Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Vật lý: Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy học nội dung kiến thức định luật Ôm - Sách giáo khoa Vật lí 11 nâng cao - Theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề

Chia sẻ: Minh Tú | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:34

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu các quan điểm hiện đại về dạy và học, nghiên cứu cơ sở lý luận của dạy học theo định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề sao cho đáp ứng được những đòi hỏi về mặt phương pháp luận của việc xây dựng kiến thức khoa học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Vật lý: Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy học nội dung kiến thức định luật Ôm - Sách giáo khoa Vật lí 11 nâng cao - Theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SƢ PHẠM LÊ THỊ HƢƠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH KHI DẠY HỌC NỘI DUNG KIẾN THỨC ĐỊNH LUẬT ÔM - SÁCH GIÁO KHOA VẬT LÍ 11 NÂNG CAO - THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học (Bộ môn Vật lí) Mã số : 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÍ Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS: ĐỖ HƢƠNG TRÀ HÀ NỘI - 2009 MỤC LỤC
Trang MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 2. Lịch sử nghiên cứu 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 4. Đối tƣợng nghiên cứu 5. Mẫu khảo sát 6. Vấn đề nghiên cứu 7. Giả thuyết khoa học 8. Nhiệm vụ nghiên cứu 9. Phƣơng pháp nghiên cứu 10. Đóng góp của luận văn 11. Cấu trúc của luận văn CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Những luận điểm cơ bản chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học 1.2. Bản chất dạy học Vật lý 1.3. Vấn đề phát triển năng lực sáng tạo trong dạy học Vật lý 1.4. Sử dụng thí nghiệm trong tiến trình dạy học giải quyết vấn đề 1.5. Thiết kế tiến trình hoạt động dạy học Vật lý KẾT LUẬN CHƢƠNG I CHƢƠNG 2. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC KIẾN THỨC ĐỊNH LUẬT ÔM LỚP 11 NÂNG CAO 2.1. Nội dung khoa học của kiến thức định luật Ôm 2.2. Nội dung kiến thức "Định luật Ôm” trong chƣơng trình
phổ thông 2.3. Điều tra thực tế việc dạy và học kiến thức về Định luật Ôm ở lớp 11 THPT 2.4. Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức Định luật Ôm theo hƣớng phát triển năng lực giải quyết vấn đề KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm 3.2. Đối tƣợng và kế hoạch thực nghiệm sƣ phạm 3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm 3.4. Những khó khăn gặp phải khi tiến hành thực nghiệm sƣ phạm 3.5. Tiến hành thực nghiệm 3.6. Kiểm tra đánh giá chất lƣợng nắm vững kiến thức 3.7. Phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 KẾT LUẬN CHUNG TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: PHIẾU TRAO ĐỔI Ý KIẾN GIÁO VIÊN Về việc dạy học bài: Định luật ôm toàn mạch (SGK lớp 11 nâng cao – THPT) I. Thầy (Cô) vui lòng cho biết một số thông tin cá nhân: 1. Họ và tên:……………………………………………(có thể viết hoặc không) 2. Nơi công tác hiện nay: ……………………………………………………….. 3. Thâm niên công tác: ………………………………………………………….. II. Xin Thầy (Cô) cho chúng tôi biết ý kiến về một số vấn đề sau khi dạy học bài “Định luật ôm toàn mạch” 1. Về khối lƣợng kiến thức: Nhiều… ít…. Vừa phải…. 2. Về lôgic kiến thức trình bày trong SGK Chính xác chặt chẽ… Chính xác chƣa chặt chẽ… ở điểm…………………………….. …………………………….. Chƣa chính xác… ở điểm…………………………….. Các ý kiến khác:……………………………………………………… ………………………………………………………………………… 3. Trong các kiến thức sau kiến thức nào là khó đối với HS: Định luật Ôm toàn mạch trƣờng hợp mạch ngoài chỉ chứa điện trở thuần… Định luật Ôm toàn mạch trƣờng hợp mạch ngoài chứa điện trở thuần và máy thu…
Hiện tƣợng đoản mạch … 4. Các thí nghiệm trong bài học a. Khi Thầy (Cô) dạy bài này có tiến hành “thí nghiệm khảo sát mối quan hệ giữa hiệu điện thế ở mạch ngoài và cƣờng độ dòng điện trong mạch” không? Có… Không… - Thí nghiệm biểu diễn của GV hay thí Lí do không làm thí nghiệm: nghiệm HS? - Thiếu dụng cụ thí nghiệm ………………………………………. - Phức tạp không đủ thời gian - Do Thầy (Cô) tự thiết kế hay dựa vào - Thí nghiệm không thành công tài liệu nào?.......................................... - Các lí do khác………………………. ………………………………………. ……………………………………….. - Các dụng cụ cần cho thí nghiệm này ……………………………………….. là gì?...................................................... ……………………………………….. b. Khi Thầy (Cô) dạy bài này có tiến hành “thí nghiệm khảo sát mối quan hệ giữa cƣờng độ dòng điện và suất điện động, điện trở của mạch điện” không? Có… Không… - Thí nghiệm biểu diễn của GV hay thí Lí do không làm thí nghiệm: nghiệm HS làm?................................. - Thiếu dụng cụ thí nghiệm….. - Do Thầy (Cô) tự thiết kế hay dựa vào - Phức tạp không đủ thời gian….. tài liệu nào?.......................................... - Thí nghiệm không thành công… ………………………………………. - Các lí do khác………………………. ……………………………………….. c. Ngoài ra khi dạy bài này theo Thầy (Cô) nên thực hiện thêm các thí nghiệm nào khác?................................................................................................... …………………………………………………………………………………… Do Thầy (Cô) tự thiết kế hay dựa vào tài liệu nào?.....................................
…………………………………………………………………………………… 5. Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh theo phƣơng pháp nhận thức vật lí GV và HS đã thực hiện các hoạt động Định luật Định luật Ôm Hiện tƣợng nào trong những hoạt động sau: (hoạt Ôm toàn toàn mạch đoản mạch động của GV ghi (G), hoạt động của mạch trƣờng hợp HS ghi (H) trƣờng hợp mạch ngoài mạch ngoài chứa điện trở chỉ chứa thuần và máy điện trở thu thuần 1. Sự kiện xuất phát/ TN mở đầu 2. Đề xuất dự đoán giả thuyết 3. Thiết kế phƣơng án thí nghiệm/ tiến hành suy luận Tiến hành thí nghiệm kiểm tra (nếu có) 4. Xử lí kết quả và rút ra kết luận 6. Những sai lầm HS hay mắc phải về kiến thức này là gì?......................... …………………………………………………………………………………… 7. Những khó khăn của GV khi dạy bài “Định luật ôm toàn mạch” là gì? ................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………....... Tại sao?........................................................................................................ ………………………………………………………………………………....... III. Các ý kiến đóng góp khác: Qua thực tế dạy bài này, theo Thầy (Cô) cần bổ xung cải tiến, hoặc lƣợc bỏ phần nào trong giờ học để bài học hiệu quả hơn sát với
thực tế dạy học ở trƣờng PT mà vẫn đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học: 1. Về nội dung kiến thức:…………………………………………………. ………………………………………………………………………………........ 2. Về các thí nghiệm cần tiến hành trong bài học:………………………... ………………………………………………………………………………........ 3. Về các thiết bị, dụng cụ thí nghiệm:……………………………………. ………………………………………………………………………………....... 4. Về việc tổ chức tiến hành các thí nghiệm trong giờ học………………. ………………………………………………………………………………....... Xin trân trọng cảm ơn ý kiến trao đổi của các Thầy (Cô) ! PHỤ LỤC 2: PHIẾU TRAO ĐỔI Ý KIẾN GIÁO VIÊN Về việc dạy học bài: Định luật ôm đoạn mạch (SGK lớp 11 nâng cao – THPT) I. Thầy (Cô) vui lòng cho biết một số thông tin cá nhân: 1. Họ và tên:…………………………………………………(có thể viết hoặc không) 2. Nơi công tác hiện nay: ……………………………………………………….. 3. Thâm niên công tác: ………………………………………………………….. II. Xin Thầy (Cô) cho chúng tôi biết ý kiến về một số vấn đề sau khi dạy học bài “Định luật ôm đoạn mạch” 1. Về khối lƣợng kiến thức: Nhiều… ít…. Vừa phải….
2. Về lôgíc kiến thức trình bày trong SGK Chính xác chặt chẽ… Chính xác chƣa chặt chẽ… ở điểm…………………………….. …………………………….. Chƣa chính xác… ở điểm…………………………….. Các ý kiến khác:……………………………………………………… ………………………………………………………………………… 3. Trong các kiến thức sau kiến thức nào là khó đối với HS: Định luật ôm đoạn mạch chứa nguồn … Định luật ôm đoạn mạch chứa máy thu … Ghép các nguồn điện … 4. Các thí nghiệm trong bài học a. Khi Thầy (Cô) dạy bài này có tiến hành thí nghiệm: “khảo sát mối quan hệ giữa cƣờng độ dòng điện và hiệu điện thế của đoạn mạch chứa nguồn điện” không? Có… Không… - Thí nghiệm do GV hay HS Lí do không làm thí nghiệm: làm?......... - Thiếu dụng cụ thí nghiệm….. ……………………………………….. - Do Thầy (Cô) tự thiết kế hay dựa vào - Không đƣợc hƣớng dẫn cách làm thí tài liệu nào?.......................................... nghiệm… ………………………………………. - Phức tạp không đủ thời gian… - Các dụng cụ cần cho thí nghiệm này - Thí nghiệm không thành công… là gì?..................................................... - Các lí do khác……………………… ………………………………………. ………………………………………. b. Khi Thầy (Cô) dạy bài này có tiến hành thí nghiệm: “khảo sát mối quan hệ giữa cƣờng độ dòng điện và hiệu điện thế của đoạn mạch chứa máy thu” không?
Có… Không… - Thí nghiệm biểu diễn của GV hay thí Lí do không làm thí nghiệm: nghiệm HS ? - Thiếu dụng cụ thí nghiệm….. ……………………………………….. - Không đƣợc hƣớng dẫn cách làm thí nghiệm - Nhằm mục đích?............................... - Phức tạp không đủ thời gian… ………………………………………. - Thí nghiệm không thành công… - Các lí do khác…………………………… ………………………………………. c. Ngoài ra khi dạy bài này theo Thầy (Cô) nên thực hiện thêm các thí nghiệm nào khác?................................................................................................... Do Thầy (Cô) tự thiết kế hay dựa vào tài liệu nào?...................................... …………………………………………………………………………………… 5. Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh theo phƣơng pháp nhận thức vật lý GV và HS đã thực hiện các hoạt Định Định luật ôm Ghép các động nào trong những hoạt động luật ôm đoạn đoạn mạch nguồn điện sau: (hoạt động của GV ghi (G), mạch chứa chứa máy thu hoạt động của HS ghi (H) nguồn 1. Thí nghiệm mở đầu/ Sự kiện xuất phát 2. Đề xuất dự đoán giả thuyết 3. Thiết kế phƣơng án thí nghiệm/ Suy luận lí thuyết Tiến hành thí nghiệm kiểm tra (nếu có) 4. Xử lí kết quả và rút ra kết luận 6. Những sai lầm HS hay mắc phải về kiến thức này là gì?.........................
……………………………………………………………………………. 7. Những khó khăn của GV khi dạy bài “Định luật ôm đoạn mạch” là gì? ……………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………. Tại sao? ………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………. III. Các ý kiến đóng góp khác: Qua thực tế dạy bài này, theo Thầy (Cô) cần bổ sung, cải tiến, hoặc lƣợc bỏ phần nào trong giờ học để bài học hiệu quả hơn sát với thực tế dạy học ở trƣờng PT mà đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học: 1. Về nội dung kiến thức:………………………………………………… ……………………………………………………………………………. 2. Về các thí nghiệm cần tiến hành trong bài học: ………………………. ……………………………………………………………………………. 3. Về các thiết bị, dụng cụ thí nghiệm: …………………………………… ……………………………………………………………………………. 4. Về việc tổ chức tiến hành các thí nghiệm trong giờ học………………. ……………………………………………………………………………. Xin trân trọng cảm ơn ý kiến trao đổi của các Thầy (Cô)! PHỤ LỤC 2: PHIẾU HỌC TẬP (dành cho học sinh) Bài: Định luật Ôm cho đoạn mạch chứa nguồn
Họ và tên ………………………………..Lớp………. Câu 1: Trình bày phƣơng án nghiên cứu định luật Ôm đối với đoạn mạch chứa nguồn điện. ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Câu 2: Nêu dụng cụ và vẽ sơ đồ thí nghiệm nghiên cứu định luật Ôm đối với đoạn mạch chứa nguồn điện. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. ……………………………………………………….. Câu 3: Kết quả thí nghiệm: Bảng số liệu và vẽ đồ thị U(I). I (A) U (V)
U I O Câu 4: Từ đồ thị đã dựng, viết hệ thức liên hệ giữa hiệu điện thế mạch ngoài UN và cƣờng độ dòng điện I chạy trong đoạn mạch chứa nguồn? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………............ Câu 5: Viết biểu thức định luật Ôm cho đoạn mạch chứa nguồn? Nêu dấu hiệu để nhận biết đƣợc nguồn phát và quy tắc xác định dấu cho suất điện động và độ giảm điện thế khi tính hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch có chứa nguồn phát. ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chỳng ta đang sống trong thế kỉ XXI, thế kỉ của trớ tuệ sỏng tạo. Đất nƣớc ta đang bƣớc vào thời kỡ cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ, hội nhập với nền kinh tế phỏt triển của khu vực và trờn thế giới. Trƣớc tỡnh hỡnh đú đũi hỏi ngành Giỏo dục và Đào tạo phải cú những đổi mới mạnh mẽ, sõu sắc, toàn diện nhằm tạo ra những con ngƣời cú đủ kiến thức, năng lực sỏng tạo và phẩm chất đạo đức tốt làm chủ đất nƣớc. Hội nghị Ban chấp hành trung ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam khoỏ VIII chỉ rừ: "Đổi mới phƣơng phỏp dạy học ở tất cả cỏc cấp, bậc học, ỏp dụng những phƣơng phỏp giỏo dục hiện đại để bồi dƣỡng cho học sinh năng lực tƣ duy sỏng tạo, năng lực giải quyết vấn đề..." và "đổi mới mạnh mẽ phƣơng phỏp giỏo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rốn luyện thành nếp tƣ duy sỏng tạo của ngƣời học..." . Nghị quyết Đại hội IX của Đảng tiếp tục chỉ rừ phƣơng hƣớng phỏt triển giỏo dục và đào tạo trong những năm tới là: "Tiếp tục nõng cao chất lƣợng toàn diện, đổi mới nội dung, phƣơng phỏp dạy học, hệ thống trƣờng lớp và hệ thống quản lý giỏo dục....".
Ngành giỏo dục đó khụng ngừng đổi mới cải cỏch chƣơng trỡnh SGK, phỏt động phong trào đổi mới phƣơng phỏp dạy học nhằm bồi dƣỡng cho học sinh năng lực tƣ duy sỏng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, tớch cực, tự chủ tỡm tũi xõy dựng và chiếm lĩnh tri thức để thớch ứng đƣợc với thực tiễn cuộc sống, với sự phỏt triển của nền kinh tế. Hiện nay, chƣơng trỡnh SGK Vật lý bậc THPT đó đƣợc thay đổi và đƣợc đƣa vào thực hiện trờn cả nƣớc kể từ năm học 2006-2007 với ba bộ SGK lớp 10, lớp 11, 12 cơ bản và nõng cao . Nghiờn cứu chƣơng trỡnh và nội dung SGK Vật lý lớp 11 nõng cao, chỳng tụi nhận thấy chƣơng "Dũng điện khụng đổi" là một chƣơng đề cập đến những vấn đề cơ bản về dũng điện khụng đổi, là cơ sở để nghiờn cứu cỏc vấn đề khỏc về dũng điện. Một số kiến thức nhƣ: dũng điện, chiều dũng điện, định luật ễm cho đoạn mạch, định luật Jun-Lenxơ tuy đó đƣợc học ở cấp THCS nhƣng chƣa sõu, nội dung cũn ớt và chƣa cú tớnh hệ thống. Theo yờu cầu đổi mới của chƣơng trỡnh và đổi mới phƣơng phỏp dạy học, trong SGK mới, nhiều nội dung đƣợc trỡnh bày kết hợp với thớ nghiệm nhằm rốn luyện cho học sinh năng lực tƣ duy sỏng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học bằng nhiều hỡnh thức nhƣ: làm thớ nghiệm, xử lớ kết quả, vẽ đồ thị, lập phƣơng trỡnh, rỳt ra kết luận ... Tuy nhiờn, phõn phối thời lƣợng cho chƣơng này chỉ cú 14 tiết (7 tiết lớ thuyết, 4 tiết bài tập, 2 tiết thực hành, 1 tiết kiểm tra), mặt khỏc, đa số GV và HS vẫn chƣa thực sự làm quen với việc đổi mới PPDH, do đú cũn một số khú khăn nhất định cho ngƣời dạy và ngƣời học khi dạy và học chƣơng này theo yờu cầu của chƣơng trỡnh SGK mới. Để đổi mới phƣơng phỏp dạy học, giỏo viờn phải nghiờn cứu và vận dụng kiến thức Lớ luận dạy học để lựa chọn PPDH theo một chiến lƣợc nhằm phỏt huy đƣợc ở mức độ tốt nhất tớnh tớch cực, chủ động sỏng tạo của học sinh, rốn luyện cho học sinh năng lực tƣ duy sỏng tạo, phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học. Qua điều tra cho thấy việc dạy học kiến thức
"Định luật ễm " lớp 11, về phớa giỏo viờn chủ yếu vẫn là truyền thụ một chiều (nặng về thụng bỏo, giải thớch), ớt sử dụng thớ nghiệm; về phớa học sinh thỡ thụ động nghe giảng, ghi chộp, họ ớt đƣợc tạo điều kiện để bồi dƣỡng cỏc phƣơng phỏp nhận thức, rốn tƣ duy khoa học, phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề. Với mong muốn gúp phần nõng cao chất lƣợng, hiệu quả dạy và học Vật lý đỏp ứng yờu cầu đổi mới của giỏo viờn và học sinh trong dạy và học kiến thức "Định luật ễm " lớp 11 nõng cao, chỳng tụi chọn đề tài: “ Tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy học nội dung kiến thức Định luật ễm - Sỏch giỏo khoa vật lớ 11 nõng cao - theo hƣớng phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề” làm đề tài nghiờn cứu của luận văn. 2. Lịch sử nghiờn cứu Để nõng cao chất lƣợng giỏo dục, cần thiết phải cải tiến nội dung, cải tiến PPDH. Trong những năm gần đõy, đó cú nhiều nghiờn cứu về đổi mới phƣơng phỏp dạy học Vật lý. Đề cập đến cỏc vấn đề phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh cú thể kể đến cỏc cụng trỡnh sau: “Hỡnh thành kiến thức, kĩ năng, phỏt triển trớ tuệ và năng lực sỏng tạo của học sinh trong dạy học Vật lý” Phạm Hữu Tũng (1996). “Tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh trong dạy học Vật lý ở trƣờng phổ thụng” Nguyễn Đức Thõm – Nguyễn Ngọc Hƣng (1999). “Chiến lƣợc dạy học giải quyết vấn đề. Tổ chức, định hƣớng hoạt động tỡm tũi sỏng tạo giải quyết vấn đề và tƣ duy khoa học cho học sinh” Phạm Hữu Tũng (2001). Về những nghiờn cứu việc dạy học kiến thức Định luật ễm - Vật lý lớp 11THPT cú cỏc cụng trỡnh nghiờn cứu sau: Luận văn thạc sĩ “Định hƣớng hành động nhận thức của học sinh trong quỏ trỡnh giải bài tập về định luật ễm thuộc chƣơng trỡnh Vật lý 11 THPT” Vũ Thị Thanh Mai (2005).
Luận văn thạc sĩ “Tổ chức dạy học một số kiến thức chƣơng những định luật cơ bản của dũng điện khụng đổi chƣơng trỡnh Vật lý lớp 11 CCGD theo phƣơng phỏp tỡm tũi từng phần” Hà Văn Quỳnh (2005). Luận văn thạc sĩ “Nghiờn cứu xỏc định và thực hiện mục tiờu dạy học kiến thức Định luật ễm đối với đoạn mạch chứa nguồn điện - Vật lý 11 THPT” Nguyễn Thị Ngọc Diệp (2007). Luận văn thạc sĩ “Nghiờn cứu xỏc định và thực hiện mục tiờu dạy học kiến thức Định luật ễm đối với toàn mạch- Vật lý 11 THPT” Nguyễn Thiệu Hoàng (2007). 3. Mục tiờu nghiờn cứu của đề tài - Nghiờn cứu cỏc quan điểm hiện đại về dạy và học, nghiờn cứu cơ sở lớ luận của dạy học theo theo hƣớng phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề sao cho đỏp ứng đƣợc những đũi hỏi về mặt phƣơng phỏp luận của việc xõy dựng kiến thức khoa học. - Trờn cơ sở nghiờn cứu chƣơng trỡnh, sỏch giỏo khoa, sỏch giỏo viờn, cỏc tài liệu tham khảo liờn quan đến phần “Định luật ễm” trong chƣơng trỡnh Vật lý phổ thụng và phõn tớch những khú khăn của học sinh khi học phần này thiết kế tiến trỡnh tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy học cỏc kiến thức “Định luật ễm” theo hƣớng phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề cho ngƣời học. 4. Đối tƣợng nghiờn cứu * Nội dung: Cỏc kiến thức về "Định luật ễm " trong chƣơng "Dũng điện khụng đổi" lớp 11 nõng cao. * Khỏch thể: Hoạt động của GV và HS khi dạy học kiến thức "Định luật ễm" lớp 11 nõng cao - THPT 5. Mẫu khảo sỏt Cỏc lớp 11B11, 11B5 ban KHTN trƣờng THPT Lờ Hồng Phong, Hải phũng.
6. Vấn đề nghiờn cứu Dựa trờn cỏc quan điểm hiện đại về dạy và học, trờn cơ sở lý luận của dạy học theo theo hƣớng phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề cựng với việc phõn tớch nội dung chƣơng trỡnh, sỏch giỏo khoa, sỏch giỏo viờn, cỏc tài liệu tham khảo về phần cỏc “Định luật ễm” trong chƣơng trỡnh Vật lý phổ thụng liệu cú thể thiết kế đƣợc tiến trỡnh tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh khi dạy học cỏc kiến thức “Định luật ễm” nhằm phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề của ngƣời học hay khụng? 7. Giả thuyết khoa học Việc thiết lập đƣợc sơ đồ biểu đạt logic của tiến trỡnh nhận thức khoa học đối với cỏc kiến thức" Định luật ễm " cựng với việc tổ chức dạy học theo cỏc pha của dạy học giải quyết vấn đề sẽ cho phộp xõy dựng đƣợc tiến trỡnh tổ chức dạy học nhằm phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề trong quỏ trỡnh nhận thức tớch cực, tự chủ của học sinh. 8. Nhiệm vụ nghiờn cứu Để đỏp ứng mục tiờu đề tài đặt ra, đề tài cần thực hiện cỏc nhiệm vụ sau: - Nghiờn cứu những luận điểm phƣơng phỏp luận chỉ đạo đổi mới phƣơng phỏp dạy học. - Nghiờn cứu tài liệu lý luận dạy học, cỏc bài bỏo khoa học để nắm đƣợc những quan điểm lý luận dạy học hiện đại trong việc tổ chức cỏc tỡnh huống vấn đề trong học tập nhằm phỏt triển hoạt động nhận thức tớch cực, tự chủ của HS, lụi cuốn HS tham gia vào tiến trỡnh tỡm tũi giải quyết vấn đề trong quỏ trỡnh chiếm lĩnh kiến thức. - Nghiờn cứu tƣ tƣởng chỉ đạo, mục tiờu chƣơng trỡnh vật lý lớp 11. Tỡm hiểu kĩ nội dung của hai bộ SGK vật lý lớp 11, sỏch giỏo viờn vật lý lớp 11 và những kiến thức liờn quan HS đó học ở THCS. - Phõn tớch kiến thức "Định luật ễm " thuộc chƣơng "Dũng điện khụng đổi" lớp 11 nõng cao theo từng nội dung nghiờn cứu.
- Thụng qua dự giờ và trao đổi trực tiếp với giỏo viờn và học sinh, phõn tớch cỏc sản phẩm học tập của HS để tỡm hiểu thực tế dạy học kiến thức "Định luật ễm " thuộc chƣơng "Dũng điện khụng đổi" lớp 11 nõng cao, từ đú phỏt hiện đƣợc những khú khăn chủ yếu của GV khi dạy và những sai lầm của HS khi học phần này. - Soạn thảo tiến trỡnh dạy học kiến thức "Định luật ễm " chƣơng "Dũng điện khụng đổi" lớp 11 nõng cao - THPT nhằm phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề trong quỏ trỡnh nhận thức tớch cực, tự chủ của học sinh. - Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm ở trƣờng phổ thụng theo tiến trỡnh dạy học đó soạn thảo, ghi lại diễn biến thực nghiệm qua băng hỡnh để nghiờn cứu hoạt động dạy học cỏc kiến thức cụ thể theo tiến trỡnh dạy học đó soạn thảo, đỏnh giỏ tớnh khả thi của nú trong việc phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh, qua đú sửa đổi, bổ xung hoàn thiện tiến trỡnh đó soạn thảo . - Dựng thống kờ toỏn học để xử lý cỏc số liệu thu đƣợc. - Tổng kết, đỏnh giỏ. 9. Phƣơng phỏp nghiờn cứu - Nghiờn cứu, phõn tớch lý luận - Điều tra, quan sỏt, phỏng vấn - Thực nghiệm sƣ phạm - Xử lớ thống kờ toỏn học 10. Đúng gúp của luận văn - Làm sỏng tỏ cơ sở lý luận trong việc tổ chức cỏc tỡnh huống học tập nhằm phỏt triển năng lực tỡm tũi sỏng tạo của HS, lụi cuốn HS tham gia vào tiến trỡnh tỡm tũi, giải quyết vấn đề trong quỏ trỡnh chiếm lĩnh kiến thức. - Thiết lập đƣợc sơ đồ cấu trỳc nội dung kiến thức và sơ đồ phỏt triển mạch kiến thức của chƣơng "Dũng điện khụng đổi" lớp 11 nõng cao cho phộp xõy dựng tiến trỡnh hoạt động dạy học kiến thức "Định luật ễm " đảm bảo tớnh chớnh xỏc, tớnh logic, tớnh khoa học và phự hợp với trỡnh độ học sinh. Đú là
tiền đề cần thiết cho sự đổi mới phƣơng phỏp dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. - Xõy dựng đƣợc phƣơng ỏn dạy học kiến thức "Định luật ễm " khả thi, đúng gúp cho việc nõng cao hiệu quả dạy học chƣơng trỡnh mới. 11. Cấu trỳc của luận văn Luận văn gồm ... trang. Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn cú 3 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận Chƣơng 2. Thiết kế tiến trỡnh hoạt động dạy học kiến thức “Định luật ễm” lớp 11 nõng cao theo hƣớng phỏt triển năng lực giải quyết vấn đề. Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm. CHƢƠNG 1. CƠ SỞ Lí LUẬN 1.1. Những luận điểm cơ bản chỉ đạo đổi mới phƣơng phỏp dạy học 1.1.1. Mục tiờu dạy học mới đũi hỏi phải cú phương phỏp dạy học mới * Mục tiờu mới của giỏo dục nƣớc ta Nƣớc ta đang bƣớc vào thời kỳ cụng nghiệp hoỏ, hội nhập với cộng đồng thế giới trong nền kinh tế cạnh tranh quyết liệt. Nền giỏo dục khụng chỉ dừng lại ở chỗ trang bị cho học sinh những kiến thức cụng nghệ mà nhõn loại đó tớch luỹ đƣợc mà cần phải bồi dƣỡng cho họ tớnh năng động cỏ nhõn, phải cú tƣ duy sỏng tạo và năng lực thực hành giỏi. Nghị quyết hội nghị Ban Chấp Hành Trung Ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam, khoỏ VIII đó chỉ rừ: “nhiệm vụ cơ bản của giỏo dục là nhằm xõy dựng con người và thế hệ thiết tha gắn bú với lớ tưởng độc lập dõn tộc và chủ nghĩa xó hội, cú đạo đức trong sỏng, cú ý chớ kiờn cường xõy dựng và bảo vệ Tổ quốc cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ; giữ gỡn và phỏt huy cỏc giỏ trị văn hoỏ dõn tộc, cú năng lực tiếp thu tinh hoa văn hoỏ nhõn loại, phỏt huy tiềm năng của dõn tộc và con người Việt Nam, cú ý thức cộng đồng và phỏt huy tớnh tớch cực của cỏ nhõn, làm chủ tri thức khoa hoc và cụng nghệ hiện đại, cú
tư duy sỏng tạo, cú kĩ năng thực hành giỏi, cú phong cỏch cụng nghiệp, cú tớnh tổ chức kỉ luật, cú sức khoẻ, là những người kế thừa xõy dựng chủ nghĩa xó hội vừa hồng vừa chuyờn như lời căn dặn Bỏc Hồ” * Đổi mới phƣơng phỏp dạy học để thực hiện mục tiờu mới Phƣơng phỏp dạy học truyền thống trong một thời gian dài đó đạt đƣợc những thành tựu quan trọng. Tuy nhiờn phƣơng phỏp đú nặng về truyền thụ một chiều, thầy giảng giải, minh họa, trũ lắng nghe, ghi nhớ và bắt chƣớc làm theo, thỡ khụng thể đào tạo những con ngƣời cú tớnh tớch cực cỏ nhõn, cú tƣ duy sỏng tạo, cú kĩ năng thực hành giỏi. Cộng với xu thế phỏt triển chung của thế giới, nền giỏo dục ở nƣớc ta đang chuyển dần từ trang bị cho HS kiến thức sang bồi dƣỡng cho họ năng lực mà trƣớc hết là năng lực sỏng tạo. Cần phải xõy dựng một hệ thống phƣơng phỏp dạy học mới cú khả năng thực hiện mục tiờu mới. Nghị quyết Trung ƣơng 2, khoỏ VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam ghi rừ: “Đổi mới mạnh mẽ phương phỏp giỏo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều và rốn luyện thành nếp tư duy sỏng tạo của người học. Từng bước ứng dụng cỏc phương phỏp tiờn tiến, phương phỏp hiện đại vào quỏ trỡnh dạy, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiờn cứu của học sinh, nhất là sinh viờn đại học, phỏt triển mạnh mẽ phong trào tự học, tự đào tạo” 1.1.2. Phương hướng chiến lược đổi mới phương phỏp dạy học Cú thể xem Nghị quyết Trung ƣơng 2 là phƣơng hƣớng chiến lƣợc đổi mới phƣơng hƣớng chiến lƣợc này gồm bốn điểm sau đõy: - Khắc phục lối truyền thụ một chiều - Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiờn cứu của HS, rốn luyện khả năng tự học hỡnh thành thúi quen tự học. - Rốn luyện thành nếp tư duy sỏng tạo của người học - Áp dụng cỏc phương phỏp dạy học tớch cực, cỏc phương tiện dạy học hiện đại vào quỏ trỡnh dạy học 1.2. Bản chất dạy học vật lý