ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VÃN
Đ ỗ KIỂU OANH
XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở HÀ NỘI
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Chuyên nghành: Kinh tế chính trị XHCN
Mã s ố : 50201
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC KINH TÊ
Người hướng dẫn khoa học
TS. Phạm Văn Dũng
HÀ NỘI - 2001
MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU 4
CHƯƠNG 1: NGHÈO ĐÓI - MỘT s ố VẤN ĐỂ LÝ THUYẾT VÀ
THỰC TIỄN
1.1. Nghèo đói và các thước đo 7
1.1.1. Khái niệm nghèo đói 7
1.1.2. Các chỉ số đo nghèo đói 15
1.2. Nguyên nhán của nghèo đói 19
1.2.1. Do môi trường vĩ mô 19
1.2.2. Do đặc điểm riêng của địa phương 24
1.2.3. Do cá nhân 25
1.3. Hậu quả của tình trạng nghèo đói 27
1.3.1. Trình độ dân trí thấp 28
1.3.2. Tệ nạn xã hội gia tăng 28
1.3.3. Trẻ em suy dinh dưỡng nhiều 28
1.3.4. Kinh tế tăng trưởng chậm 29
1.3.5. Môi trường suy thoái 29
1.4. Tình trạng nghèo đói ở Việt Nam: những góc nhìn khác 30
nhau
1.4.1. Nghèo đói ở Việt Nam theo đánh giá của Ngán hàng Thế giới 30
1.4.2. Nghèo đói của Việt Nam theo đánh giá của UNDP 31
1.4.3. Nghèo đói theo đánh giá của Tổng cục Thống kê Việt Nam 36
năm 1993
1.4.4. Nghèo đói theo đánh giá của Bộ Lao động, Thương binh và 37
Xã hội thời kỳ 1997 - 1998
CHƯƠNG 2: THựC TRẠNG NGHÈO ĐÓI ở HÀ NỘI VÀ CÒNG
TÁC XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO TỪ 1996 ĐẾN 1999
2.1. Đặc điểm kinh tế xã hội của Hà Nội 42
2.1.1. Điều kiện tự nhiên 42
2.1.2. Đặc điểm kinh tế 43
2.1.3. Một số vấn đề xã hội 46
2.2. Tình hình nghèo đói trên địa bàn thành phô 51
2.2.1. Thực trạng hộ nghèo 51
2.2.2. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng nghèo 52
2.3. Tình hình xoá đói giảm nghèo ở Hà Nội 54
2.3.1. Mục tiêu của thành phố 54
2.3.2. Một số giải pháp hỗ trợ thành phố đã thực hiện 55
2.3.3. Những thành công và hạn chế chủ yếu 68
2.4. Một số tồn tại, khó khăn trong quá trình thực hiện công tác 70
xo á đói giảm nghèo
CHƯƠNG 3: MỘT s ố GIẢI PHÁP THÚC ĐAY c ô n g t á c XOÁ
ĐÓI GIẢM NGHÈO CỦA HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỚI
3.1. Giải pháp vê các nguồn lực 72
3.1.1. Giải pháp về lao động 73
3.1.2. Giải pháp về vốn 76
3.1.3. Giải pháp về đất đai 79
3.1.4. Giải pháp về công nghệ 81
3.2. Giải pháp vê các chính sách vĩ mô 82
3.2.1. Chính sách phân phối thu nhập 82
3.2.2. Chính sách phát triển vùng 82
3.3. Các giải pháp khác 83
3.3.1. Giúp người nghèo tham gia tích cực vào chương trình dân số 83
và kế hoạch hoá gia đình
3.3.2. Chính sách cứu trợ xã hội 84
KẾT LUẬN 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 90
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Loài nguời đang háo hức chờ đón một thiên niên kỷ mới với
những hoài bão và khát vọng hàng ngàn năm về một cuộc sống phồn
vinh, hạnh phúc. Làn sóng toàn cầu hoá đang lan nhanh, thôi thúc mọi
quốc gia dân tộc vào một cuộc đua tranh quyết liệt vì sự phát triển.
Trong cuộc đua tranh ấy, sự tụt hậu về kinh tế sẽ đẩy đất nước khỏi
quỹ đạo phát triển. Nhưng dường như không phải dân tộc nào và
những công dân của nó cũng được chuẩn bị đầy đủ để tham gia cuộc
đua. Một số ít quốc gia dân tộc sẽ vươn lên nhanh chóng và một số
nhóm người sẽ trở nên giàu có, để lại các dân tộc và những nhóm
người tiếp tục chìm trong nghèo khổ.
Thế kỷ XXI đang đến gần với sự phát triển mạnh mẽ của nhiều
quốc gia, nhưng vẫn có không ít quốc gia dân tộc lận đận trong cảnh
đói nghèo triền miên dường như không lối thoát. Các quốc gia đã có
những bước tiến đáng kể trong việc phát triển kinh tế nhưng cũng
không phải vì thế mà vấn đề đói nghèo được giải quyết.
Một điều hiển nhiên là phải có tăng trưởng kinh tế mới giải
quyết được đói nghèo. Nhưng ngày nay khi xã hội loài người đang
bước sang kỷ nguyên mới thì sự phân hoá giàu nghèo càng trở nên sâu
sắc. Tình trạng phân hoá giàu nghèo diễn ra trong mỗi quốc gia, mỗi
khu vực và ngay cả những nước được coi là phát triển nhất. Phải chăng
đó là cái giá phải trả cho sự phát triển của nhân loại? Điều đó cho thấy
cần phải có các giải pháp hữu hiệu trong cống tác xoá đói giảm nghèo.
Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề xoá đói giảm nghèo là cần thiết đặc
biệt là ở những nước đang phát triển.
ở Việt Nam sau nhiều năm đổi mới đã cơ bản giải quyết được
vấn đề đói nhưng nghèo vẫn còn đang tồn tại và vẫn phát sinh thêm
mặc dù đã có nhiều hộ vượt qua được ngưỡng của đói nshèo. Hầu hết
mọi người đều cho rằng người nghèo chỉ tồn tại ở nông thôn nhưng
không hoàn toàn như vậy. Ngay cả những trung tám văn hoá, kinh tế
4
lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh thì tình trạng người nghèo
vẫn là vấn đề bức xúc. Việc giải quyết vấn đề này không chỉ là điều
kiện để nền kinh tế tăng trưởng nhanh, bền vững mà còn nhằm thực
hiện mục tiêu " dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng và văn minh".
2. Tình hình nghiên cứu
Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu khác nhau về vấn đề xoá đói
giảm nghèo cả trên bình diện quốc gia và quốc tế: Báo cáo phát triển
con người, Báo cáo phát triển Việt Nam 2.000, các cống trình nghiên
cứu cấp bộ và cấp nhà nước: Phân hoá giàu nghèo ở Nhật Bản; Sự phân
hoá giàu nghèo ở Hoa Kỳ (KHXH 06. 07)..., gần đây có rất nhiều bài
đăng trên các báo, tạp chí đề cập một số vấn đề về lý thuyết cũng như
thực trạng đói nghèo nhưng chưa có một công trình nào nghiên cứu
riêng về Xoá đói giảm nghèo ở Hà Nội một cách có hệ thống từ vấn
đề lý thuyết đến thực tế và giải pháp cụ thể cho công tác này.
3. Mục đích nghiên cứu
Từ việc hộ thống hoá về lý thuyết, luận văn tập trung làm rõ
thực trạng nghèo đói ở Hà Nội trong những năm gần đây; những
nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trạng đó; từ đó đưa ra được những
giải pháp phù hợp với điều kiện của Hà Nội nhằm xoá đói giảm nghèo
ở địa phương này.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Nghèo đói đang là vấn đề thu hút sự quan tâm của cả xã hội và
được nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau. Luận văn này chỉ nghiên
cứu vấn đề nghèo đói dưới góc độ Kinh tế chính trị trên địa bàn Hà
Nội trong thời gian từ 1996 đến 1999.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận vãn sử dụng phương pháp luận của chủ nchĩa duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử trong nghiên cứu và xử lý thông tin. Phương
pháp cụ thể và phổ biến vận dụng trong luận văn là phương pháp phán
tích, tổng hợp. so sánh, đối chiếu, điều tra xã hội học....