Luận văn Thạc sĩ: Một số biện pháp quản lý giáo dục nếp sống cho sinh viên nội trú Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải 3

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ: Một số biện pháp quản lý giáo dục nếp sống cho sinh viên nội trú Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải 3 làm rõ thực trạng một số biện pháp quản lý giáo dục nếp sống cho sinh viên nội trú Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải 3. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục nếp sống cho sinh viên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ: Một số biện pháp quản lý giáo dục nếp sống cho sinh viên nội trú Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải 3

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH  NGUYEÃN VAÊN TOAØN MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC NEÁP SOÁNG CHO SINH VIEÂN NOÄI TRUÙ TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI 3 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ CHUYEÂN NGAØNH: TOÅ CHÖÙC VAØ QUAÛN LYÙ COÂNG TAÙC VAÊN HOÙA GIAÙO DUÏC Maõ soá: 5.07.03 Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: PGS-TS. HOAØNG TAÂM SÔN THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2004
Lôøi caûm ôn Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ban Giaùm Hieäu, Ban quaûn lyù kí tuùc xaù tröôøng Cao ñaúng GTVT3 cuøng toaøn theå anh em, baïn beø trong tröôøng ñaõ taïo nhöõng ñieàu kieän veà vaät chaát vaø tinh thaàn thuaän lôïi, giuùp toâi hoaøn thaønh Luaän vaên toát nghieäp vaø nhieäm vuï hoïc taäp cuûa mình. Xin chaân thaønh caûm ôn Phoøng Khoa hoïc coâng ngheä – Sau ñaïi hoïc tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø caùc thaày coâ ñaõ heát loøng giaûng daïy, truyeàn thuï nhöõng kieán thöùc raát caàn thieát, boå ích cho coâng vieäc vaø cho cuoäc soáng cuûa nhöõng ngöôøi hoïc vieân lôùp Cao hoïc Quaûn lyù Vaên hoùa – Giaùo duïc, khoùa 11 chuùng toâi. Ñaëc bieät laø nhöõng lôøi bieát ôn saâu saéc veà coâng lao dìu daét, söï höôùng daãn vaø chæ baûo taän tình cuûa thaày giaùo, ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc – Phoù Giaùo sö, Tieán syõ Nhaø giaùo Öu Tuù Hoaøng Taâm Sôn ñaõ giuùp toâi hoaøn thaønh baûn luaän vaên toát nghieäp naøy.
NHÖÕNG TÖØ VIEÁT TAÉT DUØNG TRONG LUAÄN VAÊN CÑ : Cao ñaúng CNH-HÑH : Coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ÑH : Ñaïi hoïc GD : Giaùo duïc QL : Quaûn lyù GTVT : Giao thoâng Vaän taûi HS-SV : Hoïc sinh-sinh vieân KTX : Kí tuùc xaù QLGD : Quaûn lyù giaùo duïc SV : Sinh vieân
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi Thôøi ñaïi ngaøy nay neáu kyõ thuaät naêm tröôùc laø hieän ñaïi nhaát thì naêm sau ñaõ laïc haäu maát roài. YÙ töôûng ñaøo taïo ra nhöõng con ngöôøi coù kieán thöùc cô baûn vöõng chaéc vaø bieát söû duïng chuùng vôùi phöông phaùp suy luaän ñuùng ñaén ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà nhöõng tình huoáng môùi, caàn ñöôïc khuyeán khích. Beân caïnh ñoù, xu höôùng thöïc teá hôn do nhòp ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam yeâu caàu nhaân löïc cho coâng ngheä môùi. Chuùng ta ñang böôùc vaøo nhöõng naêm ñaàu tieân cuûa theá kæ môùi, vôùi vai troø trí tueä con ngöôøi luoân ñöôïc nhaéc ñeán. Ñeå tieáp tuïc phaán ñaáu ñeán naêm 2020, Vieät Nam seõ cô baûn trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp thì ñieàu kieän tieân quyeát maø Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác ñaõ ñeà ra laø söï caàn thieát phaûi khai thaùc nhieàu nguoàn löïc khaùc nhau, trong ñoù nguoàn löïc con ngöôøi – nhöõng lôùp ngöôøi ñöôïc giaùo duïc vaø ñaøo taïo, coù taàm trí tueä cao, tay ngheà thaønh thaïo vaø phaåm chaát toát ñeïp laø voán quyù nhaát quyeát ñònh söï thaønh coâng. Cöông lónh xaây döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø quaù ñoä, Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ chuû tröông laø xaây döïng moät neàn kinh teá phaùt trieån cao döïa treân löïc löôïng saûn xuaát hieän ñaïi vaø cheá ñoä coâng höõu veà caùc tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu, coù neàn vaên hoaù tieân tieán ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc. Con ngöôøi ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùp böùc, boùc loät, baát coâng, laøm theo naêng löïc, höôûng theo lao ñoäng, coù cuoäc soáng aám no, töï do, haïnh phuùc, coù ñieàu kieän phaùt trieån toaøn dieän caù nhaân. Caùc daân toäc phaùt trieån bình ñaúng, ñoaøn keát giuùp ñôõ nhau cuøng tieán boä. Coù quan heä höõu nghò, hôïp taùc vôùi nhaân daân taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi. Ñeå xaây döïng moâ hình chuû nghóa xaõ hoäi theo caùc tieâu chí treân, vaán ñeà nguoàn nhaân löïc coù taàm quan troïng ñaëc bieät. Vì vaäy, Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam luoân coi “Giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø quoác saùch haøng ñaàu, laø söï nghieäp cuûa nhaø nöôùc vaø cuûa toaøn daân” Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù IX ñaõ chæ roõ: “Phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø moät trong nhöõng ñoäng löïc quan troïng thuùc ñaåy söï nghieäp CNH-HÑH, laø ñieàu kieän ñeå phaùt huy
nguoàn löïc con ngöôøi – yeáu toá cô baûn ñeå phaùt trieån xaõ hoäi, taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø beàn vöõng” (Tr.108, 109)[6] Vieät Nam ñang ôû trong quaù trình thöïc hieän CNH-HÑH. GTVT laø moät trong nhöõng ngaønh cô baûn cuûa neàn kinh teá quoác daân. Ñeå thöïc hieän CNH neàn kinh teá quoác daân, tröôùc heát phaûi xaây döïng keát caáu haï taàng hieän ñaïi ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån. Noùi caùch khaùc, CNH-HÑH ngaønh GTVT ñi tröôùc moät böôùc seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå ñaàu tö CNH- HÑH caùc ngaønh ngheà khaùc. Tieàn ñeà cuûa CNH-HÑH GTVT tröôùc heát phaûi ñaàu tö cho ñaøo taïo nhaân löïc. Tröôøng Cao ñaúng GTVT3 laø moät trong nhöõng cô sôû ñaøo taïo nhaân löïc cho ngaønh GTVT vôùi nhieäm vuï cuï theå: ñaøo taïo caùn boä kyõ thuaät baäc trung hoïc vaø cöû nhaân cao ñaúng veà GTVT cung caáp cho caùc sôû GTVT caùc tænh vaø caùc coâng ty xaây döïng coâng trình, ñôn vò tö vaán thieát keá, quaûn lyù GTVT… thuoäc trung öông vaø ñòa phöông naèm treân ñòa baøn khu vöïc Nam Trung boä vaø Nam boä. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, soá löôïng hoïc sinh ñöôïc tuyeån vaøo tröôøng ngaøy caøng taêng, phaàn lôùn caùc em ñeàu ôû xa leân thaønh phoá hoïc neân nhu caàu ñöôïc ôû trong KTX cuûa tröôøng cuõng gia taêng. Tröôùc tình hình naøy, nhaø tröôøng ñaõ ñaàu tö môû roäng naâng caáp cô sôû vaät chaát haï taàng ñeå taïo nhieàu choã ôû hôn cho caùc em, song vì dieän tích saân baõi coøn haïn heïp neân vaãn khoâng giaûi quyeát ñöôïc taát caû caùc nhu caàu xin ôû kí tuùc taïi KTX nhaø tröôøng. Vôùi soá löôïng löu hoïc sinh noäi truù taêng leân ñoät bieán ñaõ ñaët ra cho coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng aên ôû, hoïc taäp, sinh hoaït… cho soá löôïng hoïc sinh treân laø raát lôùn. Ñieàu naøy ñoøi hoûi Ban quaûn lyù KTX, Phoøng quaûn lyù sinh vieân vaø nhaø tröôøng phaûi xem xeùt laïi thöïc traïng veà coâng taùc quaûn lyù KTX nhaèm naâng cao hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân. Töø nhöõng thöïc tieãn treân, chuùng toâi choïn ñeà taøi “Moät soá bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3” laøm ñeà taøi nghieân cöùu cuûa luaän vaên toát nghieäp. Hy voïng vaø mong muoán cuûa chuùng toâi laø ñoùng goùp moät phaàn nhoû cho vieäc caûi tieán vaø naâng cao chaát löôïng quaûn lyù neáp soáng sinh vieân noäi truù trong nhaø tröôøng maø chuùng toâi ñang coâng taùc.
2. Ñoái töôïng vaø khaùch theå cuûa ñeà taøi nghieân cöùu a. Ñoái töôïng nghieân cöùu: laø thöïc traïng moät soá bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân noäi truù b. Khaùch theå nghieân cöùu: laø sinh vieân ñang noäi truù trong KTX tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3. 3. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi Do thôøi gian nghieân cöùu khoâng nhieàu vaø khaû naêng cuûa taùc giaû coøn coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh, vì theá luaän vaên chæ giôùi haïn taäp trung nghieân cöùu thöïc traïng veà hoaït ñoäng quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân löu truù taïi KTX tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3 vaø bieåu hieän neáp soáng cuûa sinh vieân qua nhöõng hoaït ñoäng chuû yeáu dieãn ra trong phaïm vi KTX. Nhöõng hoaït ñoäng ngoaøi KTX tröôøng, ñeà taøi khoâng coù ñieàu kieän nghieân cöùu. 4. Muïc ñích cuûa ñeà taøi nghieân cöùu Laøm roõ thöïc traïng moät soá bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3 vaø treân cô sôû ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp taêng cöôøng quaûn lyù nhaèm naâng cao hieäu quaû giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân. 5. Giaû thieát nghieân cöùu Neáp soáng cuûa sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi3 phuï thuoäc vaøo caùc bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân cuûa tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3. 6. Nhieäm vuï nghieân cöùu 6.1. Laøm roõ cô sôû lyù luaän lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu. 6.2. Khaûo saùt ñaùnh giaù thöïc traïng neáp soáng sinh vieân vaø thöïc traïng coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân trong kí tuùc xaù thoâng qua caùc hoaït ñoäng hoïc taäp, sinh hoaït, lao ñoäng vaø giao tieáp öùng xöû. 6.3. Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp quaûn lyù phuø hôïp nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù.
7. Phöông phaùp nghieân cöùu 7.1. Nhoùm caùc phöông phaùp nghieân cöùu lyù thuyeát. Nghieân cöùu taøi lieäu, saùch baùo, tö lieäu löu tröõ, baùo caùo, toång keát lieân quan ñeán ñeà taøi nghieân cöùu. 7.2. Nhoùm caùc phöông phaùp nghieân cöùu thöïc tieãn. Phöông phaùp quan saùt: tieán haønh quan saùt caùc sinh hoaït, hoaït ñoäng cuûa cuûa sinh vieân ôû kí tuùc xaù cuõng nhö hoaït ñoäng quaûn lyù giaùo duïc cuûa caùc caùn boä quaûn lyù nhaèm thu thaäp caùc tö lieäu boå sung. Phöông phaùp phoûng vaán: tieán haønh trao ñoåi tröïc tieáp vôùi caùc sinh vieân ôû kí tuùc xaù, caùc caùn boä quaûn lyù kí tuùc xaù vaø caùn boä caùc phoøng ban, caùc toå chöùc coù lieân quan ñeán coâng taùc hoïc sinh sinh vieân ôû kí tuùc xaù. Phöông phaùp ñieàu tra: ñieàu tra baèng phieáu caâu hoûi vôùi 300 sinh vieân noäi truù, 20 caùn boä, giaùo vieân bao goàm caùc caùn boä quaûn lyù kí tuùc xaù, caùn boä phoøng quaûn lyù hoïc sinh sinh vieân, Ñoaøn thanh nieân tröôøng vaø caùc giaùo vieân lieân quan ñeán coâng taùc hoïc sinh, sinh vieân ôû kí tuùc xaù. 7.3. Phöông phaùp öùng duïng toaùn thoáng keâ. Söû duïng ñeå xöû lyù caùc keát quaû ñieàu tra trong quaù trình nghieân cöùu. 8. Ñòa ñieåm nghieân cöùu Kí tuùc xaù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng vaän taûi 3. 9. Ñoùng goùp môùi cuûa ñeà taøi - Goùp phaàn laøm phong phuù lyù luaän vaø thöïc tieãn veà neáp soáng cuûa sinh vieân trong kí tuùc xaù. - Ñeà xuaát ñöôïc moät soá bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân noäi truù coù cô sôû khoa hoïc, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa tröôøng Cao ñaúng giao thoâng vaän taûi 3 noùi rieâng, söï nghieäp troàng ngöôøi noùi chung. - Ñeà taøi coøn laø moät tö lieäu tham khaûo cho caùc tröôøng.
10. Caáu truùc luaän vaên Luaän vaên goàm 3 phaàn: Phaàn môû ñaàu: Giôùi thieäu khaùi quaùt ñeà taøi, ñoái töôïng – khaùch theå, muïc ñích, nhieäm vuï, phöông phaùp nghieân cöùu… Phaàn noäi dung: Goàm 3 chöông Chöông 1: Cô sôû lyù luaän Chöông 2: Thöïc traïng veà caùc bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng vaän taûi 3 Chöông 3: Ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm cuûng coá vaø naâng cao hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3 Phaàn keát luaän chung vaø kieán nghò Taøi lieäu tham khaûo vaø phuï luïc
Chöông 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1. SÔ LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ CUÛA VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU Vaán ñeà nghieân cöùu loái soáng, neáp soáng ñaõ ñöôïc ñeà caäp ñeán töø laâu qua nhieàu coâng trình nghieân cöùu coâng phu nhö coâng trình “Vieät Nam Phong tuïc” cuûa cuï Phan Keá Bính (1875-1921). OÂng ñaõ nghieân cöùu coâng phu veà caùc phong tuïc taäp quaùn cuûa daân toäc Vieät Nam qua bao thaêng traàm cuûa beà daày lòch söû 4000 naêm. Taát caû nhöõng thoùi quen, neáp soáng cuûa con ngöôøi Vieät Nam töø xöa ñeán ñaàu theá kæ XX ñöôïc taùc giaû phaûn aùnh moät caùch khaùch quan, töø ñoù ca ngôïi nhöõng phaåm chaát, caùi ñeïp cuûa con ngöôøi Vieät Nam ñoàng thôøi cuõng maïnh daïn ñaùnh giaù, pheâ phaùn caùc yeáu toá laïc haäu, trì treä trong loái soáng, neáp soáng ñi ngöôïc laïi thuaàn phong myõ tuïc vaø baûn saéc vaên hoaù daân toäc. Tö töôûng cuûa cuï raát gaàn guõi vôùi tö töôûng caùc theá heä con chaùu ngaøy nay. Ngoaøi ra, taùc giaû Toan AÙnh, trong cuoán “Phong tuïc Vieät Nam” ñaõ phaân tích nguoàn goác, söï bieán ñoåi nhieàu thoùi quen, taäp quaùn. Moät soá yù kieán pheâ phaùn cuûa cuï Phan Keá Bính vaø taùc giaû Toan AÙnh nhö pheâ phaùn thoùi côø baïc, khoùc möôùn, ña theâ, huùt thuoác, meâ tín trong leã hoäi, laõng phí trong ñaùm cöôùi… ñaõ ñöôïc nghò quyeát Trung Öông V khoaù 8 quaùn trieät, ñoåi môùi nhaèm xaây döïng neàn vaên hoaù ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc. Trong taøi lieäu “Söûa ñoåi leà loái laøm vieäc” Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ nhaán maïnh vieäc xaây döïng loái soáng, neáp soáng môùi, caùch laøm vieäc môùi. Ñaïi hoäi IV vaø V cuûa Ñaûng ñaõ ñeà ra ñöôøng loái xaây döïng neáp soáng môùi. Trong vaên kieän ñaïi hoäi IV coù ghi khaùi nieäm “neáp soáng môùi coù vaên hoaù”, “vaän ñoäng moät caùch kieân trì vaø saâu roäng ñeå taïo ra neáp soáng môùi coù vaên hoaù trong xaõ hoäi, ñöa caùi ñeïp vaøo ñôøi soáng haøng ngaøy, vaøo lao ñoäng saûn xuaát” (Tr. 25)[4] Trong Ñaïi hoäi V, vaên kieän duøng khaùi nieäm loái soáng: “Cuoäc ñaáu tranh giöõa hai con ñöôøng, giöõa caùi môùi vaø caùi cuõ, tieân tieán vaø laïc haäu, tieán boä vôùi phaûn ñoäng, treân lónh vöïc vaên hoaù tö töôûng vaø loái soáng ñang dieãn ra haøng ngaøy
raát phöùc taïp.” (Tr. 10)[5] Trong nghò quyeát V ban chaáp haønh Trung Öông khoaù 8, Ñaûng ta daønh rieâng ñeå baøn veà lónh vöïc vaên hoaù. Noäi dung nghò quyeát goàm 6 vaán ñeà quan troïng thì vaán ñeà giaùo duïc ñaïo ñöùc, loái soáng, neáp soáng ñöôïc ñaët leân ñaàu tieân. Trong toaøn vaên nghò quyeát V coù nhieàu laàn thuaät ngöõ loái soáng, neáp soáng ñöôïc nhaéc ñeán nhö “tö töôûng ñaïo ñöùc vaø loái soáng laø nhöõng lónh vöïc then choát cuûa vaên hoaù” hay nhö “loái soáng laønh maïnh, neáp soáng vaên minh” Nhö vaäy, vaán ñeà neáp soáng ñaõ ñöôïc quan taâm raát saâu saéc khoâng chæ caùc nhaø khoa hoïc maø caùc nhaø quaûn lyù xaõ hoäi cuõng raát chuù troïng tôùi vieäc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng. Trong thôøi gian gaàn ñaây haøng loaït nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà loái soáng, neáp soáng ñaõ ñöôïc thöïc hieän theo tinh thaàn ñoåi môùi cuûa ban chaáp haønh Trung Öông Ñaûng do nhöõng thay ñoåi roõ neùt veà kinh teá, xaõ hoäi ñang dieãn ra soâi ñoäng ñöa ñeán nhöõng bieán ñoåi trong loái soáng, neáp soáng, ñònh höôùng giaù trò con ngöôøi Vieät Nam noùi chung, giôùi sinh vieân hoïc sinh noùi rieâng. Coù theå keå ñeán moät soá coâng trình nghieân cöùu loái soáng, neáp soáng ôû ñoái töôïng sinh vieân ñaõ ñöôïc coâng boá nhö sau: - “Toå chöùc toát cuoäc soáng sinh vieân ôû KTX nhaèm giaùo duïc ñaïo ñöùc, loái soáng cho hoï” (Kyû yeáu hoäi thaûo ñònh höôùng giaù trò giaùo duïc ñaïo ñöùc trong caùc tröôøng ÑH; Haø Noäi 1996) cuûa Nguyeãn Thò Kyû - “Ñaëc ñieåm loái soáng sinh vieân hieän nay vaø nhöõng phöông höôùng, bieän phaùp giaùo duïc loái soáng cho sinh vieân” cuûa PGS. PTS Maïc Vaên Trang laøm chuû nhieäm ñeà taøi (Naêm 1998, maõ soá B94-38-32) - “Caùc bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân tröôøng Cao ñaúng Sö Phaïm Maãu giaùo Trung Öông 3” cuûa Ñaëng Vaên Thuaân (Luaän vaên thaïc só khoa hoïc giaùo duïc, naêm 1999) Ngoaøi ra moät soá chuyeân ñeà baøi baùo vieát veà loái soáng, neáp soáng sinh vieân nhö:
- “Neáp soáng xaõ hoäi cuûa sinh vieân” cuûa PTS Vuõ Duõng, vieän taâm lyù trung taâm khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên quoác gia (Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp, 01/1997) - “Sinh hoaït trong KTX sinh vieân, saân chôi chöa laønh maïnh” cuûa Hoà Thu (Baùo Saøi Goøn giaûi phoùng, 24/11/2003) Qua nhöõng coâng trình, taøi lieäu nghieân cöùu treân chuùng toâi nhaän thaáy caùc taùc giaû ñaõ tieáp caän vôùi nhöõng goùc ñoä khaùc nhau treân caùc ñoái töôïng sinh vieân thuoäc caùc ngaønh, caùc lónh vöïc khaùc nhau. Rieâng maûng ñeà taøi veà sinh vieân giao thoâng vaän taûi thì chöa coù taùc giaû naøo ñeà caäp. Töø nhöõng böùc xuùc veà coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng trong kí tuùc xaù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3, chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi “Moät soá bieän phaùp quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng cho sinh vieân noäi truù tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3”. Hy voïng vaø mong muoán cuûa chuùng toâi laø ñoùng goùp moät phaàn nhoû vaøo vieäc naâng cao chaát löôïng coâng taùc quaûn lyù giaùo duïc neáp soáng sinh vieân noäi truù trong kí tuùc xaù cuûa tröôøng maø chuùng toâi ñang coâng taùc. 1.2. QUAN ÑIEÅM CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ NGAØNH GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI, Ñaûng ta nhaän ñònh: “Laø moät khaâu quan troïng nhaát cuûa keát caáu haï taàng, Giao thoâng vaän taûi ñaùng leõ phaûi ñi tröôùc moät böôùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá quoác daân, nhöng nhieàu naêm qua chuùng ta chöa chuù yù ñuùng möùc, neân vieäc vaän chuyeån haøng hoaù coù nhieàu khoù khaên, vieäc ñi laïi cuûa nhaân daân coù nhieàu phieàn haø traéc trôû.” Ñeå khaéc phuïc tình traïng treân, Ñaûng ta neâu roõ: “Öu tieân phaùt trieån Giao thoâng vaän taûi ñöôøng thuyû, taêng tæ troïng vaän taûi ñöôøng saét, saép xeáp hôïp lyù vaän taûi ñöôøng boä, phaùt trieån giao thoâng vaän taûi haøng khoâng. Ñoäng vieân caùc toå chöùc kinh teá taäp theå vaø nhaân daân goùp söùc, goùp voán môû mang ñöôøng giao thoâng noâng thoân, mieàn nuùi, phaùt trieån caùc phöông tieän vaän taûi, nhaát laø phöông tieän thoâ sô, nöûa cô giôùi, khaéc phuïc söï aùch taéc trong vaän taûi
haøng hoaù, caûi thieän moät böôùc söï ñi laïi cuûa nhaân daân.” Nhöõng thaønh töïu böôùc ñaàu sau ñaïi hoäi VI vaø khaûo saùt thöïc tieãn caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi; Ñaûng ta khaúng ñònh Giao thoâng Vaän taûi phaûi ñi tröôùc moät böôùc, phaùt trieån vôùi toác ñoä cao vôùi trình ñoä tieân tieán vaø tieâu chuaån hieän ñaïi, vì ñieàu ñoù seõ taïo ñoäng löïc cho neàn kinh teá phaùt trieån nhanh, ruùt ngaén khoaûng caùch, hoäi nhaäp vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Ñaïi hoäi VIII cuûa Ñaûng chæ roõ ngaønh Giao thoâng Vaän taûi phaûi “phaùt trieån keát caáu haï taàng, sôùm khaéc phuïc tình traïng xuoáng caáp, môû roäng vaø hieän ñaïi hoaù coù troïng ñieåm maïng löôùi Giao thoâng Vaän taûi.” Giao thoâng Vaän taûi laø moät trong nhöõng ngaønh cô baûn cuûa neàn kinh teá quoác daân; ñeå thöïc hieän CNH neàn kinh teá quoác daân, tröôùc heát phaûi xaây döïng keát caáu haï taàng hieän ñaïi ñaùp öùng kòp nhu caàu phaùt trieån. Noùi caùch khaùc CNH-HÑH, ngaønh Giao thoâng Vaän taûi ñi tröôùc moät böôùc seõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñaàu tö CNH-HÑH caùc ngaønh ngheà khaùc. Tieàn ñeà cuûa CNH-HÑH Giao thoâng vaän taûi tröôùc heát phaûi ñaàu tö cho ñaøo taïo nhaân löïc, muoán coù nhaân löïc caàn ñaàu tö cho caùc cô sôû ñaøo taïo naøy coù ñuû ñieàu kieän ñeå ñaûm ñöông söù maïng lòch söû tröôùc thieân nieân kyû môùi. Töø thöïc traïng vaø yeâu caàu phaùt trieån kinh teá ngaønh Giao thoâng Vaän taûi nhö treân, Nhaø nöôùc ñaõ raát noå löïc trong vieäc ñaøo taïo ra ñoäi nguõ caùn boä kyõ thuaät vaø coâng nhaân laønh ngheà, coù phaåm chaát toát, naêng ñoäng, saùng taïo, coù neáp soáng khoa hoïc, vaên minh, kæ cöông vaø tinh thaàn kæ luaät cao. Tröôøng Cao ñaúng Giao thoâng Vaän taûi 3 cuõng nhö nhieàu tröôøng Coâng nhaân kyõ thuaät, Trung hoïc chuyeân nghieäp vaø Ñaïi hoïc chuyeân ngaønh Giao thoâng Vaän taûi ñaõ ñaùp öùng phaàn naøo yeâu caàu treân. 1.3. QUAN ÑIEÅM CUÛA ÑAÛNG VAØ NHAØ NÖÔÙC VEÀ GIAÙO DUÏC-ÑAØO TAÏO Trong suoát chieàu daøi lòch söû xaây döïng vaø baûo veä toå quoác, Ñaûng vaø nhaø nöôùc luoân quan taâm ñeán söï nghieäp “troàng ngöôøi”. Ngaøy nay, böôùc sang giai ñoaïn CNH-HÑH ñaá t nöôùc, Ñaûng ta ñaõ ñeà ra ñònh höôùng lôùn veà phaùt trieån giaùo duïc vaø khoa hoïc coâng ngheä: “Phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä cuøng vôùi phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø quoác saùch haøng ñaàu, laø neàn taûng vaø ñoäng löïc ñaåy maïnh CNH-HÑH ñaát nöôùc” (Tr. 112)[6]. Trong ñoù
ñaëc bieät chuù troïng vieäc phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä ñeán naêm 2020 Vieät Nam phaûi ñaït ñöôïc trình ñoä khoa hoïc vaø coâng ngheä tieân tieán trong khu vöïc ôû phaàn lôùn caùc ngaønh troïng ñieåm. Vieäc chuyeån giao coâng ngheä ôû nöôùc ta hieän nay coù theå noùi laø ruùt ngaén giai ñoaïn khi so saùnh vôùi lòch söû phaùt trieån laâu daøi cuûa caùc nöôùc phöông Taây. Vieäc chuyeån giao coâng ngheä ñaõ ñoøi hoûi nhu caàu thöïc teá veà ñoäi nguõ nhaân löïc coù kieán thöùc, kó naêng ñeå tieáp thu vaø laøm chuû ñöôïc kyõ thuaät phuïc vuï cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. CNH-HÑH neàn kinh teá laø con ñöôøng duy nhaát ñeå coù theå ñuoåi kòp neàn kinh teá caùc nöôùc trong khu vöïc vaø taïo cô sôû cho neàn kinh teá Vieät Nam phaùt trieån. Muoán söï nghieäp CNH-HÑH thöïc hieän thaéng lôïi thì nguoàn löïc con ngöôøi – nhaân toá thöïc hieän CNH-HÑH – ñoùng vai troø noøng coát phaûi ñöôïc öu tieân phaùt trieån: “Phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø moä t trong nhöõng ñoäng löïc quan troïng thuùc ñaåy söï nghieäp CNH-HÑH, laø ñieàu kieän ñeå phaùt huy nguoàn löïc con ngöôøi – yeáu toá cô baûn ñeå phaùt trieån xaõ hoäi, taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø beàn vöõng” (Tr.108, 109)[6] Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng laàn IX -2001 veà phaùt trieån giaùo duïc, ñaøo taïo ñaõ ghi: “Môû roäng quy moâ giaùo duïc ñaïi hoïc, laøm chuyeån bieán roõ neùt veà chaát löôïng vaø hieäu quaû ñaøo taïo… Töøng böôùc xuùc tieán vieäc noái maïng Internet ôû tröôøng hoïc, taïo ñieàu kieän hoïc taäp nghieân cöùu treân maïng” (Tr.110)[6] “Ñaøo taïo trình ñoä cao ñaúng giuùp sinh vieân coù kieán thöùc chuyeân moân vaø kyõ naêng thöïc haønh cô baûn veà moät ngaønh ngheà, coù khaû naêng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà thoâng thöôøng thuoäc chuyeân ngaønh ñaøo taïo” (Tr.25)[8] Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta ñaõ luoân coi troïng giaùo duïc vaø ñaøo taïo trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Giaùo duïc vaø ñaøo taïo luoân caàn phaûi ñöôïc ñaàu tö ñuùng möùc ñeå ñaûm nhaän vai troø cung caáp nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao veà moïi maët, gaùnh vaùc troïng traùch xaây döïng ñaát nöôùc giaøu ñeïp, vaên minh. 1.4. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM COÂNG CUÏ 1.4.1. Khaùi nieäm veà quaûn lyù
Ñeå toàøn taïi vaø phaùt trieån, con ngöôøi khoâng theå haønh ñoäng rieâng leû maø caàn phoái hôïp nhöõng noã löïc caù nhaân höôùng tôùi nhöõng muïc tieâu chung. Quaù trình taïo ra cuûa caûi vaät chaát vaø tinh thaàn… ngaøy caøng ñöôïc thöïc hieän treân quy moâ lôùn vôùi tính chaát vaø ñoä phöùc taïp ngaøy caøng cao, caøng ñoøi hoûi söï phaân coâng vaø hôïp taùc ñeå lieân keát moïi ngöôøi trong toå chöùc. Chính töø söï phaân coâng, chuyeân moân hoùa lao ñoäng ñaõ xuaát hieän moät daïng lao ñoäng ñaëc bieät – lao ñoäng quaûn lyù. Hoaït ñoäng quaûn lyù caàn thieát vôùi moïi lónh vöïc hoaït ñoäng trong xaõ hoäi, trong moãi quoác gia vaø treân toaøn caàu. Coù nhieàu ñònh nghóa veà caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa quaûn lyù, nhöng trong luaän vaên chæ neâu moät soá ñònh nghóa tieâu bieåu, ñoù laø: “Quaûn lyù laø quaù trình taùc ñoäng coù toå chöùc, coù höôùng ñích cuûa chuû theå quaûn lyù nhaèm söû duïng coù hieäu quaû nhaát caùc tieàm naêng, caùc cô hoäi cuûa heä thoáng ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra trong ñieàu kieän bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng” [26] “Quaûn lyù laø quaù trình hoaøn thaønh coâng vieäc thoâng qua con ngöôøi vaø vôùi con ngöôøi” [18] 1.4.2. Khaùi nieäm veà quaûn lyù giaùo duïc Cho ñeán nay cuõng ñaõ coù raát nhieàu ñònh nghóa veà “quaûn lyù giaùo duïc”, nhöng treân bình dieän chung, nhöõng ñònh nghóa naøy ñeàu thoáng nhaát veà maët baûn chaát. Theo F .G. Panatrin thì “Quaûn lyù giaùo duïc laø taùc ñoäng moät caùch coù heä thoáng, coù keá hoaïch, coù yù thöùc vaø coù muïc ñích cuûa caùc chuû theå quaûn lyù ôû caùc caáp khaùc nhau ñeán taát caû caùc khaâu cuûa heä thoáng nhaèm muïc ñích ñaûm baûo söï phaùt trieån toaøn dieän, haøi hoøa ôû theá heä treû.” Theo P.V. Khudominxki thì “quaûn lyù giaùo duïc laø vieäc xaùc ñònh nhöõng ñöôøng loái cô baûn, nhöõng nhieäm vuï chuû yeáu cuûa caùc cô quan trong heä thoáng giaùo duïc.” Theo M. Zade thì “Quaûn lyù giaùo duïc laø taäp hôïp nhöõng bieän phaùp nhaèm ñaûm baûo söï vaän haønh bình thöôøng cuûa caùc cô quan trong heä thoáng giaùo duïc, baûo ñaûm söï tieáp tuïc phaùt trieån vaø môû roäng heä thoáng caû veà maët soá löôïng cuõng nhö veà maët chaát löôïng”
GS.TS Nguyeãn Ngoïc Quang cho raèng “Quaûn lyù giaùo duïc laø heä thoáng nhöõng taùc ñoäng coù muïc ñích, coù keá hoaïch, hôïp quy luaät cuûa chuû theå quaûn lyù nhaèm laøm cho heä vaän haønh theo ñöôøng loái vaø nguyeân lyù giaùo duïc cuûa Ñaûng, thöïc hieän ñöôïc caùc tính chaát cuûa nhaø tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, maø tieâu ñieåm hoäi tuï laø quaù trình daïy hoïc - giaùo duïc theá heä treû, ñöa heä giaùo duïc tôùi muïc tieâu döï kieán, tieán leân traïng thaùi môùi veà chaát.”Tieán syõ Nguyeãn Gia Quyù khaùi quaùt “Quaûn lyù giaùo duïc laø söï taùc ñoäng coù yù thöùc cuûa chuû theå quaûn lyù ñeán khaùch theå quaûn lyù nhaèm ñöa hoaït ñoäng giaùo duïc tôùi muïc tieâu ñaõ ñònh, treân cô sôû nhaän thöùc vaø vaän duïng ñuùng nhöõng quy luaät khaùch quan cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân” (Baûn chaát cuûa hoaït ñoäng quaûn lyù- Haø noäi, 1996) 1.4.3. Khaùi nieäm veà loái soáng Max Weber, nhaø xaõ hoäi hoïc ñaàu tieân cuûa Ñöùc, khi nghieân cöùu veà loái soáng ñaõ cho raèng loái soáng theå hieän vò trí cuûa caùc nhoùm xaõ hoäi. Khaùi nieäm loái soáng ñöôïc moâ taû nhö kieåu soáng cuûa moät nhoùm xaõ hoäi, giai caáp, laø moät coäng ñoàng ngöôøi cuøng chung moät vò trí kinh teá. Dean Cenell thì cho raèng loái soáng khoâng phaûi chæ bieåu hieän trong lónh vöïc ngheà nghieäp, lao ñoäng maø coøn caû trong giaûi trí nöõa. Con ngöôøi trong xaõ hoäi hieän ñaïi khoâng nhöõng coù nhieàu saûn phaåm tieâu duøng hôn maø coøn coù nhieàu thôøi gian roãi hôn ñeå giaûi trí. Thuaät ngöõ loái soáng coù söï bieän chöùng giöõa yeáu toá vaät chaát vaø yeáu toá tinh thaàn gaén lieàn vôùi phöông thöùc saûn xuaát xaõ hoäi, vôùi cheá ñoä chính trò xaõ hoäi, vôùi hình thaùi kinh teá xaõ hoäi. ÔÛ Lieân Xoâ cuõ, moät soá coâng trình nghieân cöùu loái soáng ñaõ ñaët vaán ñeà nghieân cöùu noäi haøm khaùi nieäm loái soáng vôùi 3 caùch tieáp caän toùm löôïc nhö sau: - Caùch tieáp caän thöù 1: xem xeùt loái soáng nhö moät phaïm truø coù lieân quan beân trong cuûa chuû theå nhö neáp nghó, neáp haønh ñoäng, thoùi quen maø ít quan taâm ñeán hoaït ñoäng soáng vaø caùc ñieàu kieän soáng. Maët haïn cheá cuûa caùch tieáp can naøy ôû choã,
theo A. I. Buchenco, noù ñaõ loaïi tröø moät yeáu toá quan troïng cuûa loái soáng laø hoaït ñoäng cuûa chuû theå vaø lao ñoäng - Caùch tieáp caän thöù 2: ñònh nghóa loái soáng baèng caùch lieät keâ ra caùc hoaøn caûnh soáng cuûa con ngöôøi, xaõ hoäi do ñoù loái soáng ñöôïc kieán giaûi nhö moät phaïm truø xaõ hoäi hoïc bao goàm caùc ñieàu kieän soáng, caùc hình thöùc hoaït ñoäng soáng cuûa con ngöôøi, caùc quan heä xaõ hoäi, caùc sinh hoaït, caùc hình thöùc thoaû maõn nhu caàu theá giôùi quan. Caùch ñònh nghóa naøy quaù môû roäng noäi haøm loái soáng, vì theá bò pheâ phaùn nhieàu - Caùch tieáp caän thöù 3: xem loái soáng nhö laø moät söï thoáng nhaát caùc hình thöùc hoaït ñoäng soáng vaø caùc ñieàu kieän soáng cuûa con ngöôøi, xaõ hoäi. Nhö vaäy, loái soáng laø moät phaïm truø cuûa xaõ hoäi hoïc, chæ söï thoáng nhaát höõu cô cuûa caùc hình thöùc hoaït ñoäng soáng vaø caùc ñieàu kieän soáng nhaát ñònh. Töø 3 caùch tieáp caän treân, M. N. Rukevich, tieán só trieát hoïc vieän haøn laâm khoa hoïc Lieân Xoâ cuõ ñaõ khaùi quaùt nhö sau: “Loái soáng laø moät toång theå, moät heä thoáng nhöõng ñaëc ñieåm chuû yeáu, noùi leân hoaït ñoäng cuûa caùc nhoùm daân toäc, giai caáp, caùc nhoùm xaõ hoäi , caùc caù nhaân trong nhöõng ñieàu kieän cuûa moät hình thaùi kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh.” Coù nhieàu caùch phaân loaïi loái soáng: - Töø bình dieän söû duïng naêng löïc, T. Makiguchi neâu leân 3 loái soáng cuûa con ngöôøi nhö sau:  Loái soáng ñoùng goùp: trong moái quan heä vôùi thôøi gian, con ngöôøi coù caùc thaùi ñoä mang tính laïc quan hay bi quan khi hoaït ñoäng phaûn öùng vôùi caùc kích thích cuûa hieän taïi, hoaït ñoäng höôùng veà quaù khöù vaø hoaït ñoäng höôùng veà töông lai.  Loái soáng trao ñoåi: loái soáng vaên hoaù, loái soáng chính trò, loái soáng kinh teá.
 Loái soáng phuï thuoäc: soáng baèng höôûng thuï hay chieám ñoaït. - Töø bình dieän xaõ hoäi hoïc, loái soáng ñöôïc chia theo caùc tieâu chí sau:  Theo laõnh thoå vuøng mieàn: coù loái soáng thaønh thò, loái soáng noâng thoân…  Theo phaân taàng giai caáp: coù loái soáng tö saûn, loái soáng tieåu tö saûn, loái soáng coâng nhaân, loái soáng sinh vieân, loái soáng trí thöùc, loái soáng thöông gia, loái soáng noâng daân…  Theo hình thaùi kinh teá xaõ hoäi: coù loái soáng phong kieán, loái soáng tö baûn chuû nghóa, loái soáng xaõ hoäi chuû nghóa. Taùc giaû Ñoã Trung Lai cho raèng: “Loái soáng suy cho cuøng laø caùch duøng ñaïo ñöùc maø haønh ñaïo ôû ñôøi. Loái soáng theå hieän beân ngoaøi cuûa ñaïo vaø ñöùc. Noù ñaõ laø vaø luoân laø vaên hoaù” [21] Taùc giaû Phaïm Ngoïc Ñònh cho raèng loái soáng coøn laø moät phaïm truø cuûa duy vaät lòch söû. Taùc giaû döïa vaøo luaän ñieåm cuûa Marx vaø AÊngen khi cho raèng “Phöông thöùc saûn xuaát phaûi xeùt khoâng ñôn thuaàn theo khía caïnh noù laø söï taùi saûn xuaát ra söï toàn taïi theå xaùc cuûa caù nhaân vaø hôn theá nöõa noù laø moät hình thöùc hoaït ñoäng nhaát ñònh cuûa nhöõng caù nhaân aáy, moät hình thöùc nhaát ñònh cuûa söï bieåu hieän ñôøi soáng cuûa hoï: nhöõng caù nhaân bieåu hieän ñôøi soáng cuûa hoï nhö theá naøo thì hoï laø ngöôøi nhö theá aáy. Noù aên khôùp vôùi saûn xuaát cuûa hoï, vôùi caùi maø hoï ñaõ saûn xuaát ra cuõng nhö caùch hoï saûn xuaát ra.” Phaïm Ngoïc Ñònh ñaõ ñöa ra ñònh nghóa loái soáng döôùi daïng luaän ñeà “Loái soáng laø toå hôïp caùc phöông thöùc hoaït ñoäng soáng ñieån hình cuûa con ngöôøi ñoái vôùi xaõ hoäi nhaát ñònh maø noù ñöôïc xeùt thoáng nhaát vôùi caùc ñieàu kieän hoaït ñoäng. Loái soáng bao goàm nhieàu heä thoáng haønh vi öùng xöû cuûa con ngöôøi trong cuoäc soáng” [14] Taùc giaû Thanh Leâ cho raèng “Loái soáng laø quan nieäm soáng cuûa con ngöôøi, töùc laø noùi ñeán nhaân sinh quan. Noùi ñeán loái soáng laø noùi ñeán taát caû caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi trong nhöõng lónh vöïc cô baûn cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vaø caù nhaân – hoaït ñoäng lao ñoäng;
hoaït ñoäng sinh hoaït, gia ñình; hoaït ñoäng xaõ hoäi, cheá ñoä; hoaït ñoäng vaên hoaù tinh thaàn. Trong ñoù, hoaït ñoäng lao ñoäng laø cô baûn nhaát.” [22] Caùc ñònh nghóa, caùc caùch phaân loaïi loái soáng trình baøy ôû treân giuùp cho nhaø quaûn lyù, nhaø nghieân cöùu coù cô sôû ñi saâu phaân tích ñaëc ñieåm cuûa töøng khaùch theå, töøng nhoùm xaõ hoäi ñeå töø ñoù xaùc ñònh phöông höôùng cuï theå xaây döïng loái soáng phuø hôïp. 1.4.4. Khaùi nieäm veà neáp soáng Thuaät ngöõ neáp soáng ñöôïc duøng raát phoå bieán. Theo thoùi quen trong ngoân ngöõ tieáng Vieät, treân saùch baùo hieän nay ngöôøi ta söû duïng haàu nhö caû hai thuaät ngöõ loái soáng vaø neáp soáng vôùi moät noäi haøm gioáng nhau. Thaät ra, hai thuaät ngöõ naøy khoâng hoaøn toaøn nhö moät nhöng cuõng khoâng noùi leân hai phaïm truø khaùc nhau. Ñoù laø do söï taïo töø trong tieáng Vieät khi caû hai töø ñöôïc chuyeån dòch töø moät töø nöôùc ngoaøi: - Tieáng Anh: way of life - Tieáng Phaùp: mode de vie - Tieáng Ñöùc: obrazjiznhi Caùc töø ñieån khoâng coù giaûi thích roõ raøng hai thuaät ngöõ loái soáng vaø neáp soáng. Tröôùc ñaây, saùch baùo hay duøng caùc töø nhö taäp quaùn, phong tuïc, gia phong… , sau Caùch maïng Thaùng Taùm, xuaát hieän cuøng moät luùc nhieàu töø môùi nhö phöông thöùc, loái soáng, neáp soáng, leõ soáng… Töø ñieån Tieáng Vieät cuûa Trung taâm töø ñieån ngoân ngöõ (Haø Noäi, 1992) do Hoaøng Pheâ chuû bieân, taäp theå caùc taùc giaû ñaõ giaûi thích nhö sau: - Loái: coù 2 nghóa: + Khoaûng ñaát heïp, duøng ñeå ra vaøo moät nôi naøo ñoù, ñeå ñi laïi töø nôi naøy ñeán nôi khaùc.
+ Söï theå hieän cuûa hoaït ñoäng ñaõ oån ñònh thaønh thoùi quen, ñaëc ñieåm rieâng nhö loái soáng giaûn dò, loái soáng xa hoa. - Neáp coù 2 nghóa: + Veát haèn treân beà maët nôi bò gaáp laïi cuûa da, vaûi, luïa… nhö caùc töø veát nhaên treân traùn, quaàn aùo coøn nguyeân neáp. + Chæ neáp soáng, caùch soáng, hoaït ñoäng ñaõ trôû thaønh thoùi quen nhö caùc töø neáp soáng vaên minh, thay ñoåi neáp nghó. Nguyeãn Khaéc Vieän – trong Töø ñieån Xaõ Hoäi hoïc, Haø Noäi 1994 ñaõ ñöa ra ñònh nghóa sau: “Thoùi quen in saâu vaøo caùch laøm vaø suy nghó goïi laø neáp” (Tr. 21)[28] Taùc giaû Thanh Leâ cho raèng: “Neáp soáng laø moät phöông thöùc xöû söï ñöôïc quy ñònh vôùi caùc giaù trò ñaïo ñöùc. Noùi ngaén goïn, neáp soáng laø nhöõng quy öôùc ñöôïc laëp ñi laëp laïi trôû thaønh moät thoùi quen trong sinh hoaït, phong tuïc, taäp quaùn, haønh vi ñaïo ñöùc.” (Baùo Saøi Goøn Giaûi phoùng 10-5-1998) * Phaân bieät loái soáng vôùi neáp soáng: coù 3 yù kieán khaùc nhau - YÙ kieán thöù 1 cho raèng neáp soáng ñoàng nghóa vôùi loái soáng. - YÙ kieán thöù 2 cho raèng neáp soáng coù nghóa heïp hôn loái soáng. - YÙ kieán thöù 3 cho raèng neáp soáng vaø loái soáng coù nhöõng maët khaùc nhau. A. P. Buchenco cho raèng: “neáp soáng khoâng phaûi laø moät phaàn maø laø moät trong nhöõng hình thöùc bieåu hieän cuûa söï soáng.” L. V. Cokan cho raèng: “neáp soáng cuûa con ngöôøi ñöôïc xem nhö laø söï phaûn aùnh cuûa caù nhaân vaøo xaõ hoäi, coøn loái soáng cuûa con ngöôøi ñöôïc xem nhö laø söï phaûn aùnh cuûa xaõ hoäi vaøo caù nhaân.” Taùc giaû Thanh Leâ cho raèng: “noùi ñeán neáp soáng laø noùi ñeán moät maët naøo ñoù trong loái soáng vaø ai naáy ñeàu bieát neáp soáng coù theå thay ñoåi, trong khi loái soáng vaãn coøn toàn taïi. ÔÛ
ñaây muoán noùi ñeán caùch xöû söï cuûa con ngöôøi, nhöõng giaù trò ñöôïc ruùt ra töø trong ñôøi soáng hieän thöïc. Nhöõng giaù trò aáy laø söï ñieàu tieát caùc xu höôùng, quan nieäm vaø haønh vi cuûa con ngöôøi laøm cô sôû cho vieäc ñaùnh giaù coù ích cho xaõ hoäi, quyeát ñònh caùc nguyeân taéc cuûa traät töï xaõ hoäi vaø hoaïch ñònh caùc cô sôû cuûa neáp soáng coäng ñoàng.” Nhìn chung, loái soáng goàm nhieàu heä thoáng haønh vi öùng xöû cuûa con ngöôøi. Loái soáng cuûa xaõ hoäi phaûi ñöôïc thoâng qua neáp soáng. Neáp soáng laø nhöõng haønh vi öùng xöû cuûa con ngöôøi ñaõ ñöôïc laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn thaønh neáp, thaønh thoùi quen, thaønh phong tuïc ñöôïc xaõ hoäi coâng nhaän. Nhöõng haønh vi trong loái soáng chöa ñöôïc laäp ñi laäp laïi, chöa coù tính oån ñònh vaø chöa trôû thaønh baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi trong caùc hoaït ñoäng, trong caùc öùng xöû vôùi nhau vaø vôùi töï nhieân thì khoâng naèm trong phaïm vi neáp soáng. Neáp soáng laø maët oån ñònh cuûa loái soáng, laø maët baûn naêng cuûa loái soáng neân khi noùi ñeán neáp soáng nghóa laø noùi ñeán moät loái soáng oån ñònh. Thaät laø khoù khaên khi taùch rôøi neáp soáng ra khoûi loái soáng. Loái soáng coù tính ñònh tính, ñònh höôùng coøn neáp soáng coù tính ñònh hình, ñònh löôïng cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Neáp soáng vôùi tö caùch laø bieåu hieän cuûa cuûa loái soáng laïi theå hieän ôû tính cuï theå, ôû nhöõng chuaån möïc, khuoân maãu öùng xöû cuûa xaõ hoäi maø moãi caù nhaân ñaõ töï yù thöùc, töï bieán ñoåi baûn tính cuûa mình thaønh nhöõng haønh ñoäng oån ñònh thöôøng xuyeân mang tính chung cuûa xaõ hoäi. So vôùi loái soáng, neáp soáng coù tính oån ñònh, beàn vöõng hôn nhöng khoâng coù nghóa laø khoâng bieán ñoåi. Cuøng vôùi söï bieán ñoåi cuûa loái soáng, neáp soáng cuõng bieán ñoåi nhöng chaäm chaïp vaø khoù khaên hôn. Xung quanh khaùi nieäm loái soáng, neáp soáng chuùng ta coøn gaëp moät soá khaùi nieäm lieân quan nhö neáp soáng vaên minh, neáp soáng vaên hoaù, möùc soáng, leõ soáng, phong caùch soáng, neáp soáng môùi, phong tuïc, taäp quaùn… Noäi haøm caùc khaùi nieäm treân ñeàu naèm trong phaïm vi neáp soáng.