Luận văn tiến sỹ kinh tế: Hoàn thiện quản lý thu thuế của nhà nước nhằm tăng cường sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp (nghiên cứu tình huống của Hà Nội)

Chia sẻ: Phạm Kim Tiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:238

Thêm vào BST

Báo xấu

374
lượt xem 163
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn tiến sỹ kinh tế: hoàn thiện quản lý thu thuế của nhà nước nhằm tăng cường sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp (nghiên cứu tình huống của hà nội)', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tiến sỹ kinh tế: Hoàn thiện quản lý thu thuế của nhà nước nhằm tăng cường sự tuân thủ thuế của doanh nghiệp (nghiên cứu tình huống của Hà Nội)

Bé Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O TR¦êNG §¹I HäC KINH TÕ QUèC D¢N -----------***------------- NGUYÔN THÞ LÖ THUý NGUYÔN HOµN HOµN THIÖN QU¶N Lý THU THUÕ CñA NHµ N¦íC NH»M T¡NG C¦êNG Sù TU¢N THñ THUÕ CñA DOANH NGHIÖP (NGHI£N CøU T×NH HUèNG CñA Hµ NéI) NéI) LUËN Sü LUËN ¸N TIÕN Sü KINH TÕ Hµ Néi- 2009 éi-
Bé Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O TR¦êNG §¹I HäC KINH TÕ QUèC D¢N -----------***------------- NGUYÔN THÞ LÖ THUý NGUYÔN HOµN HOµN THIÖN QU¶N Lý THU THUÕ CñA NHµ N¦íC NH»M T¡NG C¦êNG Sù TU¢N THñ THUÕ CñA DOANH NGHIÖP CñA (NGHI£N CøU T×NH HUèNG CñA Hµ NéI) Chuyªn ng nh: Qu¶n lý kinh tÕ nh: (Khoa (Khoa häc qu¶n lý) (K lý) 62.34.01.01 : 62.34.01.01 M· sè LUËN LUËN ¸N TIÕN Sü KINH TÕ Ng−êi Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. GS.TS §ç Hoµng Toµn 2. TS. NguyÔn V¨n §Ëu Hµ Néi- 2009
i L I CAM OAN Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c. Các tài li u tham kh o có ngu n trích d n rõ ràng. Lu n án chưa t ng ư c ai công b trong b t kỳ công trình nghiên c u khoa h c nào. Nghiên c u sinh Nguy n Th L Thuý
ii M cl c Trang Trang bìa L i cam oan i M cl c ii Danh m c các ch vi t t t vi Danh m c các b ng trong lu n án vii Danh m c các hình, sơ trong lu n án viii 1 PH N M U 10 Chng 1 CƠ S LÝ LU N V S TUÂN TH THU C A DOANH NGHI P VÀ QU N LÝ THU THU C A NHÀ NƯ C 1.1. S tuân th thu c a doanh nghi p 10 1.1.1. N p thu - nghĩa v t t y u c a doanh nghi p 10 1.1.2. S tuân th thu c a doanh nghi p 11 1.1.3. Các y u t nh hư ng n s tuân th thu c a doanh nghi p 18 1.2. Qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng s tuân 32 th thu c a doanh nghi p 1.2.1. Khái ni m và m c tiêu c a qu n lý thu thu i v i doanh nghi p 32 1.2.2. B n ch t qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i doanh nghi p 35 1.2.3. N i dung qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i doanh nghi p 38 1.2.4. Qu n lý thu thu trong m i quan h v i m c tuân th thu c a 47 doanh nghi p 1.2.5. Các y u t nh hư ng t i qu n lý thu thu nh m tăng cư ng s tuân 52 th thu c a doanh nghi p 1.3. Kinh nghi m qu n lý thu thu nh m tăng cư ng s tuân 58 th thu c a doanh nghi p m t s nư c trên th gi i 1.3.1. Xu hư ng i m i qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng 58
iii s tuân th thu c a doanh nghi p t i m t s qu c gia 1.3.2. Nh ng kinh nghi m qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng 68 s tuân th thu c a doanh nghi p 74 Chng 2 TH C TR NG QU N LÝ THU THU C A NHÀ NƯ C NH M TĂNG CƯ NG S TUÂN TH THU C A DOANH NGHI P TRÊN A BÀN HÀ N I 2 .1. Th c tr ng tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn 74 Hà N i 2.1.1. T ng quan v doanh nghi p trên a bàn Hà n i giai o n 2000-2008 74 2.1.2. Thu và các kho n n p ngân sách c a doanh nghi p trên a bàn 78 2.1.3. ánh giá s tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn 79 2.1.4. Các y u t nh hư ng n s tuân th thu c a doanh nghi p 83 2.2 Th c tr ng qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng 97 s tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i 2.2.1. Quan i m, chi n lư c qu n lý thu thu c a Nhà nư c giai o n 97 2005-2010 và k ho ch qu n lý thu thu i v i doanh nghi p trên a bàn Hà N i 2.2.2. Th c tr ng l p d toán thu thu i v i doanh nghi p 103 2.2.3. Th c tr ng tuyên truy n, h tr DN trên a bàn 105 2.2.4. Th c tr ng qu n lý ăng ký, k khai và n p thu 113 2.2.5. Th c tr ng thanh tra thu i v i doanh nghi p 116 2.2.6. Th c tr ng cư ng ch thu n và hình ph t pháp lu t v thu 123 2.2.7. Th c tr ng x lý khi u n i t cáo v thu 128 2.3. ánh giá th c tr ng qu n lý thu thu c a Nhà nư c nh m 131 tăng cư ng s tuân th c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i 2.3.1. Ưu i m 132 2.3.2. H n ch 133
iv 2.3.3. Nguyên nhân 136 143 Chương 3 CÁC GI I PHÁP HOÀN THI N QU N LÝ THU THU C A NHÀ NƯ C NH M TĂNG CƯ NG S TUÂN TH THU C A DOANH NGHI P TRÊN A BÀN HÀ N I 3.1 i m i quan i m và chi n lư c qu n lý thu thu c a Nhà 143 nư c nh m tăng cư ng s tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i 3.1.1. i m i quan i m qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i doanh nghi p 143 3.1.2. Xây d ng chi n lư c qu n lý s n p thu c a doanh nghi p trong m i 145 quan h v i m c tuân th thu 3.2 Các gi i pháp hoàn thi n qu n lý thu thu nh m tăng cư ng 154 s tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i 3.2.1. Hoàn thi n l p d toán thu thu i v i DN 154 3.2.2. Gi i pháp hoàn thi n ho t ng tuyên truy n h tr 156 3.2.3 Gi i pháp hoàn thi n qu n lý ăng ký, kê khai và n p thu 165 3.2.4. Gi i pháp hoàn thi n thanh tra và ki m tra thu 169 3.2.5. Gi i pháp hoàn thi n ho t ng cư ng ch thu n và hình ph t v thu 177 3.2.6. Gi i pháp hoàn thi n ho t ng x lý khi u n i, t cáo v thu 181 3.3. Ki n ngh i u ki n th c thi các gi i pháp hoàn thi n qu n 184 lý thu thu i v i doanh nghi p trên a bàn Hà N i 3.3.1. Ki n ngh i v i cơ quan thu 184 3.3.2. Ki n ngh i v i các cơ quan nhà nư c và các t ch c có liên quan 190 193 K T LU N 196 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B C A TÁC GI 197 TÀI LI U THAM KH O 204 PH L C
v DANH M C CH VI T T T TRONG LU N ÁN ATO Cơ quan thu Australia CTCP Công ty c ph n DN Doanh nghi p DNNN Doanh nghi p nhà nư c DNTN Doanh nghi p tư nhân DNVVN Doanh nghi p v a và nh KKKNT ăng ký, kê khai và n p thu TNT i tư ng n p thu HTTT H th ng thông tin IMF Qu ti n t qu c t IRAS Cơ quan thu n i a Singapore IRS Cơ quan thu n i aM L Lao ng LTU B ph n qu n lý các doanh nghi p l n OECD T ch c các nư c phát tri n SSKT S sách k toán SXKD S n xu t kinh doanh TKTN T khai t n p TNHH Trách nhi m h u h n TTHT Tuyên truy n h tr VAT Thu giá tr gia tăng VND Vi t Nam ng WB Ngân hàng th gi i
vi DANH M C CÁC B NG TRONG LU N ÁN STT Tên b ng Trang B ng 1.1 Các ch s c trưng cho các c p tuân th thu c a DN 17 B ng 1.2 Ma tr n c p tuân th thu và hành vi c a cơ quan qu n lý thu 221 thu B ng 2.1 T l DN trên a bàn Hà N i theo quy mô lao ng và v n, 75 2001-2008 B ng 2.2 T l doanh nghi p theo ngành kinh t trên a bàn Hà N i, 2000- 223 2008 B ng 2.3 T l doanh nghi p lãi l trên a bàn Hà N i 2001-2008 223 B ng 2.4 Thu NSNN t doanh nghi p trên a bàn Hà N i, 2003-2008 79 B ng 2.5 óng góp c a doanh nghi p l n trong t ng thu NSNN t doanh 224 nghi p trên a bàn Hà N i, 2003-2008 B ng 2.6 Các ch s c trưng cho t ng c p tuân th thu c a doanh 81 nghi p trên a bàn Hà N i B ng 2.7 Cp tuân th thu c a doanh nghi p theo quy mô 224 B ng 2.8 Cp tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i theo 224 lo i hình doanh nghi p B ng 2.9 T l doanh nghi p t ng c p tuân th thu c các nhóm doanh 84 nghi p có c i m ho t ng khác nhau B ng 2.10 T l doanh nghi p theo c p tuân th các nhóm doanh 89 nghi p b nh hư ng khác nhau b i các y u t tâm lý B ng 2.11 T l doanh nghi p trên a bàn Hà N i các c p tuân th 225 ánh giá v hi u qu chi tiêu các kho n thu t thu B ng 2.12 T l doanh nghi p trên a bàn Hà N i t ng c p tuân th 225 ph n ng v i trách nhi m n p thu (%) B ng 2.13 T l doanh nghi p b truy thu thu và n khó thu trên a bàn Hà 106 N i (2003-2008)
vii B ng 2.14 ánh giá c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i v ho t ng 226 qu n lý ăng ký thu , kê khai, n p thu B ng 2.15 Ch t lư ng cán b thu t i th i i m 31/12/2008 227 B ng 2.16 ánh giá c a doanh nghi p trên a bàn v x lý khi u n i, t cáo 129 B ng 3.1 T m quan tr ng c a các gi i pháp qu n lý s n p thu c a doanh 227 nghi p theo c p tuân th thu
viii DANH M C CÁC HÌNH VÀ SƠ TRONG LU N ÁN STT Tên hình Trang Hình 2.1 Tc tăng trư ng v s lư ng doanh nghi p trên a bàn Hà N i 74 2001-2008 Hình 2.2 T l doanh nghi p theo lo i hình s h u trên a bàn Hà N i 218 (tính n tháng 12/2008) Hình 2.3 Hi u qu SXKD c a các doanh nghi p trên a bàn Hà N i, 2001- 78 2008 Hình 2.4 Ch s trung bình (M) cho m i c p tuân th thu c a doanh 218 nghi p trên a bàn Hà N i Hình 2.5 T l DN trên a bàn Hà N i theo t ng c p tuân th thu 81 Hình 2.6 T l doanh nghi p m icp tuân th thu c hai nhóm phân 92 bi t v t su t l i nhu n ngành Hình 2.7 T l doanh nghi p m icp tuân th thu c hai nhóm ch u 93 nh hư ng khác nhau c a các tác ng l m phát và lãi su t (%) Hình 2.8 T l DN m ic p tuân th thu c 2 nhóm DN nh n nh khác 95 nhau v qu n lý thu thu c a nhà nư c trên a bàn Hà N i Hình 2.9 T l doanh nghi p theo c p tuân th hai nhóm b nh hư ng 96 khác nhau b i dư lu n xã h i v s tuân th thu Hình 2.10 D toán thu thu i v i doanh nghi p trên a bàn Hà N i năm 104 sau so v i năm trư c (giai o n 2002-2008) Hình 2.11 Nhu c u v d ch v h tr tư v n thu c a doanh nghi p trên a 219 bàn Hà N i trong th i gian t i Hình 2.12 ánh giá c a doanh nghi p v ho t ng tuyên truy n thu trên 108 a bàn Hà N i Hình 2.13 ánh giá c a doanh nghi p v d ch v h tr thu trên a bàn Hà N i 109
ix Hình 2.14 Tình hình th c hi n kê khai thu VAT c a các doanh nghi p do 113 văn phòng C c Thu Hà N i qu n lý Hình 2.15 ánh giá c a DN trên a bàn Hà N i v ho t ng thanh tra thu 118 Hình 2.16 ánh giá c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i v tính h p lý c a 219 lý do b cơ quan thu thanh tra Hình 2.17 ánh giá c a DN trên a bàn Hà N i v cán b thanh tra 220 Hình 2.18 ánh giá c a doanh nghi p v tính công b ng và linh ho t c a các 124 hình th c cư ng ch thu trên a bàn Hà N i Hình 2.19 ánh giá c a DN v tác d ng c a các hình th c cư ng ch và 220 hình ph t vi ph m pháp lu t v thu Hình 3.1 Xác nh i tư ng c a thanh tra thu d a trên t n su t vi ph m 170 và m c vi ph m Sơ 1.1 Mô hình các c p tuân th thu 15 Sơ 1.2 Mô hình các c p tuân th thu i u ch nh 16 Sơ 1.3 Tác ng c a y u t tâm lý, xã h i n tinh th n và o c thu 23 Sơ 1.4 Các y u t tác ng n s tuân th thu c a doanh nghi p 26 Sơ 1.5 Mô hình phù h p phân tích h th ng qu n lý thu thu 216 Sơ 1.6 Mô hình các ho t ng c a cơ quan qu n lý thu thu 216 Sơ 1.7 Mô hình qu n lý s tuân th thu i u ch nh 48 Sơ 1.8 M i liên h gi a các y u t nh hư ng n qu n lý thu thu c a 217 nhà nư c và các y u t nh hư ng n s tuân th thu c a doanh nghi p Sơ 3.1 Chi n lư c qu n lý s n p thu c a các doanh nghi p trên a bàn 146 Hà N i tương ng v i c p tuân th thu Sơ 3.2 Các gi i pháp ch c năng qu n lý s n p thu ư c l a ch n 146
1 M U 1. Tính c p thi t c a tài lu n án Thu là b ph n quan tr ng nh t c a NSNN (ngân sách nhà nư c), góp ph n to l n vào s nghi p xây d ng và b o v t nư c. M t h th ng thu có hi u l c và hi u qu là m c tiêu quan tr ng c a m i qu c gia. i u này không ch ph thu c vào nh ng chính sách thu h p lý mà còn ph thu c r t l n vào ho t ng qu n lý thu thu c a nhà nư c. Jenkin, G.P. ã c nh báo nh ng s c i cách thu y tham v ng s th t b i b i m t n n qu n lý thu thu không hi u l c và hi u qu [62, tr.12]. Vì v y, qu n lý thu thu ang là m t v n ư c xã h i quan tâm. Tuy nhiên, qu n lý thu thu i v i doanh nghi p (DN) các nư c ang phát tri n hi n nay ang i m t v i nhi u thách th c khác nhau t o ra s c ép ngày càng tăng i v i nhi m v thu thu c a nhà nư c. M t trong nh ng thách th c l n ó là s a d ng hành vi tuân th thu c a DN. Ph c t p hơn khi hành vi tuân th thu c a DN l i ch u nh hư ng c a nhi u các bi n s khác nhau. Nh ng y u t này t o ra bài toán l n i v i cơ quan thu trong vi c m b o s tuân th thu c a DN. Trong khi ngu n l c cho qu n lý thu thu các nư c ang phát tri n hi n nay là r t h n h p, s ph c t p t các DN ngày m t tăng lên d n n nhi u khó khăn hơn i v i cơ quan thu trư c s c ép ph i tăng thu NSNN hàng năm m b o nhu c u chi tiêu cho m t xã h i ang phát tri n. ây là khó khăn l n mà ngành thu như Vi t Nam c n ph i vư t qua. T nh ng nh ng thách th c nói trên, cơ quan thu nhi u qu c gia ang có nh ng n l c i m i h th ng qu n lý thu thu c a mình d a trên chính nh ng i m m nh h s n có, xây d ng chi n lư c qu n lý thu thu i v i DN d a trên quan i m DN hay i tư ng n p thu ( TNT) chính là khách hàng c a cơ quan thu . Chi n lư c qu n lý thu thu i v i DN nhi u qu c gia vì v y hư ng vào nh ng y u t thu c c i m tuân th c a các nhóm DN khác nhau. L i ích kỳ v ng r t nhi u t chi n lư c này là tăng cư ng tính tuân th t nguy n c a DN và làm thay i hành vi tuân th thu c a nh ng DN ph n kháng v i nghĩa v thu theo hư ng tích c c hơn. Chi n lư c qu n lý thu thu d a trên s tuân th c a DN gi m gánh n ng qu n lý hành chính thu , c bi t nh ng thành ph l n có s lư ng DN
2 tăng trư ng nhanh. Nh ng chi n lư c hư ng v khách hàng b t u ư c xây d ng và th c thi các nư c phát tri n t nh ng năm 1970 và hi n nay ang th c hi n nhi u nư c ang phát tri n. Cùng v i chi n lư c hư ng t i khách hàng, nhi u qu c gia ã xây d ng cơ ch t khai t n p (TKTN) thu . L i ích c a cơ ch này ã ư c kh ng nh, ó là gi m chi phí tuân th thu ; gi m chi phí qu n lý hành chính thu và nâng cao hi u l c qu n lý thông qua s tuân th t nguy n. Nh t B n ã áp d ng h th ng này t năm 1974; Australia năm 1994; Anh và Niudilân năm 1995. Tuy còn m i m và nhi u thách th c, h th ng này cũng ã b t u ư c áp d ng mt s nư c ang phát tri n như Bangladesh, Malayxia, Trung Qu c hay Vi t nam. S i m i qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i DN Vi t nam cũng không th n m ngoài xu hư ng nói trên. Vi t nam, s thay i cơ ch qu n lý thu thu theo cơ ch TKTN là m t tín hi u tích c c th hi n xu hư ng m i trong qu n lý thu thu là t o s ch ng và dân ch hơn cho DN. H th ng qu n lý TKTN b t u ư c thí i m t 1/2004 m t s DN và thí i m v i hai lo i thu cơ b n ó là thu giá tr gia tăng (VAT) và thu thu nh p DN, n nay ã ư c áp d ng trên toàn qu c. T i Hà N i, cơ ch này b t u ư c thí i m t tháng 11/2005 v i s lư ng 752 doanh nghi p và hi n t i ư c áp d ng i v i h u h t DN trên a bàn. Tuy nhiên, s i m i nói trên không th m b o r ng cơ quan qu n lý thu có th t ư c s tuân th t nguy n, y c a h u h t các DN, m b o ngu n thu ti m năng cho NSNN. Trong b i c nh hành vi và c i m c a DN ngày càng ph c t p như các thành ph l n Hà N i, thành ph H Chí Minh, qu n lý thu thu c n ph i t ư c m c tiêu tuân th cao nh t c bi t là s tuân th t nguy n c a DN. M c tiêu này ch có th t ư c khi qu n lý thu thu các thành ph l n như Hà N i có s i m i hoàn toàn v quan i m, chi n lư c, chính sách qu n lý thu thu i v i DN. tài nghiên c u “Hoàn thi n T nh ng lý do trên, nghiên c u sinh ch n qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng s tuân th thu c a doanh nghi p (nghiên c u tình hu ng c a Hà N i)”. 2. Công trình nghiên c u liên quan n tài lu n án
3 Các nghiên c u v qu n lý thu thu i v i DN cho n nay ch y u là c a các tác gi nư c ngoài. Nh ng nghiên c u t trư c n nay u t p trung vào câu h i cơ b n là làm th nào c i thi n hi u l c và hi u qu c a qu n lý thu thu . Câu tr l i ư c gi i quy t thông qua nhi u cách ti p c n khác nhau. Th nh t là nghiên c u s tác ng c a chính sách thu n hi u l c qu n lý thu thu [63]. Th hai là s tác ng c a y u t chính tr như s c ép tranh c , giành gh qu c h i và l i h a c i thi n ngân sách qu c gia i v i nh ng n l c thu thu [55]. Hư ng ti p c n th ba là qu n lý thu thu ph thu c vào quá trình bi n i c a n i b cơ quan thu . ó là s ti p c n vào cơ c u b máy qu n lý thu thu [20] [65] [44] và v n nhân s - tham nhũng tác ng n qu n lý thu thu [73]. Gill, J.B.S d a vào mô hình phù h p xem qu n lý thu thu như là m t h th ng m v i s tác ng qua l i c a nhi u y u t bên trong và bên ngoài môi trư ng[57, tr.14]. Ông cho r ng tính hi u l c c a qu n lý thu thu t ư c khi có s phù h p c a chi n lư c i m i qu n lý thu thu v i các y u t môi trư ng. Nh ng cách ti p c n ã nêu ra trên ây, theo ông là xu t phát t s thi u h t nào ó c a h th ng qu n lý thu thu . Xu t phát t mô hình phù h p nói trên, nh ng nghiên c u hi n nay t p trung vào hư ng m i là s phù h p và s thích nghi c a qu n lý thu thu i v i s thay ic a TNT. Các nghiên c u theo hư ng này t p trung làm rõ t i sao và làm th nào TNT tuân th lu t thu , v i hai cách ti p c n khác nhau. Hư ng th nh t, m t s nghiên c u t p trung vào làm rõ t i sao i tư ng l i tr n thu và xác nh nh ng y u t t o ra s tr n thu [46]. Hư ng nghiên c u th hai, m t s tác gi cho r ng theo chu n m c truy n th ng thì i tư ng nên tuân th hơn là không tuân th và vì v y m t h th ng thu có hi u l c ph i t ư c s vui lòng h p tác c a a s nh ng ngư i n p thu . Cơ quan thu s có l i hơn khi giúp i tư ng tuân th , áp ng nh ng nhu c u c a h , t o i u ki n cho h tuân th nghĩa v thu hơn là tiêu t n quá nhi u ngu n l c vào thi u s nh ng i tư ng tr n thu . Do ó, h th ng TKTN là s ng ý cho vi c m b o và tăng cư ng s tuân th [67] [68].
4 James, S. kh ng nh th c hi n ư c m t h th ng qu n lý thu thu d a trên s tuân th t nguy n c a TNT, cơ quan qu n lý thu ph i nh n bi t nh ng y u t tác ng n s tuân th c a TNT [61]. S tuân th c n ph i ư c xem xét u tiên theo cách ti p c n kinh t v i các công c (ph n thư ng khuy n khích, l i ích có ư c n u không tuân th , s mi n gi m thu , gia h n thu ) và chi phí tuân th (chi phí ti p c n thông tin; chi phí do b ph t vi ph m lu t thu ; chi phí ng m do h i l tham nhũng). Bên c nh y u t kinh t , tác gi nh n nh c n ph i hi u s tuân th c a i tư ng b ng cách ti p c n hành vi là cách ti p c n r ng hơn qua y u t văn hóa và y u t tâm lý. Tuy nhiên, s tuân th thu còn ph thu c vào s hi u bi t c a TNT v lu t, nghĩa v và quy trình tuân th thu [70, tr.123]. T các nhóm y u t tác ng n hành vi tuân th thu nói trên, theo Bejakovie’,dr, P., cơ quan thu c n xây d ng ư c h th ng qu n lý áp ng ư c nh ng y u t thúc y hành vi tuân th thu [49]. Th nh t, ơn gi n hóa quy trình tuân th thu gi m thi u chi phí ti p c n thông tin [50]. Th hai cơ c u l i t ch c cơ quan thu theo cơ c u ch c năng, k t h p v i cơ c u b ph n theo khách hàng, cơ c u m ng lư i và cơ c u ma tr n; tư nhân hóa m t s ch c năng qu n lý thu và thi t l p t ch c bán t tr thu thu [73]. Th ba, xây d ng m t h th ng òn b y khuy n khích và h th ng ph t m b o tăng cư ng s tuân th [66]. Th tư, xây d ng h th ng cung c p d ch v thông tin thu v i s khai thác công ngh thông tin hi n i, h tr tuân th thu , tư v n thu ; thi t l p i di n cho ngư i n p thu [61]. Và m b o s tuân th và gi m chi phí, tăng cư ng s t ch cho i tư ng b ng i m i h th ng thanh tra thu d a trên r i ro v i s h tr c a công ngh ki m toán và công ngh thông tin [66]. Nh ng nghiên c u v qu n lý thu thu hư ng vào s tuân th c a i tư ng thư ng d a vào ba cách ti p c n v s li u: - Nghiên c u kinh t lư ng d a trên i u tra nh ng ngư i làm nhi m v thu thu và cơ quan thu . Che Ayub, S.M. ã s d ng cách ti p c n này nghiên c u i m i qu n lý thu Malayxia nh m thích ng v i ch c năng tuân th thu t nguy n
5 [54]. Chambers, V. cũng ã i u tra nh ng ngư i làm nhi m v qu n lý thu v nhu cu i di n thu c a ngư i n p thu trư c cơ ch TKTN [53]. - Nghiên c u nh tính và nh lư ng d a trên i u tra DN là ph bi n trong các nghiên c u qu n lý thu thu hi n nay. Alm J., & McClelland G. H. ã s d ng cách ti p c n này nghiên c u hành vi tuân th c a DN ph thu c như th nào v nh n th c c a h i v i hành vi tuân th c a DN khác và ng ý i ho t ng thanh tra thu [46]. Torgler i u tra DN nghiên c u tác ng c a s tin tư ng vào chính sách thu và qu n lý thu thu i v i s tuân th DN [71]. i u tra DN cũng ư c khai thác xem xét s khác nhau v văn hóa gi a các qu c gia (M , Nam Phi và Bostwana) d n n s khác nhau r t có ý nghĩa v hành vi tuân th thu ti p c n DN nghiên c u tác ng c a chu n m c xã h i ivis tuân th thu Australia [72]. Và hành vi ch p hành lu t thu Anh ph thu c vào y u t kinh t , xã h i và tâm lý cũng ư c James, S. nghiên c u d a trên i u tra DN [61]. - Nghiên c u kinh t lư ng d a trên s li u t ng h p v tình hình n p thu t cơ quan thu . Ví d , OECD nghiên c u s thay i cơ c u t ch c c a cơ quan thu theo mô hình ph c v khách hàng Anh [66] hay Bejakovie’,dr, P. phân tích và g i ýs i m i qu n lý thu các nư c ang phát tri n[49]. Nghiên c u qu n lý thu thu Vi t nam chưa ư c s quan tâm úng m c, c bi t là vi c nghiên c u DN làm cơ s cho nh ng c i thi n qu n lý thu thu c a Nhà nư c. M t s nghiên c u hi n nay ti p c n tr c ti p nh ng y u t n i b c a cơ quan thu và ki n ngh nh ng i m i các y u t ó hoàn thi n qu n lý thu thu . Tác gi Vương Hoàng Long xác nh các gi i pháp i m i cơ c u b máy qu n lý thu thu trong n n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n [43]. T ng C c Thu ã ánh giá nh ng i m m nh và i m y u c a qu n lý thu thu và xác nh chi n lư c và chương trình hi n i hoá qu n lý thu Vi t Nam. M t s nghiên c u khác t p trung ánh giá nh ng ưu i m c a cơ ch TKTN và các ch c năng c a cơ quan thu trong vi c b o m th c hi n cơ ch này. Ví d , tác gi Thu Hương ã ánh giá cơ ch TKTN là bư c t phá trong chi n lư c c i cách thu Vi t Nam [24, tr.12]. Tác gi ng Qu c Tuy n [10, tr.11], inh Tri u [12, tr.19], Lê Xuân
6 Trư ng [15. tr. 26] ã xác nh vai trò c a d ch v tư v n thu Vi t nam iv i chi n lư c c i cách hành chính thu . Vì v y, Vi t Nam nói chung và trên a bàn Hà N i nói riêng, nghiên c u hành vi c a DN t ó xác nh nh ng i m i qu n lý thu thu v n còn là lĩnh v c nghiên c u còn b ng . ó chính là nh ng v n cn quan tâm và là cơ s cho nhi u nghiên c u trong giai o n t i. 3.M c tiêu nghiên c u M c tiêu nghiên c u c a lu n án là phân tích, ánh giá và t ng h p nh ng cơ s lý thuy t, cơ s kinh nghi m và cơ s th c ti n cho nh ng gi i pháp hoàn thi n ho t ng qu n lý thu thu c a Nhà nư c nh m tăng cư ng s tuân th thu c a các doanh nghi p (tình hu ng c a a bàn Hà N i). Các m c tiêu c th là: (1) H th ng hoá và làm rõ hơn cơ s lý lu n v s tuân th thu c a DN, qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN; (2) Làm rõ th c tr ng tuân th thu c a DN trên a bàn Hà N i, tình hình qu n lý thu thu trên a bàn nh m tăng cư ng s tuân th thu c a DN (3) xu t các quan i m và gi i pháp cơ b n trong qu n lý thu thu i v i DN nh m tăng cư ng s tuân th c a DN trên a bàn trong giai o n t i. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u - i tư ng nghiên c u: Qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i các doanh nghi p, (không bao g m các h kinh doanh cá th ) - Ph m vi nghiên c u: + a bàn nghiên c u: Hà N i + Lu n án ch t p trung vào nghiên c u qu n lý nhà nư c i v i ho t ng thu thu n i a (như thu giá tr gia tăng, thu thu nh p doanh nghi p, thu môn bài...), dư i s qu n lý c a T ng C c Thu , C c Thu Hà N i và các chi c c thu qu n huy n, không bao g m s qu n lý các kho n thu quan dư i s qu n lý c a cơ quan h i quan.
7 + Th i gian nghiên c u: t khi qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i doanh nghi p trên a bàn Hà N i th c hi n theo chi n lư c hi n i hoá qu n lý thu thu và th c hi n thí i m cơ ch TKTN (b t u t 2005). 5. S li u và phương pháp nghiên c u • S li u nghiên c u Lu n án s d ng ch y u s li u t i u tra ch n m u các DN trên a bàn Hà N i. Ngoài ra, lu n án s d ng các s li u th c p t cơ qu n lý thu thu trên a bàn. • Phương pháp nghiên c u Phương pháp nghiên c u c a lu n án là ti p c n phân tích hành vi và c im tuân th thu c a các DN ng th i kh o sát s ý ki n c a DN v th c tr ng qu n lý thu thu có ư c cơ s thông tin cho hoàn thi n qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i DN trên a bàn Hà N i. C th , lu n án s d ng các phương pháp nghiên c u sau: - S d ng phương pháp i u tra ch n m u (m u bao g m 269 DN trên a bàn Hà N i) nh m kh o sát c p tuân th thu c a DN trên a bàn. - S d ng ch y u các phương pháp ti p c n phân tích h th ng phân tích c i m tuân th thu và h th ng các y u t tác ng n s tuân th thu c a DN; phân tích h th ng qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN và nh ng y u t tác ng n qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN trên a bàn Hà N i. -S d ng phương pháp th ng kê ánh giá s tương quan gi a các bi n s , phương pháp so sánh gi a các nhóm DN có c p tuân th thu khác nhau, phương pháp ánh giá rút ra nh ng ưu như c i m và nguyên nhân c a qu n lý thu thu i v i DN trên a bàn Hà N i 6. Câu h i nghiên c u t ư c các m c tiêu t ra c a tài lu n án, câu h i nghiên c u chính là các n i dung c n ti p c n, tri n khai d a trên cơ s lý lu n logic và khoa h c. Trong ph m vi c a tài lu n án, các câu h i nghiên c u bao g m: - Có nh ng công trình nào ã nghiên c u ho c nghiên c u liên quan n ch nghiên c u c a lu n án ? - Lu n án ã s d ng phương pháp ti p c n nghiên c u nào?
8 - S tuân th thu c a DN có th ư c xác nh như th nào? S tuân th ư c th hi n nh ng c p nào? Các ch s c trưng cho t ng c p tuân th ? Các nhóm y u t nh hư ng n vi c DN l a ch n c p tuân th thu ? - Qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN c n th c hi n nh ng ch c năng nào tăng cư ng s tuân th thu ? Theo t ng c p tuân th c a DN, qu n lý thu thu c a nhà nư c c n ho ch nh nh ng chính sách nào t ng lĩnh v c ch c năng tăng cư ng s tuân th thu ? - Th c tr ng v c p tuân th thu c a DN trên a bàn Hà N i hi n nay? C p tuân th ó có khác nhau theo quy mô, theo lo i hình DN? - Th c tr ng qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN trên a bàn Hà N i? Chi n lư c qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN? Các chính sách trong t ng lĩnh v c ch c năng qu n lý thu thu ? Nh ng h n ch trong quá trình th c thi các ch c năng qu n lý thu thu i v i DN trên a bàn Hà N i? - i m i chi n lư c qu n lý thu thu c a nhà nư c i v i DN trên a bàn Hà N i c n theo nh ng quan i m và nh hư ng nào? Gi i pháp th c thi chi n lư c? - K t qu , i m m i và h n ch cũng như hư ng nghiên c u ti p theo c a tài lu n án là gì? 7. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a lu n án - H th ng hoá và làm rõ hơn cơ s lý lu n v qu n lý thu thu nhà nư c i v i DN nh m tăng cư ng s tuân th c a DN c bi t là s tuân th t nguy n. - Ti n hành kh o sát và nghiên c u hành vi tuân th thu như là m t bi n s i di n cho s tuân th thu c a DN trên a bàn Hà N i; nghiên c u các y u t thu c các nhóm khác nhau tác ng n s tuân th thu c a DN và kh ng nh vai trò qu n lý thu thu c a Nhà nư c trong vi c tác ng lên các y u t này nh m tăng cư ng s tuân th c a DN trên a bàn Hà N i. - Phân tích, ánh giá quan i m nh hư ng chi n lư c và th c tr ng qu n lý thu thu c a Nhà nư c thông qua kh o sát ý ki n c a các DN trên a bàn Hà N i nh m xác nh nguyên nhân thu c v qu n lý thu thu c n tr s tuân th t ó xác
9 nh các gi i pháp hoàn thi n qu n lý thu thu nh m c i thi n m c tuân th thu c a DN trên a bàn Hà N i. - V n d ng cơ s lý lu n v qu n lý thu thu trong vi c c i thi n và tăng cư ng s tuân th thu c a DN, ph i h p kh o sát, i u tra th c t nh m k t h p gi a lý lu n khoa h c và th c ti n, góp ph n ki n ngh nh ng gi i pháp qu n lý thu thu c a Nhà nư c i v i DN trên nh ng a bàn l n như Hà N i. V i ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a lu n án, nh ng k t qu nghiên c u t ư c hy v ng óng góp m t ph n nh vào tài li u tham kh o cho cơ quan qu n lý thu thu nói chung và trên a bàn Hà N i nói riêng . 8. K t c u c a lu n án Ngoài ph n m u, k t lu n, ph l c và tài li u tham kh o, k t c u c a lu n án g m 3 chương: Chương 1: Cơ s lý lu n v s tuân th thu c a doanh nghi p và qu n lý thu thu c a nhà nư c Chương 2: Th c tr ng qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng s tuân th thu c a doanh nghi p trên a bàn Hà N i Chương 3: Các gi i pháp hoàn thi n qu n lý thu thu c a nhà nư c nh m tăng cư ng s tuân th thu c a các doanh nghi p trên a bàn Hà N i./.