LUẬN VĂN TIẾN SỸ KINH TẾ: Hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước đối với thị trường thuốc chữa bệnh tại Việt Nam

Chia sẻ: Phạm Kim Tiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:236

Thêm vào BST

Báo xấu

201
lượt xem 81
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn tiến sỹ kinh tế: hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước đối với thị trường thuốc chữa bệnh tại việt nam', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN TIẾN SỸ KINH TẾ: Hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước đối với thị trường thuốc chữa bệnh tại Việt Nam

Al LUẬN VĂN TIẾN SỸ KINH TẾ Hoàn thiện chính sách quản lý nhà nước đối với thị trường thuốc chữa bệnh tại Việt Nam
1 L I C M ƠN Trư c h t, cho phép tôi c m ơn PGS.TS.Tr n Th t, PGS.TS. òan Th Thu Hà ngư i ã toàn tâm, toàn ý hư ng d n tôi v m t khoa h c hoàn thành b n lu n án này. Tôi cũng xin c m ơn PGS.TS. Mai Văn Bưu, PGS.TS.Lê Th Anh Vân, PGS.TS. Nguy n Th Ng c Huy n, PGS.TS.Hoàng Văn Cư ng, TS. inh Ti n Dũng và t p th các th y, cô giáo, các cán b , nhân viên khoa khoa h c qu n lý, Vi n ào t o sau i h c –Trư ng i h c Kinh t Qu c dân v nh ng ý ki n óng góp th ng th n, sâu s c và giúp tôi hòan thành nhi m v nghiên c u c a mình. ng th i, tôi xin c m ơn PGS.TS.Lê Quang Cư ng-Vi n chi n lư c và chính sách B Y t , PGS.TS.Ph m Chí Dũng-Khoa qu n lý dư c-Trư ng i h c Y t công c ng ã t n tình góp nh ng ý ki n khoa h c chuyên sâu v lĩnh v c chính sách qu n lý dư c tôi có i u ki n hoàn ch nh b n lu n án này. Tôi xin t lòng bi t ơn nh ng ngư i thân trong gia ình ã luôn ng viên, t o m i i u ki n thu n l i và giúp tôi vư t qua r t nhi u khó khăn trong quá trình nghiên c u th i gian qua. Nhân ây, tôi cũng xin g i l i c m ơn chân thành t i lãnh o công ty Mega LifeSciences Pty.Ltd, b n bè và ng nghi p, nh ng ngư i ã k vai sát cánh và thư ng xuyên ng viên tôi hòan thành nghiên c u này. Xin trân tr ng c m ơn!
2 L I CAM OAN Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u k t qu nghiên c u trong Lu n án là trung th c và chưa t ng ư c công b trong b t kỳ công trình khoa h c nào Tác gi Lu n án NGÔ HUY TOÀN
3 M CL C L I CAM OAN ............................................................................................. 1 DANH M C CÁC HÌNH V ........................................................................... 4 DANH M C CÁC B NG BI U...................................................................... 5 DANH M C CÁC CH VI T T T ................................................................ 6 L IM U...........................................................................................7 CHƯƠNG 1: NH NG V N LÝ LU N V CHÍNH SÁCH QU N LÝ NHÀ NƯ C I V I TH TRƯ NG THU C CH A B NH ....................................19 1.1. Th trư ng thu c ch a b nh.............................................................. 19 1.2. Chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh.... 23 1.3. Chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i m t s nư c trên th gi i......................................................................... 61 K t lu n chương 1 ................................................................................... 75 CHƯƠNG 2: TH C TR NG CHÍNH SÁCH QU N LÝ NHÀ NƯ C IV I TH TRƯ NG THU C CH A B NH T I VI T NAM .....................................77 2.1. Th c tr ng th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam........................ 77 2.2. Th c tr ng chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam ................................................................................. 103 2.3. Tình hình s n xu t và kinh doanh c a m t s doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh t i Vi t Nam ............................................................... 124 2.4. K t qu i u tra l y ý ki n các chuyên gia trong ngành s n xu t và kinh doanh thu c ch a b nh c a Vi t Nam ........................................... 130 K t lu n chương 2 ................................................................................. 140 CHƯƠNG 3: M T S NH HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N CHÍNH SÁCH QU N LÝ NHÀ NƯ C I V I TH TRƯ NG THU C CH A B NH T I VI T NAM.................................................................................................. 142 3.1. Xu hư ng phát tri n th trư ng thu c ch a b nh trên th gi i......... 142 3.2. Quan i m và nh hư ng chính sách qu n lý Nhà nư c c a Vi t Nam i v i th trư ng thu c ch a b nh giai o n 2007-2015....................... 152 3.3. M t s gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam.................................................... 160 K t lu n chương 3 ................................................................................. 197 K T LU N ...................................................................................................199 DANH M C CÔNG TRÌNH CÔNG B C A TÁC GI .............................202 TÀI LI U THAM KH O ..............................................................................203
4 DANH M C CÁC HÌNH V Hình 1.1: Giá cân b ng th trư ng ................................................................ 22 Hình 1.2: Nh p kh u thu c song song .......................................................... 37 Hình 1.3: S thay i v giá thu c c a hai th trư ng A,B v i m c c u khác nhau ............................................................................................ 42 Hình 1.4: Ngăn c n hình thành giá cân b ng do nh p kh u song song.......... 47 Hình 1.5: M c giá cân b ng trung gian......................................................... 48 Hình 1.6: Doanh thu và kinh phí nghiên c u t các công ty s n xu t thu c c a M giai o n 2002-2006 (t USD M ).......................................... 64 Hình 1.7: Doanh thu và kinh phí nghiên c u c a các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh c a Nh t b n giai o n 2002-2006...................... 67 Hình 2.1: GDP/ u ngư i (USD) c a Vi t Nam giai o n 2000-2006........ 78 Hình 2.2: Chi phí tiêu dùng thu c/ u ngư i (USD) c a Vi t Nam giai o n 2000-2006 ..................................................................................... 79 Hình 2.3: Giá tr nh p kh u thu c giai o n 1995-1999 ............................... 87 Hình 2.4: Giá tr s n xu t thu c t i Vi t Nam............................................... 88 Hình 2.5 : T l % dây truy n s n xu t ra d ng bào ch ............................... 92 Hình 2.6: So sánh s lư ng các dư c sĩ cao c p ang làm vi c trên 10.000 dân gi a Vi t Nam và m t s nư c ...................................................... 98 Hình 2.7: V trí công tác c a nh ng ngư i tr l i phi u i u tra ................. 131 Hình 3.1: T l chi phí cho các ho t ng c a m t s doanh nghi p s n xu t thu c ........................................................................................... 147 Hình 3.2. Giá tr th trư ng thu c th gi i năm 2006 .................................. 149 Hình 3.3. Quá trình chính sách i v i th trư ng thu c t i Vi t Nam........ 162 Hình 3.4: Mô hình liên k t ngành c a M. Porter(56) .................................. 167 Hình 3.5: Mô hình chính sách phát tri n công ngh (44) ............................ 170 Hình 3.6: Ki m soát hi u qu ..................................................................... 175 Hình 3.7: Ki m soát không hi u qu S h u trí tu .................................... 175
5 DANH M C CÁC B NG BI U B ng 1.1: Danh sách 10 doanh nghi p ng u v doanh thu năm 2006 t i M ................................................................................................. 63 B ng 1.2: Doanh thu c a 20 công ty s n xu t thu c hàng u c a Nh t B n t i th trư ng Nh t b n năm 2006 ....................................................... 66 B ng 2.1: Các b nh m c cao nh t t i Vi t Nam năm 2006 ........................... 80 B ng 2.2: Giá tr s n xu t thu c c a Vi t Nam giai o n 1995-1999........... 84 B ng 2.3: Các d án ăng ký v doanh nghi p s n xu t thu c có v n u tư nư c ngoài..................................................................................... 85 B ng 2.4: Ngu n g c các qu c gia có d án v doanh nghi p s n xu t thu c t i Vi t Nam.................................................................................. 86 B ng 2.5: Nhóm dư c lý i v i thu c s n xu t trong nư c......................... 93 B ng 2.6: Giá tr xu t - nh p kh u thu c giai o n 2001-2006 ..................... 96 B ng 2.7: S lư ng các dư c sĩ ang trong tu i làm vi c t i Vi t Nam ........ 97 B ng 2.8: Cơ s - Giư ng b nh nhân theo lo i năm 2006 ............................ 99 B ng 2.9: M c óng b o hi m Y t t nguy n ........................................... 100 B ng 2.10: Phân lo i và s lư ng cơ s kinh doanh thu c t i Vi t Nam..... 103 B ng 2.11: Chi phí bình quân khám, ch a b nh BHYT năm 1999 ............. 121 B ng 2.12: Chi phí bình quân khám, ch a b nh BHYT năm 2006 ............. 122 B ng 3.1: S h p nh t gi a các doanh nghi p s n xu t thu c l n trên th gi i (1994-1999)................................................................................. 145 B ng 3.2. Các chính sách c a Nhà nư c tác ng n kh năng phát tri n c a các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh ............................... 166
6 DANH M C CÁC CH VI T T T Ch vi t t t Ch y ti ng Anh Ch y ti ng Vi t BHYT B o hi m y t BHXH B o hi m xã h i Thu c b t bu c có ơn ETC (Drug) Ethical (Prescribtion Drug) c a bác sĩ khi s d ng C c qu n lý thu c và FDA Food & Drug Administration th c ph m Th c hành t t phòng thí GLP Good Laboratory Practice Nghi m thu c Th c hành t t s n xu t GMP Good Manufacturer Practice thu c Th c hành t t nhà thu c GPP Good Pharmacy Practice Th c hành t t lưu tr GSP Good Storage Practice thu c KCB Khám ch a b nh Organization for Economic T ch c các nư c h p OECD Cooperation & Development tác phát tri n kinh t Thu c không b t bu c OTC (Drug) Over the Counter Drug ơn c a bác sĩ khi s d ng QLNN Qu n lý nhà nư c Nghiên c u và Phát R&D Research & Development tri n T ch c Y t th gi i WHO World Health Organization
7 L IM U 1. Tính c p thi t c a tài T trư c năm 1989, nư c ta luôn n m trong tình tr ng thi u thu c ch a b nh cho ngư i. Nguyên nhân chính c a tình tr ng này là cơ ch bao c p làm cho Nhà nư c không kinh phí chi tr thu c ch a b nh cho ngư i dân. T sau năm 1989, Nhà nư c ã áp d ng chính sách xã h i hoá công tác y t , m c a cho phép các thành ph n kinh t tham gia vào h th ng phân ph i và kinh doanh thu c ch a b nh nh m áp ng nhu c u ngày càng cao c a c ng ng. Hi n nay, m t h th ng phân ph i r ng kh p trên c nư c ã ư c thi t l p, thu c ch a b nh cho ngư i ã tương i y v s lư ng và ch ng lo i. Tuy nhiên, chúng ta l i g p tình tr ng thu c ch a b nh có ngu n g c nh p kh u ang chi m ưu th trên th trư ng. Theo nh ng báo cáo m i nh t c a B Y t năm 2007 [12], các s n ph m thu c ch a b nh d ng thành ph m c a Vi t Nam ch chi m kho ng 41,83% doanh s tiêu th thu c t i th trư ng trong nư c và 90% nguyên li u d ng bán thành ph m s n xu t thu c thành ph m ph i nh p kh u. Tình tr ng này d n t i h qu là hàng năm chúng ta ph i tiêu t n r t nhi u ngo i t dùng cho vi c nh p kh u thu c, ngư i dân ph i ch u giá r t cao mua thu c nh p kh u, nhi u doanh nghi p s n xu t thu c c a Vi t Nam ph i ch u thua l và c t gi m lao ng. Có nhi u nguyên nhân d n n tình tr ng này, nhưng ch y u do các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh t i Vi t Nam chưa có kh năng c nh tranh ngay trên chính th trư ng Vi t Nam ch chưa nói gì n vươn ra th trư ng th gi i. Các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh cho ngư i t i Vi t Nam c n phát tri n chi m lĩnh th trư ng trong nư c, cung c p cho ngư i dân nh ng s n ph m thu c có ch t lư ng t t, phong phú v ch ng lo i, giá c h p lý là v n thu hút ư c s quan tâm r t l n không ch c a Nhà nư c Vi t
8 Nam mà còn là nhu c u c p thi t c a ông o ngư i dân Vi t Nam, yêu c u này còn c p thi t hơn nhi u khi trong giai o n 2003-2007, tình tr ng giá c các s n ph m thu c ch a b nh có ngu n g c nh p kh u tăng lên không ng ng, th c s ây là v n n i c m và r t b c xúc mà Nhà nư c Vi t Nam chưa có ư c nh ng bi n pháp h u hi u ki m soát. Phát tri n các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh t i Vi t Nam là m t trong nh ng gi i pháp h u hi u gi m giá c a các s n ph m thu c ch a b nh nói chung trên th trư ng, ch ng ngu n cung c p thu c ch a b nh cho ngư i dân, h n ch s ph thu c vào ngu n thu c nh p kh u, ti t ki m ngo i t cho t nư c, áp ng nhu c u c p thi t c a i a s ngư i dân Vi t Nam còn m c thu nh p tương i th p so v i các nư c khác trong khu v c và trên th gi i, hơn n a còn t o ra nhi u vi c làm trong ngành s n xu t thu c ch a b nh, t o à cho phát tri n ngành dư c trong nư c, góp ph n quan tr ng cho công tác chăm sóc s c kho c ng ng, tr c ti p góp ph n nâng cao ch t lư ng cu c s ng c a ngư i dân. th trư ng thu c Vi t Nam phát tri n theo xu hư ng h n ch nh p kh u và phù h p v i quy lu t c a n n kinh t th trư ng nh t thi t c n n s phát tri n nâng cao năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t thu c t i Vi t Nam. Vi c nâng cao ư c năng l c canh tranh c a các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh cho ngư i t i Vi t Nam nói chung c n ph i có ư c s c i cách sâu r ng trên ph m vi toàn ngành. Không có b t kỳ m t doanh nghi p riêng l hay m t nhóm nh các doanh nghi p nào có kh năng và uy tín có th t gi i quy t ư c v n này, ây c n n vai trò c a Nhà nư c. Tuy nhiên do nhi u nguyên nhân khách quan và ch quan khác nhau các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c Vi t Nam còn t n t i nhi u b t c p. Bên c nh s y u kém trong c nh tranh c a các doanh nghi p
9 s n xu t thu c Vi t Nam gây ra tình tr ng ph thu c quá nhi u vào ngu n cung thu c nh p kh u, chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh v n chưa lo i b ư c s t n t i các hình th c c quy n s n ph m, c quy n phân ph i b i các doanh nghi p a qu c gia, c quy n nh p kh u thu c b i các doanh nghi p thu c s h u Nhà nư c ho c doanh nghi p ã ư c c ph n hoá nhưng Nhà nư c chi m c ph n chi ph i. Quy ho ch u tư phát tri n ngành dư c còn thi u t p trung, chi n lư c phát tri n ngành dư c bao g m các m c tiêu khó th c hi n i v i th c tr ng năng l c c a ngành dư c Vi t Nam. Nhà nư c ki m soát giá thu c t m vĩ mô chưa hi u qu , hi n tư ng vi ph m b n quy n còn di n ra, nhi u lô thu c không t tiêu chu n ch t lư ng lưu hành trên th trư ng và b thu h i sau ó, m t cân i gi a cung và c u thu c c bi t là các lo i thu c tiên ti n thu c nhóm kê ơn d n t i tình tr ng leo thang c a giá thu c làm nh hư ng l n n l i ích kinh t và chăm sóc s c kho c a ngư i b nh Vi t Nam. Nh n th c ư c nhu c u c p thi t c n ph i ti p t c c i cách nâng cao hi u qu qu n lý Nhà nư c trong nh ng năm t i, tác gi ã ch n tài nghiên c u: “Hoàn thi n chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam”. 2. M c ích nghiên c u Nghiên c u nh ng v n lý lu n cơ b n v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh. Nh ng y u t nh hư ng n cung, c u và giá thu c ch a b nh. Nghiên c u th c tr ng th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam và chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam giai o n 1995-2007. xu t nh ng gi i pháp nh m hoàn thi n các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam n năm 2015.
10 K t qu nghiên c u c a Lu n án là thông tin tham kh o h u ích cho các nhà qu n lý và ho ch chính sách qu n lý c a nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam trong tương lai. 3. i tư ng và ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u: tr ng tâm nghiên c u c a Lu n án là các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam và th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam. Lu n án t p trung nghiên c u nh ng chính sách qu n lý Nhà nư c c trưng có nh hư ng l n ns n nh và phát tri n c a th trư ng thu c ch a b nh nh m hư ng t i m c tiêu c a chính sách thu c qu c gia ư c Nhà nư c ban hành ngày 20/6/1996 “ mbo cung c p thu c có ch t lư ng áp ng nhu c u c a ngư i dân và S d ng thu c an tòan h p lý” như chính sách ăng ký thu c, b o h s h u trí tu , chính sách khuy n khích s n xu t thu c Generic, chính sách qu n lý ch t lư ng, chính sách u tư, chính sách ki m soát giá thu c, chính sách nh p kh u thu c song song, chính sách i v i h th ng phân ph i thu c và chính sách s d ng thu c trong h th ng b o hi m y t . Gi i h n không gian: Lu n án t p trung nghiên c u và gi i quy t nh ng v n ã l a ch n di n ra Vi t Nam. Bên c nh ó, Lu n án gi i thi u nh ng kinh nghi m thành công c a các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i m t s nư c trên th gi i như M , Nh t B n và n . Gi i h n th i gian nghiên c u: giai o n mà Lu n án t p trung nghiên c u là t 1995 n 2007 nh m phân tích m t quá trình l ch s và tác ng c a các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam.
11 4. Các phương pháp nghiên c u t ư c m c tiêu ra, Lu n án k t h p nhi u phương pháp nghiên c u. Trư c h t là phương pháp duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s . ây là phương pháp t ng h p xuyên su t toàn b Lu n án. Các v n nghiên c u th c ti n chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam trong th i gian qua, cũng như các xu t ki n ngh ti p t c im i trong Lu n án u xu t phát t các căn c lý lu n khoa h c, g n li n v i th c ti n, v i b i c nh l ch s trong t ng giai o n phát tri n. Lu n án s d ng phương pháp nghiên c u mô t c t ngang và phân tích các s li u th c p. Phương pháp chuyên gia ư c Lu n án s d ng trong nghiên c u các lý thuy t v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng, v kinh nghi m qu c t rút ra tính quy lu t và nh ng kinh nghi m có th v n d ng vào i u ki n Vi t Nam. Các phương pháp t ng h p, phân tích, th ng kê ư c s d ng nghiên c u m t cách có h th ng quá trình và k t qu chính sách qu n lý c a Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam qua các giai o n phát tri n khác nhau. ng th i Lu n án còn s d ng thêm phương pháp nghiên c u so sánh nh m rút ra kinh nghi m v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh c a các nư c có trình phát tri n khác nhau và i sâu nghiên c u so sánh v i m t nư c có hoàn c nh và i u ki n kinh t g n tương t như Vi t Nam nhưng ã thành công. 5. Tình hình nghiên c u Tình hình tri n khai nghiên c u nư c ngoài Trên th gi i ã có r t nhi u nghiên c u v chính sách qu n lý c a Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh, h n ch ho c xoá b tình tr ng c
12 quy n trong khâu phân ph i, xác l p khung pháp lý phù h p v i hoàn c nh c a m i nư c và không mâu thu n v i các quy nh qu c t nh m t o môi trư ng c nh tranh lành m nh, h tr cơ s k thu t ph c v công tác nghiên c u và phát tri n cho các doanh nghi p s n xu t thu c trong nư c. T i các nư c phát tri n như M , Nh t B n và liên minh châu Âu thì v n này ã ư c nghiên c u và ng d ng t vài ch c năm v trư c em l i k t qu to l n là các doanh nghi p s n xu t thu c t i các nư c này ã chi m lĩnh kho ng 70% th ph n xu t kh u thu c trên toàn th gi i và s h u kho ng 90% các thu c ch a b nh tiên ti n, theo Keith E.Maskus (2006) [85]. • Burstall và Micheal. L (1997) [68] ã ánh giá các phương pháp qu n lý chi phí thu c ch a b nh cho b nh nhân t i Anh trong tác ph m nghiên c u “ Qu n lý chi phí và l i ích i v i thu c ch a b nh t i Anh”, trong nghiên c u này các tác gi ã bàn lu n v m i tương quan gi a m c chi phí thu c c a b nh nhân t i Anh và l i ích v hi u qu i u tr b nh. Burstall và Micheal L ã ưa ra khái ni m v “giá i u tr b nh hi u qu ” thay vì giá thu c, b i chi phí i u tr b nh nhân ư c tính trong t ng th d ch v y t nói chung. T ó các tác gi có nh ng gi i pháp ki n ngh i v i các nhà qu n lý b o hi m y t , các nhà chuyên môn và các cơ quan ch c năng không nên ch quan tâm n giá thu c, mà còn ph i quan tâm n hi u qu i u tr b nh và chi phí i u tr b nh nói chung. • Trong tác ph m “Chi phí nghiên c u và l i ích kinh t t k t qu nghiên c u thu c ch a b nh”, Grabowski, Henry G và Wermon, Jonh (2006) [76] ã phân tích chi n lư c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t a qu c gia là u tư r t l n cho nghiên c u và phát tri n phát minh ra thu c m i có b o h c quy n, t ó có th nh giá thu c cao và chi m th ph n ln thu siêu l i nhu n. Các tác gi cũng th ng kê v chi phí trung bình tăng t 300 tri u ô la M giai o n sau năm 1970 n 500 tri u ô la M giai
13 o n sau năm 2000 u tư cho vi c nghiên c u phát minh ra m t lo i thu c m i b i các doanh nghi p a qu c gia trong kho ng th i gian 1970-2003. • Jacobzone và Stephane (2005) [82] ã công b k t qu nghiên c u v i nhan “Các chính sách qu n lý th trư ng thu c ch a b nh t i các nư c thu c t ch c h p tác phát tri n kinh t , dung hoà gi a l i ích xã h i và ngành”, trong nghiên c u này các tác gi ã phân tích và cao vai trò c a các t ch c cung c p d ch v b o hi m y t và chính sách qu n lý c a Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh. Quan i m n i b t c a các tác gi này là khuy n khích các doanh nghi p c nh tranh b ng ch t lư ng thu c, xây d ng thương hi u, ch p nh n giá thu c cao các doanh nghi p thu siêu l i nhu n và tái u tư cho nghiên c u phát tri n, chi phí thu c ch a b nh nói riêng và d ch v y t nói chung c n ư c th c hi n theo phương pháp chi tr k t h p gi a b nh nhân-b o hi m y t ho c gi a b nh nhân-tr giá c a Nhà nư c. K t h p chi tr ư c th c hi n theo nguyên t c chi phí d ch v y t bao g m chi phí thu c ch a b nh s ư c chi tr m t ph n b i b nh nhân, ph n còn l i s ư c chi tr t h th ng b o hi m y t ho c tr giá c a Nhà nư c. V i chi phí i u tr b nh m c th p và i v i các b nh n ng, b nh nan y thì ph n chi tr tr c ti p t b nh nhân chi m t l th p hơn nhi u so v i chi phí i u tr b nh m c cao. Vì m c cao nhu c u t nguy n c a b nh nhân òi h i d ch v y t t t hơn như s d ng các công ngh ch n oán, i u tr hi n i, thu c ch a b nh có giá thành cao. Phương pháp này ư c áp d ng dung hoà gi a m c kinh phí gi i h n c a các t ch c b o hi m y t , Nhà nư c và nâng cao trách nhi m i v i các quy t nh s d ng d ch v y t m c khác nhau theo các i tư ng b nh nhân khác nhau. T i các nư c ang phát tri n như Trung Qu c, Hàn Qu c, n , Thái Lan thì Nhà nư c ã nh n th c ư c vai trò quan tr ng này kho ng 30 năm tr l i ây và cũng ã có nhi u tác ng ch ng, tích c c h tr các doanh nghi p s n xu t thu c trong nư c phát tri n theo xu hư ng nâng cao
14 năng l c c nh tranh. Theo s li u th ng kê c a t ch c y t th gi i (2006) [104], hi n nay các doanh nghi p s n xu t thu c trong nư c t i các nư c này ã áp ng ư c trên 70% nhu c u c a th trư ng thu c ch a b nh trong nư c. Hi u qu tác ng tích c c c a các chính sách qu n lý Nhà nư c t i các nư c trên n th trư ng thu c ch a b nh và ho t ng c a các doanh nghi p s n xu t thu c ch a b nh trong nư c ã ư c phát huy theo úng hư ng. H ã ng d ng các chính sách qu n lý phù h p v i th c tr ng c a m i nư c d a trên r t nhi u công trình nghiên c u c a các nhà khoa h c, nhà qu n lý trong lĩnh v c s n xu t, kinh doanh thu c. Trong công trình nghiên c u v “Xu hư ng, tác ng và chính sách th c • hi n c a Nhà nư c các nư c châu Á”, Narsalay R (2006) [94] ã phân tích vai trò h tr c a Nhà nư c i v i các doanh nghi p s n xu t thu c trong nư c nh m nâng cao năng l c c nh tranh. Tác gi ã ch ra kh năng c nh tranh c a các doanh nghi p thu c các nư c châu Á như Nh t B n, Hàn Qu c, n , Trung Qu c. Trong ó, Nh t B n thu c m t trong nh ng nư c có n n công nghi p dư c tiên ti n nên Nhà nư c khuy n khích th c hi n chi n lư c c nh tranh b ng phát minh, sáng ch . Các nư c như Hàn Qu c, n , Trung Qu c, là các nư c có n n công nghi p dư c thu c lo i trung bình và khá nên Nhà nư c luôn có chính sách khuy n khích doanh nghi p s n xu t thu c Generic c nh tranh. • Năm 1998, Lanjouw JO [90] ã công b công trình nghiên c u v i nhan “Bán thu c Generic giá th p, c i m cơ b n c a các doanh nghi p n ”. Tác gi ã th ng kê, phân tích và ch ra chi n lư c ch y u c nh tranh c a các doanh nghi p n là t p trung s n xu t các thu c Generic giá thành th p c nh tranh b ng giá v i các doanh nghi p a qu c gia t i th trư ng trong nư c và th gi i, các doanh nghi p n ã thu ư c nh ng thành
15 công nh t nh, áng doanh nghi p c a các nư c ang phát tri n khác rút ra nh ng bài h c kinh nghi m. Tình hình tri n khai nghiên c u t i Vi t Nam Trư c năm 2003, các chuyên gia và cơ quan ch c năng t i Vi t Nam chưa quan tâm thích áng n nghiên c u v th trư ng và chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh nên h u như không có m t công trình nghiên c u khoa h c nào v th trư ng thu c ch a b nh và chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh. Giai o n t 2003- 2007, do giá thu c t i th trư ng Vi t Nam tăng lên liên t c, t o ra s chú ý c a xã h i i v i th trư ng thu c, t ó nh ng v n v th trư ng thu c ch a b nh, doanh nghi p s n xu t thu c t i Vi t Nam và các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh ã ư c các chuyên gia và cơ quan ch c năng quan tâm nghiên c u. Các nghiên c u ch y u dư i d ng t ng k t báo cáo, t ng h p và phân tích các s li u ph n ánh th c tr ng th trư ng thu c và các doanh nghi p s n xu t thu c t i Vi t Nam: • Trong báo cáo t ng k t v “Tình hình s n xu t và kinh doanh dư c t i Vi t Nam”, C c qu n lý dư c Vi t Nam (2006) [40] ã t ng k t và nêu rõ th c tr ng th trư ng thu c Vi t Nam còn ph thu c nhi u vào ngu n nh p kh u. Các doanh nghi p s n xu t thu c Vi t Nam hi n ch t p trung s n xu t các s n ph m Generic thông thư ng, công ngh s n xu t còn l c h u so v i khu v c và trên th gi i. • Cao Minh Quang và c ng s (2005) [19] ã gi i thi u nghiên c u “Cơ h i và thách th c c a ngành dư c Vi t Nam trư c th m h i nh p”. Các tác gi ã phân tích v nh ng cơ h i i v i ngành dư c Vi t Nam sau khi h i nh p v i kh năng tăng cư ng u tư tr c ti p nư c ngoài, tăng cư ng dòng chuy n giao công ngh s n xu t thu c tiên ti n và xâm nh p th trư ng th gi i. ng th i, các tác gi cũng phân tích nh ng nguy cơ i v i ngành dư c
16 Vi t Nam s g p ph i sau khi h i nh p ó là gia tăng m c c nh tranh ngay t i th trư ng Vi t Nam, gia tăng s c ép i v i Nhà nư c v ki m soát hi u qu hơn n a quy n s h u trí tu . • C c qu n lý dư c Vi t Nam (2006) [18] ã công b “Chi n lư c phát tri n công nghi p dư c và xây d ng mô hình h th ng cung ng thu c c a Vi t Nam giai o n 2007-2015 và t m nhìn n năm 2020” . N i dung c a chi n lư c ã phân tích v m c tiêu và quy ho ch phát tri n ngành s n xu t, kinh doanh thu c t i Vi t Nam n năm 2015 theo xu hư ng tăng cư ng s n xu t thu c b i các doanh nghi p trong nư c nh m áp ng nhu c u ngày càng cao c a ngư i dân Vi t Nam, gi m ph thu c vào ngu n cung thu c t nh p kh u. Tuy nhiên, t trư c t i nay chưa có m t công trình nghiên c u t ng hp c l p nào v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam. ây là m t kho ng tr ng trong nghiên c u c n ư c kh c ph c, xu t phát t t m quan tr ng c a các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam. 6. óng góp c a Lu n án V i nh ng k t qu nghiên c u, Lu n án hy v ng s óng góp nh ng ý tư ng m i các nhà ho ch nh chính sách, các nhà qu n lý ti p t c nâng cao hi u qu qu n lý th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam. - H th ng hoá cơ s lý lu n v các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh. c bi t Lu n án ã làm sáng t v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i nh p kh u thu c song song, ây là chính sách có tính ch t riêng bi t so v i các lo i hàng hoá tiêu dùng khác. - Phân tích và ánh giá th c tr ng th trư ng thu c và các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam giai o n
17 t 1995 n 2007, trên cơ s ó ch rõ nh ng v n thu c chính sách c a Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh c n ư c gi i quy t. - xu t ba nhóm gi i pháp nh m ti p t c i m i các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam n năm 2015. (i) Nhóm gi i pháp v quá trình chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c t i Vi t Nam. (ii) Nhóm gi i pháp chính sách nh m tăng cung thu c s n xu t trong nư c. (iii) Nhóm gi i pháp chính sách phát tri n th trư ng phù h p v i hoàn c nh kinh t và năng l c c a các doanh nghi p Vi t Nam. Nh ng óng góp khoa h c này có ý nghĩa trong vi c nâng cao nh n th c v t m quan tr ng c a các chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c giúp các nhà ho ch nh chính sách và qu n lý ti p t c c i ti n các cơ ch , chính sách nh m thúc y th trư ng thu c Vi t Nam phát tri n n nh, m b o dung hoà l i ích doanh nghi p và l i ích xã h i. 7. K t c u c a Lu n án Ngoài ph n m u, k t lu n và tài li u tham kh o tài ư c k t c u thành 3 chương: Chương 1: Nh ng v n lý lu n v chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh. Chương 2: Th c tr ng chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam Chương 3: M t s nh hư ng và gi i pháp hoàn thi n chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam Trong ph m vi th i gian và kh năng nghiên c u cho phép, Lu n án ã r t c g ng có th óng góp nh t nh vào quá trình nghiên c u chính sách qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c t i Vi t Nam. Lu n án cũng ưa ra
18 m t s g i ý ti p t c nghiên c u v các ch liên quan t i vai trò qu n lý Nhà nư c i v i th trư ng thu c ch a b nh t i Vi t Nam nói chung.
19 CHƯƠNG 1: NH NG V N LÝ LU N V CHÍNH SÁCH QU N LÝ NHÀ NƯ C I V I TH TRƯ NG THU C CH A B NH Th k 20 ã ch ng ki n cu c ua tranh gi a hai h th ng, nói úng hơn là gi a hai mô hình kinh t i l p nhau: mô hình k ho ch hoá t p trung và kinh t th trư ng. Th nhưng ch n cu i th k 20 thì câu tr l i cho s phân tranh th ng b i nói trên m i rõ ràng: mô hình k ho ch hoá t p trung ã th t b i trong vi c duy trì tăng trư ng nhanh, t o ra s ph n vinh và m b o phúc l i kinh t cao cho ngư i dân. Trong khi ó, mô hình kinh t th trư ng t ra r t thành công trong các n n kinh t a d ng, t nh ng nư c có truy n th ng th trư ng như Tây Âu và B c M , n nh ng nư c i sau châu Á hay M La tinh. Th c t cho th y bàn tay vô hình c a th trư ng t do thư ng t ra có ưu th vư t tr i so v i bàn tay h u hình c a Nhà nư c trong vi c phân b các ngu n l c khan hi m c a xã h i. Song trong m t s trư ng h p, bàn tay vô hình không v n hành t t. Khi ó, s can thi p c a Nhà nư c vào th trư ng có th nâng cao ư c hi u qu ho t ng chung c a n n kinh t . Do v y, h u h t các nư c trên th gi i hi n nay u v n hành theo mô hình h n h p. Trong n n kinh t h n h p hi n i, c Nhà nư c và th trư ng cùng i u ti t các ho t ng kinh t . Nhà nư c óng vai trò quan tr ng ch không ch ơn thu n gi ng như m t “c nh sát” giám sát và ki m tra ho t ng c a khu v c kinh t tư nhân. 1.1. Th trư ng thu c ch a b nh 1.1.1. Khái ni m v th trư ng thu c ch a b nh Theo Marshall [60], th trư ng là t ng th nh ng ngư i có quan h mua bán, hay là nơi g p g c a cung và c u. Khi nghiên c u cơ ch th trư ng