, thµnh phè Hµ Néi) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS BẠCH THÀNH ĐỊNH HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Thu Hƣơng
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC ........................................... 9 1.1. Khái niệm .......................................................................................... 9 1.2. Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác............................ 11 1.2.1. Thủ tục giải quyết vụ án hình sự ...................................................... 11 1.2.2. Những thủ tục cần lưu ý khi giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích ................................................................................. 22 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 38 Chƣơng 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TỪ LIÊM HÀ NỘI ......................40 2.1. Thực tiễn giải quyết các vụ việc cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác..................................... 40 2.1.1. Những kết quả đạt được trong giải quyết các vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ............ 40 2.1.2. Nguyên nhân của những kết quả đạt được ....................................... 45 2.2. Những tồn tại, hạn chế trong thủ tục giải quyết các vụ án cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác và nguyên nhân ................................................................................ 48 2.2.1. Những tồn tại, hạn chế ..................................................................... 48
2.2.2. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế ......................................... 64 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 68 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN ĐỐI VỚI TỘI CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC ............................ 70 3.1. Quan điểm về hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải quyết đối với vụ án cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác .................................................. 70 3.2. Giải pháp hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự về tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác ...................................................................................... 72 3.3. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết đối với vụ án cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác ................................................................................ 81 3.3.1. Hoàn thiện quy định về điều tra vụ án hình sự ................................ 81 3.3.2. Hoàn thiện quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát trong giải quyết vụ án hình sự .......................................................... 86 3.3.3. Hoàn thiện một số quy định khác có liên quan đến thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ........................................................... 93 3.4. Giải pháp nâng cao hiệu quả thủ tục giải quyết đối với vụ án cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác ....................................................................................... 97 3.4.1. Nâng cao hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra .......................... 97 3.4.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động truy tố của Viện kiểm sát ............... 100 3.4.3. Nâng cao hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa án ........................... 102 Kết luận chƣơng 3 ....................................................................................... 106 KẾT LUẬN .................................................................................................. 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 109 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 113
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự CQĐT : Cơ quan điều tra TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao TNHS : Trách nhiệm hình sự VKS : Viện kiểm sát VKSND : Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng Bảng 2.1: So sánh tình hình tội cố ý gây thương tích với tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Từ Liêm 113 Bảng 2.2: Một số tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm có tính phổ biến trong xã hội 113 Bảng 2.3: Tình hình khởi tố, truy tố, xét xử tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm 114 Bảng 2.4: Tình hình xét xử tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm 114
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngay từ ngày lập nước, nhà nước ta rất chú trọng bảo vệ quyền con người. Các tội xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm của con người được quy định sớm trong luật hình sự nước ta. Trong đó tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác {Điều 104 Bộ luật hình sự (BLHS)} những năm gần đây có chiều hướng gia tăng. Hậu quả gây ra rất lớn, không chỉ người bị hại bị xâm hại nghiêm trọng tới sức khỏe do hành vi phạm tội gây ra mà còn làm mất an ninh, trật tự của xã hội, gây hoang mang trong quần chúng nhân dân. Đặc biệt, khi nước ta xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì mặt trái của cơ chế thị trường như xuất hiện trên mạng internet phim ảnh bạo lực, các trò chơi điện tử… tác động đến tình hình tội phạm, tội cố ý gây thương tích có xu hướng tăng và diễn biến phức tạp, người phạm tội ngày càng trẻ hóa, liều lĩnh, coi thường tính mạng con người cũng như coi thường pháp luật, sử dụng ngày một nhiều hơn các loại vũ khí nguy hiểm… Nhiều vụ cố ý gây thương tích có quy mô tổ chức lớn, nhiều người tham gia ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự ở Thủ đô. Thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm cố ý gây thương tích trong thời gian qua của nước ta tuy đã được các cấp, các ngành, các cơ quan tư pháp chú trọng nhưng do những nguyên nhân chủ quan cũng như khách quan kết quả đạt được chưa thực sự như mong muốn, một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác đã phát sinh một số vướng mắc ảnh hưởng đến việc áp dụng chế tài hạn chế sức răn đe, giáo dục, trừng phạt người phạm tội cũng như phòng ngừa chung. 1
Qua nghiên cứu thực hiện các thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ở huyện Từ Liêm (nay là hai quận Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm)... là địa bàn có tốc độ đô thị hóa nhanh, nhiều khu dân cư mới, các trường đại học, khu công nghiệp… được xây dựng và phát triển. Bên cạnh đó công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự và tình hình tội phạm đặc biệt là tội cố ý gây thương tích diễn ra phức tạp; công tác giải quyết của các lực lượng chức năng còn nhiều bất cập, việc tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác và kiến nghị khởi tố về tội cố ý gây thương tích còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Nhiều vụ cố ý gây thương tích xảy ra do mâu thuẫn cá nhân nhưng Cơ quan điều tra (CQĐT) không nắm được tình hình, trong đó rất nhiều vụ đủ yếu tố cấu thành tội phạm nhưng khó tiến hành hoạt động điều tra. Hoạt động điều tra tội cố ý gây thương tích hiện cũng còn nhiều bất cập, công tác khám nghiệm hiện trường còn chưa thực sự đạt yêu cầu, bỏ sót nhiều dấu vết hoặc vật chứng quan trọng, nhất là trong các vụ cố ý gây thương tích có nhiều đối tượng tham gia. Bên cạnh đó trong tội phạm này hoạt động giám định thương tích là yêu cầu bắt buộc tuy nhiên công tác giám định trong thời gian qua còn nhiều vướng mắc do quy định của luật cũng như trên thực tiễn áp dụng, nhiều trường hợp không khởi tố được vì đương sự không đi giám định hoặc giám định lại nhiều lần cho các kết quả khác nhau dẫn đến việc các cơ quan tiến hành tố tụng khó khăn trong giải quyết. Hoạt động xét xử đối với các vụ án cố ý gây thương tích cũng còn nhiều khó khăn, chủ yếu ở trong khâu xét hỏi tại phiên tòa, nhiều trường hợp các bị cáo phản cung, khai khác với lời khai tại CQĐT, một số vụ án cố ý gây thương tích xảy ra đông người, có đông các đối tượng côn đồ cộm cán tham gia nên thái độ chống đối rất quyết liệt. Tính chất xuyên suốt trong thủ tục giải quyết vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích cần được quan tâm và giải quyết một cách triệt để. 2
Vì vậy, từ lý luận và thực tiễn đấu tranh với loại tội phạm này tác giả chọn đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ là: "Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội)" làm luận văn thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo pháp luật hình sự Việt Nam đã được nhiều nhà khoa học, Luật gia nghiên cứu ở nhiều góc độ. Trên các sách, báo chí, tạp chí... cũng đã đề cập và có nhiều quan điểm tiếp cận với loại tội này trên nhiều khía cạnh khác nhau. Đây là một trong những quyền cơ bản của công dân, đó là "Quyền bất khả xâm phạm về thân thể được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm", "Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hạn cho sức khỏe của người khác" tại Điều 71 Hiến pháp năm 1992 ghi nhận "người nào có hành vi xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người khác đều bị xử lý theo pháp luật". Có nhiều tác giả quan tâm tới trách nhiệm hình sự (TNHS) của tội phạm này như Nguyễn Ngọc Hàn, Trần Văn Độ, tác giả Nguyễn Cường đã quan tâm đến lỗi cố ý, vấn đề khách thể trực tiếp; các tác giả Vũ Lập Thành, Nguyễn Văn Sơn, Nguyễn Quốc Hội tiến hành nghiên cứu những tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS... Một số sách chuyên khảo đề cập đến việc áp dụng pháp luật của Tòa án nhân dân (TAND) trong hoạt động xét xử án hình sự, trong đó có đề cập đến việc xét xử các tội phạm hình sự nói chung và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nói riêng như: - GS. TSKH Đào Trí Úc, "Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật", Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, năm 1993. Tác giả đã đi sâu phân tích về áp dụng pháp luật và hoạt động xét xử của TAND. 3
- TS. Nguyễn Thị Hồi, "Áp dụng pháp luật ở Việt Nam hiện nay và một số vấn đề lý luận và thực tiễn", Nxb Tư pháp, năm 2009. - TSKH.Lê Cảm "Các nghiên cứu chuyên khảo về phần chung luật hình sự", Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, năm 2002. - ThS. Đinh Văn Quế "Tìm hiểu về tội phạm và hình phạt trong luật hình sự Việt Nam", Nxb Phương Đông, năm 2010. - ThS. Đinh Văn Quế "Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự những vấn đề lý luận và thực tiễn", Nxb Phương Đông, năm 2010. - TS. Dương Tuyết Miên "Định tội danh và quyết định hình phạt", Nxb Lao động - Xã hội, năm 2007. Ngoài ra, các tác giả như TS. Phùng Thế Vắc và TS. Trần Văn Luyện có công trình bình luận khoa học BLHS năm 1999 (phần các tội phạm) do Nxb Chính trị quốc gia xuất bản trong đó có đề cập đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. TS. Phạm Văn Beo với "Luật hình sự Việt Nam" phân tích rất rõ các dấu hiệu pháp lý và hình phạt của loại tội này. Tác giả Đinh Văn Quế có công trình nghiên cứu là cuốn Bình luận khoa học Bộ luật hình sự (bình luận chuyên sâu) phần các tội phạm, tập 1, do Nxb Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 2002 đã đề cập đến tội phạm này... Về thủ tục giải quyết vụ án trong tố tụng hình sự cũng có rất nhiều công trình nghiên cứu dưới các giác độ khác nhau. Có thể kể đến là các giáo trình Luật tố tụng hình sự của các cơ sở đào tạo luật như Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Luật Hà Nội. Về các thủ tục tố tụng đặc biệt cũng đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này như: Tác giả Đỗ Thị Phượng với luận án tiến sĩ: "Thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên phạm tội" Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội; Tác giả Nguyễn Văn Quảng với luận án tiến sĩ: "Thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự Việt Nam", 4
tại Học viện Khoa học xã hội... Ngoài ra còn nhiều công trình nghiên cứu ở cấp độ bài viết khoa học nói riêng về vấn đề thủ tục giải quyết vụ án hình sự. Các công trình trên là nguồn tài liệu tham khảo để tác giả nghiên cứu hoàn thành đề tài. Các công trình trên nhìn chung đã nghiên cứu tương đối cơ bản về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác dưới góc độ luật hình sự hoặc nghiên cứu về thủ tục giải quyết các vụ án hình sự nói chung mà chưa có bất kỳ công trình nào nghiên cứu một cách chuyên sâu về thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Đặc biệt là nghiên cứu này được thực hiện dựa trên cơ sở số liệu thực tế của một đơn vị là huyện Từ Liêm Hà Nội (nay là quận Nam Từ Liêm và Bắc Từ Liêm). Chính vì vậy, việc tác giả chọn đề tài: "Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội)" không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố và có ý nghĩa quan trọng cả lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm làm rõ những thủ tục trong các giai đoạn giải quyết vụ án nói chung và đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nói riêng theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) hiện hành, trên sơ sở thực trạng thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác trên địa bàn huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội luận văn sẽ chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân tồn tại và những vướng mắc, đề xuất một số giải pháp chủ yếu để hoàn thiện về mặt lý luận, đồng thời góp 5
phần nâng cao chất lượng, hiệu quả thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội (nay là hai quận Nam Từ Liêm - Bắc Từ Liêm). 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu tổng quát nêu trên, quá trình nghiên cứu, tác giả tập trung giải quyết các nhiệm vụ cụ thể như sau: - Làm sáng rõ những vấn đề lý luận về thủ tục giải quyết vụ án nói chung và thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác nói riêng. - Nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực tiễn quá trình giải quyết vụ án tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội từ năm 2010 đến năm 2014. Chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân tồn tại và những vướng mắc trong áp dụng pháp luật về giải quyết vụ án đối với loại tội phạm này. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết vụ án, nâng cao khả năng áp dụng pháp luật trong thủ tục giải quyết các vụ án về tội cố ý gây thương tích nói chung và cụ thể nâng cao năng lực xử lý đối với tội cố ý gây thương tích của các cơ quan tư pháp trên địa bàn huyện Từ Liêm nói riêng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài - Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Từ Liêm (nay là hai quận Nam Từ Liêm - Bắc Từ Liêm). - Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài là làm rõ trên phương diện lý luận các thủ tục giải quyết vụ án theo quy định của BLTTHS và BLHS hiện hành và 6
kết quả nghiên cứu thực tiễn quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác xảy ra từ năm 2010 đến 2014 tại địa bàn Từ Liêm, Hà Nội. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm; lý luận về tội phạm học, Luật hình sự và tố tụng hình sự. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng phương pháp khảo sát, thống kê thực tế số liệu xét xử, phương pháp so sánh, tổng hợp, hỏi ý kiến chuyên gia để rút ra các kết luận khoa học của mình. 6. Tính mới và những đóng góp của đề tài Luận văn là công trình đầu tiên ở cấp độ một luận văn thạc sĩ luật học nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện các vấn đề thủ tục giải quyết đối với vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Những đóng góp mới của luận văn được thể hiện ở các điểm sau: - Luận văn đã phân tích được đầy đủ các vấn đề lý luận về thủ tục giải quyết đối với vụ án hình sự nói chung và vụ án về tội cố ý gây thương tích nói riêng. Ngoài ra luận văn còn nghiên cứu về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích ở các giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử... - Luận văn đã nghiên cứu một cách toàn diện về thực trạng quá trình giải quyết vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm thành phố Hà Nội, từ đó rút ra đánh giá về những hạn chế, bất cập trong quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết vụ án hình sự cũng như những hạn chế trong thực tiễn áp dụng pháp luật về thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích của các cơ quan tố tụng huyện Từ Liêm. - Từ những sự phân tích, luận văn cũng đã chỉ rõ được nguyên nhân 7
của những tồn tại hạn chế đó và đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải quyết vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể là tài liệu tham khảo về mặt lý luận khi giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao khả năng thực thi pháp luật và các giải pháp phòng ngừa tội cố ý gây thương tích rút ra qua quá trình áp dụng trên thực tiễn làm cơ sở cho khoa học luật hình sự và Tố tụng hình sự nói chung và góp phần nâng cao chất lượng khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội cố ý gây thương tích nói riêng. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được chia thành 3 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Một số vấn đề chung về thủ tục giải quyết vụ án tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Chương 2: Thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Từ Liêm. Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích. 8
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƢỜI KHÁC 1.1. Khái niệm Thủ tục giải quyết vụ án hình sự là trình tự, biện pháp do cơ quan có thẩm quyền áp dụng để phát hiện và xử lý tội phạm. Từ khái niệm thủ tục giải quyết vụ án hình sự có thể rút ra khái niệm: thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là trình tự, biện pháp do cơ quan có thẩm quyền áp dụng để phát hiện và xử lý tội phạm cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được quy định chung trong tố tụng hình sự, theo trình tự như đối với các vụ án hình sự thông thường, và có mục đích cơ bản là phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội cố ý gây thương tích, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Xét về hình thức, tố tụng hình sự được phân chia ra các giai đoạn khác nhau, bao gồm: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử... Mỗi giai đoạn tố tụng có tính độc lập tương đối nhưng lại có quan hệ mật thiết với nhau, giai đoạn trước là tiền đề của giai đoạn sau; kết quả của giai đoạn sau là sự kiểm chứng tính đúng đắn của giai đoạn trước và các giai đoạn hợp thành một quy trình tố tụng hình sự. Gắn với mỗi giai đoạn là các hoạt động tố tụng do các chủ thể khác nhau tiến hành (Cơ quan điều tra (CQĐT), Viện kiểm sát (VKS), Tòa án) với sự tham gia của các chủ thể khác như bị can, bị cáo, bị hại, người làm chứng, người bào chữa, giám định, các cơ quan tổ 9
chức nhà nước, tổ chức xã hội… Ở mỗi giai đoạn tố tụng khác nhau, các chủ thể có nhiệm vụ và thẩm quyền khác nhau nhưng đều có một mục tiêu chung là xác định sự thật khách quan của sự kiện phạm tội đã xảy ra, nhằm chứng minh hành vi và chủ thể tội phạm. Trên cơ sở sự kiện phạm tội xảy ra, cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng các biện pháp của tố tụng hình sự để làm rõ: có hành vi phạm tội xảy ra hay không; thời gian; địa điểm và những tình tiết khác của hành vi phạm tội; ai là người thực hiện hành vi phạm tội; có lỗi hay không có lỗi, do cố ý hay vô ý; có năng lực TNHS hay không; mục đích, động cơ phạm tội; những tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS của chủ thể và những đặc điểm về nhân thân của chủ thể; tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra [27, Điều 63]. Đó là những vấn đề mà cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh trong vụ án hình sự nói chung và vụ án cố ý gây thương tích nói riêng. Nhà nước xác định một hệ thống các biện pháp tố tụng để chứng minh và xử lý tội phạm. Hệ thống các biện pháp tố tụng, bao gồm: các biện pháp để phát hiện tội phạm (như khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, khám xét, khởi tố vụ án…); các biện pháp ngăn chặn tội phạm (như bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú)… các biện pháp thu thập chứng cứ chứng minh tội phạm (như lấy lời khai, thu giữ vật chứng, giám định…), các biện pháp xử lý tội phạm (như truy tố, xét xử). Các biện pháp này được thực hiện bởi các chủ thể là các cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng. Tuy nhiên không phải các sự kiện phạm tội xảy ra đều áp dụng tất cả các biện pháp tố tụng để giải quyết mà tùy thuộc tính chất, mức độ của sự kiện phạm tội để các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng các biện pháp tố tụng cho phù hợp, ví dụ: biện pháp ngăn chặn tạm giam chỉ đặt ra với các sự kiện phạm tội mà người thực hiện hành vi có mức nguy hại lớn, cần ngăn chặn người đó bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội mới… Ngoài ra, các biện pháp và trình tự tố tụng còn được hình 10
thành trên cơ sở tính chất của chủ thể, ví dụ: đối với các chủ thể là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất, tinh thần thì phải có một trình tự tố tụng đặc biệt để áp dụng đối với họ. 1.2. Thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thƣơng tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của ngƣời khác Như đã đề cập ở trên, thủ tục giải quyết vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác phải được tiến hành theo những trình tự, thủ tục do BLTTHS quy định nhằm chứng minh một người đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội là gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà BLHS quy định phải chịu TNHS. Hay nói cách khác, để làm sáng tỏ thủ tục giải quyết vụ án đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác cũng là làm sáng tỏ các trình tự, biện pháp được áp dụng trong các giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự thông thường, nhưng đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có một số những điểm cần lưu ý theo từng giai đoạn do một số đặc điểm riêng của tội phạm này. 1.2.1. Thủ tục giải quyết vụ án hình sự 1.2.1.1. Giai đoạn khởi tố Theo Từ điển Luật học thì khởi tố vụ án hình sự là hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng xác định có sự việc phạm tội để tiến hành điều tra phát hiện tội phạm. Khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn tố tụng độc lập, mở đầu các hoạt động điều tra. Trong giai đoạn này, cơ quan có thẩm quyền khởi tố tiến hành các hoạt động để xác định dấu hiệu của tội phạm [44, tr. 429]. Theo tác giả Lê Cảm thì giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự đầu tiên mà trong đó cơ quan tư pháp hình sự có thẩm quyền căn cứ vào các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, tiến hành việc xác định có (hay không) các dấu hiệu của tội phạm trong hành vi nguy hiểm cho 11
xã hội đã được thực hiện, đồng thời ban hành quyết định về việc khởi tố vụ án (hoặc không khởi tố) vụ án hình sự liên quan đến hành vi đó [5, tr. 26]. Do vậy, khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu tiên của trình tự giải quyết vụ án, có nhiệm vụ xác định một sự việc xảy ra trong thực tế có hay không có dấu hiệu của tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn được tiến hành trước các giai đoạn tố tụng tiếp theo như: điều tra, truy tố, xét xử... Do đó, giai đoạn này có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, xác lập cơ sở pháp lý cho hoạt động điều tra, thu thập chứng cứ chứng minh tội phạm, người phạm tội, lập hồ sơ vụ án, đề nghị truy tố người phạm tội ra trước Tòa án để xét xử. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Chí, khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu của quá trình giải quyết vụ án hình sự, các cơ quan có thẩm quyền có nhiệm vụ sử dụng các biện pháp của tố tụng hình sự để xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm, trên cơ sở đó các cơ quan này sẽ ra một trong hai quyết định đó là: quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự [7, tr. 64]. Tương tự như thế, trong giáo trình Luật tố tụng hình sự của Trường Đại học Luật Hà Nội có viết: Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự [38, tr. 231]. Các quan điểm nêu trên tuy được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau nhưng đều thể hiện sự thống nhất đó là coi khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu của tố tụng hình sự, là giai đoạn khởi động quá trình tố tụng hình sự, có vai trò làm căn cứ pháp lý cho các giai đoạn tiếp theo. Trong giai đoạn khởi tố, các cơ quan tiến hành tố tụng nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ đã thu thập được, tin báo, tố giác về tội phạm để từ đó có 12
khởi tố vụ án hình sự hay không. Việc khởi tố hay không khởi tố phải căn cứ vào quy định tại BLTTHS. Theo đó: Chỉ được khởi tố vụ án hình sự khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa trên những cơ sở sau đây: 1. Tố giác của công dân; 2. Tin báo của cơ quan, tổ chức; 3. Tin báo trên các phương tiện thông tin đại chúng; 4. Cơ quan điều tra, VKS, Tòa án, Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trực tiếp phát hiện dấu hiệu của tội phạm; 5. Người phạm tội tự thú [27, Điều 100]. Trong số các cơ quan tiến hành tố tụng, thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự chủ yếu quy định cho CQĐT, còn tòa án và VKS chỉ có thẩm quyền khởi tố rất hạn chế. Khi tiếp nhận tin tức về tội phạm, cơ quan có thẩm quyền khởi tố phải xác định sự tồn tại của sự việc và đánh giá xem sự việc đó có hay không có dấu hiệu tội phạm để quyết định việc có hay không khởi tố vụ án. Tại giai đoạn này, CQĐT phải làm những thủ tục sau: tiếp nhận thông tin về tội phạm (có thể là tin báo hoặc tố giác về tội phạm), qua đơn thư, công văn kiến nghị hoặc nêu trên phương tiện thông tin đại chúng thì phải tiếp nhận và vào sổ tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Nếu cá nhân trực tiếp đến tố giác về tội phạm hoặc đại diện cơ quan, tổ chức trực tiếp đến báo tin về tội phạm thì lập biên bản tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm. Nếu cá nhân tố giác về tội phạm hoặc đại diện cơ quan, tổ chức báo tin về tội phạm qua điện thoại, các phương tiện thông tin khác thì phải tiếp nhận và ghi vào sổ tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, nếu là tin quan trọng hoặc thấy cần thiết thì có thể ghi âm, ghi hình. Trường hợp người phạm tội đến tự thú thì phải lập biên bản tiếp nhận người phạm tội ra tự thú. 13