Luận văn tiến sỹ kinh tế: Hội nhập kinh tế quốc tế với chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Campuchia

Chia sẻ: Phạm Kim Tiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:175

Thêm vào BST

Báo xấu

174
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn tiến sỹ kinh tế: hội nhập kinh tế quốc tế với chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở campuchia', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tiến sỹ kinh tế: Hội nhập kinh tế quốc tế với chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Campuchia

1 B GIÁO D C VÀ ÀO T O HKTQD TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN * VUTH PHANNA VUTH PHANNA * H I NH P KINH T QU C T V I LU N ÁN TI N S KINH T CHUY N D CH CƠ C U KINH T C A CAMPUCHIA LU N ÁN TI N S KINH T * HÀ N I 2008 HÀ N I - 2008
2 B GIÁO D C VÀ ÀO T O TRƯ NG I H C KINH T QU C DÂN VUTH PHAN NA H I NH P KINH T QU C T V I CHUY N D CH CƠ C U KINH T C A CAMPUCHIA CHUYÊN NGÀNH: Kinh t qu c t và quan h kinh t th gi i (kinh t i ngo i) Mã s : 62.31.07.01 LU N ÁN TI N S KINH T NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: 1. GS. TS. TÔ XUÂN DÂN 2. GS. TS. TĂNG VĂN B N HÀ N I - 2008
3 L I CAM OAN Tôi xin cam oan r ng ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t qu trong lu n án là trung th c và chưa t ng ư c công b trong b t kỳ công trình nào khác. Tác gi Vuth Phanna
4 M CL C PH N M U ...............................................................................................1 CHƯƠNG I. CƠ S KHOA H C V H I NH P KINH T QU C T V I CHUY N D CH CƠ C U KINH T ...................................................6 1.1. Lý lu n chung v h i nh p kinh t qu c t ................................................6 1.2. Lý lu n chung v chuy n d ch cơ c u kinh t ......................................... 20 1.3. S c n thi t ph i chuy n d ch cơ c u kinh t c a Campuchia trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t .................................................................................. 32 1.4. Kinh nghi m v chuy n d ch cơ c u kinh t trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t ................................................................................................................. 43 CHƯƠNG II: TH C TR NG C A VI C H I NH P KINH T QU C T VÀ CHUY N D CH CƠ C U KINH T C A CAMPUCHIA ................. 58 2.1. H i nh p kinh t qu c t c a Campuchia ......................................... 58 2.2. Nh ng i u ch nh lu t pháp và chính sách c a Campuchia trong quá trình gia nh p AFTA và WTO...................................................................... 72 2.3. Nh ng tác ng c a quá trình h i nh p n tăng trư ng và chuy n d ch cơ c u kinh t .......................................................................................................... 79 2.4. ánh giá chung nh ng m t tích c c, h n ch c a quá trình h i nh p v i quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t ...................................................... 108 CHƯƠNG III: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP Y M NH CHUY N D CH CƠ C U KINH T TRONG I U KI N H I NH P KINH T QU C T C A CAMPUCHIA ...................................................... 114 3.1. Phương hư ng ti p t c chuy n d ch cơ c u kinh t th i kỳ 2007 - 2020 trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t .............................................................. 114 3.2. M t s gi i pháp y m nh chuy n d ch cơ c u kinh t c a Campuchia trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t .............................................................. 131 K T LU N............................................................................................151 DANH M C CÔNG TRÌNH Ã CÔNG B C A TÁC GI ............154 TÀI LI U THAM KH O......................................................................155 PH L C...............................................................................................159
5 DANH M C SƠ , HÌNH V Sơ 1.1. “Cái vòng lu n qu n” c a s nghèo kh ......................................................23 Sơ 2.1. Cơ c u th ch c a h p tác kinh t ASEAN...............................................60 Hình 1.1. T giá h i oái Riel/USD t 1991 - 2005......................................................36 Hình 2.1. Xu t kh u theo khu v c th trư ng c a Campuchia (tri u USD).................89
6 DANH M C B NG BI U B ng 1.1. Các ch tiêu kinh t ch y u c a Campuchia th i kỳ 1990 - 2003 .............35 B ng 2.1. L ch trình thu quan i v i s n ph m trong danh m c gi m thu ư c cam k t b i các nư c thành viên c a ASEAN.......................................................................64 B ng 2.2. Các ch tiêu kinh t ch y u c a Campuchia th i kỳ 2000 - 2006 ..............72 B ng 2.3. S n lư ng s n ph m nông, lâm và thu s n ch y u năm 1995-2001........80 B ng 2.4. T c tăng giá tr s n ph m c a các ngành nông nghi p............................80 B ng 2.5. T c tăng giá tr s n ph m c a các ngành công nghi p............................81 B ng 2.6. T c tăng giá tr s n ph m c a các ngành d ch v ....................................83 B ng 2.7. Giá tr gia tăng trong lĩnh v c nông nghi p (% tăng lên, giá c nh năm 2000) .................................................................................................................................84 B ng 2.8. Giá tr gia tăng trong lĩnh v c công nghi p (% tăng lên, giá c nh năm 2000)..................................................................................................................................85 B ng 2.9. Giá tr gia tăng trong lĩnh v c d ch v (% tăng lên, giá c nh 2000)........85 B ng 2.10. T ng kim ng ch xu t nh p kh u c a Campuchia trong giai o n 2000 n 2006 ...........................................................................................................................90 B ng 2.11. Các nư c u tư nhi u nh t vào ngành D t may Campuchia (giai o n 1994 - 2004)......................................................................................................................91 B ng 2.12. Xu t kh u d t may c a Campuchia (t c tăng trung bình năm)......... 912 B ng 2.13. T c tăng c a khách du l ch qu c t hàng năm.......................................93 B ng 2.14. Cơ c u GDP theo lĩnh v c c a n n kinh t các năm 1990 -2006..............95 B ng 2.15. GDP c a các ngành trong n n kinh t Campuchia ..................................96 B ng 2.16. óng góp vào GDP c a m t s ngành theo giá hi n hành....................98 B ng 2.17. Xu t kh u may m c c a Campuchia sang các th trư ng ch y u qua các năm 2001-2005 (t c tăng năm sau so v i năm trư c %) ...................................... 103
7 B ng 3.1. T c tăng trư ng GDP và GDP bình quân u ngư i/năm ( giai o n 2007 - 2020 - d báo) ...................................................................................... 123 B ng 3.2. Thu hút v n u tư tr c ti p nư c ngoài và t c tăng trư ng xu t nh p kh u bình quân năm ( giai o n 2007 - 2020 - d báo)................................................................124 B ng 3.3. Chuy n d ch cơ c u kinh t theo lĩnh v c c a Campuchia ( giai o n 2010 - 2020, d báo)................................................................................................................. 125 B ng 3.4. C i cách lu t pháp và x án......................................................................... 139 B ng 3.5. Tăng cư ng ràng bu c b máy tư pháp và lu t pháp ................................ 140
8 DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T TI NG VI T TI NG ANH AFTA Hi p nh thương m i t do ASEAN ASEAN Free Trade Area AIA Khu v c u tư ASEAN ASEAN Investment Area Chương trình H p tác Công nghi p ASEAN Industrial AICO ASEAN Cooperation Di n àn h p tác kinh t Châu Á Asia-Pacific Economic APEC Thái Bình Dương Cooperation Association of South - East ASEAN Hi p h i qu c gia ông Nam Á Asean CDC Hi ng Phát tri n Campuchia The Council for Development of Cambodia CDCCKT Chuy n d ch cơ c u kinh t Thu quan ưu ãi có hi u l c chung Common Effective CEPT Preferential Tariff Scheme CPP ng nhân dân Campuchia Party People of Cambodia European Economic EEC C ng ng kinh t Châu Âu Community EU Liên minh Châu Âu European Union FDI Vn u tư tr c ti p nư c ngoài Foreign Direct Investment FUNCINPEC: Tên ng chính tr Campuchia GATT Hi p nh chung v Thương m i và General Agreement on Tarrif thu quan and Trade GDP T ng s n ph m qu c n i Gross Domestic Product The Garment Manufacturers GMAC Hi p h i may m c Campuchia Association In Cambodia Generalized System of GSP Ưu ãi thu quan Preferences
9 HNKTQT H i nh p kinh t qu c t IMF Qu ti n t qu c t International Monetary Fund MFN Nguyên t c t i hu qu c Most Favored Nation NAFTA Khu v c t do B c M North America Free Trade Agreement NIEs Các nư c công nghi p hóa m i Newly Industrialized Economies NPRS Chi n lư c gi m b t ói nghèo National Poverty Reduction Strategy NT Nguyên t c ãi ng qu c gia National Treatment ODA H tr phát tri n chính th c Official Development Assistance RGC Chính ph Hoàng gia Campuchia Royal of Government Cambodia SEDP2 Chương trình phát tri n kinh t - xã Cambodia Socio-Economic h i c a Campuchia Development Program USD ng ô la M US Dollar WB Ngân hàng th gi i World Bank WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Orgnization
1 PH N M U 1. Tính c p thi t c a tài Toàn c u hóa kinh t và h i nh p kinh t qu c t (HNKTQT) tr thành m t xu th t t y u i v i t t c các nư c. Toàn c u hóa và HNKTQT góp ph n c ng c an ninh chính tr c a m i nư c thông qua vi c thi t l p các m i quan h an xen, nhi u t ng n c khác nhau gi a các nư c ng th i m r ng các ngu n l c u vào và th trư ng u ra cho s phát tri n c a m i nư c. Chuy n d ch cơ c u kinh t (CDCCKT) h p lý là c t lõi trong chi n lư c phát tri n kinh t c a m i nư c, là nhân t quan tr ng mb os tăng trư ng b n v ng và nâng cao hi u qu kinh t - xã h i. Th c ti n cho th y CDCCKT là i u ki n tiên quy t n n kinh t vư t qua th i kỳ suy thoái và t t i trình phát tri n cao hơn. Là m t nư c ang phát tri n trình th p, Campuchia ang ph i ương u v i nh ng thách th c to l n c v kinh t và xã h i. Th c t ó òi h i Campuchia ph i v ch ra ư c chi n lư c CDCCKT phù h p trong i u ki n HNKTQT. Chính ph Campuchia nh n th c ư c xu th khách quan c a quá trình t do hoá thương m i và nh n th y ph i bi t t n d ng cơ ch thương m i qu c t thúc y tăng trư ng kinh t . Tr thành thành viên chính th c c a ASEAN, năm 2003, Campuchia cùng v i Nepal là nh ng nư c kém phát tri n ư c k t n p vào T ch c Thương m i th gi i (World Trade Orgnization- WTO). Là thành viên c a WTO, ASEAN, Campuchia có thêm cơ h i do h th ng thương m i a phương em l i, nh ng rào c n m u d ch s ư c gi m thi u. N n kinh t cũng s v n hành có hi u qu hơn nh tăng cư ng thương m i, u tư, th c hi n CDCCKT theo hư ng công nghi p hóa và thúc y th trư ng n i a có tính c nh tranh cao hơn... Tuy nhiên, trong quá trình h i nh p, ngoài nh ng thu n l i, ch c ch n s g p ph i nh ng khó khăn v kinh t - chính tr - xã h i: c nh tranh gi a các
2 doanh nghi p trong và ngoài nư c gay g t hơn; th t nghi p gia tăng và kho ng cách giàu nghèo tr m tr ng hơn... Như v y HNKTQT, ngoài vi c t o ra nh ng ti n thu n l i còn tăng áp l c i v i vi c i u ch nh cơ c u kinh t trong nư c. Vì v y, vi c nghiên c uv n HNKTQT và CDCCKT c a Campuchia, quan h gi a chúng v i nhau là v n c p thi t, có ý nghĩa to l n c v m t lý thuy t và th c ti n. Xu t phát t ý nghĩa ó, NCS ch n ch “H i nh p kinh t qu c t v i chuy n d ch cơ c u kinh t c a Campuchia” làm tài lu n án ti n sĩ. Thông qua tài này, NCS xin ư c bày t lòng bi t ơn i v i Nhà nư c và các thày giáo Vi t Nam ã t n tình d y d cũng như th hi n s óng góp nh bé bư c u vào s phát tri n c a Vương qu c Campuchia. 2. Tình hình nghiên c u liên quan n tài G n ây, t các góc ti p c n khác nhau, các nhà khoa h c trên th gi i ã có r t nhi u công trình nghiên c u v HNKTQT. T i các nư c phát tri n, nơi kh i xư ng c a toàn c u hóa và h i nh p, nghiên c u t p trung lu n gi i cơ s lý thuy t c a HNKTQT và các khía c nh “k thu t” c a quá trình h i nh p như ti n trình, n i dung d b các rào c n thu quan và phi thu quan, các n i dung àm phán và các cam k t trong khuôn kh các liên k t kinh t - tài chính qu c t ... Vi t Nam, các nghiên c u t p trung vào nh ng phương sách và bư c i thích ng v i ti n trình h i nh p trong b i c nh toàn c u hóa, c bi t là nghiên c u i m i cơ ch , chính sách v thương m i, u tư , thu quan... thúc y n n kinh t nư c mình h i nh p nhanh, hi u qu vào n n kinh t th gi i. Trong khi ó các nghiên c u v HNKTQT Campuchia còn r t ít, thi u c lý lu n và th c ti n v HNKTQT g n v i c thù1 nh ng i u ki n kinh t - xã h i i v i Campuchia cũng không có 1 Tác gi có th i gian h c t p Vi t Nam khá dài, tuy r t c g ng nhưng m i ch ti p c n dư c nh ng bài báo và t p chí kinh t liên quan t i ch ê nghiên c u và ã trích d n trong Lu n án.
3 nhi u các công trình i sâu nghiên c u th c tr ng CDCCKT, các c i m và vn t ra i v i quá trình CDCCKT Campuchia. Th c ti n phát tri n c a Campuchia òi h i có m t công trình nghiên c u mang tính bao quát v c hai n i dung trên: CDCCKT trong i u ki n HNKTQT. ây là tài có tính lý lu n khái quát và mang tính th c ti n, tuy nhiên nh ng công trình nghiên c u g n v i tài này cũng còn tương i ít Vi t Nam cũng như Campuchia. Trư c h t ph i k n cu n sách c a Lê Du Phong, Nguy n Thành (1999) - Chuy n d ch cơ c u kinh t trong i u ki n h i nh p v i Khu v c và Th gi i - NXB Chính tr Qu c gia [21], trong ó c p môt s v n lý lu n và th c ti n c a quá trình CDCCKT trong bư c u h i nh p c a Vi t Nam. M t s công trình nghiên c u liên quan như: Tr n Th t và t p th Tác gi (2002) - Nh ng nh hư ng cơ b n tài nghiên c u c p b [10]; Tô trong ti n trình HNKTQT c a Vi t Nam - Xuân Dân và Nguy n Thành Công (2006) - Tác ng c a HNKTQT n tư Vi t Nam - NXB Chính tr Qu c gia [9]; duy và i s ng kinh t - xã h i Ph m Th Quý (2006) - Chuy n d ch cơ c u kinh t Vi t Nam trong 20 năm i m i - K y u h i th o khoa h c i h c KTQD” [24]; Hoàng Th Thanh Nhàn (2004) - Nghèo kh và an ninh kinh t - Trư ng h p Campuchia - T p chí Nh ng v n kinh t th gi i. [20] Trên cơ s ti p thu, tham kh o nh ng công trình nghiên c u ã có, kh o sát th c ti n n n kinh t Campuchia, lu n án này s góp ph n tìm ra các gi i pháp t ng th cho vi c nh hư ng và qu n lý quá trình CDCCKT c a Campuchia h p lý, t n d ng ư c các ngu n l c trong và ngoài nư c trong i u ki n Campuchia t ng bư c h i nh p vào n n kinh t khu v c và th gi i. 3. M c ích nghiên c u c a Lu n án Lu n án có m c ích nghiên c u : Trên cơ s hi u rõ nh ng v n lý lu n v CDCCKT, HNKTQT và m i quan h gi a chúng, ti n hành phân tích
4 quá trình HNKTQT c a Campuchia và ánh giá tác ng c a nó t i quá trình CDCCKT, nh ng m t ưu i m và h n ch c a chúng. T ó xu t phương hư ng và gi i pháp CDCCKT phù h p v i quá trình h i nh p nh m ưa n n kinh t Campuchia phát tri n nhanh và b n v ng, áp ng m c tiêu c a Chính ph và nguy n v ng c a nhân dân Campuchia. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a Lu n án - Lu n án l y quá trình HNKTQT v i vi c gia nh p AFTA và WTO, tác ng n quá trình CDCCKT c a Campuchia làm i tư ng nghiên c u. - Ph m vi nghiên c u c a lu n án ng trên góc toàn n n kinh t , th i kỳ t năm 1995 n nay, trong ó t p trung xem xét tác ng c a HNKTQT n quá trình CDCCKT. CDCCKT là m t v n r ng, bao g m c cơ c u ngành, cơ c u lãnh th và các cơ c u khác. Tuy nhiên Lu n án s ch y u gi i h n nghiên c u cơ c u ngành kinh t bao g m nông nghi p, công nghi p và d ch v cũng như cơ c u trong n i b các ngành ó trong quá trình HNKTQT. 5. Phương pháp nghiên c u c a lu n án - Lu n án v n d ng các quan i m c a Ch nghĩa duy v t bi n ch ng, Ch nghĩa duy v t l ch s và quan i m, ư ng l i, chính sách c a Nhà nư c Campuchia xem xét các v n nghiên c u. - áp ng m c tiêu nghiên c u, Lu n án s d ng phương pháp l ch s k t h p v i phương pháp logic, s d ng các phương pháp c th như: phân tích, so sánh, phương pháp th ng kê và m t s phương pháp khác. 6. Nh ng óng góp m i c a lu n án - H th ng hóa và làm rõ lý lu n cơ b n v HNKTQT và CDCCKT, lu n gi i m i quan h và tác ng gi a h i nh p v i quá trình CDCCKT. Trên cơ s nghiên c u kinh nghi m c a m t s nư c trong khu v c, Lu n án rút ra bài h c cho Campuchia trong quá trình CDCCKT.
5 - ánh giá th c tr ng và nh ng b t c p n y sinh trong quá trình CDCCKT khi chu n b và b t u h i nh p AFTA và WTO c a Campuchia. - xu t m t s phương hư ng và gi i pháp ch y u thúc yn n kinh t Campuchia chuy n d ch cơ c u phù h p v i b i c nh c a ti n trình h i nh p. 7. K t c u c a Lu n án Ngoài ph n M u, K t lu n, danh m c Tài li u tham kh o, Lu n án ư c k t c u thành 3 chương: Chương I. Cơ s khoa h c v h i nh p kinh t qu c t v i chuy n d ch cơ c u kinh t . ChươngII. Th c tr ng c a vi c h i nh p kinh t qu c t và chuy n d ch cơ c u kinh t c a Campuchia. Chương III. Phương hư ng và gi i pháp y m nh chuy n d ch cơ c u kinh t trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t c a Campuchia.
6 CHƯƠNG I CƠ S KHOA H C V H I NH P KINH T QU C T V I CHUY N D CH CƠ C U KINH T 1.1. LÝ LU N CHUNG V H I NH P KINH T QU C T 1.1.1. Cơ s lý lu n v h i nh p kinh t qu c t Xã h i càng phát tri n thì s phân công lao ng xã h i ngày càng sâu r ng và tinh vi hơn. M c qu c t hóa càng cao cũng ng nghĩa v i s gia tăng c a xu th toàn c u hóa và HNKTQT. Có nhi u lý thuy t v cơ s khách quan c a quá trình h i nh p, trong ó trư c h t ph i k n các lý thuy t sau: - Trư ng phái t do hóa thương m i và lý thuy t l i th so sánh [6,tr.28-32] Trư ng phái t do hóa thương m i là s phát tri n ti p t c c a ch nghĩa tr ng thương, xu t hi n vào th k XVIII, th nh hành vào th k XIX. ây là giai o n ch nghĩa tư b n m r ng ho t ng kinh t ra bên ngoài, khai thác thu c a và thúc y ho t ng buôn bán gi a các nư c v i nhau. Adam Smith và David Ricardo ã t n n t ng lý lu n cho ch nghĩa t do hóa thương m i. A.Smith cao cơ ch c nh tranh t do, s d ng bàn tay vô hình c a th trư ng nâng cao hi u qu c a n n kinh t . D.Ricardo phát tri n tư tư ng t do kinh t vào lĩnh v c thương m i qu c t và ưa ra quan ni m trong m t h th ng thương m i t do không có thu quan thì các nư c s t p trung các ngu n l c c a mình vào vi c s n xu t và xu t kh u các m t hàng có l i th so sánh so v i các nư c khác. i u này s mang l i l i ích cho t t c các nư c và tăng m c ph thu c l n nhau gi a các qu c gia. Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh l mét nguyªn lý cèt lâi g¾n liÒn víi tù do hãa th−¬ng m¹i. D.Ricardo cho r»ng, nÕu mét quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc gia ®ã vÉn cã thÓ tham gia v o th−¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o ra lîi Ých cho m×nh b»ng c¸ch
7 chuyªn m«n ho¸ v s¶n xuÊt v xuÊt khÈu c¸c lo¹i h ng ho¸ cã bÊt lîi Ýt nhÊt (®ã l h ng ho¸ cã lîi thÕ t−¬ng ®èi). ChÝnh lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh t¹o c¬ së v÷ng ch¾c h¬n cho tù do hãa th−¬ng m¹i. Sau n y, häc thuyÕt Hecksher - Ohlin bæ sung cho häc thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña D.Ricardo, ph¸t triÓn m« h×nh so s¸nh gi÷a theo chi phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt h ng ho¸ th nh m« h×nh míi bao gåm c¸c nguån lùc kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt h ng ho¸. T năm 1846, nư c Anh ã m c a hoàn toàn i v i nh p kh u lương th c và nguyên li u v i thu quan b ng 0. Nư c Anh ã ơn phương th c hi n tư tư ng ó nh m thuy t ph c Pháp, c chuy n sang ch nghĩa thương m i t do. Chính sách này ã làm cho nư c Anh tr thành qu c gia gi v trí s m t trong thương m i và u tư qu c t trong su t hai th k . Sau th chi n th II, M m i th c s thay i chính sách b o h , th c hi n ch nghĩa t do kinh t trong nư c và áp d ng chính sách t do. T do hóa thương m i ư c th c hi n t th p n cao, t m t nhóm nư c n m t khu v c như khu v c ưu ãi thương m i ho c khu v c m u d ch t do. Bi u hi n c a ch nghĩa t do hóa thương m i mc cao nh t WTO. - Lý thuy t ch c năng [10, tr. 13 - 14] Thuy t ch c năng hay còn g i là Thuy t th ch xu t hi n gi a hai cu c chi n tranh th gi i và có nh hư ng l n n vi c t ch c b sung cho các h c thuy t kinh t trong vi c xây d ng m t h th ng quan h qu c t m i có kh năng duy trì s n nh, ngăn ng a ư c chi n tranh và gi i quy t các xung t có th x y ra. Có ngu n g c t ch nghĩa t do m i và d a trên cơ s lý thuy t h th ng ư c D.Easton và G.Almond phát tri n vào lĩnh v c chính tr h c, Thuy t ch c năng ch trương các m i quan h xã h i c n ph i ư c t ch c thành h th ng v i 4 ch c năng: (i) i u ch nh các hành vi quan h c a và gi a các thành viên trong h th ng; (ii) thu hút các ngu n l c bên trong ho c bên ngoài; (iii) phân ph i các ngu n l c cho các thành viên c a h th ng và (iv) áp ng nh ng nhu c u c a các thành viên c a h th ng.
8 Trư ng phái ch c năng cho r ng, h th ng quan h qu c t n nh, tránh ư c kh ng ho ng do xung t gi a các thành viên gây ra ph i t trên cơ s gi i quy t t t 4 ch c năng nêu trên. Mu n v y, quan h qu c t c n ư c t ch c thành các nh ch h p tác a phương, d a trên n n t ng chia s m c ích chung. Tham gia vào m t cơ ch h p tác a phương, các thành viên s t o ư c thói quen h p tác trên cơ s tuân th nh ng lu t chơi chung. H p tác như v y s t o ra m t s “lây lan” và cu i cùng s d n n h i nh p và s ph thu c l n nhau gi a các qu c gia, h n ch các nguy cơ gây xung t. - Lý thuy t Hi n th c [10, tr. 15] K t chi n tranh th gi i th I, h c thuy t Hi n th c ã có nh hư ng ln n quan h qu c t . Các i di n như Hans Morgenthau, Stanley Hofman, Raymon Aron... cho r ng, các qu c gia là th c th quan tr ng nh t trong quan h qu c t và u t l i ích c a m i nư c v chính tr và an ninh trên c s th nh vư ng kinh t . Th gi i là m t tr t t vô Chính ph và các qu c gia quan tâm nhi u n an ninh lãnh th nên quan h qu c t thư ng căng th ng, d d n n xung t. T ó, gi m b t tình tr ng xung t, tr t t th gi i d a trên s cân b ng quy n l c gi a các qu c gia ho c các c c. Trong khi các h c thuy t khác c g ng lý gi i xu th toàn c u hóa qua các th i kỳ l ch s khác nhau và l i ích chung mà các qu c gia t ư c nh thương m i và u tư qu c t , thuy t Hi n th c cho r ng, các qu c gia khi tham gia quá trình toàn c u hóa u xu t phát t cơ s an ninh - chính tr và do ó h th ng kinh t th gi i u v n hành trên cơ s nh ng l i ích v chính tr và an ninh. Quan h qu c t không phân b l i ích m t cách công b ng - nư c nào giành ư c l i th nhi u hơn s m nh hơn v quy n l c và ngư c l i. Do ó, các th ch quan h qu c t u n m dư i s chi ph i c a các nư c có quy n l c nh t và h thu ư c nhi u thành qu kinh t nh t t buôn bán v i bên ngoài. H p tác qu c t không th tiêu mà còn làm tăng xung t
9 và c nh tranh v l i ích gi a các nư c. ây là m t hình th c m i v cân b ng quy n l c và là cơ s c a thuy t Hi n th c. - H c thuy t Mác - Lênin [10, tr. 16 - 17] Theo quan i m Mác xít, th trư ng th gi i dư i ch nghĩa tư b n là m t th th ng nh t và là bi u hi n c a phân công lao ng qu c t . Lý lu n th trư ng th gi i c a ch nghĩa Mác g m nh ng n i dung ch y u sau: + Th trư ng th gi i là t ng th các m i quan h kinh t gi a các qu c gia. Trong quá trình m r ng th trư ng th gi i, các khâu s n xu t, trao i, phân ph i và tiêu th c a các nư c ư c g n k t v i nhau nhi u m c , làm cho lưu thông qu c t là m t kh i th ng nh t. c trưng quan tr ng c a th trư ng th gi i là tính th ng nh t, th hi n s di chuy n c a hàng hóa, v n, nhân công, tri th c, l i nhu n. S tăng trư ng c a m u d ch qu c t nh vào s m r ng c a s n xu t. + Do kinh t phát tri n khôngành u gi a các nư c, ây là m t quy lu t c a n n kinh t ch nghĩa tư b n, nên s phân b a lý c a th trư ng th gi i v i trung tâm là các nư c phát tri n, ngo i vi là các nư c ang phát tri n. Nư c ngo i vi ph thu c vào các nư c trung tâm, kho ng cách ngày càng r ng hơn. Xã h i loài ngư i phát tri n thông qua quá trình lao ng t o ra c a c i và u tranh gi a con ngư i v i nhau sinh t n. Quá trình lao ng s n xu t và u tranh ó bu c h ph i t p h p l i thành nh ng c ng ng, thành các dân t c và t ch c thành qu c gia, r i t p h p thành nhóm qu c gia và c ng ng th gi i. ó là m t quá trình phát tri n xã h i m t cách r t t nhiên. M c qu c t hóa ngày càng cao c a quá trình lao ng s n xu t này cũng ng nghĩa v i s gia tăng c a xu th toàn c u hóa và HNKTQT. Trên cơ s H c thuy t Marx-Lênin và tham kh o các Lý thuy t kinh t nêu trên, Lu n án ti p t c làm rõ các khái ni m v HNKTQT, các hình th c HNKTQT cũng như tác ng c a quá trình HNKTQT.
10 1.1.2. Khái ni m và các hình th c h i nh p kinh t qu c t Các Lý thuy t nêu trên và th c ti n cho th y, các v n kinh t luôn g n li n v i m t h th ng chính tr . nư c nào cũng v y, ngư i ta ch ch p nh n HNKTQT khi l i ích c a nư c ó c v kinh t - chính tr - xã h i ư c m b o. T ó có th hi u HNKTQT không ch là quá trình tham gia vào các t ch c kinh t qu c t mà còn bi u hi n trong b n thân h th ng chính sách thương m i, chính sách phát tri n kinh t c a m i nư c. Như v y, HNKTQT là vi c các nư c i tìm ki m m t s i u ki n nào ó mà h có th th ng nh t ư c, k c dành cho nhau nh ng ưu ãi, t o ra nh ng i u ki n có i có l i trong quan h h p tác v i nhau... nh m khai thác các kh năng ph c v cho nhu c u phát tri n kinh t c a mình. [8, tr. 4 - 6] Thu t ng h i nh p - Intergration - xu t hi n phương Tây t nh ng năm 1950 và ư c s d ng ph bi n trong nh ng th p niên 1960, 1970. Có th có 3 cách ti p c n i v i thu t ng Intergration: [9 tr. 11 - 13] Th nh t, trư ng phái tư tư ng liên bang, quan ni m Intergration là m t s n ph m cu i cùng. ó là s hình thành m t Nhà nư c liên bang như Hoa Kỳ hay Th y S . ây ch y u quan tâm t i khía c nh lu t nh và th ch . Th hai, theo quan i m c a Karl Deutsch, xem Intergration là s liên k t các qu c gia thông qua s phát tri n các lu ng giao lưu thương m i, du l ch, di trú... t ó hình thành 2 lo i c ng ng an ninh (Security Community): c ng ng an ninh h p nh t (Almalated Security Community) ki u Hoa Kỳ và c ng ng an ninh a nguyên ki u Tây Âu. Cách này cho r ng, Intergration là m t quá trình th hi n s ti n tri n các lu ng giao lưu, ng th i ra i c ng ng an ninh. Th ba, trư ng phái Tân ch c năng quan ni m Intergration v a là quá trình, v a là s n ph m cu i cùng. i m khác là, h phân tích quá trình h p tác trong vi c ho ch nh chính sách và thái c a t ng l p tinh túy trong xã h i [9, tr. 9-15].
11 Tác gi cho r ng, n i hàm c a khái ni m HNKTQT ph i t trong b i c nh toàn c u hóa kinh t . HNKTQT là quá trình tham gia c a các ch th kinh t và c qu c gia vào dòng ch y chung c a i s ng kinh t th gi i. ó là m t quá trình t nhiên, m t t t y u kinh t ư c thúc y b i s phát tri n m nh m c a l c lư ng s n xu t. HNKTQT là ho t ng t giác trên cơ s nh n th c xu th toàn c u hóa khách quan. T ó, trong Lu n án này chúng tôi quan ni m HNKTQT là quá trình liên k t kinh t có m c tiêu, có nh hư ng nh m g n k t n n kinh t th trư ng c a t ng nư c v i kinh t khu v c và th gi i. [9, tr.13] Quan ni m trên ch rõ tính ch ng c a s h i nh p i v i các ch th kinh t , ây cũng là c trưng cơ b n c a HNKTQT. N u toàn c u hóa kinh t là quá trình t o ra khung kh chung lôi cu n các qu c gia thì HNKTQT là quá trình m i nư c t ch ng g n mình vào các th c th khu v c/toàn c u m t m t, th hi n ư c v th và tính t cư ng qu c gia và m t khác, lo i tr nh ng khác bi t tr thành b ph n h p thành trong các ch nh th khu v c và toàn c u ó. Bi u hi n c a HNKTQT là s t o sân chơi chung, g n bó, ph thu c l n nhau gi a n n kinh t qu c gia v i n n kinh t th gi i. N i dung c a HNKTQT là các quan h v thương m i, u tư, lao ng, công ngh , d ch v gi a các qu c gia... Có th o lư ng m c h i nh p c a m t n n kinh t thông qua kim ng ch xu t nh p kh u, m c t do hóa thương m i và u tư, tl óng góp c a các Công ty qu c t trong GDP... Như v y, tác gi cho r ng, HNKTQT ph i là m t quá trình c th , ph n ánh rõ c i m, trình , n i dung, hình th c, các bư c tham gia…c a m i nư c vào n n kinh t khu v c và toàn c u, không th có s h i nh p chung chung cho m i qu c gia. Các t ch c h p tác kinh t qu c t nói chung u ho t ng theo 4 nguyên t c: