Luận văn Thạc sĩ Nhân học: Những hoạt động an sinh xã hội của người Công giáo địa phận Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của luận văn trình bày việc nghiên cứu và mô tả những hoạt động an sinh xã hội của người Công giáo địa phận Hà Nội. Để hiểu rõ hơn, mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung luận văn này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Nhân học: Những hoạt động an sinh xã hội của người Công giáo địa phận Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- UV NT N N N O T N NS N X N Ƣ N O P N N LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành:Nh n h c à Nội - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- UV NT N N N O T N NS N X N Ƣ N O P N N Luận v n Th c s chuy n ng nh Nh n h c Mã số:60 31 03 02 Người hướng dẫn khoa h c: P S TS N u Qu ƣ à Nội- 2016
L ẢM ƠN Trước ti n, tôi xin b y tỏ lòng biết ơn s u sắc tới sự giúp đỡ v t o điều kiện nhiệt tình của các t ch c, cá nh n v nh m nh ng người c li n hệ đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận v n n y Đ c biệt, tôi xin gửi lời cám ơn ch n th nh nhất tới PGS TS Nguy n Quang Hưng, người đã luôn tận tình hướng dẫn v chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện luận v n n y Đồng thời, tôi cũng xin được tri n sự d y bảo của các thầy cô trong khoa Nh n h c - Trường Khoa h c Xã hội v Nh n v n H Nội trong suốt nh ng n m tháng tôi theo h c t i đ y Cuối cùng, l lời cám ơn tới gia đình, nh ng người th n y u v đ c biệt l b n bè đã luôn ủng hộ, động vi n, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện kh a luận Tôi xin ch n th nh cảm ơn tất cả sự giúp đỡ qu báu đ v xin Thi n Chúa chúc l nh v ban nhiều ơn ch cho qu v H Nội, tháng 7 n m 2016 i uV T
L M O N Tôi xin cam đoan đ y l công trình nghi n c u khoa h c của ri ng tôi Nh ng t i liệu sử dụng trong kh a luận l trung thực, khách quan v được tr ch dẫn nguồn đầy đủ Nếu không đúng sự thật, tôi xin ho n to n ch u trách nhiệm H Nội, tháng 7 n m 2016 Tác giả i uV T
M CL C MỞ Đ U ........................................................................................................... 1 Chương 1: NH NG V N Đ L LUẬN VÀ KH I QU T V HOẠT ĐỘNG C I XÃ HỘI C A NGƯỜI C NG GI O ................................... 8 1.1. Các khái niệm.......................................................................................... 8 1.2. L ch sử nghi n c u vấn đề .................................................................... 11 1.3. Cơ sở l luận ......................................................................................... 16 1.4. T ng quan về ho t động bác ái xã hội Công Giáo thế giới v Việt Nam ... 17 1.5. Khái quát về Đ a phận H Nội .............................................................. 24 Ti u kết chương 1............................................................................................ 33 Chương 2: TH C TRẠNG HOẠT ĐỘNG C I XÃ HỘI C A NGƯỜI CÔNG GI O TRONG Đ A PHẬN HÀ NỘI................................................. 34 2 1 Giai đo n trước n m 1990..................................................................... 35 2 1 Giai đo n 1990-2000............................................................................. 37 2 2 T n m 2000 đến nay............................................................................ 43 Ti u kết chương 2............................................................................................ 60 Chương 3: ĐỘNG C VÀ Y U TỐ T C ĐỘNG TỚI HOẠT ĐỘNG C I XÃ HỘI ...................................................................................................... 61 3 1 Mục đ ch ho t động bác ái xã hội của người Công giáo ...................... 61 3 1 1 Nh ng yếu tố thúc đ y người Công giáo tham tham gia các ho t động bác ái xã hội ..................................................................................... 61 3 1 2 Mục đ ch ho t động bác ái xã hội của người Công giáo ................ 67 3 2 Nh ng yếu tố tác động tới ho t động bác ái xã hội của người Công Giáo .............................................................................................................. 70 3 3 Đề xuất, kiến ngh ................................................................................. 74 Ti u kết chương 3............................................................................................ 77 K T LUẬN ..................................................................................................... 78 TÀI LI U THAM KH O ............................................................................... 80 PH L C ........................................................................................................ 84
M ẦU 1. iới t iệu Như chúng ta đã biết, trong thời gian gần đ y đất nước của chúng ta n i n n nh ng vấn đề hết s c đáng lưu t m li n quan trực tiếp tới nh ng nhu cầu cơ bản của người d n: Tình tr ng các bệnh viện quá tải không th cung cấp một d ch vụ cơ bản cho người bệnh, nhiều bệnh nh n khi nằm điều tr t i bệnh viện phải ch u cảnh chen lấn nhau 4-5 người một giường bệnh, nh ng dòng người ngồi chờ vật vờ đ được v o khám t sáng tới chiều t i các bệnh viện chuy n khoa ng y c ng nhiều Trẻ em đến trường phải rất kh cực v kh kh n bởi tình tr ng quá tải nơi trường h c, đ c biệt t i nh ng th nh phố lớn Điều đ cho thấy đ đáp ng với nhu cầu hiện nay của người d n trong nước đòi hỏi nh nước mỗi n m phải chi trả một khoản lớn đ đầu tư v o các d ch vụ xã hội, chưa k đến trong nh ng ho t động đ l i c nhiều h n chế như tham nhũng, rút ruột, ti u cực l m thất thoát ảnh hưởng đến chất lượng v số lượng của cải của nh nước đầu tư cho nh ng l nh vực xã hội Theo số liệu thống k của t ch c UNDP t nh đến n m 2011 Việt Nam đã phải chi 19,8% ng n sách nh nước cho ng nh giáo dục v 8,7% cho ng nh y tế1. So với các nước trong khu vực, Việt Nam đầu tư quá t v o các l nh vực n y đ c biệt l y tế n c nh đ còn nhiều vấn đề trợ giúp xã hội như người nghèo, người khuyết tật, người neo đơn, thi n tai v d ch bệnh đòi hỏi phải giải quyết rất cấp thiết Trong khi đ , Việt Nam l một nước đang phát tri n, h n chế về nguồn ng n sách l i phải chú tr ng nhiều tới phát tri n kinh tế - mục ti u quan tr ng h ng đầu Cho đến nay việc trợ cấp v c u trợ ở Việt Nam chủ yếu vẫn l các t ch c của nh nước, đ ng đầu l M t trận T quốc Việt Nam Điều n y dẫn tới h ng lo t các vấn đề xã hội g y b c xúc 1 UNDP báo cáo thực hiện giai đo n 2005-2011 v đề xuất (https://info.undp.org/.../SEDM_2012%20Fnal%20Review%20Report.pdf) 1
khiến ch nh quyền phải xử l gấp bội nh ng kh kh n v thách th c Trong khi đ người d n, đ c biệt nh ng người c ho n cảnh kh kh n không th c cơ hội đ vươn l n t o n n một sự bất c n đối cũng như không công bằng trong xã hội Trong bối cảnh đ , sự tham gia v o các ho t động phúc lợi xã hội của các t ch c, cá nh n l một nguồn lợi rất lớn c th đ ng g p v o việc x y dựng v phát tri n l nh vực phúc lợi xã hội, giúp giải quyết nh ng vấn đề b c thiết của xã hội Một trong nh ng t ch c tham gia v o các ho t động an sinh xã hội đ ch nh l Giáo hội Công giáo. Nghi n c u về ho t động bác ái xã hội của người Công giáo t i Việt Nam đ trước ti n: Mô tả v ph n t ch một cách thực tế v khách quan về ho t động bác ái xã hội của người Công giáo v sau đ c nh ng tham vấn cụ th cho nh nước v các t ch c, cá nh n của người Công giáo đ không ng ng n ng cao khả n ng g p s c cho xã hội phát tri n nh ng l ch vực an sinh xã hội 2. P vi i u - Ph m vi về không gian: đề t i n y sẽ nghi n c u trường hợp Đ a phận H Nội - Ph m vi về thời gian: tập trung nghi n c u t n m 1990 cho đến nay, c th n i đ y l một cái mốc đánh dấu sự hội nhập của xã hội Việt Nam n i chung t o tiền đề cho các ho t động bác ái xã hội của người Công giáo c cơ hội được dấn th n phục vụ cho qu hương đất nước Đ t đ nhìn nhận l i nh ng kh kh n thách th c v đ c biệt nh ng thuận lợi cho việc thực hiện x vụ n y của Giáo hội Công giáo 2
3. Câu ỏi i u và iả t u ết i u Đ bám sát v o mục ti u của luận v n tôi xin đưa ra các c u hỏi nghi n c u cơ bản l m tr ng t m trong nghi n c u: - Ho t động bác ái xã hội của người Công Giáo Việt Nam được t ch c như thế n o trong bối cảnh giáo hội t i đ a phương? - Đ u l nh ng nguy n nh n v mục đ ch thúc đ y người Công Giáo tham gia các ho t động bác ái xã hội? - Nh ng yếu tố n o l m ảnh hưởng tới quá trình tham gia các ho t động bác ái xã hội của người Công Giáo Việt Nam? Đ trả lời cho nh ng c u hỏi n y, tôi xin đưa ra nh ng giả thuyết nghi n c u, nh ng giả thuyết n y sẽ được ki m ch ng thông qua quá trình thu thập, sử l v ph n t ch d liệu trong nghi n c u a. Ho t động bác ái xã hội của người Công Giáo Việt Nam được t ch c th nh một hệ thống với sự linh ho t đáp ng nh ng nhu cầu của con ng ơi trong xã hội v bối cảnh đ a phương Mỗi giáo x c ho n cảnh cụ th của mình ch nh vì vậy ho t động bác ái xã hội c sự khác biệt gi a các giáo x thuộc vùng trung t m, ngo i vi th nh phố hay nông thôn n c nh đ , về m t thời gian cũng cho thấy sự linh ho t trong các ho t động bác ái xã hội của người công giáo cũng linh ho t đ phù hợp với t ng thời kỳ b. C rất nhiều nguy n nh n v mục đ ch khác nhau đ thực hiện nh ng công việc bác ái xã hội nhưng c th gộp l i th nh 2 nguy n nh n cơ bản đ ch nh l : lời r n d y của Thi n Chúa v Giáo hội thông qua hệ thống kinh sách b n c nh nh ng kh kh n của cuộc sống con người cần được giải quyết Với một mục ti u l tốt đời đẹp đ o, sống phúc m gi a lòng d n tộc c. n c nh nh ng yếu tố mang t nh chủ quan như: sự nhiệt huyết tham gia các ho t động bác ái xã hội của t n h u, công tác t ch c v nguồn kinh ph tự huy động c giới h n Chủ yếu l nh ng yếu tố t b n 3
ngo i đ c biệt l ch nh sách của nh nước, việc thực thi ch nh sách với các t ch c tôn giáo n i chung v n i ri ng với t ch c ho t động của người Công Giáo, trong thực tế ở mỗi một đ a b n (ở đ y muốn n i trong ph m vi cấp giáo x ) l i c một ho n cảnh ri ng tùy thuộc v o mối quan hệ gi a giáo x v ch nh quyền đ a phương 4. Phƣơ p áp i u Đ a b n khảo sát nghi n c u được ch n lựa theo ti u ch bao quát v t nh đ i diện cao, l một giáo phận c ph n bố tr n ph m vi của hai tỉnh th nh l H Nội v H Nam, bao gồm cả khu đô th , vùng ven v nông thôn, hơn thế n a nơi đ y l i l trung t m của giáo tỉnh H Nội Đ thực hiện khảo sát thực đ a tôi sẽ ch n ra 4 đ a đi m ch nh l : Trung T m Mục Vụ giáo phận (cụ th l ban quản l ho t động bác ái xã hội), cơ quan quản l các ho t động bác ái xã hội của giáo phận đ t đ hướng đến ho t động của các nh m v thực hiện điền dã n c nh đ l : Giáo x ch nh tòa l đ i diện cho vùng trung t m đô th v cận kề với cơ quan đầu não, một giáo x đ i diện cho vùng ven đô nơi giao thoa gi a vùng đô th v nông thôn V một giáo x vùng ngo i th nh đ i diện cho vùng nông thôn ngo i th nh M c dù nghi n c u n y sử dụng chủ yếu nh ng phương pháp đ nh t nh, nhưng đ đảm bảo về thời gian v t nh khách quan khoa h c chúng tôi vẫn tiến h nh ch n mẫu c chủ đ ch, với nh ng trường hợp nghi n c u mở rộng Mẫu nghi n c u ph n lo i v ph n t ch dựa tr n các ti u ch mang t nh đ i diện về giới, về độ tu i, về trình độ h c vấn, về hội đo n v về ch c vụ trong việc tham gia v quyết đ nh tới các ho t động bác ái xã hội của người Công giáo Trong 4 đ a đi m ch n đ nghi n c u mỗi đ a đi m sẽ c t nhất 5 mẫu đ thực hiện phỏng vấn s u, như vậy c t ng số mẫu phỏng vẫn s u dự kiến l 20 cụ th như sau: 4
- Trung T m Mục Vụ giáo phận (cụ th l ban quản l ho t động bác ái xã hội), cơ quan quản l các ho t động bác ái xã hội của giáo phận: sẽ phỏng vấn 1 Linh mục phụ trách, 2 trợ l , v 3 th nh vi n tham gia cấp giáo phận - Giáo x chính tòa: sẽ phỏng vấn 1 linh mục quản x , 2 ông ban h nh giáo v 3 người giáo d n tham gia - Giáo x C Nhuế: phỏng vấn 1 linh mục quản x , 2 ông ban h nh giáo v 3 người giáo d n tham gia - Giáo x Ng c Th : phỏng vấn 1 linh mục quản x , 2 ông ban h nh giáo v 3 người giáo d n tham gia Quan sát tham gia l phương pháp giúp tôi c th tiếp cận v thu thập nhiều thông tin khác nhau trong ho t động bác ái xã hội t i đ a b n nghi n c u, l một người đã t ng tham gia nhiều ho t động bác ái xã hội của người Công Giáo giúp tôi tự tin hơn trong quá trình thực hiện thu thập thông tin bằng phương pháp n y m c dù thời gian đ thực hiện đòi hỏi t i đ a b n nghi n c u l không t Tôi sẽ tham gia v o các ho t động bác ái xã hội của giáo phận trong tư cách l một th nh vi n tham gia, m c dù thời gian nghi n c u không đủ 1 n m đ c th tham gia v o các ho t động trong 1 n m phục vụ, nhưng tôi sẽ khắc phục vấn đề thời gian n y bằng cách trao đ i nhiều hơn với các th nh vi n cùng tham gia v nh ng người c trách nhiệm đ hi u rõ hơn về các ho t động bác ái xã hội trong chu kỳ 1 n m Việc đ ng k tham gia các ho t động bác ái xã hội ở 4 đ a đi m nghi n c u sẽ giúp tôi tham gia trực tiếp v o, mỗi đ a đi m nghi n c u c 2 đợt tham gia trong 2 ng y Như vậy tôi sẽ c khoảng 8 đợt quan sát tham gia các ho t động bác ái xã hội t i Giáo phận H Nội, trong khoảng thời gian nghi n c u tôi sẽ ngẫu nhi n tham gia t i mỗi giáo x đã ch n nghi n c u 5
Đ thu thập số liệu thông tin đầy đủ v cần thiết phục vụ cho việc ph n tích và trả lời nh ng c u hỏi nghi n c u đã đ t ra chúng tôi sử dụng phương pháp thu thập v xử l d liệu đ nh t nh v đ nh lượng kết hợp Điều n y cho phép chúng tôi thực hiện nh ng cuộc phỏng vấn s u với người cung cấp thông tin b n c nh việc ki m ch ng v tra c u t i liệu thư t ch, kinh thánh, các v n bản t o tiền đề cho các ho t động bác ái xã hội, nh ng con số thống k của các cấp quản l c th thu thập được thông qua t i liệu v các v n bản giúp quá trình phần t ch nghi n c u n y c ng ch t chẽ v thuyết phục hơn Như vậy, ngo i nh ng d liệu đ nh t nh như ghi chép điền dã, ghi chép phỏng vấn v gỡ b ng, ghi chép t ng hợp thông tin thư t ch chúng tôi c tham v ng c được số d liệu đ nh lượng thông qua các t i liệu thu thập t v n phòng bác ái xã hội của giáo phận v các giáo x mẫu đ ki m tra, đ nh hướng v ph n t ch n c nh đ chúng tôi sử dụng phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (PRA) với đ c t nh l sự tham gia của cộng đồng được sử dụng ph biến trong nghi n c u phát tri n, m c dù đ y l một báo cáo khoa h c không chỉ đơn thuần l một đánh giá nhanh nhưng sử dụng phương pháp n y giúp chúng tôi tiết kiệm thời gian trong việc phát hiện m ng lưới ho t động, nh ng yếu tố chi phối v đ c biệt sử dụng công cụ sơ đồ nguồn lực đ phát hiện v mô tả l i cấu trúc của ho t động bác ái xã hội của người công giáo Dự kiến thực hiện một cuộc thảo luận nh m với sự tham gia của các th nh vi n ở giáo phận v 3 giáo x , 4 cuộc thảo luận nh m cùng tham gia t i 4 đ a đi m nghi n c u, mỗi nhóm c t 5 đến 8 người bao gồm 2 người l m công tác t ch c v 3 đến 5 người l th nh vi n tham gia Đ tham gia v o việc mô tả v vẽ l i sơ đồ ho t động của các ho t động bác ái xã hội t đ tìm hi u về nguy n nh n v mục đ ch của các ho t động đ 6
5. Bố ụ ủ luậ v Đ trả lời cho nh ng vẫn đề nghi n c u đã được đ t ra, ngo i phần dẫn luận v kết luận, bố cục của luận v n dự kiến bao gồm 3 chương: ƣơ 1: Trình bày nh ng vấn đề l luận v khái quát về ho t động bác ái xã hội của người Công giáo ƣơ 2: Trình bày về thực tr ng ho t động bác ái xã hội của người Công giáo Đ a phận H Nội ƣơ 3: Ph n t ch động cơ v yếu tố tác động tới ho t động bác ái xã hội 7
ƣơ 1: N N VẤN L LU N V QU T V O T N B X N Ƣ N O 1.1. á ái iệ Bá ái: Agape trong tiếng hy l p c v trong tiếng Anh l Charity theo T đi n Công giáo ph thông c ngh a l hình th c y u thương đi n hình nhất của Ki-tô giáo, Đ c Ki-tô đã dùng t n y đ mô tả tình y u gi a ba ngôi Thi n Chúa Đ cũng l tình y u người truyền cho các môn đệ phải d nh cho nhau (Ga 13,34-35) Một tình y u ho n to n v tha, không tìm tư lợi m chỉ mưu cầu vì lợi ch của người khác v biết chia sẻ với người khác Trong ph m vi nghi n c u của đề t i n y các ho t động an sinh xã hội c th hi u chung với một khái niệm l bác ái hay bác ái xã hội chỉ các ho t động hỗ trợ cá nh n hay t ch c của người công giáo nhằm đ ng g p cho sự phát tri n của con người v xã hội iáo p ậ : Tiếng Latin c ngh a l dioecesis, hay đầy đủ hơn l giáo phận ch nh tòa, l một đơn v lãnh th gồm nhiều giáo x (x đ o) hay giáo h (h đ o), dưới quyền cai quản của một Giám mục Trong Giáo hội Công giáo Rôma, giáo phận được coi l một giáo hội nhỏ ở đ a phương dưới quyền của một Giám mục (bishop) Một giáo phận c v tr đ c biệt trong l ch sử thường mang t n danh dự l t ng giáo phận dưới quyền một t ng Giám mục Nhiều giáo phận v t ng giáo phận l n cận nhau thường nh m l i th nh giáo tỉnh (ecclesiastical province) Theo Giáo luật 1983 - dùng t ng của Công đồng Vatican II - thì giáo phận l "một bộ phận d n Chúa được trao ph cho một Giám mục ch n dắt, với sự cộng tác của linh mục đo n " Còn theo đ nh ngh a của Hội đồng Giám mục thì "Giáo phận l các d n Chúa được trao ph cho một Giám mục coi s c Theo ngh a rộng, l vùng lãnh th tương ng (với số d n Chúa đ )" Giáo phận thường mang t n đ a đi m nơi đ t tòa Giám mục v nh thờ ch nh tòa V o n m 2003, Giáo hội Công giáo Rôma c 569 t ng 8
giáo phận v 2 014 giáo phận2. Trong nghi n c u n y Giáo phận H Nội, Đ a phận H Nội hay còn g i l T ng giáo phận H Nội c chung một ngh a như nhau đ chỉ giáo hội Công giáo t i đ a phương H Nội v vùng l n cận N p ụ vụ: Trong cuộc sống thường nhật con người đã đ t ra cho mình nh p điệu xoay vần của thời tiết cố đ nh: xu n-h -thu-đông Nên trong đời sống đ o đ c, đời sống Phụng vụ, cũng đ t ra một chu kỳ nhất đ nh là các Mùa, đ nhờ cái khả giác, nhưng đầy thánh thi ng đ giúp người t n h u cũng di n đ t được phần n o n chúa C u Độ qua các nghi th c, lời n i, tiếng hát.., nh ng di n tiến n y được người Công giáo g i l chu kỳ của N m Phụng Vụ Vậy chu ky mới của n m Phụng Vụ được khởi đầu bằng Chúa nhật th Nhất mùa v ng v kết thúc v o l Chúa Kitô, Vua vũ trụ Giáo hội chia một chu kỳ Phụng vụ gồm n m mùa: Mùa V ng l mùa chu n b l Giáng Sinh, trong đ - k nh nhớ việc Con Thi n Chúa đến lần th nhất với lo i người, v a l mùa m qua việc k nh nhớ này, các tín h u hướng lòng trong đợi chúa Kitô đến lần th hai trong ng y tận thế Vì hai l do n y Mùa V ng được coi như mùa sốt sáng và hân hoan trông đợi" Mùa V ng l hy v ng thì Mùa Giáng Sinh l mùa thực hiện điều m Mùa V ng đang hướng tới L chúa Giáng Sinh th hiện lời chúa h a sau khi nguy n t ph m tội, sẽ ban Đấng C u Thế đến, mang l i cho nh n lo i một k nguyên mới: k nguy n C u Độ n C u Độ của Đ c Kitô phải trở th nh ơn c u độ của mỗi người. Mùa Chay nhằm chu n b cử h nh l Phục sinh với t m tình sám hối nn n ốn mươi ng y Mùa chay v Tuần Thánh l thời gian đ c biệt m Giáo hội dùng đ giúp các t n h u suy niệm về nh ng kh a c nh huyền nhiệm 2 Niên giám thống k của Giáo hội Công giáo n m 2003 (https://www.catholic.org.tw/vntaiwan/03news/giaohoi.htm) 9
nhất của cuộc sống như: Th n phận yếu đuối v tội lỗi của con người, sự hoán cải nội t m, đời sống đền tội, ngh a của thử thách, th n phận nô lệ v giải ph ng, giao ước tình y u v phản bội, đau kh v hy sinh , cuối cùng l cái Chết v Phục sinh như l lời giải đáp cho vấn đề gay cấn nhất của đời sống: sự chết v cái gì b n kia sự chết? Mùa Phục Sinh kéo d i n m mươi ng y t l Chúa Nhật Phục sinh đến l Chúa Thánh Thần Hiện xuống được cử h nh trong niềm h n hoan, phấn khởi như một ngày l duy nhất, hơn thế, như một đ i Chúa Nhật m ng Đ c Ki-tô t cõi chết sống l i Mùa Thường Niên: Trong các tuần l Mùa Thường Ni n không c cử h nh một kh a c nh n o đ c biệt về m u nhiệm Chúa Kitô nhưng l i tôn k nh ch nh Mầu nhiệm Chúa Kitô trong to n bộ, nhất l trong các ng y Chúa Nhật (Mùa Thường Ni n thường gồm c 33 hay 34 Chúa Nhật v kết thúc bằng l Chúa Kitô - Vua vũ trụ. N t á l n m to n xá, t c l thời đi m được qui đ nh đ các Ki-tô h u hoán cải, hòa giải, hiệp thông hầu đ n nhận ơn c u độ của Thi n Chúa một cách đ c biệt hơn C t thời Cựu Ước, N m Thánh được tiếp tục trong l ch sử Hội Thánh Hội Thánh đã cử h nh n m thánh đầu ti n v o n m 1300, v t n m 1470, c 25 n m cử h nh n m thánh một lần, g i l thường kỳ Ngoài ra, còn c nh ng n m thánh đ c biệt k niệm nh ng biến cố tr ng đ i trong l ch sử c u độ tu hay còn g i l nh dòng l một t ch c, trong đời sống của Giáo hội Công giáo, được th nh lập do nh ng người tự nguyện sống chung với nhau trong một cộng đo n g i l Tu viện (Couvent) hay Ðan viện (Monastère) nếu l Dòng tu c gốc n tu đ cùng nhau phục vụ Thi n Chúa v tha nhân. 10
Dòng tu n o cũng c một mục đ ch l sống tr n vẹn v cao độ Tin M ng của Ð c Kitô, chủ yếu với ba quyết t m (ba lời khấn): khiết t nh (không lấy vợ, lấy chồng, không tìm thú vui th xác), nghèo kh , (không gi t i sản ri ng) v v ng phục (luôn l m theo lệnh của bề tr n) Dòng tu đầu ti n ở Việt Nam l Dòng n Mến Thánh Giá được th nh lập n m 1670 ở miền ắc v 1671 ở miền Nam: Dòng ho n to n do người Việt Nam v cho người Việt Nam 1.2. L s i u vấ Cho đến nay nghi n c u về các t ch c tôn giáo n i chung v đ c biệt nh ng nghi n c u về Công giáo ở Việt Nam n i ri ng l ph biến v ng y c ng được quan t m nghi n c u bởi các nh khoa h c trong nước v tr n thế giới C th n i, nh ng tư liệu đầu ti n về Công giáo Việt Nam ch nh l nh ng nhật k , nh ng ghi chép của các nh truyền giáo Phương T y về nh ng ng y truyền giáo t i Việt Nam, nh ng ghi chép của h n i về v n h a, về phong tục của người Việt, ở nh ng nơi bắt đầu l cửa sông cửa bi n, nơi m nh ng người nông d n tuy nghèo kh nhưng luôn tin rằng c Đấng T o H a m h g i l “ông trời” đ l niềm tin v o Thượng Đế m các nh truyền giáo g i đ l “mảnh đất tốt” đ loan truyền đ o Chúa. Nh ng b i viết, nh ng nghi n c u bắt đầu t ch nh nh ng người l linh mục, l t n đồ công giáo Việt Nam th nh đ t như Hồng Lam với lịch sử Đạo Thiên Chúa Giáo ở Việt Nam, được xuất bản n m 1944, đ y c th n i l một t i liệu l u đời viết về quá trình truyền đ o v o Việt Nam t nh ng ng y đầu v trải qua các thời kỳ phát tri n t cách nhìn của một người Công giáo Việt Nam Cũng với chủ đề n y, Linh mục Nguy n Hồng với Lịch sử truyền giáo ở Việt Nam, xuất bản n m 1959, Linh mục ùi Đ c Sinh: Lịch sử giáo hội Công giáo, xuất bản n m 1972 Đáng k đến l nh ng b i viết, nh ng nghi n c u của linh mục Trương á Cần: Công giáo Đàng Trong thời Giám mục Pigneau (1771-1799), Tủ 11
sách Đ i kết, n m 1992 v nhất l bộ sách L ch sử phát tri n Công giáo ở Việt Nam, tập I v tập II, nh xuất bản Tôn giáo H Nội v o n m 2008 Nh ng t i liệu n y, đ c biệt l của tác giả Trương á Cần được xem l nh ng tác ph m tr n vẹn mang t nh l ch sử v các quá trình phát tri n của Đ o Công giáo t i Việt Nam trải qua các thời kỳ, n cũng cho chúng ta thấy cách nhìn của ch nh nh ng người trong cuộc về tôn giáo của mình dưới con mắt l ch sử khoa h c Cũng tiếp cận dưới quan đi m l ch sử nhưng ở một chỗ đ ng khác, đ ch nh l nh ng tác giả, nh ng nh nghi n c u khoa h c về tôn giáo, ch u ảnh hưởng nh ng giai đo n th ng trầm của đất nước nhưng vẫn c rất nhiều nghiên c u khoa h c về l ch sử Công giáo như Đỗ Quang Hưng: Một số vấn đề về lịch sử Thiên Chúa giáo ở Việt Nam, xuất bản n m 1991 Nguy n Thanh Xuân: “Công giáo”, in trong Một số tôn giáo ở Việt Nam, n m 1993 Nguy n Quang Hưng: Người Công giáo Việt Nam những tháng đầu sau Cách mạng tháng Tám T p ch Nghi n c u Tôn giáo, số 3, 2002 Nh ng b i viết n y cho chúng ta nhìn nhận l ch sử Công giáo dưới nhãn quan l ch sử khoa h c một hướng nhìn khác về l ch sử Công giáo. Đáng chú l tác ph m lư c sử Giáo ph n à Nội 16 6-1954 của Nguy n Khắc Xuy n được xuất bản v o n m 1994 được cho l một trong nh ng d liệu quan tr ng khi nhắc tới cộng đồng công giáo t i H Nội dưới g c độ l ch sử Khoa h c ng y c ng phát tri n, đ c biệt t sau đ i mới, ở Việt Nam khoa h c đã c nh ng bước phát tri n hơn nhờ giao lưu v h c hỏi nền khoa h c ti n tiến tr n thế giới, ng y c ng c nhiều cách tiếp cận nghi n c u về Công giáo hơn, nh ng cách tiếp cận n y mở rộng t nh ng nghi n c u về cấu trúc v t ch c Công giáo như Nguy n Hồng Dương với nghi n c u về Làng Công giáo Lưu Phương-Ninh Bình từ năm 18 9 đến năm 1945, n m 1997 v đ c biệt l nghi n c u về Đời sống đạo c a người d n theo đạo Công giáo ở 12
thành phố à Nội và thành phố Ch Minh được in trong T p ch xã hội h c số 1(49),1995 l một công trình mô tả ch n thực đời sống đ o của người d n Công giáo Nguy n Phú Lợi nghi n c u về “Cơ cấu tổ chức xã hội - Tôn giáo trong một số làng Thiên Chúa giáo Kim Sơn - Ninh Bình nửa sau thế kỷ XIX đến nửa sau thế kỷ XX ” , N m 1999 i viết về Một số đặc điểm tổ chức xứ, họ đạo Công giáo ở Việt Nam, t p ch nghi n c u tôn giáo, n m 2013 Đ c biệt l nghi n c u về hai cộng đ ng công giáo di cư năm 1954 tại Nam Bộ của Nguy n Đ c Lộc được k đến như l một nghi n c u dưới nhiều cách tiếp cận khác nhau Nh ng cách tiếp cận mới về quan hệ gi a tôn giáo v v n h a: tác giả Trương Sỹ Hùng viết một cuốn sách c tựa đề Tôn giáo và văn hóa được xuất bản n m 2007 cho thấy nh ng vấn đề l thuyết về nghi n c u quan hệ gi a tôn giáo ở Việt Nam, Ph m Huy Thông: Ảnh hưởng c a văn hóa Việt với Công giáo Việt Nam, t p ch nghi n c u tôn giáo, số 8, 2013 Lương Th Thu Hường: Vai trò c a tôn giáo trong bối cảnh toàn cầu hóa, t p ch nghi n c u tôn giáo, số 5, 2013 Nh ng tác giả n y tiếp cận v n h a v tôn giáo t ch nh trong bối cảnh của đất nước Trong khi đ , Nguy n Quang Hưng c xu hướng tiếp cận tôn giáo v v n h a t ch nh nh ng ch nh sách của Vatican, qua b i viết Công đ ng Vatican II và quan hệ công giáo – d n tộc ở Việt Nam nhìn từ góc độ văn hoá – tôn giáo được in trong nguyệt san “Công giáo v D n tộc , th nh phố Hồ Ch Minh, tháng 1 n m 2006, tác giả cho thấy nh ng sự tiến tri n xuất phát t nh ng cải cách của giáo hội Nh ng nghi n c u về mối quan hệ gi a tôn giáo v v n h a n i chung v v n h a d n tộc n i ri ng l một đề t i được nhiều h c giả nghi n c u với nh ng tiếp cận đa chiều n c nh đ l nh ng nghi n c u mang t nh l luận thông qua nh ng l thuyết l phương pháp nghi n c u về tôn giáo Ti u bi u c Quá trình hình 13
thành và nội hàm Công giáo đ ng hành cùng d n tộc, t p ch nghi n c u tôn giáo, số 5,6, 2013 của tác giả Nguy n Hồng Dương một c y đ i thụ nghi n c u về tôn giáo, đ c biệt ông l một chuy n gia nghi n c u về Công giáo ch nh thống t quan đi m của nh nước về tôn giáo v d n tộc Khác với nh ng b i viết mang t nh h c thuật dưới g c nhìn của các ng nh khoa h c cũng như khoa h c li n ng nh, nh ng thông điệp v t i liệu được ph biến trong to n Giáo hội Công giáo của các Giáo Ho ng, nh ng thông điệp trực tiếp hay gián tiếp li n quan đến việc thực thi bác ái của người Công Giáo khắp nơi Kế đến l nh ng thư chung, nh ng t i liệu hướng dẫn của Hội đồng giám mục Việt Nam, của Đ c t ng giám mục T ng giáo phận H Nội được lưu h nh v ph biến rộng rãi cho m i th nh phần trong Giáo hội Công Giáo n i chung v cho các th nh phần d n Chúa t i T ng giáo phận H Nội Nh ng t i liệu n y n i chung c cái nhìn mang t nh Thần h c Công Giáo nhằm giáo huấn, c vũ v hướng dẫn các t n đồ thực thi bác ái theo đúng tinh thần của giáo hội qua lời d y của ch nh Thi n Chúa trong Kinh Thánh Nguồn t i liệu nay tuy thống nhất với nhau về tư tưởng thần h c nhưng đ phục vụ đắc lực cho ho n cảnh ri ng của t ng đ a phương n n c nh ng di n tả v đường hướng cụ th cho phù hợp V dụ, T ng Giáo Phận H Nội thuộc miền bắc Việt Nam c thời tiết 4 mùa, vì thế c v o d p l giáng sinh các giáo x trong T ng Giáo Phận H Nội l i quy n g p cho nh ng chương trình hướng tới n no m c ấm cho các anh em d n tộc thi u số miền núi theo lời k u g i của người cha chung giáo phận Ngo i nh ng thông điệp v b i viết mang t nh hướng dẫn mục vụ còn c nh ng b i viết mang t nh ph n t ch v giải th ch cho m i th nh phần trong giáo phận biết về ngh a v mục đ ch của việc thực thi bác ái xã hội đ ng y c ng c nhiều người tham gia v o công việc n y 14
T nh ng v tr khác nhau, người trong cuộc, nh nghi n c u, với nh ng cách tiếp cận khác nhau về l ch sử, v n h a, cấu trúc v l luận hay thông điệp giáo huấn v hướng dẫn, nh ng b i viết tr n đ y đã cho chúng ta một cách nhìn tương đối ho n chỉnh khi tiếp cận nghi n c u tôn giáo, đ c biệt nghi n c u về Công giáo t i Việt Nam Thế nhưng, b n c nh sự ca ngợi các công trình của nh ng tác giả đi trước chúng ta cũng cần chỉ ra nh ng h n chế đ tiếp tục phát tri n nh ng nghi n c u nhằm l m sáng tỏ v b sung cho khoa h c về nghi n c u tôn giáo Hầu hết các nghi n c u về tôn giáo đều tiếp cận l ch sử hay đơn thuần l mô tả l i, h n chế của nh ng nghi n c u Công giáo theo hướng l ch sử l mang t nh chủ quan của ch nh nh ng người l t n đồ hay ch c sắc Công giáo, ngay cả nh ng nghi n c u theo hướng l ch sử của các nh khoa h c không phải l người Công giáo cũng ch u ảnh hưởng rất nhiều t các tác ph m của người trong cuộc, bởi l ch sử thường dựa v o nh ng tư liệu trong khi đ nh ng b i viết, nh ng tư liệu ban đầu hầu hết l do các nhà truyền giáo hay nh ng linh mục Công giáo đ l i, đ y ch nh l đi m h n chế của nh ng nghi n c u dưới ng c nhìn l ch sử về Công giáo. Nh ng tác giả nghi n c u thực đ a về v n h a, t ch c của Công giáo m c dù c nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau nhưng nhìn chung trong nh ng báo cáo khoa h c vẫn chỉ l mô tả l i nh ng gì trong thực tế, chưa c nhiều ph n t ch v giải th ch nh ng hiện tượng, nh ng h nh vi, nh ng t ch c tôn giáo M c dù vẫn c nh ng nghi n c u đáp ng được nh ng y u cầu đ như Luận án tiến s của Nguy n Đ c Lộc về hai cộng đồng Công giáo di cư 1954 ở Nam ộ Tác giả đã sử dụng nhiều phương pháp khác nhau trong quá trình tiếp cận nghi n c u, thu thập v xử l d liệu, bao gồm cả đ nh t nh v đ nh lượng Trong nghi n c u của mình, tôi sẽ tiếp tục nh ng hướng tiếp cận 15