Luận văn Thạc sỹ Khoa học kinh tế: Nâng cao hiệu quả kinh tế trồng rừng sản xuất huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Cùng với xu thế phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu lâm sản gỗ cho sản xuất và<br /> <br /> uế<br /> <br /> tiêu dùng ngày một tăng lên. Tình trạng khai thác gỗ rừng tự nhiên (RTN) quá mức<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> là nguyên nhân chủ yếu làm giảm độ che phủ của rừng gây xói mòn rữa trôi đất.<br /> <br /> Trong những năm gần đây, diễn biến khí hậu toàn cầu thay đổi theo chiều hướng bất<br /> lợi, tình trạng hạn hán, bão lụt và sạt lở đất xảy ra thường xuyên ở hầu khắp các<br /> quốc gia trên thế giới. Điều đó đã ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, đời sống của<br /> <br /> h<br /> <br /> nhân dân, có nguy cơ đe dọa sự sống của trái đất. Đứng trước nguy cơ suy thoái về<br /> <br /> in<br /> <br /> tài nguyên rừng và đất lâm nghiệp như hiện nay, việc khuyến khích trồng rừng, chế<br /> <br /> cK<br /> <br /> biến và sử dụng gỗ rừng trồng được xem là một giải pháp hữu hiệu làm giảm áp lực<br /> về lâm sản gỗ lên RTN phục vụ nhu cầu phát triển. Vì vậy, việc phát triển trồng<br /> rừng sản xuất (TRSX) là một yêu cầu tất yếu khách quan của sự vận động và phát<br /> <br /> họ<br /> <br /> triển kinh tế mang tính xã hội hóa cao.<br /> <br /> Xác định tầm quan trọng của việc TRSX, trong những năm qua Đảng và<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Chính phủ Việt Nam đã rất quan tâm và có nhiều chủ trương, chính sách khuyến<br /> khích phát triển. Sản lượng và chất lượng gỗ rừng trồng phục vụ công nghiệp dăm<br /> giấy, chế biến mộc, mỹ nghệ phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu ngày càng tăng đưa lại<br /> <br /> ng<br /> <br /> nguồn thu ngoại tệ lớn, góp phần thúc đẩy phát triển.<br /> Lệ Thủy là huyện phía Tây-Nam của Quảng Bình, nơi có diện tích quy hoạch<br /> <br /> ườ<br /> <br /> RSX lớn nhất tỉnh. Diện tích đất lâm nghiệp của huyện là 109.453 ha chiếm 77,4%<br /> diện tích đất tự nhiên; có 74.316 ha RSX (trong đó TRSX là 20.679 ha chiếm<br /> <br /> Tr<br /> <br /> 27,8%) [25]. Trong những năm qua, cùng với chính sách khuyến khích phát triển<br /> TRSX, sự hỗ trợ của Chính phủ và các tổ chức quốc tế, Lệ Thủy đã triển khai thực<br /> hiện nhiều dự án trồng rừng đưa độ che phủ rừng của huyện năm 2008 đạt 68,2%<br /> [20]. Sản lượng khai thác rừng trồng bình quân hàng năm khoảng 3.000 -5.000 m3<br /> gỗ các loại gấp 3 lần sản lượng khai thác từ RTN [24].<br /> <br /> 1<br /> <br /> Thời gian qua, việc TRSX ở Lệ Thủy đã góp phần đáng kể vào tăng trưởng<br /> kinh tế, giải quyết việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống, xóa đói giảm nghèo,<br /> bảo vệ môi trường sinh thái. Tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết, đó là:<br /> Việc giao đất khoán rừng chưa hợp lý dẫn đến hiệu quả sử dụng đất lâm nghiệp<br /> <br /> uế<br /> <br /> chưa cao; chất lượng, hiệu quả trồng rừng thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, thế<br /> <br /> mạnh của vùng; cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất còn khó khăn; trình độ lao động<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> thấp, tập quán canh tác còn lạc hậu, việc tiếp cận thị trường sản phẩm bị hạn chế…<br /> dẫn đến thu nhập của người trồng rừng thấp.<br /> <br /> Làm sao để người trồng rừng vừa giữ được rừng vừa xóa được đói, giảm<br /> <br /> h<br /> <br /> được nghèo và vươn lên làm giàu chính đáng? Đó là trăn trở của các cấp các ngành,<br /> <br /> in<br /> <br /> và những người tâm huyết.<br /> <br /> cK<br /> <br /> Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả<br /> kinh tế trồng rừng sản xuất huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” để nghiên cứu làm<br /> luận văn tốt nghiệp chương trình đào tạo thạc sĩ khoa học kinh tế.<br /> <br /> 2.1. Mục tiêu chung<br /> <br /> họ<br /> <br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> Trên cơ sở phân tích đánh giá tình hình thực hiện TRSX trên địa bàn huyện Lệ<br /> Thủy trong những năm qua, đánh giá hiệu quả kinh tế (HQKT) TRSX, phân tích các<br /> nhân tố ảnh hưởng đến HQKT TRSX; đề xuất các giải pháp chủ yếu nâng cao HQKT<br /> <br /> ng<br /> <br /> TRSX trên địa bàn, đảm bảo mục tiêu tăng trưởng và phát triển bền vững (PTBV).<br /> 2.2. Mục tiêu cụ thể<br /> <br /> ườ<br /> <br /> - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về HQKT TRSX.<br /> - Điều tra, đánh giá thực trạng về phát triển TRSX và HQKT các mô hình<br /> <br /> Tr<br /> <br /> TRSX trên địa bàn huyện Lệ Thủy.<br /> - Nghiên cứu đề xuất các mô hình TRSX có HQKT cao trên các vùng sinh<br /> <br /> thái, khuyến cáo chính quyền địa phương và người dân triển khai thực hiện, nhằm<br /> nâng cao hiệu quả TRSX trên địa bàn.<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và các nhân tố cơ bản<br /> ảnh hưởng đến HQKT TRSX trên địa bàn. Đề xuất các giải pháp khả thi để nâng<br /> cao hiệu quả kinh tế trồng rừng sản xuất huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> uế<br /> <br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu: HQKT TRSX của các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình trên<br /> địa bàn huyện Lệ Thủy.<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> -Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn<br /> liên quan đến HQKT TRSX, trọng tâm là nghiên cứu đánh giá HQKT trồng RSX<br /> của hộ gia đình trên địa bàn huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình.<br /> <br /> h<br /> <br /> - Về không gian: Do điều kiện nghiên cứu, chúng tôi điều tra 85 hộ trồng<br /> <br /> in<br /> <br /> rừng ở 3 xã có diện tích rừng sản xuất lớn, đại diện cho 3 vùng sinh thái khác nhau (<br /> <br /> cK<br /> <br /> vùng cát ven biển, vùng gò đồi và vùng núi) và khảo sát tình hình ở một số tổ chức (<br /> ban quản lý RPH, lâm trường) có tham gia TRSX trên địa bàn huyện.<br /> - Về thời gian: Các tài liệu phục vụ đánh giá thực trạng được thu thập trong<br /> <br /> họ<br /> <br /> khoảng thời gian từ 2005-2008. Các cơ chế, chính sách định hướng và giải pháp đề<br /> xuất đến năm 2010, định hướng đến 2020.<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> +Số liệu thứ cấp: Số liệu, thông tin thu thập từ các đơn vị cấp huyện và các<br /> Ban, ngành cấp tỉnh.<br /> <br /> +Số liệu sơ cấp: Tiến hành điều tra tại 3 xã đại diện cho 3 vùng sinh thái trên<br /> địa bàn huyện.<br /> <br /> ng<br /> <br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> 4.1. Các phương pháp điều tra thu thập thông tin, số liệu: Bao gồm thu thập thông<br /> <br /> ườ<br /> <br /> tin thứ cấp (nghiên cứu tài liệu có sẵn) và thu thập thông tin sơ cấp (điều tra khảo<br /> sát và phỏng vấn sâu).<br /> <br /> Tr<br /> <br /> 4.1.1. Nghiên cứu và thu thập thông tin từ các tài liệu có sẵn: Nguồn số liệu được<br /> thu thập thông qua các tài liệu đã được công bố của các cơ quan thống kê; kết quả<br /> kiểm kê đất đai, kết quả rà soát qui hoạch 3 loại rừng; các báo cáo tổng kết, báo cáo<br /> chuyên đề... có liên quan đến đề tài.<br /> 4.1.2. Điều tra khảo sát và phỏng vấn sâu: Giúp tác giả thu thập khách quan, có hệ<br /> <br /> 3<br /> <br /> thống những thông tin cơ bản để hỗ trợ cho việc đề xuất giải pháp nâng cao HQKT<br /> TRSX trên địa bàn cho giai đoạn tới.<br /> - Chọn điểm nghiên cứu, điều tra: Quảng Bình có 6 huyện và 1 thành phố. Để<br /> đảm bảo tính đặc trưng của mẫu chúng tôi chọn Lệ Thủy là huyện có diện tích quy<br /> hoạch RSX lớn nhất tỉnh để nghiên cứu; tiếp theo chúng tôi chọn 3 xã: Sen Thủy<br /> <br /> uế<br /> <br /> đại diện cho vùng cát ven biển; Thái Thuỷ đại diện cho vùng gò đồi và Kim Thủy<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> đại diện cho vùng núi.<br /> <br /> - Chọn mẫu điều tra: Mẫu chọn theo phương pháp ngẫu nhiên không lặp từ<br /> danh sách hộ có tham gia trồng rừng trên địa bàn từng xã. Số mẫu được chọn để<br /> điều tra là 85 mẫu.<br /> <br /> h<br /> <br /> - Phiếu điều tra, phỏng vấn: Có hai loại bảng hỏi được thiết kế, (i) Loại bảng<br /> hỏi để khảo sát hiện trạng TRSX, hiệu quả TRSX, khả năng phát triển RSX trên địa<br /> <br /> in<br /> <br /> bàn. (ii) Loại bảng hỏi để phỏng vấn các chuyên gia về quản lý nhà nước trong lĩnh<br /> <br /> cK<br /> <br /> vực lâm nghiệp của địa phương để tìm hiểu tình hình phát triển, thuận lợi, khó khăn<br /> cơ bản, các cơ hội và thách thức trong việc phát triển RSX trên địa bàn; nắm bắt các<br /> nhu cầu cần thiết phải có sự hỗ trợ, tác động từ bên ngoài.<br /> <br /> họ<br /> <br /> 4.1.3. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Sử dụng phương pháp điều tra chọn<br /> mẫu để thu thập số liệu sơ cấp thông qua phiếu điều tra, phỏng vấn kết hợp quan sát<br /> đánh giá hiện trạng. Các thông tin cần thu thập bao gồm:<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> - Thông tin chung về các hộ điều tra: vùng, giới tính, tuổi, trình độ học vấn,<br /> dân tộc, qui mô hộ, lao động hộ, kinh nghiệm, ...<br /> - Các thông tin về hoạt động TRSX của hộ gồm:<br /> <br /> ng<br /> <br /> + Thông tin đầu vào như: lao động, chi phí, diện tích đất TRSX, ...<br /> + Thông tin đầu ra như: thị trường, sản lượng, giá bán, thu nhập trên ha...<br /> <br /> ườ<br /> <br /> (Tất cả thông tin, số liệu được nhập vào máy tính và xử lý trên phần mềm<br /> <br /> Excel và SPSS 10.0).<br /> <br /> Tr<br /> <br /> 4.2. Các phương pháp phân tích<br /> 4.2.1. Phương pháp thống kê kinh tế<br /> + Tổng hợp tài liệu: Việc tổng hợp tài liệu được tiến hành trên cơ sở phương<br /> <br /> pháp phân tổ thống kê theo các tiêu thức khác nhau như theo vùng nghiên cứu, mô<br /> hình TRSX...<br /> <br /> 4<br /> <br /> + Phân tích tài liệu: Trên cơ sở các tài liệu đã được tổng hợp, vận dụng các<br /> phương pháp số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân, phương pháp so sánh, kiểm<br /> định thống kê để phân tích sự khác biệt về HQKT giữa các vùng, các MH trồng<br /> rừng, mối quan hệ giữa kết quả đầu ra với chi phí các yếu tố đầu vào nhằm đáp ứng<br /> <br /> uế<br /> <br /> với mục tiêu nghiên cứu đã đề ra.<br /> <br /> 4.2.2. Phương pháp phân tích ma trận SWOT: Dùng để đánh giá hiện trạng điều<br /> <br /> tế<br /> H<br /> <br /> kiện tự nhiên, KTXH, thị trường... ảnh hưởng đến việc phát triển TRSX trong vùng<br /> nghiên cứu, từ đó đề xuất giải pháp thích hợp nâng cao hiệu HQKT TRSX.<br /> <br /> 4.2.3. Phương pháp phân tích độ nhạy: Dùng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của<br /> <br /> h<br /> <br /> thị trường đến hiệu quả TRSX thông qua sự biến động giá cả đầu vào, đầu ra của<br /> <br /> in<br /> <br /> sản phẩm.<br /> <br /> cK<br /> <br /> 4.2.4. Phương pháp hạch toán kinh tế: Các chỉ tiêu phân tích, đánh giá hiệu quả<br /> TRSX bao gồm:<br /> <br /> a) Nhóm chỉ tiêu phản ánh mức đầu tư gồm:<br /> <br /> họ<br /> <br /> + Chi phí đầu tư phân bón/ha<br /> + Chi phí giống/ha<br /> <br /> Đ<br /> ại<br /> <br /> + Chi phí công lao động/ha<br /> <br /> + Chi phí khác ( quản lý bảo vệ rừng sau trồng)<br /> b) Nhóm chỉ tiêu về kết quả sản xuất gồm:<br /> <br /> ng<br /> <br /> + Năng suất rừng trồng.<br /> <br /> + Tổng giá trị thu hoạch (Bt).<br /> <br /> ườ<br /> <br /> + Thu nhập hỗn hợp (MI)<br /> c) Nhóm chỉ tiêu đánh giá HQKT TRSX gồm:<br /> <br /> Tr<br /> <br /> + Chỉ tiêu giá trị hiện tại ròng (NPV).<br /> + Chỉ tiêu thu nhập và chi phí ( BCR)<br /> + Chỉ tiêu tỷ suất thu hồi nội bộ ( IRR)<br /> + Tỷ suất lợi nhuận thu nhập.<br /> + Tỷ suất lợi nhuận chi phí.<br /> <br /> 5<br /> <br />