Luận văn Thạc sĩ Nông nghiệp: Điều tra tình hình sản xuất, bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch và nghiên cứu các biện pháp phòng trị bệnh

Chia sẻ: Xedapbietbay Xedapbietbay | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài nghiên cứu là điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất, tình hình gây hại của bệnh chảy gôm trên cơ sở thực tiễn nghiên cứu biện pháp phòng, trị bệnh phù hợp, có hiệu quả và chuyển giao cho nông hộ trồng bưởi Phúc Trạch áp dụng vào sản xuất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Nông nghiệp: Điều tra tình hình sản xuất, bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch và nghiên cứu các biện pháp phòng trị bệnh

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRỊNH ĐÌNH TRIỀU TÊN ĐỀ T ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, BỆNH CHẢY GÔM BƯỞI PHÚC TRẠCH VÀ NGHIÊN CỨU BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ BỆNH LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG HUẾ, 2018 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRỊNH ĐÌNH TRIỀU TÊN ĐỀ TÀI: ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, BỆNH CHẢY GÔM BƯỞI PHÚC TRẠCH VÀ NGHIÊN CỨU BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ BỆNH LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG Mã số: 60620110 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN VĨNH TRƯỜNG HUẾ, 2018 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Điều tra tình hình sản xuất, bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch và nghiên cứu các biện pháp phòng trị bệnh” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu và thu được trong luận văn đều trung thực và chưa được công bố. Các thông tin trích dẫn trong luận văn được ghi rõ nguồn gốc theo quy định. Huế, ngày 10 tháng 10 năm 2018 Tác giả Trịnh Đình Triều PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành báo cáo này, ngoài sự nỗ lực và cố gắng của bản thân, tôi còn may mắn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô, gia đình và đồng nghiệp. Đầu tiên, cho tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã là chỗ dựa vững chắc để tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và thực hiện các nghiên cứu của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu Trường đại học Nông Lâm - Đại học Huế, Ban chủ nhiệm Khoa Nông học đã tạo những điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Vĩnh Trường, người trực tiếp hướng dẫn tôi, đã tận tình chia sẻ những kinh nghiệm quý báu trong suốt quá trình thực tập để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban lãnh đạo cán bộ, công nhân viên bộ môn giống - Viện Nghiên cứu rau quả, Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Trạm khí tượng thủy văn huyện Hương Khê, Trung tâm Khuyến Nông Hà Tĩnh đã tận tình giúp đỡ và hỗ trợ để thực hiện tốt các nội dung của đề tài. Tôi gửi lời cảm ơn đến các em sinh viên của Trường Đại học Nông lâm - Đại học Huế đã hỗ trợ tôi trong việc thực hiện các nội dung nghiên cứu của đề tài này. Cuối cùng, tôi gửi lời cảm ơn đến bạn bè thân thiết và gia đình của mình, đây là nguồn động viên và cũng là chỗ dựa tinh thần, luôn quan tâm, giúp đỡ tôi những lúc khó khăn. Do thời gian còn hạn hẹp, kinh nghiệm còn ít nên trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài không thể tránh được những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo cùng bạn đọc để khóa luận của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Huế, ngày 10 tháng 10 năm 2018 Học viên thực hiện Trịnh Đình Triều PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iii TÓM TẮT Bưởi (Citrus grandis L.) là cây ăn quả có múi có giá trị dinh dưỡng, giá trị kinh tế cao. Hà Tĩnh là 1 trong 5 tỉnh trồng bưởi có diện tích lớn của cả nước, tính đến nay toàn Tỉnh có khoảng 3.000ha bưởi trong đó có gần 2.300ha bưởi Phúc Trạch. Hiện nay bưởi Phúc Trạch là cây trồng chủ lực, cây xóa đói, giảm nghèo và tiến tới làm giàu cho nhiều nông hộ. Vấn đề đặt ra cho người sản xuất bưởi là khi cây trồng được đầu tư thâm canh đồng thời với ảnh hưởng của điều kiện khí hậu ẩm ướt nhiều loại sâu, bệnh xuất hiện và gây hại mạnh và đã nhiều lúc bùng phát thành dịch, trong đó nhất là bệnh chảy gôm, thối gốc rễ rất khó phòng trị. Điều tra, nghiên cứu đánh giá tình hình sản xuất cây bưởi Phúc Trạch ở huyện Hương Khê tỉnh Hà Tĩnh cho thấy mức độ đầu tư của nông hộ vào sản xuất bưởi Phúc Trạch là không cao, đã đầu tư không đủ lại không đúng tỷ lệ, thời gian và phương pháp điều này cũng sẽ ảnh hưỡng đến chất lượng cây trồng, năng suất, chất lượng quả. Các nông hộ trồng bưởi Phúc Trạch đầu tư cho sản xuất quá thấp, ở tất cả các khâu là trồng mới, kiến thiết cơ bản hay vườn bưởi kinh doanh đầu tư thấp (kể cả phân chuồng và phân vô cơ) ngưỡng đầu tư cao chỉ chiếm ở mức dưới 5%. Điều này sẽ làm cho cây trồng sinh trưởng không khá lên và thậm chí còn giảm khi kinh doanh quá nhiều quả. Điều tra, nghiên cứu đánh giá tình hình gây hại của bệnh chảy gôm trên cây bưởi Phúc Trạch cho thấy trên cây bưởi Phúc Trạch đã điều tra và phát hiện được 35 đối tượng xuất hiện và gây hại trong đó có 12 loại bệnh, 23 loại sâu, nhện và động vật hại. Sâu, bệnh đã gây hại tất cả các bộ phận và giai đoạn sinh trưởng của cây bưởi Phúc Trạch và phổ biến là: Bệnh thối rễ, khô cành, nấm muội đen, đốm đen, bệnh loét, sâu vẽ bùa, sâu nhớt, sâu đục thân đục cành, rầy rệp, nhện, ruồi đục quả… trong đó có đối tượng bệnh chảy gôm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng quả. Khi cây bị bệnh chảy gôm với tỷ lệ cao và nếu không có những giải pháp ngăn ngừa phù hợp, hiệu quả thì bệnh chảy gôm sẽ nặng thêm thậm chí gây chết cây trồng. Bệnh chảy gôm xuất hiện và gây hại trên cây bưởi Phúc Trạch ở mức độ phổ biến, mức độ gây hại ở mức trung bình, nhưng nếu không có những giải pháp kỹ thuật tác động kịp thời thì số cây trồng bị bệnh chảy gôm gây hại ở mức cấp 3, cấp 4 và thậm chí là cấp 2 không lâu nữa cũng bị gây hại đến cấp 5 và làm chết cây. Kết quả phân lập mẫu bệnh và giám định tác nhân gây bệnh chảy gôm bưởi Phúc trạch cho thấy các loài Phytophthora là nguyên nhân gây nên bệnh hại này. Tiến hành khảo nghiệm các loại thuốc trừ bệnh cho thấy xử lý thuốc Fosetyl Aluminium và Phosphorous acid phòng trừ hiệu quả bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê, Hà Tĩnh. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iv Để sản xuất bưởi Phúc Trạch thành vùng hàng hóa bền vững có giá trị kinh tế cao cần có giải pháp đầu tư chăm sóc và phòng trừ sâu, bệnh hợp lý, có hiệu quả cho từng đối tượng và nhất là phòng trừ bệnh chảy gôm. Khuyến cáo người nông dân sử dụng thuốc Fosetyl Aluminium và Phosphorous acid để phòng trừ hiệu quả bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê, Hà Tĩnh. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii TÓM TẮT ................................................................................................................. iii MỤC LỤC ................................................................................................................... v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................viii DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... ix DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ....................................................................... x MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................ 1 2. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI...................................................................................... 2 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN ............................................................... 2 3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................. 2 3.2. Ý nghĩa thực tiễn................................................................................................... 2 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................... 3 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU...................................... 3 1.1.1. Giới thiệu về cây bưởi Phúc Trạch ..................................................................... 3 1.1.2. Tầm quan trọng và giá trị của cây bưởi ............................................................ 10 1.1.3. Bệnh chảy gôm gây hại cây ăn quả có múi ....................................................... 11 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN........................................................................................... 13 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ bưởi trên thế giới và trong nước ........................ 13 1.2.2. Tầm quan trọng và giá trị của cây bưởi Phúc Trạch .......................................... 15 1.3. THỰC TRẠNG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ BƯỞI PHÚC TRẠCH ................. 16 1.3.1. Diễn biến về diện tích, năng suất, sản lượng bưởi Phúc Trạch .......................... 16 1.3.2. Chất lượng vườn bưởi ...................................................................................... 17 1.3.3. Mức đầu tư chăm sóc ....................................................................................... 18 1.3.4. Trình độ canh tác và các biện pháp kỹ thuật áp dụng ........................................ 18 1.3.5. Tình hình ra hoa, đậu quả và các biện pháp kỹ thuật tác động .......................... 18 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vi 1.3.6. Đất trồng và dinh dưỡng đất ............................................................................. 19 1.4. TÌNH HÌNH SÂU, BỆNH HẠI TRÊN CÂY BƯỞI ............................................ 19 1.4.1. Thành phần sâu, bệnh hại bưởi ......................................................................... 19 1.4.2. Tình hình nghiên cứu về sâu, bệnh hại cây bưởi ............................................... 33 1.4.3. Biện pháp phòng trừ tổng hợp sâu bệnh cây bưởi ............................................. 35 1.4.4. Những khó khăn tồn tại và hướng giải quyết .................................................... 36 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................................................................... 37 2.1. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU........................................................... 37 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................... 37 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 37 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................... 37 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................... 37 2.3.1. Điều tra, nghiên cứu đánh giá tình hình sản xuất cây bưởi Phúc Trạch ở huyện Hương Khê tỉnh Hà Tĩnh. .......................................................................................... 37 2.3.2. Điều tra, nghiên cứu tình hình bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch....................... 38 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .............................................................. 42 3.1. ĐIỀU TRA, NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH SẢN XUẤT BƯỞI PHÚC TRẠCH CỦA HUYỆN HƯƠNG KHÊ TỈNH HÀ TĨNH .......................................... 42 3.1.1. Hiện trạng cây bưởi Phúc Trạch ở Hương Khê ................................................. 42 3.1.2. Tình hình đầu tư vật tư ..................................................................................... 44 3.1.3. Tình hình áp dụng các biện pháp canh tác ........................................................ 47 3.1.4. Tình hình trồng xen trong các vườn bưởi ......................................................... 50 3.2. NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH GÂY HẠI CỦA SÂU, BỆNH VÀ BỆNH CHẢY GÔM TRÊN CÂY BƯỞI PHÚC TRẠCH ................................................................. 53 3.2.1. Thành phần sâu, bệnh hại bưởi Phúc Trạch và tác hại của chúng...................... 53 3.2.2. Đánh giá về bệnh truyền nhiễm gây hại bưởi Phúc Trạch ................................. 58 3.2.3. Nghiên cứu tình hình gây hại của bệnh chảy gôm trên cây bưởi Phúc Trạch .... 63 3.3. NGHIÊN CỨU BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ HIỆU QUẢ BỆNH CHẢY GÔM .... 69 3.3.1. Kết quả xác định nguyên nhân gây bệnh .......................................................... 69 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vii 3.3.2. Kết quả nghiên cứu các thuốc trừ bệnh chảy gôm............................................. 70 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................................ 71 1. KẾT LUẬN ........................................................................................................... 71 2. ĐỀ NGHỊ............................................................................................................... 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 73 PHỤ LỤC .................................................................................................................. 77 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
viii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Cụm từ 1 BVTV Bảo vệ thực vật 2 ST Sinh trưởng 3 KTCB Kiến thiết cơ bản 4 KD Kinh doanh 5 NN-PTNT Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn 6 KN Khuyến nông 7 PC Phân chuồng 8 VC Vô cơ PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Một số chỉ tiêu khí tượng tại huyện Hương Khê (2007-2017) ...................... 5 Bảng 1.2. Thời kỳ nở hoa của bưởi Phúc Trạch ........................................................... 6 Bảng 1.3. Diễn biến về diện tích, năng suất bưởi Phúc Trạch qua các năm .................. 9 Bảng 1.4. Các nghiệm thức của thí nghiệm phòng trừ bệnh chảy gôm trên bưởi. ....... 40 Bảng 3.1. Hiện trạng cây bưởi Phúc Trạch ở các nông hộ huyện Hương Khê, Hà Tĩnh43 Bảng 3.2. Tình hình đầu tư vật tư cho canh tác cây bưởi Phúc Trạch, Hương Khê, Hà Tĩnh46 Bảng 3.3. Tình hình áp dụng các biện pháp canh tác tại nông hộ................................ 49 Bảng 3.4. Đánh giá cây trồng xen với bưởi trong vườn các nông hộ .......................... 52 Bảng 3.5. Tình hình sâu, bệnh hại cây bưởi Phúc Trạch từ 7/2017-6/2018 a................ 57 Bảng 3.6. Mức độ ảnh hưởng của các loại sâu, bệnh chính đến sinh trưởng, phát triển, năng suất, chất lượng quả bưởi Phúc Trạch ................................................................ 59 Bảng 3.7. Tỷ lệ cây nhiễm bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch ...................................... 65 Bảng 3.8. Mức độ gây hại của bệnh chảy gôm trên cây bưởi Phúc Trạch ................... 68 Bảng 3.9. Hiệu quả xử lý các loại thuốc phòng trừ bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch . 70 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
x DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1. Đặc điểm cây bưởi Phúc Trạch, Hà Tĩnh ...................................................... 7 Hình 1.2. Rầy chổng cánh .......................................................................................... 20 Hình 1. 3. Triệu chứng gây hại sâu vẽ bùa trên cành lá và trái.................................... 21 Hình 1.4. Rầy mềm, rệp mềm .................................................................................... 22 Hình 1.5. (A) Bọ phấn trưởng thành; (B) Ấu trùng bọ phấn ....................................... 22 Hình 1.6. (A) Rầy bướm trưởng thành; (B) Ấu trùng rầy bướm ................................. 23 Hình 1.7. (A) Bọ xít xanh trưởng thành; (B) Ấu trùng bọ xít; (C) Bọ xít chích hút trái cam ............................................................................................................. 23 Hình 1.8. (A) Bướm phượng; (B) Trứng bướm phượng trên lá; (C) Sâu non phá hại lá ...................................................................................................................... 24 Hình 1.9. (A) Ấu trùng ruồi đục trái; (B) Ruồi đục trái trưởng thành ......................... 25 Hình 1.10. (A) Nhện đỏ trưởng thành; (B) Triệu chứng nhện đỏ gây hại trên lá; (C), (D) Triệu chứng nhện đỏ gây hại trên vỏ trái ............................................................. 26 Hình 1.11. Ngài hút trái và triệu chứng sau khi ngài chích trái gây hại....................... 26 Hình 1.12. Sâu đục và gây hại trên trái bưởi .............................................................. 27 Hình 1.13. Các loài rệp vảy hại bưởi .......................................................................... 28 Hình 1.14. Triệu chứng đường đục trên thân và cành lớn ........................................... 29 Hình 1.15. Sâu đục trái bưởi Citripestis sagittiferella ................................................. 29 Hình 1.16. (A) Bệnh gây lõm thân gỗ; (B) Bệnh gây lõm cành gỗ; (C) Triệu chứng gân trong trên lá chanh do virus Tristeza gây ra; (D) Triệu chứng vàng đít (đuôi) trái trên quýt Đường do nhiễm Tristeza. .................................................................................. 30 Hình 1.17. Triệu chứng bệnh vàng lá gân xanh (Greening) trên lá và quả cam, cây quất (tắc) ........................................................................................................................... 31 Hình 1.18. Bệnh chảy gôm......................................................................................... 32 Hinh 1.19. Triệu chứng loét vi khuẩn trên lá, trái, cành cây có múi ............................ 32 Hình 1. 20. Đốm rong Cephaleuros sp. trên cây có múi ............................................. 33 Hình 3.1. Sâu vẽ bùa và bệnh loét cùng gây hại ......................................................... 54 Hình 3.2. Cây bị nhiễm chảy gôm và cây trồng bị bệnh chảy gôm nặng ..................... 55 Hình 3.3. Mẫu bệnh phân lập và tản nấm Phytophthora ............................................. 69 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Bưởi (Citrus grandis L.) là cây ăn quả có múi có giá trị dinh dưỡng, giá trị kinh tế cao. Sản phẩm được dùng để ăn tươi, chế biến y dược, nước hoa, quả…bưởi được trồng nhiều ở các nước Châu Á như: Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam. Bưởi và sản phẩm từ bưởi có giá trị trong đời sống hàng ngày của mọi người, khi đời sống dân sinh ngày càng cao thì nhu cầu về bưởi, sản phẩm từ bưởi ngày càng cao. Khi nhu cầu ngày càng cao thì tốc độ phát triển ngày càng lớn, nhưng do biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, tình trạng khí hậu cực đoan như lũ lụt, hạn hán, bão tố…Đã làm cho sâu, bệnh phát sinh, gây hại và đã có lúc bùng phát thành dịch nên ảnh hưởng không nhỏ đến sinh trưởng, năng suất, chất lượng quả. Việt Nam là quốc gia sản xuất bưởi đứng vào tốp đầu của các nước Châu Á, giá trị cây bưởi không chỉ dùng để ăn tươi xuất khẩu quả tươi mà còn cung cấp nguyên liệu cho nhiều nghành công nghiệp khác như: Công nghệ dược phẩm, công nghiệp chế biến rượu, mỹ phẩm, kẹo bánh, nước hoa, quả ngoài ra sản phẩm phụ như vỏ, hoa còn dùng để chế biến bánh, kẹo, tinh dầu, dầu gội đầu…Mặt khác trong bưởi có hàm lượng dinh dưỡng rất cao như đường tổng số 6-12%, trên cả nước có rất nhiều giống bưởi ngon, được thị trường ưa chuộng đó là: Bưởi da xanh, Năm roi, Long cổ cò, Thanh Trà, Phúc Trạch, Hồng Quang Tiến, Luận Văn, Diễn, Đoan Hùng…được trồng ở nhiều địa phương khác nhau (Trần Thế Tục, 1995). Hà Tĩnh là 1 trong 5 Tỉnh trồng bưởi có diện tích lớn của cả nước, tính đến nay toàn Tỉnh có khoảng 3.000ha bưởi trong đó có gần 2.300ha bưởi Phúc Trạch. Đây chính là cây ăn quả đặc sản bản địa, mà các công trình nghiên cứu về cây bưởi Phúc Trạch tại huyện Hương Khê đều cho rằng địa danh gắn liền với sản phẩm bưởi Phúc Trạch. Để giải thích vấn đề này chúng ta hãy hiểu rằng huyện Hương Khê là huyện mới của tỉnh Hà Tĩnh được thành lập vào năm 1867, tên huyện được đặt theo phong thổ, gắn với sản phẩm truyền thống như trầm hương, quế và hương thơm của bưởi Phúc Trạch (Nguyễn Bá Thành và cộng sự, 2003). Như vậy bưởi Phúc Trạch đã có mặt tại Hà Tĩnh hơn 150 năm và nổi tiếng từ năm 1938 sau đặt huy chương của chính phủ Pháp tại cuộc thi rau, quả Đông Dương do chính quyền thuộc địa Pháp tổ chức và sau đó bưởi Phúc Trạch được phát triển và xuất khẩu sang một số nước trong đó có Hồng Kông. Hiện nay bưởi Phúc Trạch là cây trồng chủ lực, cây xóa đói, giảm nghèo và tiến tới làm giàu cho nhiều nông hộ. Từ đó, cây bưởi phát triển không ngừng góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ, làm tăng thêm giá trị sử dụng dất, trong những năm tới sản xuất bưởi Phúc Trạch sẽ là một nghề sản xuất hàng hóa có giá trị kinh tế cao của ngành nông nghiệp huyện Hương Khê. Một ha bưởi Phúc Trạch nếu tổ chức PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
2 sản xuất, quản lý hiệu quả sẽ có lãi từ 700-900 triệu đồng/năm và không có một loại cây trồng nào cho thu nhập cao hơn trên vùng đất này. Tuy vậy, vấn đề đặt ra cho người sản xuất bưởi là khi cây trồng được đầu tư thâm canh lại chịu ảnh hưởng của điều kiện khí hậu ẩm ướt nhiều loại sâu, bệnh xuất hiện và gây hại mạnh và đã nhiều lúc bùng phát thành dịch, trong đó quan trọng nhất là bệnh chảy gôm, thối gốc rễ năm 2010, 2016-2017 rất khó phòng trị (Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh, 2017). Việc phòng trừ bệnh hiện tại địa phương chưa có giải pháp làm giảm bớt thiệt hại của bệnh, xuất phát từ thực trạng trên chứng tôi thực hiện đề tài: “Điều tra, tình hình sản xuất, bệnh chảy gôm bưởi Phúc Trạch và nghiên cứu biện pháp phòng trị bệnh”. 2. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất, tình hình gây hại của bệnh chảy gôm trên cơ sở thực tiễn nghiên cứu biện pháp phòng, trị bệnh phù hợp, có hiêu quả và chuyển giao cho nông hộ trồng bưởi Phúc Trạch áp dụng vào sản xuất. 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN 3.1. Ý nghĩa khoa học - Kết quả điều tra, nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin, căn cứ khoa học, số liệu quan trọng để xây dựng đầu tư phát triển sản xuất cây bưởi ở Hà Tĩnh nói riêng và cả nước nói chung. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn - Kết quả điều tra, nghiên cứu đánh giá thực trạng sản xuất là căn cứ, số liệu quan trọng để xây dựng, đề xuất các giải pháp đầu tư, tác động kỹ thuật có cơ sở khoa học để đầu tư phát triển sản xuất bưởi Phúc Trạch tạo nên nhiều vùng sản xuất hàng hóa bền vững. - Kết quả điều tra bệnh chảy gôm gây hại bưởi Phúc Trạch sẽ là cơ sở khoa học để quản lý bệnh. - Kết quả nghiên cứu biện pháp phòng trị bệnh chảy gôm giúp địa phương phòng trị bệnh có hiệu quả . PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.1. Giới thiệu về cây bưởi Phúc Trạch 1.1.1.1. Đặc điểm sinh học Bưởi Phúc Trạch là cây trồng có rễ núm nên rất cần và cũng ghét nước từ đó dễ bị nhiễm bệnh làm tổn thương bộ rễ khi thừa hoặc thiếu nước do hạn hán, lũ lụt xảy ra trong nhiều ngày. Thân đứng có 2-3 thân chính tùy theo tuổi cây mà chiều cao cây ổn định từ 6-8m. Tán hình mâm xôi, bán cầu, cầu dẹt rộng bằng hoặc cao hơn chiều cao cây (7-9m). Phiến lá trưởng thành dài 15-18cm; rộng 8-12cm mép lá nguyên, đầu lá hơi nhọn. Hoa bưởi có kết cấu hoa lưỡng tính, đầu nhụy cao hơn túi phấn, chỉ nhị chia làm nhiều bó, quá trình tái tạo mầm hoa bắt đầu tháng 11 và kết thúc vào cuối tháng 12 hàng năm. Hoa phát nụ vào đầu tháng 1, nở rộ vào trung tuần tháng 2 và tắt hoa hoàn toàn vào đầu tháng 3. Quả hình bán cầu hơi dẹt, vỏ quả nhẵn, mang nhiều túi tinh dầu, túi tinh dầu càng nhỏ thì vỏ quả càng nhẵn. 1 quả có từ 12-16 múi, tép mọng nước có màu hồng, hồng nhạt, hồng đậm, trắng và trắng ngà đây chính là 5 kiểu hình đặc trưng của bưởi Phúc Trạch. 1.1.1.2. Nguồn gốc, lịch sử trồng trọt a/ Nguồn gốc: Các tài liệu về lịch sử, văn hóa của huyện Hương Khê trước, trong và sau thời kỳ Pháp thuộc là khá ít và khi đề cập đến cây bưởi Phúc Trạch lại không chi tiết. Hương Khê là huyện mới của tỉnh Hà Tĩnh được thành lập năm 1867 dưới thời Vua Tự Đức. Mặt khác Hương Khê có diện tích rộng, điều kiện giao thông khó khăn, địa hình rừng núi, khí hậu lại khắc nghiệt, cộng với Hương Khê là vùng hội tụ của cư dân nhiều nơi đến. Chính vì vậy ghi chép thông tin ít được chính quyền và người dân thời đó quan tâm. Tuy nhiên, tên huyện Hương Khê được đặt tên theo phong thổ với các sản vật như: Trầm hương, quế…và hương thơm của bưởi Phúc Trạch (Nguyễn Bá Thành và cộng sự, 2003). Nếu đúng như vậy thì bưởi Phúc Trạch đã có mặt và nổi tiếng ở huyện Hương Khê từ rất lâu đời như tên gọi của sản phẩm gắn chặt với địa danh từ năm 1867. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
4 b/ Lịch sử trồng trọt: * Về diện tích: Theo các tài liệu lịch sử, văn hóa của huyện Hương Khê, giống bưởi Phúc Trạch có mặt trước năm 1867 tại một vườn hộ ở xã Phúc Trạch. Với nhiều đặc điểm quý như quả chín vàng, vị ngon khác lạ nên người dân chiết cành để trồng và đến nay đã trở thành giống bưởi đặc sản. Lịch sử phát triển của giống bưởi Phúc Trạch có nhiều bước thăng trầm, năm 1938 bưởi Phúc Trạch được Chính Phủ Pháp thưởng huy chương tại cuộc đấu xảo rau-quả Đông Dương do chính quyền thuộc địa Thực Dân Pháp tổ chức tại các nước Đông Dương, các năm sau đó phần do chiến tranh, phần do ưu tiên đất sản xuất nông nghiệp…giống bưởi Phúc Trạch mai một dần. Từ khi tái lập tỉnh (năm 1991) các cấp chính quyền, ngành nông nghiệp tỉnh bắt đầu có những hoạt động khôi phục, phát triển giống bưởi đặc sản này và được phân ra làm 4 giai đoạn như sau: - Giai đoạn 1 (từ năm 1994-năm 2000): Giai đoạn này diện tích tăng nhanh liên tục qua các năm và đạt từ 540,13ha (năm 1994) lên 1.178,4ha (năm 2000). Việc tăng nhanh diện tích trong giai đoạn này do 2 nguyên nhân đó là: Người dân tự phát trồng do giá trị thu nhập cao và hiệu quả của công tác chỉ đạo, tuyên truyền và phong trào cải tạo vườn tạp trồng cây ăn quả. Từ đó nhiều vườn tạp đã trở thành vườn trồng thuần bưởi Phúc Trạch và cũng từ đây bưởi Phúc Trạch có dấu hiệu suy giảm năng suất (Viện nghiên cứu rau quả, 2011). - Giai đoạn 2 (từ năm 2000-2006): Giai đoạn này diện tích vẫn tiếp tục mở rộng nhưng tốc độ chậm và bình quân 50ha/năm đạt từ: 1.178,4ha (năm 2000) lên 1.423ha (năm 2006). Diện tích mở rộng chủ yếu do sự hỗ trợ của các chương trình dự án, đề tài, mô hình khuyến nông…và được trồng thuần trong vườn (Viện nghiên cứu rau quả, 2011). - Giai đoạn 3 (từ năm 2006-2011): Đây là giai đoạn diện tích bắt đầu suy giảm và giảm chậm ở giai đoạn đầu và giảm nhanh từ năm 2008 và năm 2009 chỉ còn 824,89ha tương đương năm 1998 (835,7ha). Điều này chứng tỏ diện tích bưởi Phúc Trạch mất đi trong 3 năm (2006-2008) bằng diện tích phát triển trong 11 năm (1998- 2009) và nếu không có những giải pháp tác động kịp thời thì diện tích vẫn tiếp tục giảm (Viện nghiên cứu rau quả, 2011). - Giai đoạn 4 (từ năm 2012-2017): Đây là giai đoạn mà diện tích bưởi Phúc Trạch tăng mạnh nhất từ 992ha (năm 2012) lên 2.149ha (năm 2017). Giai đoạn này ở những năm đầu 2012-2014 tăng chậm và những năm 2015-2017 diện tích tăng nhanh do sinh trưởng của cây trồng được phục hồi, năng suất tăng nhanh và các cấp chính quyền có chính sách trợ giá giống (Chi cục BVTV Hà Tĩnh, 2017). PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
5 * Về năng suất: Trái ngược đà tăng trưởng của diện tích, năng suất bưởi có chiều hướng suy giảm qua các năm. Những năm ở thời kỳ phát triển (từ năm 1994-1998) năng suất đạt khá cao (từ 17,3-20,49 tấn/ha), kể từ 1999-2008 năng suất giảm sút một cách nghiêm trọng (từ 7,54-4,55 tấn/ha), năm 2009 năng suất (0,04 tấn/ha). Từ năm 2010- 2011 năng suất có tăng đôi chút nhưng vẫn khá thấp là 5,6 tấn/ha năm 2011. Từ năm 2012 năng suất bưởi bắt đầu tăng 8,44 tấn/ha (năm 2012) lên 9 tấn/ha (năm 2014), 11 tấn/ha (năm 2015), 12,5 tấn/ha (năm 2016), 15,6 tấn/ha (năm 2017) nhưng trong 2 năm này do ảnh hưởng của 6 cơn lũ (năm 2016) và bão số 10 (năm 2017) đã làm diện tích bưởi chết khá nhiều do thối gốc, thối rễ (Trung Tâm KN Hà Tĩnh, 2017). 1.1.1.3. Yêu cầu ngoại cảnh và đất trồng. a/ Yêu cầu ngoại cảnh: * Đặc điểm khí hậu vùng Hương Khê: Khí hậu là tổng hợp các yếu tố mang tính quy luật, bị chi phối bởi điều kiện địa hình, vị trí địa lý. Nó đóng vai trò quan trọng và có tính chất quyết định đến năng suất, chất lượng sản phẩm cây trồng nói chung và cây bưởi nói riêng. Tổng hợp số liệu thời tiết của huyện Hương Khê trong 10 năm (2007-2017) được thể hiện qua bảng 1. Bảng 1.1. Một số chỉ tiêu khí tượng tại huyện Hương Khê (2007-2017) Lượng mưa Nhiệt độ Nhiệt độ Nhiệt độ Số giờ nắng Độ ẩm Tháng trung bình trung bình tối cao tối thấp trung bình trung bình 0 0 0 (mm) ( C) ( C) ( C) (giờ/ngày) (%) 1 27,5 17,8 30,9 9,7 1,8 87,7 2 66,3 20,1 34,1 11,0 2,2 88,2 3 58,5 21,4 36,3 12,3 1,9 88,2 4 72,9 25,3 39,4 17,1 4,1 82,5 5 207,8 28,1 39,5 19,8 5,6 79,1 6 128,8 29,8 39,2 23,9 6,1 74,3 7 139,7 29,3 39,3 23,4 6,0 76,0 8 484,0 28,0 36,5 21,1 4,2 81,4 9 387,8 26,1 33,1 18,8 3,8 85,6 10 473,4 24,2 32,1 14,2 2,2 88,0 11 115,8 22,0 28,6 10,8 2,9 85,4 12 61,4 18,9 35,53 17,04 1,2 85,7 Năm 2223,9 24,3 35,53 17,04 3,5 83,6 (Nguồn: Trạm Khí tượng-Thủy văn huyện Hương Khê, 2018). PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
6 Nhiệt độ bình quân trong 10 năm của huyện Hương Khê là 24,30C, tháng lạnh nhất trong năm là tháng 1, 2 và 12 với nhiệt độ tối thấp là 9,7 0C (tháng 1), tháng 5 là tháng nóng nhất với bình quân 39,50C. Theo các nghiên cứu về phản ứng của cây ăn quả có múi thì ở nhiệt độ từ 00C-54 0C cây trồng có thể sống từ 23 0C-290C. Như vậy nhiệt độ ở Hương Khê là phù hợp cho cây bưởi sinh trưởng, phát triển. Lượng mưa trung bình cả năm là 2223,9mm tập trung chủ yếu ở các tháng 8 đến tháng 10, so với các vùng trồng cây ăn quả có múi trong cả nước thì Hương Khê có lượng mưa trung bình hàng năm lớn hơn. Nếu xét về tổng quan thì điều kiện khí hậu ở Hương Khê là phù hợp với sinh trưởng, phát triển của cây bưởi Phúc Trạch. Năng suất bưởi Phúc Trạch từ 2000 đến 2017 có thể chia làm 3 giai đoạn đó là: Giai đoạn mất mùa liên tục (2000-2005), giai đoạn phục hồi mất mùa không liên tục (2006-2010), giai đoạn phục hồi (2011-2017). Để đánh giá chính xác chúng tôi đã tiến hành thu thập số liệu để nghiên cứu vào giai đoạn cây trồng ra hoa, đậu quả. * Vai trò của các yếu tố khí hậu đối với quá trình ra hoa, đậu quả. Như đánh giá phân tích ở trên và khi xét một cách tổng quan thì điều kiện khí hậu ở Hương Khê là phù hợp cho sinh trưởng và phát triển cây bưởi Phúc Trạch. Tuy nhiên, năng suất 1 vụ (tình hình đậu quả) đôi khi được quyết định bởi điều kiện thời tiết trong 1 tuần, 1 vài ngày, thậm chí 1 vài giờ đây chính là thời kỳ cây trồng phát nụ, nở hoa, đậu quả và quả non. Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của khí hậu đến sự suy giảm năng suất bưởi Phúc Trạch chúng tôi tiến hành phân tích diễn biến khí hậu tại Hương Khê giai đoạn cây ra hoa, đậu quả 3 năm liên tiếp. Trên thực tế bưởi Phúc Trạch có thể có từ 2-4 đợt hoa/năm nhưng chỉ có 1 đợt chính, có vai trò quyết định đến năng suất, mùa vụ đó là hoa xuất hiện, nở rộ và tàn trong tháng 2 và được thể hiện qua bảng. Bảng 1.2. Thời kỳ nở hoa của bưởi Phúc Trạch Thời điểm nở hoa (ngày) Thời gian Điểm theo dõi Năm 1 đợt hoa (xã) Bắt đầu Nở rộ Kết thúc (ngày) 2006 Phúc Trạch 10/2 18-22/2 3-4/3 21-22 Hương Trạch 10/2 17-22/2 3-4/3 20-22 2007 Phúc Trạch 21-22/2 2-5/3 11-15/3 20-21 Hương Trạch 20-22/2 2-5/3 10-15/3 19-21 2008 Phúc Trạch 13-15/2 23-25/2 10-12/3 23-25 Hương Trạch 15/2 23-25/2 10-12/3 23-25 (Nguồn: Viện nghiên cứu rau quả, 2011) PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
7 Kết quả theo dõi cho thấy năm 2017 thời gian bắt đầu và kết thúc muộn hơn năm 2016 là 10 ngày, năm 2018 thời gian nở hoa tập trung hơn năm 2017. Theo nhiệt độ và ẩm độ không khí bằng thiết bị quan trắc tiếp (Tiny-Talk và Logtag) trong thời kỳ ra hoa, đậu quả (tháng 2 đầu tháng 3) của những năm mất mùa (2006-2008) với tần suất đo 30 phút và 1 giờ 1 lần đã thu được kết quả sau: Năm 2006 thời kỳ hoa nở (tháng 1) thời tiết ở Hương Khê khá lạnh, nhiệt độ bình quân dưới 200C, có nhiều ngày nhiệt độ xuống tới 12-130C, các nghiên cứu trên thế giới cho thấy: Nhiệt độ có ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn hoặc gián tiếp tác động đến sinh trưởng của ống phấn. Như vậy ở nhiệt độ dưới 20 0C cộng với mưa phùn, mưa to liên tục là nguyên nhân chính làm cho hoa không thụ phấn được và có thụ phấn cũng không thể thụ tinh được gây nên hiện tượng rụng hoa, quả non hàng loạt sau khi tắt hoa. Năm 2007 diễn biến của nhiệt độ, ẩm độ không khí trong tháng 2, đầu tháng 3 rất bình thường đó là: Tháng 2 đã có gió mùa Tây Nam sớm làm cho nhiệt độ không khí nhiều ngày lên đến 39-440C thường nhiệt độ cao kéo theo ẩm độ không khí thấp ảnh hưởng xấu đến quá trình thụ phấn, thụ tinh và khi nhiệt độ trên 400C cùng với ẩm độ không khí dưới 40% khiến hoa bưởi rụng khi chưa được thụ phấn. Đây có thể là nguyên nhân làm bưởi Phúc Trạch mất mùa năm 2007. Năm 2018, nhiệt độ trung bình trong ngày thấp dưới 150C và có ngày xuống tới 70C và mưa phùn đến giữa tháng 2 nhiệt độ tăng dần và đạt 20-250C trời nắng, không mưa tạo điều kiện tốt cho hoa bưởi thụ phấn, thụ tinh. Như vậy, nhiệt độ và ẩm độ không khí đất là yếu tố khí hậu quan trọng cho quá trình sinh trưởng, phát triển cũng như năng suất, chất lượng quả bưởi Phúc Trạch. Hình 1.1. Đặc điểm cây bưởi Phúc Trạch, Hà Tĩnh PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
8 b. Đất trồng bưởi Phúc Trạch. Ở nước ta, theo Trần Thế Tục (1995) và một số tác giả cho rằng cây bưởi có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau như: Đất thịt nặng ở đồng bằng, đất phù sa châu thổ, đất đồi núi, đất phù sa cổ, đất thịt nhẹ, đất cát pha, đất bạc màu… Đất trồng bưởi ở huyện Hương Khê nhìn chung khá đa dạng và được phân bố trên các loại địa hình khác nhau nên đã tạo nên nhiều vùng sinh thái phù hợp. Tuy nhiên quá trình khai thác, sử dụng trong nhiều năm còn chưa hợp lý do tập quán canh tác, trình độ dân trí nên nhiều nơi tình trạng bào mòn, rửa trôi và suy thoái chất lượng đất vẫn thường xuyên xảy ra. Đất trồng bưởi Phúc Trạch được phân ra 2 vùng đó là: * Vùng đồi núi: - Đất đỏ vàng trên đá Granit (Fa): Thuộc loại đất thịt tầng dày trên 1m, dốc lớn trên 250C, có thành phần cơ giới nhẹ và rất chua thuộc các xã: Hòa Hải, Hương Liên, Hương Trạch. - Đất đỏ vàng trên đá sét (Fs): Thuộc loại đất thịt trung bình, dốc 150C thuộc: Hòa Hải, Hương Bình, Phúc Trạch, Hương Trạch. - Đất vàng nhạt trên đá sét (Fq): Thuộc loại đất thịt nhẹ, thành phần cơ giới nhẹ thuộc địa bàn xã: Hòa Hải, Hương Long, Hương Giang… * Vùng đất thấp: - Đất phù sa được bồi hàng năm (Pb): Được phân bố dọc theo sông Ngàn Sâu, sông Nổ, sông Tiêm tại các xã: Hà Linh, Phúc Đồng, Hòa Hải, Hương Thủy, Gia Phố, Lộc Yên, Hương Xuân, Hương Vĩnh, Phú Gia… - Đất phù sa có tầng loang lổ đỏ vàng (Pf): Là loại đất thịt nhẹ được phân bố ở các vùng vàn cao, đất trồng lúa 1 vụ… - Đất phù sa không được bồi hàng năm (P): Là loại đất có thành phần cơ giới từ trung bình đến nặng, dinh dưỡng trong đất khá ổn định được phân bố tại các xã: Hương Bình, Hương Long, Hòa Hải… 1.1.1.4. Năng suất và chất lượng quả Bưởi Phúc Trạch được trồng từ trước năm 1867 tại huyện Hương Khê với lịch sử phát triển thăng trầm, mãi đến năm 1991 sau ngày tái lập tỉnh các cấp chính quyền và nghành nông nghiệp tỉnh tập trung đầu tư phát triển. Diễn biến về năng suất, chất lượng quả được thể hiện ở bảng 3. Trái ngược diện tích giai đoạn đầu từ năm 1994 đến năm 2009 năng suất bưởi giảm sâu từ 20,49 tấn/ha năm 1994 xuống còn 0,04 tấn/ha năm 2009 và tăng dần từ 5,6 tấn/ha năm 2011 lên 15,6 tấn/ha năm 2017. Khi năng suất cây trồng giảm thì chất lượng quả cũng giảm theo và tăng dần vào năm 2014-năm 2017. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma