Luận văn Thạc sỹ Khoa học kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật trong chăn nuôi bò cho nông hộ ở tỉnh Thừa Thiên Huế

PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Với lợi thế về điều kiện địa hình và đất đai đồi núi chiếm phần lớn (70,6%),<br /> <br /> uế<br /> <br /> Thừa Thiên Huế là tỉnh có tiềm năng trong phát triển chăn nuôi đại gia súc, đặc biệt<br /> là chăn nuôi bò. Việc sử dụng hợp lý, hữu hiệu nguồn tài nguyên thiên nhiên và<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> điều kiện của địa phương để phát triển chăn nuôi bò sẽ đem lại nguồn lợi đáng kể<br /> cho người dân, nhất là các hộ nghèo ở vùng trung du và miền núi.<br /> <br /> Để hoạt động chăn nuôi bò thực sự đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho<br /> người dân ở địa phương, việc thay đổi từ phương thức chăn nuôi mang tính tận<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> dụng, quảng canh sang phương thức mới có đầu tư tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất là<br /> điều hết sức quan trọng và cần thiết. Phương thức chăn nuôi mới này phải theo<br /> <br /> cK<br /> <br /> hướng sản suất hàng hóa, thỏa mãn được nhu cầu của thị trường và đem lại lợi<br /> nhuận cho người dân. Điều này đòi hỏi người sản xuất phải áp dụng các tiến bộ kỹ<br /> thuật (TBKT) vào hoạt động chăn nuôi cũng như yêu cầu đặt ra cho người làm công<br /> <br /> họ<br /> <br /> tác chuyển giao TBKT phải giới thiệu những kỹ thuật phù hợp để người dân có thể<br /> áp dụng vào hoạt động sản xuất.<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Trong thời gian qua, có nhiều hoạt động chuyển giao TBKT trong chăn nuôi<br /> bò đã được triển khai ở địa phương và thu được những kết quả nhất định. Tuy nhiên,<br /> bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ, việc chuyển giao TBKT cho chăn nuôi bò<br /> <br /> ng<br /> <br /> vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều TBKT đã chuyển giao không có tính bền vững, không<br /> phù hợp với điều kiện địa phương và trình độ năng lực của người dân. Thậm chí, có<br /> <br /> ườ<br /> <br /> một số TBKT không được người dân chấp nhận sử dụng hoặc chỉ thực hiện trong<br /> thời gian tham gia dự án và không còn được duy trì sau khi dự án kết thúc. Chính<br /> <br /> Tr<br /> <br /> những vấn đề này đã tạo nên khoảng cách lớn giữa các nhà nghiên cứu, chuyển giao<br /> và người nông dân, không phục vụ thiết thực cho nhu cầu và thực tiễn sản xuất. Đã<br /> gây nên phí tổn nhiều công sức, tiền của và nhân lực của các bên đồng thời làm<br /> giảm sụt niềm tin và động lực thực hiện của người chuyển giao và tiếp nhận.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Vì vậy, để có thể tìm hiểu nguyên nhân và tìm ra các giải pháp thiết thực<br /> nhằm khắc phục tình trạng này, chúng tôi đã chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng<br /> đến việc chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật trong chăn nuôi bò cho nông hộ ở tỉnh<br /> Thừa Thiên Huế” để nghiên cứu.<br /> <br /> uế<br /> <br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> 2.1. Mục tiêu tổng quát<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> Xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng<br /> cao hiệu quả của công tác chuyển giao TBKT trong chăn nuôi bò cho nông hộ.<br /> 2.2. Mục tiêu cụ thể<br /> <br /> - Đánh giá tình hình chuyển giao các TBKT trong chăn nuôi bò cho nông hộ ở<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> <br /> bò.<br /> <br /> cK<br /> <br /> - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc chuyển giao TBKT trong chăn nuôi<br /> <br /> - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc chuyển giao<br /> <br /> 3. Câu hỏi nghiên cứu<br /> 3.1. Câu hỏi tổng quát<br /> <br /> họ<br /> <br /> các TBKT trong chăn nuôi bò cho nông hộ.<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Tại sao các TBKT trong chăn nuôi bò thời gian qua đã được nhiều cơ quan<br /> chuyển giao nhưng tỷ lệ hộ áp dụng không cao hoặc chỉ áp dụng một thời gian rồi<br /> lại bỏ?<br /> <br /> ng<br /> <br /> Tại sao vẫn còn một khoảng cách giữa các nhà khoa học và người nông dân<br /> trong việc chuyển giao TBKT vào sản xuất? Làm thế nào để thu hẹp khoảng cách<br /> <br /> ườ<br /> <br /> này?<br /> <br /> 3.2 Câu hỏi cụ thể<br /> <br /> Tr<br /> <br /> - Tình hình chuyển giao TBKT trong chăn nuôi bò cho nông hộ ở tỉnh Thừa<br /> <br /> Thiên Huế đang diễn ra như thế nào?<br /> - Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc chuyển giao và tiếp nhận các TBKT<br /> <br /> trong chăn nuôi bò? Làm thế nào để hạn chế các yếu tố bất lợi để thực hiện thành<br /> công các chương trình chuyển giao TBKT trong chăn nuôi bò?<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Những giải pháp nào là có thể nhằm làm tăng hiệu quả của công tác chuyển<br /> giao TBKT trong chăn nuôi bò cho nông hộ?<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 4.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> uế<br /> <br /> Đề tài đi sâu tìm hiểu thực trạng việc chuyển giao các TBKT cho nông hộ<br /> chăn nuôi bò ở địa phương từ đó xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> của công tác chuyển giao và tiếp nhận TBKT cho nông hộ. Đối tượng nghiên cứu<br /> chủ yếu của đề tài là các nông hộ có chăn nuôi bò và được chuyển giao các TBKT<br /> trong sản xuất.<br /> 4.2 Phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> 1. Phạm vi không gian: Đề tài nghiên cứu tình hình chuyển giao TBKT cho<br /> nông hộ chăn nuôi bò tại 2 huyện Nam Đông và A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đây<br /> <br /> cK<br /> <br /> là 2 huyện miền núi có số lượng bò lớn nhất tỉnh và là nơi tập trung chủ yếu của các<br /> chương trình chuyển giao TBKT trong chăn nuôi bò thời gian qua.<br /> 2. Phạm vi thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu từ năm 2004 đến 2008, trong<br /> <br /> họ<br /> <br /> đó các số liệu được khảo sát chủ yếu vào năm 2008 ở cấp hộ và xã, huyện.<br /> 5. Kết cấu của luận văn<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Ngoài phần mở đầu, kết thúc, phụ lục, danh mục các bảng biểu và danh mục<br /> tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương:<br /> Chương I: Tổng quan tài liệu nghiên cứu<br /> <br /> ng<br /> <br /> Chương II: Đặc điểm vùng nghiên cứu, nội dung và phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Tr<br /> <br /> ườ<br /> <br /> Chương III: Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> <br /> 3<br /> <br /> CHƯƠNG I<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU<br /> 1.1 Những vấn đề lý luận cơ bản<br /> 1.1.1 Khái niệm về tiến bộ kỹ thuật và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật<br /> <br /> uế<br /> <br /> Theo từ điển Việt - Việt [44], kỹ thuật là toàn thể những phương tiện lao động<br /> và những phương pháp chế tạo ra những giá trị vật chất. Còn tiến bộ là trở nên giỏi<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> hơn, hay hơn trước.<br /> <br /> Theo định nghĩa về công tác khoa học công nghệ của Đại học Cần Thơ [39],<br /> tiến bộ kỹ thuật (TBKT) là các phương pháp, các qui trình (công nghệ, cơ khí hóa,<br /> tự động hóa); các phương pháp tổ chức sản xuất; các cơ cấu (máy, tổ hợp máy); các<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> nguyên vật liệu mới, các giống cây con mới có lợi đã được kiểm nghiệm và đánh<br /> giá trong điều kiện sản xuất được hội đồng khoa học, các cơ quan quản lý khoa học<br /> <br /> cK<br /> <br /> có thẩm quyền quyết định. Kỹ thuật tiến bộ (KTTB) là kết quả của công trình<br /> nghiên cứu triển khai, các kỹ thuật mới của nước ngoài áp dụng có hiệu quả trong<br /> điều kiện cụ thể của nước ta.<br /> <br /> họ<br /> <br /> Hiện nay có rất nhiều ý kiến tranh luận về ngữ nghĩa của 2 cụm từ TBKT và<br /> KTTB, có người cho rằng 2 cụm từ trên chỉ là một, đều nói đến quy trình chuyển<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> giao các kỹ thuật mới, tiên tiến cho người nông dân song cũng có không ít ý kiến<br /> phản đối khi cho rằng 2 cụm từ này mang ý nghĩa hoàn tòan khác biệt. Đỗ Kim<br /> Chung [10] là một trong những người ủng hộ ý kiến đó. Theo ông, “Tiến bộ kỹ<br /> <br /> ng<br /> <br /> thuật là một danh từ mang tính trừu tượng và bao quát. TBKT thể hiện những nét<br /> mới và “tiến bộ” của một yếu tố kỹ thuật nào đó nhưng chưa thật đồng bộ, chưa thật<br /> <br /> ườ<br /> <br /> khả thi ở thực tiễn sản xuất, nhất là bên ngoài cơ quan nghiên cứu”. Ông cho rằng,<br /> “chuyển giao TBKT tức là chỉ chuyển giao một yếu tố kỹ thuật nào đó, chưa đồng<br /> <br /> Tr<br /> <br /> bộ, chưa hoàn thiện, chưa được kiểm định tính thích nghi về sinh thái, kinh tế và xã<br /> hội của yếu tố kỹ thuật đó ở đồng ruộng của nông dân”. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn<br /> chưa có một sự công nhận chính thức nào hay sự thống nhất chung nào về cách gọi<br /> của 2 cụm từ này cũng như chưa có quy định nào phủ định tên gọi và bản chất của<br /> cụm từ TBKT cả.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Đứng ở góc độ kinh tế, chúng tôi đồng ý với Fred Davis [48] khi cho rằng, một<br /> kỹ thuật được xem là tiến bộ khi cùng 1 mức chi phí có thể đem lại hiệu quả cao<br /> hơn, cho nhiều sản lượng hơn hay cùng một mức sản lượng đạt được nhưng tốn ít<br /> chi phí hơn so với những kỹ thuật trước đó.<br /> <br /> uế<br /> <br /> a) Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật<br /> Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật đề cập đến một tiến trình, bằng tiến trình đó<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> những kỷ thuật đã được cải tiến sẽ được chuyển giao đến những ai có thể hưởng lợi<br /> <br /> hoặc họ có thể hưởng lợi từ những kỷ thuật đó. Theo Swanson và Cloor [55] thì<br /> chuyển giao tiến bộ kỹ thuật hay công nghệ là một quá trình tiếp diễn nhằm tiếp<br /> nhận thông tin có ích cho con người và từ đó giúp đỡ họ tiếp thu những kỹ năng,<br /> <br /> in<br /> <br /> h<br /> <br /> kiến thức và quan điểm cần thiết để sử dụng có hiệu quả lượng thông tin hoặc công<br /> nghệ đó. Theo Maunder [50] cho rằng đó là một dịch vụ hay hệ thống nhằm thông<br /> <br /> cK<br /> <br /> qua các phương pháp đào tạo để giúp đỡ người dân cải thiện các phương thức, kỷ<br /> thuật canh tác, làm tăng hiệu quả sản xuất và thu nhập, tăng mức sống và nâng cao<br /> trình độ giáo dục xã hội của cuộc sống nông thôn.<br /> <br /> họ<br /> <br /> Theo định nghĩa của từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia [47], chuyển<br /> giao kỹ thuật lại là quá trình chia sẽ các kỹ năng, kiến thức, kỹ thuật, những phương<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> pháp sản xuất, mô hình sản xuất hay chế tạo giữa các ngành công nghiệp, các<br /> trường đại học, các tổ chức hay chính phủ nhằm đảm bảo những tiến bộ khoa học<br /> kỹ thuật sẽ được chuyển giao rộng rãi cho nhiều đối tượng sử dụng để phục vụ cho<br /> <br /> ng<br /> <br /> việc khai thác và ứng dụng những TBKT này vào quy trình sản xuất, chế tạo ra các<br /> sản phẩm dịch vụ mới.<br /> <br /> ườ<br /> <br /> Còn theo Đỗ Kim Chung [10], chuyển giao tiến bộ kỹ thuật là quá trình đưa<br /> <br /> các kỹ thuật tiến bộ đã được khẳng định là đúng đắn trong thực tiễn vào áp dụng<br /> <br /> Tr<br /> <br /> trên diện rộng để đáp ứng nhu cầu của sản xuất và đời sống của con người.<br /> Thông thường, quá trình phát triển kỹ thuật và công nghệ bao gồm các hoạt<br /> <br /> động nghiên cứu, chuyển giao thử nghiệm và chuyển giao ở diện rộng. Trong giai<br /> đoạn nghiên cứu, các vấn đề nghiên cứu được đặt ra do đòi hỏi của thực tiễn sản<br /> xuất và đời sống và được giải quyết tập trung chủ yếu ở trong phạm vi cơ quan<br /> <br /> 5<br /> <br />