Luận văn Thạc sĩ Nông nghiệp: Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh

Chia sẻ: Xedapbietbay Xedapbietbay | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là đánh giá vai trò của các yếu tố khí hậu chính (nhiệt độ, ẩm độ không khí, lượng mưa và các điều kiện thời tiết đặc biệt) ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch. Đánh giá thực trạng sản xuất và phát triển cây bưởi Phúc Trạch (trình độ canh tác, sâu bệnh hại,…)

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Nông nghiệp: Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN HỮU HÙNG ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG SẢN XUẤT BƯỞI PHÚC TRẠCH TẠI HUYỆN HƯƠNG KHÊ, TỈNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG HUẾ - 2018 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN HỮU HÙNG ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG SẢN XUẤT BƯỞI PHÚC TRẠCH TẠI HUYỆN HƯƠNG KHÊ, TỈNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG Mã số: 8620110 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ TIẾN DŨNG HUẾ - 2018 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố. Hà Tĩnh, ngày tháng 8 năm 2018 Học viên thực hiện Nguyễn Hữu Hùng PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ii LỜI CẢM ƠN Để luận văn này đạt kết quả tốt đẹp, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân. Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến tất cả các cá nhân và cơ quan đã tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Trước hết tôi xin gửi tới các thầy cô khoa Nông học, Trường Đại học Nông Lâm Huế lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe và lời cảm ơn sâu sắc. Với sự quan tâm, dạy dỗ, chỉ bảo và hướng dẫn tận tình chu đáo của thầy cô, đến nay tôi đã có thể hoàn thành luận văn, đề tài: “Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh”. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới thầy giáo TS. Lê Tiến Dũng đã quan tâm giúp đỡ, hướng dẫn tôi hoàn thành tốt luận văn này trong thời gian qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Trường Đại học Nông Lâm Huế, Phòng Đào tạo Sau đại học, các Phòng chức năng của nhà Trường; sự tạo điều kiện thuận lợi của lãnh đạo Văn phòng Điều phối thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới tỉnh Hà Tĩnh, UBND huyện Hương Khê, lãnh đạo các xã Phúc Trạch, Hương Trạch và bà con nông dân đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện đề tài này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn sự động viên và hỗ trợ tận tình của gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Với điều kiện thời gian cũng như kinh nghiệm còn hạn chế, luận văn này không thể tránh được những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của quý thầy cô để tôi có điều kiện bổ sung, nâng cao kiến thức của mình, phục vụ tốt hơn công tác thực tế sau này. Xin trân trọng cảm ơn! Học viên Nguyễn Hữu Hùng PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iii TÓM TẮT Bưởi Phúc Trạch có tên khoa học là Citrus grandis L. Osbeck là giống bưởi đặc sản bản địa của huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Giai đoạn 2000 - 2010, năng suất giống bưởi Phúc Trạch suy giảm rõ rệt, hoa ra nhiều nhưng tỷ lệ đậu quả rất thấp, thậm chí không đậu quả. Đặc biệt là hiện tượng mất mùa xảy ra trong gần 10 năm liên tục đã khiến người dân không yên tâm đầu tư chăm sóc, một số hộ gia đình chặt bỏ cây bưởi hoặc đưa các loại cây trồng khác như cây Trầm Hương, cây Keo,... vào trồng xen trong vườn. Thực trạng trên đã làm nhiều vườn bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê suy thoái nghiêm trọng, cây sinh trưởng kém, sâu bệnh gây hại nặng,... diện tích trồng bưởi suy giảm với tốc độ nhanh. Giai đoạn gần đây tốc độ phát triển về diện tích của cây bưởi Phúc Trạch tăng lên một cách nhanh chóng. Đề tài “Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh” với mục tiêu đánh giá vai trò của các yếu tố khí hậu chính (nhiệt độ, ẩm độ không khí, lượng mưa và các điều kiện thời tiết đặc biệt) ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch; hiện trạng sản xuất; đánh giá tình hình sâu bệnh hại. Từ đó đề tài tập trung các nội dung: (1) Điều tra thu thập số liệu về khí tượng, thủy văn và đánh giá vai trò của các yếu tố chính tới sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch; (2) đánh giá thực trạng sản xuất và phát triển cây bưởi Phúc Trạch; (3) đánh giá tình hình sâu, bệnh hại trên cây bưởi Phúc Trạch; (4) Điều tra, thu thập kết quả của các đề tài, dự án đã thực hiện; (5) phỏng vấn, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của nhân dân trồng bưởi Phúc Trạch. Kết quả điều tra thu thập số liệu khí tượng thủy văn và điều tra 100 hộ sản xuất bưởi Phúc Trạch tại xã Phúc Trạch và xã Hương Trạch, huyện Hương Khê cho thấy: - Xét một cách tổng quan điều kiện khí hậu ở Hương Khê phù hợp cho sinh trưởng, pháp triển của cây bưởi Phúc Trạch. Khi lấy trị số trung bình các chỉ tiêu nhiệt độ, ẩm độ không khí ở giai đoạn bưởi Phúc Trạch mất mùa nghiêm trọng (từ 2000 đến 2005), giai đoạn phục hồi năng suất (từ 2006 đến 2010) và giai đoạn năng suất tăng nhanh trở lại (2011 - 2018) không có sự sai khác đáng kể, chứng tỏ sự thay đổi của nhiệt độ, ẩm độ không khí trong 18 năm tại Hương Khê là không nhiều. Sự sai khác chỉ thể hiện ở lượng mưa trung bình các tháng 1 đến tháng 4, giai đoạn cho quả lớn hơn giai đoạn bưởi Phúc Trạch mất mùa. Khí hậu, đặc biệt là nhiệt độ, ẩm độ có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình ra hoa, đậu quả của cây bưởi Phúc Trạch tại Hương Khê - Hà Tĩnh. - Bưởi Phúc Trạch là giống cây ăn quả có diện tích lớn nhất trong cơ cấu cây ăn quả tại Hương Khê, chiếm 51,4% tổng diện tích cây ăn quả, được trồng ở tất cả các xã, PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iv thị trấn của huyện, các xã trồng tập trung là: Phúc Trạch (370 ha); Hương Trạch (302 ha); Lộc Yên (218,9 ha); Hương Thủy (200 ha); Hương Đô (180 ha); - Kỹ thuật canh tác của người dân trồng bưởi Phúc Trạch tại địa bàn Phúc Trạch và Hương Trạch đã phần nào đáp ứng các chuẩn mực về kỹ thuật và khá phổ biến trong các hộ dân như tưới nước, làm cỏ chăm sóc, các phương thức canh tác, phòng trừ dịch hại... - Về tình hình sử dụng phân bón: 100% hộ dân tại 2 xã đều sử dụng phân hữu cơ, mức độ đầu tư phân hữu cơ của các hộ tại xã Hương Trạch cao hơn sơ với xã Phúc Trạch; 100% số hộ đều sử dụng phân vô cơ là phân tổng hợp NPK, liều lượng bón chủ yếu dao động từ 2 – 4 kg/cây/năm. - Giống bưởi Phúc Trạch mẫn cảm với khá nhiều loại sâu, bệnh hại, trong đó có những loại sâu, bệnh hại rất nguy hiểm như: sâu nhớt, sâu đục thân, rệp sáp, ruồi đục quả, bệnh đốm đen, chảy gôm. Người dân ở 2 xã Phúc Trạch và Hương Trạch cơ bản đã nhận biết được các đặc trưng, triệu chứng gây hại dẫn tới việc phòng trừ đạt hiệu quả khá cao. - Biện pháp kỹ thuật thụ phấn bổ sung góp phần hiệu quả khắc phục hiện tượng ra hoa không đậu quả trên cây bưởi Phúc Trạch, giúp tăng năng suất, hiệu quả kinh tế của các vườn hộ. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii TÓM TẮT ................................................................................................................. iii MỤC LỤC ................................................................................................................... v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................viii DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ ix DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ ............................................................................ xi MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục tiêu................................................................................................................... 1 2.1. Mục tiêu tổng thể .................................................................................................. 1 2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 1 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiển .................................................................................. 2 3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................. 2 3.2. Ý nghĩa thực tiển................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................... 3 1.1. NGUỒN GỐC VÀ PHÂN LOẠI BƯỞI ............................................................... 3 1.2. PHÂN LOẠI THỰC VẬT .................................................................................... 4 1.3. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, TIÊU THỤ BƯỞI TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 5 1.3.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trên thế giới................................................. 5 1.3.2. Tình hình sản xuất, tiêu thụ bưởi ở Việt Nam ..................................................... 8 1.4. CÁC YÊU TỐ NGOẠI CẢNH ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA CÂY CÓ MÚI VÀ CÂY BƯỞI ........................................................... 12 1.4.1. Đất và dinh dưỡng............................................................................................ 12 1.4.2. Nhiệt độ không khí........................................................................................... 14 1.4.3. Ánh sáng .......................................................................................................... 15 1.4.4. Ẩm độ và lượng mưa ....................................................................................... 15 1.4.5. Gió ................................................................................................................... 16 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vi 1.5. NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH TRƯỞNG CÁC ĐỢT LỘC CỦA CÂY BƯỞI .................................................................................................................................. 16 1.6. NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CÂY BƯỞI PHÚC TRẠCH ............... 18 1.6.1. Nguồn gốc cây bưởi Phúc Trạch ...................................................................... 18 1.6.2. Đặc điểm hình thái của giống bưởi Phúc Trạch ................................................ 19 1.7. NHỮNG NGHIÊN CỨU NHẰM NÂNG CAO NĂNG SUẤT, PHẨM CHẤT CÂY CÓ MÚI VÀ CÂY BƯỞI ................................................................................. 20 1.7.1. Nghiên cứu kỹ thuật cắt tỉa và tạo hình ............................................................ 20 1.7.2. Nghiên cứu về thụ phấn, thụ tinh ...................................................................... 22 1.7.3. Nghiên cứu về khoanh vỏ ................................................................................. 25 1.7.4. Nghiên cứu về tỷ lệ C/N ................................................................................... 28 1.7.5. Nghiên cứu về dinh dưỡng ............................................................................... 31 1.7.6. Nghiên cứu về chất điều hòa sinh trưởng.......................................................... 34 1.7.7. Nghiên cứu về phòng trừ sâu, bệnh hại............................................................. 35 CHƯƠNG 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 37 2.1. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU........................................................... 37 2.1.1. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 37 2.1.2. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................... 37 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................... 37 2.2.1. Điều tra thu thập số liệu về khí tượng, thủy văn và đánh giá vai trò của các yếu tố chính tới sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch ............................................ 37 2.2.2. Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất và phát triển cây bưởi Phúc Trạch ........ 37 2.2.3. Điều tra, đánh giá về sâu, bệnh hại trên cây bưởi Phúc Trạch ........................... 37 2.2.4. Điều tra, thu thập kết quả của các đề tài, dự án đã thực hiện ............................. 37 2.2.5. Phỏng vấn, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của nhân dân vùng bưởi .................. 37 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................... 37 2.3.1. Điều tra thu thập bổ sung số liệu về khí tượng, thủy văn và đánh giá vai trò của các yếu tố chính tới sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch ............................... 37 2.3.2. Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất và phát triển cây bưởi Phúc Trạch ......... 37 2.3.3. Điều tra, đánh giá về sâu, bệnh hại trên cây bưởi Phúc Trạch ........................... 38 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vii 2.3.4. Điều tra, thu thập kết quả của các đề tài, dự án đã thực hiện ............................. 38 2.3.5. Phỏng vấn, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của nhân dân vùng bưởi .................. 38 2.4. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU.................................................................... 38 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ ĐIỀU TRA, NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................. 39 3.1. ĐIỀU TRA THU THẬP SỐ LIỆU VỀ KHÍ TƯỢNG, THỦY VĂN VÀ ĐÁNH GIÁ VAI TRÒ CỦA CÁC YẾU TỐ CHÍNH TỚI SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN CỦA BƯỞI PHÚC TRẠCH ...................................................................................... 39 3.1.1. Đặc điểm khí hậu vùng Hương Khê – Hà Tĩnh................................................. 39 3.1.2. Đánh giá vai trò của các yếu tố khí hậu đối với quá trình ra hoa, đậu quả ......... 44 3.2. ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG SẢN XUẤT VÀ PHÁT TRIỂN CÂY BƯỞI PHÚC TRẠCH ............................................................................................... 49 3.2.1. Vai trò của giống bưởi Phúc Trạch trong cơ cấu cây ăn quả của huyện Hương Khê tỉnh Hà Tĩnh ....................................................................................................... 49 3.2.2. Diễn biến diện tích, năng suất của giống bưởi Phúc Trạch................................ 51 3.2.3. Thực trạng canh tác bưởi Phúc Trạch của người dân: ....................................... 55 3.3. ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ VỀ SÂU, BỆNH HẠI TRÊN CÂY BƯỞI PHÚC TRẠCH ..................................................................................................................... 57 3.3.1. Thành phần sâu bệnh hại bưởi Phúc Trạch, xác định đối tượng hại chính và tác hại của chúng ............................................................................................................. 57 3.3.2. Sự ảnh hưởng của sâu bệnh hại đến năng suất .................................................. 60 3.3.3. Kết quả kiểm tra bệnh greening trên cây bưởi Phúc Trạch................................ 62 3.4. ĐIỀU TRA, THU THẬP KẾT QUẢ CỦA CÁC ĐỀ TÀI, DỰ ÁN ĐÃ THỰC HIỆN ......................................................................................................................... 65 3.5. PHỎNG VẤN, TÌM HIỂU TÂM TƯ, NGUYỆN VỌNG CỦA NHÂN DÂN TRỒNG BƯỞI .......................................................................................................... 67 CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 68 4.1. KẾT LUẬN ........................................................................................................ 68 4.2. KIẾN NGHỊ........................................................................................................ 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 70 PHỤ LỤC .................................................................................................................. 75 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
viii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 Ẩm độ KK Ẩm độ không khí 2 BVTV Bảo vệ thực vật 3 TTS Hàm lượng chất khô tổng số 4 HCVS Hữu cơ vi sinh 5 TT Thứ tự 6 TL Tỷ lệ PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Diện tích, năng suất và sản lượng bưởi trên thế giới ............................................. 5 Bảng 1.2. Diện tích, năng suất và sản lượng bưởi ở các châu lục và một số nước trồng bưởi chủ yếu trên thế giới đến năm 2016....................................................................................... 6 Bảng 1.3. Tình hình sản xuất cây bưởi ở Việt Nam giai đoạn 2007 - 2016 ........................... 9 Bảng 1.4. Giá trị xuất khẩu của cây có múi tại Việt Nam (2005 – 2012) ............................ 10 Bảng 1.5. Ảnh hưởng của khoanh vỏ tới sinh trưởng, phát triển của một số giống cây ăn quả trên thế giới ......................................................................................................................... 26 Bảng 1.6. Ảnh hưởng của việc khoanh vỏ đến một số chỉ tiêu chất lượng quả trên thế giới ............................................................................................................................................ 27 Bảng 1.7. Thang chuẩn phân bón lá cho cây có múi dựa vào phân tích lá........................... 32 Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu khí tượng tại Hương Khê - Hà Tĩnh ........................................... 40 Bảng 3.2. Nhiệt độ trung bình từ tháng 1 - tháng 5 (0C) ..................................................... 41 Bảng 3.3. Độ ẩm trung bình từ tháng 1 - tháng 5 (%)......................................................... 42 Bảng 3.4. Lượng mưa trung bình từ tháng 1 - tháng 5 (mm)............................................... 43 Bảng 3.5. Thời kỳ nở hoa của bưởi Phúc Trạch .................................................................. 44 Bảng 3.6. Nhiệt độ thời kỳ nở hoa bưởi Phúc Trạch năm 2006........................................... 45 Bảng 3.7. Nhiệt độ và ẩm độ không khí thời kỳ nở hoa năm 2007...................................... 46 Bảng 3.8. Nhiệt độ và ẩm độ không khí thời kỳ nở hoa năm 2008...................................... 47 Bảng 3.9. Nhiệt độ và ẩm độ không khí thời kỳ nở hoa năm 2016...................................... 48 Bảng 3.10. Nhiệt độ và ẩm độ không khí thời kỳ nở hoa năm 2018.................................... 49 Bảng 3.11. Cơ cấu giống cây ăn quả chính của huyện Hương Khê..................................... 50 Bảng 3.12. Diễn biến về diện tích, năng suất giống bưởi Phúc Trạch ................................. 52 Bảng 3.13. Tình hình sử dụng phân bón hữu cơ cho cây bưởi Phúc Trạch ......................... 55 Bảng 3.14. Tình hình sử dụng phân bón vô cơ cho cây bưởi Phúc Trạch ........................... 56 Bảng 3.15. Tỷ lệ các hộ áp dụng các biện pháp kỹ thuật chăm sóc vườn bưởi Phúc Trạch. 56 Bảng 3.16. Thành phần sâu bệnh hại bưởi Phúc Trạch và mức độ phổ biến của chúng ...... 58 Bảng 3.17. Mức độ ảnh hưởng của các loại sâu, bênh hại chính đến năng suất, chất lượng bưởi Phúc Trạch .................................................................................................................. 60 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
x Bảng 3.18. Kết quả kiểm tra bệnh greening ........................................................................ 63 Bảng 3.19. Tổng quan các đề tài, dự án triển khai tại huyện Hương Khê............................ 65 Bảng 3.20. Nguyện vọng của người dân trong phát triển cây bưởi Phúc Trạch .................. 67 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
xi DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình 3.1. Diễn biến diện tích bưởi Phúc Trạch ................................................................... 53 Hình 3.2. Diễn biến năng suất bưởi Phúc Trạch .................................................................. 53 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bưởi Phúc Trạch (Citrus grandis L. Osbeck) là giống bản địa của huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh, có lịch sử trồng trọt gần 200 năm, phân bố ở tọa độ địa lý từ 17050' đến 18026' vĩ độ Bắc và 105014' đến 105 053' kinh độ Đông, hiện được xếp là một trong những giống bưởi ngon nhất ở Việt Nam. Diện tích giống bưởi Phúc Trạch hiện nay khoảng 2.219,1 ha, được trồng chủ yếu ở các xã Hương Trạch, Hương Đô, Phúc Trạch, Gia Phố, Hương Thủy và Lộc Yên của huyện Hương Khê, trên các loại đất phù sa cổ, phù sa được bồi hoặc không được bồi hàng năm của hai con sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Từ thời Pháp thuộc, giống bưởi Phúc Trạch đã được nhận huy chương vàng trong cuộc thi cây trái ngon của các nước Đông Dương, ngày nay được các cơ quan ngoại giao của Việt Nam tại nước ngoài giới thiệu trên các trang website như một đặc sản của đất nước và con người Việt Nam. Thu nhập từ việc trồng bưởi Phúc Trạch luôn là một trong những nguồn chính của các hộ nông dân tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Giai đoạn 2000 - 2010, năng suất giống bưởi Phúc Trạch suy giảm rõ rệt, hoa ra nhiều nhưng tỷ lệ đậu quả rất thấp, thậm chí không đậu quả. Đặc biệt là hiện tượng mất mùa xảy ra trong gần 10 năm liên tục đã khiến người dân không yên tâm đầu tư chăm sóc, một số hộ gia đình chặt bỏ cây bưởi hoặc đưa các loại cây trồng khác như cây Trầm Hương, cây Keo,... vào trồng xen trong vườn. Thực trạng trên đã làm nhiều vườn bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê suy thoái nghiêm trọng, cây sinh trưởng kém, sâu bệnh gây hại nặng,... diện tích trồng bưởi suy giảm với tốc độ nhanh. Giai đoạn gần đây tốc độ phát triển về diện tích của cây bưởi Phúc Trạch tăng lên một cách nhanh chóng. Chính vì vậy việc triển khai đề tài “Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh” là một bước đi quan trọng, góp phần xác định các yếu tố hạn chế của hiện tượng suy giảm năng suất và đưa ra các biện pháp kỹ thuật nhằm nâng cao và ổn định năng suất, chất lượng giống bưởi Phúc Trạch, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn sản xuất giống bưởi Phúc Trạch tại địa phương. 2. Mục tiêu 2.1. Mục tiêu tổng thể Đánh giá được thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch và những nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất bưởi Phúc Trạch. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá vai trò của các yếu tố khí hậu chính (nhiệt độ, ẩm độ không khí, lượng mưa và các điều kiện thời tiết đặc biệt) ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của bưởi Phúc Trạch. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
2 - Đánh giá thực trạng sản xuất và phát triển cây bưởi Phúc Trạch (trình độ canh tác, sâu bệnh hại,…) 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiển 3.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp các dẫn liệu khoa học cho việc đánh giá hiện trạng sản xuất, hiện trạng về chất lượng bưởi Phúc Trạch để làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo. 3.2. Ý nghĩa thực tiển - Kết quả nghiên cứu của đề tài làm cơ sở đề xuất các biện pháp canh tác hợp lý, biện pháp quản lý dịch hại trên cây bưởi Phúc Trạch cho người dân trồng bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê. - Làm cơ sở để có định hướng phát triển, mở rộng diện tích trồng bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. NGUỒN GỐC VÀ PHÂN LOẠI BƯỞI Cây cam quýt nói chung, cây bưởi nói riêng có lịch sử phát triển lâu đời. Có nhiều báo cáo đề cập đến nguồn gốc cam quýt, phần lớn đều nhất trí rằng cam quýt có nguồn gốc từ miền Nam châu Á, trải dài từ Ấn Độ qua Himalaya, Trung Quốc xuống vùng quần đảo Philippin, Malaysia, miền Nam Indonecia hoặc kéo đến lục địa châu Úc. Những báo cáo gần đây nhận định rằng, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc có thể là nơi khởi nguyên của nhiều loài cam quýt quan trọng, tại đây có tìm thấy nhiều loài quýt hoang dại (Đào Thanh Vân và Ngô Xuân Bình, năm 2003). Trước đây có một số công trình cho rằng, loài chanh yên, phật thủ (Citrus medica var. sarcodactylis) có thể có nguồn gốc ở Địa Trung Hải hoặc Bắc Phi, nhưng hiện nay đã được sáng tỏ, Citrus media có nguồn gốc từ miền Nam Trung Quốc, nhưng là loài cây ăn quả được mang đến trồng tại Địa Trung Hải và Bắc Phi rất sớm, trước thế kỷ I sau Công Nguyên, những tài liệu cổ xưa đã ghi chép rất chi tiết loài cây ăn quả này ở Bắc Phí đến mức làm nhiều người hiểu lầm chúng có nguồn gốc tại đây. Các loài chanh vỏ mỏng (Lime. C. auranlifolia Swingle) được xác định có nguồn gốc ở miền Nam Trung Quốc và miền Tây Ấn Độ, sau đó có thủy thủ đầu tiên đến Ấn Độ đã mang về trồng ở châu Phi, Địa Trung Hải, châu Âu. Bưởi là cây bản xứ của Malaysia và quần đảo Polynesia, sau đó được di thực sang Ấn Độ, phía nam Trung Quốc và các nước châu Âu, Mỹ. Tác giả Giucovki cho rằng nguồn gốc của bưởi có thể là quần đảo Laxongdơ, tuy nhiên để có tài liệu chắc chắn cần nghiên cứu các thực vật họ Rutacea, nhất là họ phụ Aurantioidea ở vùng núi Hymalaya miền tây Trung Quốc và vùng núi thuộc bán đảo đông Dương. Tác giả Chawalit Niyomdham, (1992) cũng cho rằng bưởi có nguồn gốc ở Malaysia, sau đó lan sang Indonesia, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Địa Trung Hải và Mỹ,… vùng sản xuất chính ở các nước Phương Đông (Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam,…). Tuy nhiên, tác giả Bretschneider, (1898) lại cho rằng bưởi có nguồn gốc từ Trung Quốc vì cây bưởi đã được đề cập trong các tài liệu của Trung Quốc từ thế kỷ 24 đến thế kỳ 8 trước Công Nguyên. Cùng quan điểm trên, tác giả Vũ Công Hậu, cũng cho rằng bưởi có nguồn gốc từ Trung Quốc. Như vậy, nguồn gốc của bưởi cho đến nay chưa được thông nhất. Bưởi có thể có nguồn gốc từ Malaysia, Trung Quốc, Ân Độ,… Hiện nay bưởi được trồng nhiều với mục đích thương mại ở các nước châu Á như: Trung Quốc, Thái Lan, Philipines, Ấn Độ và Việt Nam. Bưởi (C. grandis) quả to nhất trong các loài cam quýt, vị chua hoặc ngọt, bầu có từ 13-15 noãn, eo lá khá lớn, hạt nhiều. Hiện nay các giống bưởi phần lớn thuộc dạng hạt đơn phôi và được trồng chủ yếu ở các nước nhiệt đới như Thái Lan, PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
4 Malaysia, Việt Nam, Trung Quốc,… Việt Nam có rất nhiều giống bưởi nổi tiếng như bưởi Đoan Hùng, bưởi Phúc Trạch, bưởi Năm Roi, bưởi Diễn. Bưởi chùm (C. paradisi) được đánh giá là dạng con lai tự nhiên của bưởi (C. grandis), vì vậy hình thái bưởi chùm khá giống với bưởi (C. grandis) nhưng lá nhỏ hơn, eo cũng nhỏ hơn, quả nhỏ, cùi mỏng, vỏ mỏng, vị chua nhẹ. Bưởi chùm cho những giống ít hạt, phần lớn các giống bưởi chùm có hạt đa phôi nên cũng có thể sử dụng làm gốc ghép. Quả bưởi chùm là món ăn tráng miệng rất được ưa chuộng ở châu Âu, người ta gọt nhẹ lớp vỏ mỏng bên ngoài rồi để cả cùi cắt thành các lát nhỏ dùng sau bữa ăn (Ngô Xuân Bình, năm 2010). Bưởi chùm được trồng nhiều ở Mỹ, Brazil, riêng bang Florida, Mỹ chiếm 70 % sản lượng bưởi chùm của thế giới. Ở Việt Nam vào những năm 60 đã nhập nội một số giống bưởi chùm như Marsh, Forterpinke,… cho năng suất khá. Tuy nhiên bưởi chùm chưa được ưa chuộng ở Việt Nam. Như vậy, bưởi cũng như cây có múi khác có nguồn gốc ở miền Nam châu Á, sự di thực của chúng trên thế giới gắn liền với lịch sử buôn bán đường biển và các cuộc chiến tranh trước đây. Chúng được di chuyển đến châu Phi từ Ấn Độ bởi các thuyền buồn, di chuyển đến châu Mỹ bởi các nhà thám hiểm và thuyền buôn người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. 1.2. PHÂN LOẠI THỰC VẬT Cây bưởi nói riêng và cây có múi (cam quýt) nói chung đều thuộc họ Rutaceae đều có những đặc điểm phân loại như: cây có mang tuyến dầu chủ yếu phân bố ở lá, bầu mọc nối trên đài hoa, lá phần lớn có đỉnh viền răng cưa, quả gồm hai hay nhiều noãn bên trong. Họ Rutaceae được phân chia thành 130 giống (genus) với những đặc điểm chung như trên, 130 giống này nằm trong 7 họ phụ khác nhau, trong đó họ phụ Aurantirideae có ý nghĩa nhất. Sự phân loại chi tiết hơn dưới họ phụ Aurantirideae có tộc Citreae (28 giống) và tộc phụ Citrenea (13 giống), 3 nhóm “tiền cam quýt” và nhóm “cam quýt thực sự” được phân nhóm từ Citreae và tộc phụ Citrenea. Sự phân loại cam quýt khá phức tạp vì có rất nhiều giống (cultivars) trong sản xuất và các dạng con lai của các giống này (hybrids), hiện tượng hạt đa phôi, đột biến và hiện tượng đa bội thể cũng là những nhân tố gây khó khăn trong việc phân loại cam quýt. Hiện nay tồn tại hai hệ thống phân loại cam quýt được nhiều người áp dụng. Theo Tanaka cam quýt gồm 160 - 162 loài, ông quan sát thực tiển sản xuất và cho rằng các giống cam quýt qua trồng trọt đã có nhiều biến dị trở thành giống mới, Tanaka quan sát và ghi chép tỉ mỉ đặc điểm hình thái của các giống đã biến dị và phân chúng thành một loài mới hoặc giống mới với tên khoa học được bắt đầu bằng tên của giống hoặc loài đã sinh ra chúng và kết thúc bằng Horticulture Tanaka. Swingle đã phân chia cam quýt thành 16 loài, bằng phân loại của Swingle đơn giản hơn nên được sử dụng nhiều hơn, PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
5 tuy nhiên các nhà khoa học vẫn phải dùng bảng phân loại Tanaka để gọi tên các giống cam quýt vì bảng phân loại này chi tiết đến từng giống (Ngô Xuân Bình, năm 2010). Tóm lại: Theo tác giả Swingle (Mỹ) và Tanaka (Nhật Bản) thì cây bưởi được phần loại như sau: Bưởi thuộc họ: Rutaceae Họ phụ: Aurantioideae Chi: Citrus Chi phụ: Eucitrus Loài: - Citrus grandis (bưởi) - Citrus paradisi (bưởi chùm) 1.3. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, TIÊU THỤ BƯỞI TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 1.3.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trên thế giới Trên thế giới sản xuất khoảng 4 - 5 triệu tấn bưởi cả hai loại bưởi chùm (Citrus paradis) và bưởi (Citrus grandis) chiếm 5,4 - 5,6 % tổng sản lượng cây có múi, trong đó chủ yếu là bưởi chùm (chiếm 2,8 - 3,5 triệu tấn) còn lại bưởi chiếm một lượng khá khiêm tốn khoảng 1,2 - 1,5 triệu tấn (González-Rossia, D. C. at al. năm 2008). Sản xuất bưởi chùm chủ yếu tập trung ở các nước Châu Mỹ, Châu Âu dùng cho chế biến nước quả. Bưởi chủ yếu được sản xuất ở các nước châu Á, tập trung nhiều ở một số nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines, Thái Lan, Bangladesh,… được sử dụng để ăn là chủ yếu. Bảng 1.1. Diện tích, năng suất và sản lượng bưởi trên thế giới Năm Năm Năm Năm Năm Năm Năm Chỉ tiêu 2007 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Diện tích 305.473 324.194 321.528 320.898 348.689 354.625 358.724 (ha) Năng suất 233,679 244,492 256,302 264,608 241,112 249,149 252,957 (tạ/ha) Sản lượng 7.138.247 7.926.287 8.240.840 8.491.232 8.686.264 8.835.434 9.074.176 (tấn) (Nguồn: FAOSTAT, 2016) PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
6 Tính đến năm 2016 diện tích trồng cây bưởi trên thế giới đạt 358.724 ha, năng suất bình quân đạt 25,29 tấn/ha và sản lượng đạt 9.074.176 tấn. Trong vòng gần 10 năm từ 2007 - 2016, diện tích tăng 53.251 ha và sản lượng tăng 1.935.929 tấn. Năm 2016 diện tích bưởi ở Trung Quốc là 105.640 ha, năng suất đạt cao nhất thế giới 441,331 tạ/ha và đạt sản lượng 4.662.202 tấn quả. Trung Quốc có một số giống bưởi nổi tiếng: bưởi Văn Đán, Sa Điền, bưởi ngọt Quan Khê,… được Bộ Nông nghiệp Trung Quốc công nhận là hàng nông nghiệp chất lượng cao. Năm 2008, riêng bưởi Sa Điền có diện tích đạt tới 30.000 ha, sản lượng 750.000 tấn (Cục Nông nghiệp Quảng Tây, năm 2009). Thái Lan: bưởi được trồng nhiều ở các tỉnh miền Trung, một phần của miền Bắc và miền Đông, với các giống bưởi nổi tiếng như: Cao Phuang, Cao Fan,… Năm 1987 Thái Lan trồng 1.500 ha bưởi cho sản lượng 76.275 tấn với giá trị 28 triệu đô la Mỹ. Đến năm 2007 diện tích bưởi ở Thái Lan khoảng 34.354 ha sản lượng khoảng 197.716 tấn, bao gồm cả bưởi chùm. Năm 2016 Thái Lan trồng 26.059 ha với sản lượng đạt 88,610 tấn. Bảng 1.2. Diện tích, năng suất và sản lượng bưởi ở các châu lục và một số nước trồng bưởi chủ yếu trên thế giới đến năm 2016 Diện tích thu hoạch Năng suất Sản lượng TT Vùng/địa điểm (ha) (tạ/ha) (tấn) 1 Thế giới 358.724 252,957 9.074.176 2 Châu Phi 55.102 148,997 821.002 3 Chây Mỹ 77.349 215,780 1.669.073 4 Châu Á 222.244 291,943 6.488.281 5 Châu Âu 3.140 276,329 86.780 6 Châu Đại dương 889 102,373 9.096 7 Trung Quốc 105.640 441,331 4.662.202 8 Braxin 4.495 177,955 79.986 9 Ấn Độ 16.850 231,748 390.500 10 Thái Lan 26.059 88,610 230.909 11 Mexico 16.525 265,088 438.057 12 Việt Nam 4.200 118,120 497.288 Nguồn: FAOSTAT, 2016 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
7 Ấn Độ: bưởi và bưởi chùm được trồng trên quy mô thương mại ở một số vùng. Bưởi chùm là một loại quả được dùng để ăn sáng phổ biến ở nhiều nước, những vùng khô hạn như Punjab là nơi lý tưởng với bưởi chùm. Bưởi có thể trồng được ở những vùng có lượng mưa lớn và phát triển tốt ở vùng KonKan. Năm 2005, Ấn Độ xuất được 142.000 tấn bưởi và bưởi chùm. Năm 2016 sản lượng quả đạt 390.500 xếp thứ 2 về sản lượng bưởi quả ở các nước Châu Á. Trên thế giới hiện nay có 3 vùng trồng cam quýt chủ yếu, riêng đối với cây bưởi là vùng Châu Mỹ, Địa Trung Hải và Châu Á. Trong đó khu vực Bắc Mỹ là vùng trồng lớn nhất sau đó đến Chấu Á và Địa Trung Hải. Theo thống kê của FAO, năm 1997 sản lượng bưởi của khu vực Bắc Mỹ là 3,497 triệu tấn chiếm 69,4 % sản lượng bưởi thế giới, các quốc gia có sản phẩm bưởi quả ngoài khu vực Bắc Mỹ có sản lượng khoảng 1,541 triệu tấn chiếm 30,6 %. Châu Á, là cái nôi của cam quýt, bưởi và cũng là khu vực sản xuất bưởi lớn trên thế giới, năm 2016 với diện tích cho thu hoạch quả là 222.244 ha, năng suất 291,943 tạ/ha thì sản lượng đạt được là 6.488.281 tấn. Một số nước châu Á tuy có sản lượng bưởi cao như Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan, nhưng do hạn chế về trình độ canh tác nên năng suất và chất lượng các giống bưởi ở vùng này còn thấp so với các vùng khác. Công tác chọn tạo giống, kỹ thuật canh tác (trừ Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan) còn rất nhiều hạn chế so với các vùng trồng bưởi khác trên thế giới. Tuy nhiên nghề trồng cam quýt ở châu Á là sự pha trộn của kỹ thuật hiện đại (Nhật Bản, Đài Loan) và sự canh tác truyền thống như: Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines,… Ở vùng này hiện nay tình hình sâu bệnh hại trên cây có múi xẩy ra nghiêm trọng. Về tiêu thụ bưởi, Nhật Bản là một thị trường lớn cho việc tiêu thụ bưởi. Trong năm 2004 - 2005 bang Florida của Mỹ đã xuất sang Nhật Bản 4.755.972 thùng (80.851 tấn) bưởi tươi, năm 2005 - 2006: 6 - 7 triệu thùng (102 - 119 nghìn tấn), năm 2007 - 2008: 8 triệu thùng (136 nghìn tấn). Nam Phi cũng xuất sang Nhật 6 triệu thùng (96.721 tấn) bưởi trong năm 2004 - 2005, tăng gần 1,5 triệu thùng so với năm 2003 - 2004. Tại Nga, khoảng 12 % người Nga xem quả có múi là loại trái cây ưa thích. Quýt và cam là 2 loại quả phổ biến nhất trong khi đó bưởi vẫn được coi là loại quả quý hiếm. Năm 2004 Nga nhập 40.000 tấn bưởi, tăng so với 32.000 tấn năm 2003, 33.000 tấn năm 2002 và 22.000 tấn năm 2001. Trong 9 tháng đầu năm 2005 Nga đã nhập 30.000 tấn bưởi. Như vậy, trong năm 2004 Nga đứng thứ 3 thế giới về nhập khẩu bưởi sau Nhật Bản (288.000 tấn) và Canada (51.000 tấn), trong tổng số 464.000 tấn của toàn thế giới. Các nước cung cấp bưởi chủ yếu cho Nga là Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và Achentina. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma