Luận văn Thạc sĩ Triết học: Tư tưởng về phân quyền của một số triết gia phương Tây cận đại và ý nghĩa của nó đối với việc xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> *******<br /> <br /> NGUYỄN THỊ KIM CHI<br /> <br /> TƢ TƢỞNG VỀ PHÂN QUYỀN CỦA MỘT SỐ<br /> TRIẾT GIA PHƢƠNG TÂY CẬN ĐẠI VÀ Ý NGHĨA CỦA<br /> NÓ ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP<br /> QUYỀN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ<br /> Chuyên ngành: Triết học<br /> <br /> HÀ NỘI - 2016<br /> <br /> ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> *******<br /> <br /> NGUYỄN THỊ KIM CHI<br /> <br /> TƢ TƢỞNG VỀ PHÂN QUYỀN CỦA MỘT SỐ<br /> TRIẾT GIA PHƢƠNG TÂY CẬN ĐẠI VÀ Ý NGHĨA CỦA<br /> NÓ ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP<br /> QUYỀN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Triết học<br /> Mã số: 60 22 03 01<br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> PGS.TS. Nguyễn Thúy Vân<br /> <br /> HÀ NỘI - 2016<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1<br /> 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1<br /> 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................. 2<br /> 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 6<br /> 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 7<br /> 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn ............................ 7<br /> 6. Đóng góp mới của luận văn ............................................................................ 8<br /> 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn..................................................... 8<br /> 8. Kết cấu của luận văn. ...................................................................................... 8<br /> NỘI DUNG........................................................................................................... 9<br /> Chƣơng 1 TIỀN ĐỀ CHO SỰ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG PHÂN QUYỀN<br /> CỦA CÁC TRIẾT GIA PHƢƠNG TÂY THỜI CẬN ĐẠI ............................ 9<br /> 1.1 Khái quát về tƣ tƣởng phân quyền............................................................. 9<br /> 1.2 Điều kiện, tiền đề cho sự hình thành tƣ tƣởng phân quyền của các triết<br /> gia phƣơng Tây thời Cận đại ........................................................................... 15<br /> 1.2.1 Điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội phương Tây thời Cận đại .............. 15<br /> 1.2.2 Tiền đề lý luận cho sự hình thành tư tưởng phân quyền ....................... 20<br /> Tiểu kết Chƣơng 1 ............................................................................................. 29<br /> Chƣơng 2 MỘT SỐ NỘI DUNG TƢ TƢỞNG VỀ PHÂN QUYỀN CỦA<br /> CÁC TRIẾT GIA PHƢƠNG TÂY CẬN ĐẠI VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ ĐỐI<br /> VỚI VIỆC XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM HIỆN<br /> NAY .................................................................................................................... 31<br /> 2.1 Một số nội dung của tƣ tƣởng về phân quyền ở các triết gia phƣơng<br /> Tây thời Cận đại ................................................................................................ 31<br /> 2.1.1 Bản chất của việc phân quyền ................................................................. 31<br /> 2.1.2 Cơ sở và một số nguyên tắc phân chia quyền lực................................... 36<br /> <br /> 2.1.3 Vai trò của các bộ phận quyền lực nhà nước và mối quan hệ giữa<br /> chúng................................................................................................................... 48<br /> 2.2 Giá trị và ý nghĩa tƣ tƣởng phân quyền của các triết gia phƣơng Tây<br /> cận đại đối với việc xây dựng nhà nƣớc pháp quyền ở Việt Nam hiện nay. 59<br /> 2.2.1 Một số giá trị và hạn chế trong tư tưởng phân quyền của các nhà triết<br /> học Tây Âu thời cận đại ..................................................................................... 59<br /> 2.2.2 Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt nam<br /> hiện nay............................................................................................................... 62<br /> 2.2.3 Ý nghĩa tư tưởng phân quyền đối với việc xây dựng nhà nước pháp<br /> quyền ở Việt Nam hiện nay................................................................................ 71<br /> Tiểu kết Chƣơng 2 ............................................................................................ 80<br /> KẾT LUẬN ........................................................................................................ 82<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 85<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Phân quyền là một trong những lý thuyết chính trị - pháp lý có ý nghĩa<br /> hết sức quan trọng cả trong tư tưởng và thực tiễn chính trị thế giới. So với các<br /> tư tưởng trong chế độ chuyên chế độc tài, lý thuyết phân quyền được coi là tư<br /> tưởng thời đại, đánh dấu sự chuyển biến từ việc sử dụng quyền lực dã man<br /> trong các xã hội chuyên chế sang việc thực thi quyền lực văn minh trong xã<br /> hội dân chủ. Sự hình thành và phát triển của lý thuyết này gắn liền với quá<br /> trình đấu tranh cho bình đẳng, tự do và tiến bộ xã hội, hướng đến xác lập các<br /> mối quan hệ cơ bản giữa pháp luật và quyền lực, cá nhân và cộng đồng, công<br /> dân và nhà nước nhằm đảm bảo tính hiệu quả cao nhất của việc thực thi quyền<br /> lực. Chính vì vậy, phân quyền được coi là một tất yếu khách quan trong các<br /> nhà nước dân chủ, là điều kiện đảm bảo cho những giá trị tự do được phát<br /> huy, là tiêu chí đánh giá sự tồn tại và phát triển của nhà nước pháp quyền, nơi<br /> chủ quyền nhân dân giữ vai trò tối thượng.<br /> Tư tưởng phân quyền được bàn đến rất sớm trong lịch sử tư tưởng<br /> chính trị phương Tây, đại biểu là Aristotle (384-322 tr.CN) nhưng nó<br /> không phải là hệ thống quan niệm hoàn chỉnh và không được đưa vào<br /> thực hiện cho đến thời kỳ La Mã dưới hình thức nhà nước trong các nền<br /> cộng hòa La Mã.<br /> Chỉ đến thế kỷ 17-18, các nhà tư tưởng John Locke và Charles de<br /> Secondat Montesquieu (Ch.S.Montesquieu), Jean-Jacques Rousseau (J.J.<br /> Rousseau) mới đề cập đến mô hình tam quyền phân lập trong các tác phẩm<br /> của mình. John Locke (1632 - 1704), một nhà triết học người Anh, là người<br /> đầu tiên khởi thảo ra thành hệ thống lý luận hoàn chỉnh về học thuyết phân<br /> quyền, và được thể hiện trong tác phẩm “Khảo luận thứ hai về Chính quyền”.<br /> Tiếp thu và phát triển tư tưởng về thể chế chính trị tự do, chống chuyên chế,<br /> <br /> 1<br /> <br />