Luận văn Thạc sĩ Luật học: Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong công ty cổ phần tại Việt Nam

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài đặt ra mục đích phân loại tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP ở Việt Nam, tìm hiểu các quy định pháp luật hiện hành giải quyết tranh chấp, đồng thời đề xuất các giải pháp giải quyết hiệu quả những tranh chấp đó. Mời các bạn cùng tham khảo nội

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong công ty cổ phần tại Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ MAI HOA TRANH CHẤP PHÁP LÝ GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2010
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ MAI HOA TRANH CHẤP PHÁP LÝ GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số : 60 38 50 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ GIANG THU HÀ NỘI - 2010
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ TRANH 6 CHẤP PHÁP LÝ GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN 1.1. Tổng quan về mô hình Công ty cổ phần theo quy định của pháp 6 luật Việt Nam 1.1.1. Khái niệm Công ty cổ phần 6 1.1.2. Đặc điểm của mô hình Công ty cổ phần 7 1.1.3. Cơ cấu tổ chức và quản trị của Công ty cổ phần 8 1.2. Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần 21 1.2.1. Khái niệm và đặc trưng của Tranh chấp pháp lý giữa các cổ 21 đông trong Công ty cổ phần 1.2.2. Phân loại Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty 23 cổ phần 1.2.3. Mức độ và nguyên nhân của Tranh chấp pháp lý giữa các cổ 28 đông trong Công ty cổ phần
Chương 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP PHÁP LÝ 32 GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN 2.1. Phương thức giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông 32 trong Công ty cổ phần 2.1.1. Giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty 33 cổ phần bằng Thương lượng 2.1.2. Giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ 34 phần bằng trung gian Hòa giải 2.1.3. Giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty 35 cổ phần bằng Trọng tài 2.1.4. Giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ 40 phần bằng Tòa án 2.2. Vướng mắc trong thực tiễn áp dụng pháp luật trong Công ty cổ 43 phần - nguyên nhân chính dẫn tới Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần 2.2.1. Các quy định về góp vốn trong Công ty cổ phần 44 2.2.2. Ví dụ 1: Tranh chấp giữa các cổ đông của CTCP Du lịch Núi 46 Lớn – Núi Nhỏ và Cáp Treo Vũng Tàu (VCCT) 2.2.3. Các quy định về chuyển nhượng cổ phần trong Công ty cổ phần 49 2.3. Ví dụ 2: Rắc rối vụ chuyển nhượng cổ phần ở CTCP Cảng 51 Đình Vũ – Hải Phòng 2.3.1. Các quy định về quản lý trong Công ty cổ phần 54 2.3.2. Ví dụ 3: Tranh chấp quyền quản lý ở CTCP Bông Bạch Tuyết 59
Chương 3: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢI QUYẾT 68 HIỆU QUẢ HƠN NHỮNG TRANH CHẤP PHÁP LÝ GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN 3.1. Chính sách của Nhà nước Việt Nam và định hướng giải quyết 68 Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần 3.2. Nguyên nhân và một số giải pháp nhằm hạn chế và giải quyết 70 hiệu quả hơn Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần 3.2.1. Nhóm giải pháp pháp lý 72 3.2.2. Nhóm giải pháp về quản lý nội bộ trong Công ty cổ phần 74 3.2.3. Nhóm giải pháp cho các phương thức giải quyết Tranh chấp 76 pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần KẾT LUẬN 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT LDN Luật Doanh nghiệp LCK Luật Chứng khoán CTCP Công ty cổ phần ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông HĐQT Hội đồng quản trị BKS Ban kiểm soát TCNB Tranh chấp nội bộ
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bắt đầu từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đánh dấu mốc cho công cuộc đổi mới mà Đảng và Nhà nước ta. Trọng tâm của công cuộc đổi mới là phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa, có sự quản lý của Nhà nước, với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế trong đó kinh tế Nhà nước đóng vai trò chủ đạo. Thực tế cho thấy, hơn 20 năm qua thực hiện công cuộc đổi mới, nền kinh tế Việt Nam có những bước phát triển mạnh mẽ với nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Năm 2009, do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới, kinh tế Việt Nam chịu ảnh hưởng chưa phục hồi, song tốc độ đăng ký doanh nghiệp vẫn ở mức rất cao. Tính đến hết năm 2009, có khoảng 84.531 doanh nghiệp mới được thành lập với tổng số vốn đăng ký mới là 515 nghìn tỷ đồng, ở mức độ cao so với các năm trước đó. Theo đó, tổng số doanh nghiệp đăng ký đạt 463.842 doanh nghiệp với tổng số vốn đăng ký 2.165,6 nghìn tỷ đồng. So với năm 2008, số doanh nghiệp đăng ký mới đã tăng xấp xỉ 30%, tuy nhiên số vốn đăng ký mới giảm 9,6%. Theo số liệu thống kê, trong 8 năm hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam (7/2000 - 7/2008), đã có khoảng 1.015 Công ty cổ phần đăng ký là công ty đại chúng với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tại thời điểm 15/8/2008, với tổng vốn đăng ký là gần 39.665,9 tỷ Việt Nam đồng. Tại thời điểm 31/12/2007, có 249 công ty niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán với giá trị vốn hoá toàn thị trường là 500.000 tỷ Việt Nam đồng, tương đương 31,25 tỷ USD (bằng khoảng 43,7% GDP của năm 2007), gấp đôi năm 2006 và gấp 15 lần so với năm 2005 [35]. Nền kinh tế thị trường của chúng ta vẫn đang trong giai đoạn sơ khai và còn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và thách thức. Cụ thể, đó là những 1
tranh chấp của các chủ thể hoạt động kinh doanh diễn ra ngày càng nhiều về số lượng, phức tạp về mức độ tranh chấp, nổi lên đó là các Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần (CTCP). Có thể nói, tranh chấp trong kinh doanh thương mại nói chung và tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP nói riêng là một hiện tượng tất yếu của xã hội đang phát triển mạnh mẽ như Việt Nam. Pháp luật về giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh của Việt Nam đã có từ lâu và đang từng bước được hoàn thiện trong một hệ thống pháp luật đang được xây dựng ngày càng đồng bộ. Tuy nhiên, những quy định thực định của pháp luật Việt Nam trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại còn nhiều thiếu sót và bất cập trong khi tranh chấp kinh doanh, thương mại ngày càng gia tăng. Giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại nói chung và tranh chấp pháp lý giữa cổ đông và giữa cổ đông với người quản lý trong CTCP đang là nhu cầu cấp thiết của xã hội cũng như của các doanh nghiệp cổ phần. Với những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: "Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần tại Việt Nam" làm đề tài cho Luận văn Thạc sĩ Luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luật Doanh nghiệp (LDN) 2005 ra đời đã tạo ra bước đột phá trong hệ thống pháp luật kinh doanh, luật chơi mới của những doanh nhân được củng cố, Nhà nước công nhận và đảm bảo quyền tự do kinh doanh của mọi tổ chức cá nhân, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh. Thêm vào đó, Luật Chứng khoán (LCK) ra đời tiếp tục một "cú huých" tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong môi trường kinh doanh cũng như trong lĩnh vực học thuật. Thực tế, nhiều doanh nghiệp được thành lập với các loại hình, trong đó phần lớn các doanh nghiệp chọn mô hình CTCP. Tình hình thực tế thay đổi và phát triển 2
nhanh chóng với hàng loạt các vấn đề pháp lý mới mẻ khiến cho hoạt động nghiên cứu, đánh giá, tổng kết trở nên sôi động hơn. Những vấn đề tuy không mới nhưng vẫn có tính thời sự, yêu cầu thực tiễn vẫn cần được giải quyết. Trong 10 năm gần đây, tranh chấp kinh doanh, thương mại nói chung và tranh chấp trong nội bộ doanh nghiệp nói riêng đã được khá nhiều công trình khoa học đề cập đến. Tiêu biểu trong số đó là: Đào Văn Hội (2003), Giải quyết tranh chấp kinh tế trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội; Lê Quốc Hùng (2004), “Thương lượng như thế nào để giải quyết tranh chấp có hiệu quả?”, Tạp chí Thương mại (Số 35/2004); Đào Thị Xuân Lan (2004), Hòa giải trong giải quyết tranh chấp kinh tế tại Tòa án Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội; Đặng Thị Bích Liễu (1998), Giải quyết tranh chấp bằng con đường trọng tài, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Dương Nguyệt Nga (2007), “Các phương thức giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại theo pháp luật Việt Nam trong điều kiện kinh tế hội nhập kinh tế quốc tế”, Tạp chí Tòa án nhân dân (Số 16/2007); Phan Chí Hiếu (2006), “Thực trạng pháp luật giải quyết tranh chấp kinh doanh ở Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước & pháp luật (tháng 12/2006)…. Các công trình nghiên cứu nói trên hầu hết tập trung nghiên cứu việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại nói chung chứ chưa tập trung nghiên cứu sâu về các loại Tranh chấp pháp lý giữa các chủ thể trong Công ty cổ phần. Đề tài "Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty Cổ phần tại Việt Nam" mà tác giả lựa chọn là Công trình nghiên cứu được thực hiện ở cấp độ Luận văn Thạc sĩ Luật học nghiên cứu chuyên sâu về các loại tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần, quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp pháp lý giữa các chủ thể trong Công ty Cổ phần và hướng hoàn thiện cho các quy định lỗi thời. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Với quan điểm, tranh chấp là hiện tượng tất yếu trong nền kinh tế thị trường, chúng tôi thiết nghĩ không thể “triệt tiêu” những tranh chấp pháp lý phát sinh giữa các cổ đông CTCP mà cần giải quyết những tranh chấp này một cách hiệu quả nhất. Với các tiêu chí: tranh chấp phải được giải quyết nhanh chóng, kịp thời; ưu tiên con đường giải quyết bằng hòa giải, thương lượng; chi phí giải quyết tranh chấp thấp... Giải quyết hiệu quả tranh chấp kinh doanh thương mại nói chung và tranh chấp trong CTCP nói riêng sẽ hạn chế được thiệt hại (thời gian, công sức) và uy tín, thương hiệu doanh nghiệp, giảm thiệt thòi cho người lao động, cho người tiêu dùng nhằm tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh hơn. Với mục tiêu đó, Đề tài đặt ra mục đích phân loại tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP ở Việt Nam, tìm hiểu các quy định pháp luật hiện hành giải quyết tranh chấp, đồng thời đề xuất các giải pháp giải quyết hiệu quả những tranh chấp đó. Nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể như sau: - Tổng quan về Công ty cổ phần và Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. - Thực tiễn giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. - Đề xuất một số giải pháp nhằm giải quyết hiệu quả hơn những Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Tranh chấp trong CTCP trên thực tế được lý giải bởi nhiều nguyên nhân và được giải quyết thông qua nhiều con đường, tuy nhiên, trong phạm vi Luận văn này, chúng tôi tập trung tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân các tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP. Tuy nhiên, Luận văn không đi sâu tìm hiểu các quy tắc tố tụng được quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự 4
năm 2004, hoặc Pháp lệnh Trọng tài Thương mại 2003 (vẫn đang có hiệu lực. Vì Luật trọng tài Thương mại đã được Quốc hội ban hành, song kể từ 1/1/2011 mới có hiệu lực thi hành), cũng chưa có điều kiện khảo sát tình hình thực tế của hiện tượng Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP. Luận văn chỉ tập trung tìm hiểu, phân tích các nguyên nhân dẫn đến tranh chấp từ thực tế, phân loại tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong công ty cổ phần, đối chiếu với pháp luật thực định, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết có hiệu quả các tranh chấp này. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện nhiệm vụ đề tài đặt ra, Luận văn sử dụng phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học chuyên ngành như: phương pháp lịch sử phân tích, so sánh pháp luật, chứng minh, tổng hợp và một số phương pháp xã hội học (Chương 1, Chương 2). Đồng thời, trong suốt quá trình nghiên cứu chúng tôi sử dụng việc phân tích các tình huống cụ thể kết hợp với phương pháp tổng kết thực tiễn để hoàn thành Luận văn (Chương 2, Chương 3). 6. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung Luận văn gồm 3 chương: - Chƣơng I: Tổng quan về Công ty cổ phần và Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. - Chƣơng II: Thực tiễn giải quyết Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. - Chƣơng III: Đề xuất một số giải pháp nhằm giải quyết hiệu quả hơn những Tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong Công ty cổ phần. 5
Chƣơng 1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ TRANH CHẤP PHÁP LÝ GIỮA CÁC CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN 1.1. TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH CÔNG TY CỔ PHẦN THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM 1.1.1. Khái niệm Công ty cổ phần Các Công ty cổ phần ở Việt Nam được hình thành từ ba nguồn: được chuyển đổi từ doanh nghiệp quốc doanh sang CTCP (kéo dài từ 1992- tới nay); được chuyển đổi và thành lập mới từ khu vực dân doanh trong nước; được chuyển đổi hoặc thành lập mới từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Mô hình CTCP lần đầu tiên được quy định trong Luật Công ty 1990, đến Luật Doanh nghiệp 1999 và đặc biệt là Luật Doanh nghiệp 2005 địa vị pháp lý của loại hình Công ty này mới được hoàn thiện một cách căn bản. Công ty cổ phần là doanh nghiệp, Khoản 4 Điều 1 LDN 2005 quy định: "Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện hoạt động kinh doanh" [14]. Theo quy định tại Điều 77 LDN 2005: - Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: - Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần; - Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa; - Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp; 6
- Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 81 và khoản 5 Điều 84 của Luật này [14]. - Thêm nữa, theo LDN 2005, CTCP có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. - CTCP có quyền phát hành chứng khoán các loại để huy động vốn. 1.1.2. Đặc điểm của mô hình Công ty cổ phần Công ty cổ phần có một số đặc điểm cơ bản và đặc trưng như sau: * Trên phương diện pháp lý: Công ty cổ phần là tổ chức kinh doanh, có tư cách pháp nhân độc lập, được hưởng quy chế pháp lý của Nhà nước, độc lập và bình đẳng với các chủ thể khác trước các cơ quan tư pháp. CTCP có vốn kinh doanh do nhiều người đóng góp dưới hình thức cổ phần. Các cổ đông của CTCP hưởng quyền và chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi phần vốn góp. Trên thực tế, mệnh giá cổ phần của CTCP thường được định giá thấp để có thể huy động được tối đa mọi nguồn vốn trên thị trường và trong công chúng. * Trên phương diện huy động vốn: Công ty cổ phần có cơ chế huy động vốn linh hoạt, đây là đặc điểm riêng có của loại hình doanh nghiệp này. Quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của CTCP cho phép doanh nghiệp tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có cơ hội đầu tư an toàn và có lãi. Việc mua cổ phiếu của CTCP không chỉ đem lại cho cổ đông nguồn cổ tức mà còn thể tăng thu nhập nhờ sự tăng giá trị của cổ phiếu khi công ty làm ăn có hiệu quả, các cổ đông còn được hưởng ưu đãi trong việc mua những cổ phiếu mới phát hành của công ty trước khi công ty phát hành rộng rãi ra công chúng. Đồng thời, việc mua bán cổ phiếu tự do, dễ dàng, tạo thuận lợi cho những cổ đông muốn rút vốn hay đầu tư thêm trong CTCP. Do đó, việc luân chuyển nguồn vốn trong công ty sẽ 7
được thực hiện nhanh chóng mà không ảnh hưởng nhiều đến tổ chức và hoạt động của công ty. Mặt khác, các cổ đông còn có thể tham gia quản lý công ty theo điều lệ của CTCP và được pháp luật bảo đảm. * Trên phương diện sở hữu: Công ty cổ phần là doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu, chủ sở hữu CTCP là các cổ đông của công ty. Thông thường, các cổ đông không trực tiếp tham gia vào công việc quản lý, điều hành công ty, mà thông qua một bộ phận là Hội đồng quản trị (HĐQT). Thông thường các cổ đông thực hiện quyền sở hữu của mình thông qua việc nhận cổ tức, tham dự Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) để quyết định các vấn đề mang tính chiến lược của công ty như: thông qua Điều lệ của công ty, phương hướng hoạt động sản xuất kinh doanh, báo cáo tài chính, bầu cử, ứng cử HĐQT và các chức danh quản lý công ty… 1.1.3. Cơ cấu tổ chức và quản trị của Công ty cổ phần Tìm hiểu về Cơ cấu tổ chức và quản trị của Công ty cổ phần quy định trong LDN 2005, để hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của các chức danh, cơ quan quản lý trong CTCP, từ đó, thấy rõ mối liên hệ và sự tranh chấp pháp lý giữa các cổ đông trong CTCP. Điều 95 LDN 2005 quy định: - Công ty cổ phần có Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc; đối với công ty cổ phần có trên mười một cổ đông là cá nhân hoặc có cổ đông là tổ chức sở hữu trên 50% tổng số cổ phần của công ty phải có Ban kiểm soát. - Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người đại diện theo pháp luật của công ty được quy định tại Điều lệ công ty. Người đại diện theo pháp luật của công ty phải thường trú ở Việt Nam; trường hợp vắng mặt trên ba mươi ngày ở Việt Nam thì phải ủy quyền bằng văn bản cho người khác theo quy định tại Điều 8
lệ công ty để thực hiện các quyền và nhiệm vụ của người đại diện theo pháp luật của công ty [14]. Có thể mô hình hóa cơ cấu tổ chức của CTCP như sau: ĐẠI HỘI ĐỒNG CỔ ĐÔNG HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊ BAN KIỂM SOÁT Ban Tổng Giám đốc/ Giám đốc Các phòng ban 1.1.3.1. Đại Hội đồng cổ đông Đại Hội đồng cổ đông là cơ quan có quyền lực cao nhất trong CTCP bao gồm tất cả cổ đông có quyền biểu quyết, là cơ quan quyết định cao nhất của CTCP. Điều 96 LDN 2005 quy định các các quyền và nhiệm vụ của ĐHĐCĐ như sau: - Thông qua định hướng phát triển của công ty; - Quyết định loại cổ phần và tổng số cổ phần của từng loại được quyền chào bán; quyết định mức cổ tức hằng năm của từng loại cổ phần, trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy định khác; 9
- Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên HĐQT, thành viên Ban kiểm soát; - Quyết định đầu tư hoặc bán số tài sản có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty nếu Điều lệ công ty không quy định một tỷ lệ khác; - Quyết định sửa đổi, bổ sung Điều lệ công ty, trừ trường hợp điều chỉnh vốn điều lệ do bán thêm cổ phần mới trong phạm vi số lượng cổ phần được quyền chào bán quy định tại Điều lệ công ty; - Thông qua báo cáo tài chính hằng năm; - Quyết định mua lại trên 10% tổng số cổ phần đã bán của mỗi loại; - Xem xét và xử lý các vi phạm của HĐQT, Ban kiểm soát gây thiệt hại cho công ty và cổ đông công ty; - Quyết định tổ chức lại, giải thể công ty; - Các quyền và nhiệm vụ khác theo quy định của Luật Doanh nghiệp và Điều lệ công ty. Có thể nhận thấy LDN 2005 đã ghi nhận ĐHĐCĐ là cơ quan quyền lực cao nhất trong CTCP qua việc quy định cho cơ quan này quyền quyết định những vấn đề trọng yếu, mang tính sống còn của doanh nghiệp. Mặt khác, ĐHĐCĐ là cơ quan tập hợp sự có mặt của tất cả các cổ đông có quyền biểu quyết, do đó, có thể coi đây là tổ chức của những ông chủ công ty, do vậy những người đầu tư vào công ty có quyền quyết định đối với tài sản của mình là điều tất yếu. 1.1.3.2. Hội đồng quản trị HĐQT do ĐHĐCĐ bầu ra, là cơ quan quản lý công ty, có toàn quyền nhân danh công ty để quyết định, thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công ty không thuộc thẩm quyền của ĐHĐCĐ. 10
Điều 108 LDN 2005 quy định HĐQT có các quyền và nhiệm vụ sau đây: - Quyết định chiến lược, kế hoạch phát triển trung hạn và kế hoạch kinh doanh hằng năm của công ty; - Kiến nghị loại cổ phần và tổng số cổ phần được quyền chào bán của từng loại; - Quyết định chào bán cổ phần mới trong phạm vi số cổ phần được quyền chào bán của từng loại; quyết định huy động thêm vốn theo hình thức khác; - Quyết định giá chào bán cổ phần và trái phiếu của công ty; - Quyết định mua lại cổ phần theo quy định tại Khoản1 Điều 91 LDN; - Quyết định phương án đầu tư và dự án đầu tư trong thẩm quyền và giới hạn theo quy định của LDN hoặc Điều lệ công ty; - Quyết định giải pháp phát triển thị trường, tiếp thị và công nghệ; thông qua hợp đồng mua, bán, vay, cho vay và hợp đồng khác có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất của công ty hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn quy định tại Điều lệ công ty, trừ hợp đồng và giao dịch quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều 120 LDN; - Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, ký hợp đồng, chấm dứt hợp đồng đối với Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc và người quản lý quan trọng khác do Điều lệ công ty quy định; quyết định mức lương và lợi ích khác của những người quản lý đó; cử người đại diện theo ủy quyền thực hiện quyền sở hữu cổ phần hoặc phần vốn góp ở công ty khác, quyết định mức thù lao và lợi ích khác của những người đó; - Giám sát, chỉ đạo Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và người quản lý khác trong điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của công ty; 11
- Quyết định cơ cấu tổ chức, quy chế quản lý nội bộ công ty, quyết định thành lập công ty con, lập chi nhánh, văn phòng đại diện và việc góp vốn, mua cổ phần của doanh nghiệp khác; - Duyệt chương trình, nội dung tài liệu phục vụ họp ĐHĐCĐ triệu tập họp ĐHĐCĐ hoặc lấy ý kiến để ĐHĐCĐ thông qua quyết định; - Trình báo cáo quyết toán tài chính hằng năm lên ĐHĐCĐ; - Kiến nghị mức cổ tức được trả; quyết định thời hạn và thủ tục trả cổ tức hoặc xử lý lỗ phát sinh trong quá trình kinh doanh; - Kiến nghị việc tổ chức lại, giải thể hoặc yêu cầu phá sản công ty; - Các quyền và nhiệm vụ khác theo quy định của LDN và Điều lệ công ty. Như vậy HĐQT là cơ quan nắm hầu hết các quyền quyết định liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của CTCP, có thể coi HĐQT là “đầu não” của công ty, đồng thời là cơ quan chịu trách nhiệm chính trước ĐHĐCĐ về hiệu quả hoạt động của công ty. Về nhiệm kỳ và số lượng thành viên HĐQT, LDN 2005 cũng quy định rất rõ ràng đồng thời những quy định này đều mang tính mở, tạo điều kiện để công ty tự quyết định cơ cấu quản lý phù hợp với tình hình thực tế của công ty thông qua các quy định của điều lệ công ty. Cụ thể là: HĐQT có không ít hơn ba thành viên, không quá mười một thành viên, nếu Điều lệ công ty không có quy định khác. Số thành viên HĐQT phải thường trú ở Việt Nam do Điều lệ công ty quy định. Nhiệm kỳ của HĐQT là năm năm. Nhiệm kỳ của thành viên HĐQT không quá năm năm; thành viên HĐQT có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế. 12
1.1.3.3. Giám đốc hoặc Tổng giám đốc công ty Giám đốc hoặc Tổng giám đốc trong CTCP do HĐQT của công ty bổ nhiệm một người trong số họ hoặc thuê người khác đảm nhiệm. Trường hợp Điều lệ công ty không quy định Chủ tịch HĐQT là người đại diện theo pháp luật thì Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người đại diện theo pháp luật của công ty. Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của công ty; chịu sự giám sát của HĐQT và chịu trách nhiệm trước HĐQT và trước pháp luật về việc thực hiện các quyền và nhiệm vụ được giao. Nhiệm kỳ của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc không quá năm năm; có thể được bổ nhiệm lại với số nhiệm kỳ không hạn chế. Một điểm đáng lưu ý là Giám đốc hoặc Tổng giám đốc công ty không được đồng thời làm Giám đốc hoặc Tổng giám đốc của doanh nghiệp khác. Điều 116 LDN 2005 quy định, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc có các quyền và nhiệm vụ sau đây: - Quyết định các vấn đề liên quan đến công việc kinh doanh hằng ngày của công ty mà không cần phải có quyết định của HĐQT; - Tổ chức thực hiện các quyết định của HĐQT; - Tổ chức thực hiện kế hoạch kinh doanh và phương án đầu tư của công ty; - Kiến nghị phương án cơ cấu tổ chức, quy chế quản lý nội bộ công ty; - Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức các chức danh quản lý trong công ty, trừ các chức danh thuộc thẩm quyền của HĐQT; - Quyết định lương và phụ cấp (nếu có) đối với người lao động trong công ty kể cả người quản lý thuộc thẩm quyền bổ nhiệm của Giám đốc hoặc Tổng giám đốc; - Tuyển dụng lao động; 13
- Kiến nghị phương án trả cổ tức hoặc xử lý lỗ trong kinh doanh; - Các quyền và nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật, Điều lệ công ty và quyết định của HĐQT. Có thể thấy rằng, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc có các quyền và nghĩa vụ như một người lao động của CTCP, do đó Giám đốc hoặc Tổng giám đốc cũng phải thực hiện hoạt động điều hành công việc kinh doanh hằng ngày của công ty theo đúng quy định của pháp luật, Điều lệ công ty, hợp đồng lao động ký với công ty và quyết định của HĐQT. Đồng thời nếu điều hành trái với quy định này mà gây thiệt hại cho công ty thì Giám đốc hoặc Tổng giám đốc phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và phải bồi thường thiệt hại cho công ty. 1.1.3.4. Ban kiểm soát Ban kiểm soát do ĐHĐCĐ bầu ra, đây là cơ quan khá đặc thù trong mô hình CTCP, xuất phát từ đặc trưng của CTCP về cơ cấu vốn, hoạt động của CTCP ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều chủ thể, do vậy cần có cơ chế kiểm soát hoạt động của Công ty nói chung và của HĐQT cũng như Giám đốc hoặc Tổng giám đốc nói riêng. Ban kiểm soát trong CTCP có từ ba đến năm thành viên nếu Điều lệ công ty không có quy định khác; nhiệm kỳ của Ban kiểm soát không quá năm năm; thành viên Ban kiểm soát có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế. Các thành viên Ban kiểm soát bầu một người trong số họ làm Trưởng ban kiểm soát. Quyền và nhiệm vụ của Trưởng ban kiểm soát do Điều lệ công ty quy định. Ban kiểm soát phải có hơn một nửa số thành viên thường trú ở Việt Nam và phải có ít nhất một thành viên là kế toán viên hoặc kiểm toán viên. 14