LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP NGÀNH NGỮ VĂN NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT HÀ TIỆN QUA VỞ KỊCH “LÃO HÀ TIỆN” CỦA MOLIERE VÀ TIỂU THUYẾT “EUGENIE GRANDET” CỦA H.BALZAC

Chia sẻ: Pham Linh Dan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:56

Thêm vào BST

Báo xấu

272
lượt xem 48
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Moliere và Balzac là hai trong số những tác gia có đóng góp đáng kể cho nền văn học thế giới. Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của họ đã để lại trong lòng người đọc rất nhiều ấn tượng sâu sắc. Molier được coi là người đã sáng lập ra hài kịch cổ điển Pháp thế kỉ XVII và đưa nó tới đỉnh cao xán lạn. St Beuve đã nhận xét : “Nếu có một đại hội các thiên tài văn học cổ kim trên thế giới thì người đại diện cho văn học Pháp phải là Moliere”....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP NGÀNH NGỮ VĂN NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT HÀ TIỆN QUA VỞ KỊCH “LÃO HÀ TIỆN” CỦA MOLIERE VÀ TIỂU THUYẾT “EUGENIE GRANDET” CỦA H.BALZAC

LU N VĂN T T NGHI P NGÀNH NG VĂN NGH THU T XÂY D NG NHÂN V T HÀ TI N QUA V K CH “LÃO HÀ TI N” C A MOLIERE VÀ TI U THUY T “EUGENIE GRANDET” C A H.BALZAC
SV. HÀ T UYÊN L P H4C2 LU N VĂN T T NGHI P I H C SƯ PH M NGÀNH NG VĂN NGH THU T XÂY D NG NHÂN V T HÀ TI N QUA V K CH “LÃO HÀ TI N” C A MOLIERE VÀ TI U THUY T “EUGENIE GRANDET” C A H.BALZAC Gi ng viên hư ng d n Ths. Phùng Hoài Ng c LONG XUYÊN 5/ 2007 L I C M ƠN Em xin chân thành c m ơn Trư ng i H c An Giang ã t o m i i u ki n em hoàn thành lu n văn này. Em xin chân thành c m ơn các th y giáo, cô giáo trong b môn Ng văn, c bi t th y Phùng Hoài Ng c ã t n tình hư ng d n em hoàn thành t t lu n văn. Tôi xin chân thành c m ơn t p th l p H4C2 ã quan tâm giúp , sưu t m tài li u giúp tôi hoàn thành lu n văn. Long Xuyên 5/2007 Hà T Uyên M CL C PH N M U………………………………………………….. 1
PH N N I DUNG………………………………………………. 4 Chương 1: KHÁI QUÁT V HAI TÁC GI 4 1. Tác gi – Tác ph m 4 1.1. Vài nét v cu c i và s nghi p sáng tác c a Moliere 4 1.2. Vài vét v cu c i và s nghi p sáng tác c a H.Balzac 9 2. So sánh ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn hc 13 c i n Pháp th k XVII và trong văn h c hi n th c phương Tây th k XIX 2.1. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c c i n Pháp th k XVII. 13 2.2. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c hi n th c phương Tây th k 18 Chương 2: “HÀ XIX. TI N” – NHÂN V T QUEN THU C TRONG VĂN H C TÂY ÂU 1. Nhân v t Euclion trong v “Cái n i” c a Plaute 21 21 2. Nhân v t Sailock trong “Ngư i lái buôn thành Venise” 23 (Shakespeare) 3. H’Arpagon trong v k ch “Lão hà ti n” (Moliere) 25 25 4. Lão Grandet trong ti u thuy t “Eugenie Grandet” (Balzac) 25 5. Nh n xét 26 Chương 3: MOLIERE XÂY D NG TÍNH CÁCH HÀ TI N. BALZAC XÂY D NG NHÂN V T HÀ TI N 30
1. i m gi ng nhau gi a hai nhân v t H’Arpagon (Moliere) và 30 lão Grandet (H.Balzac). 2. i m khác nhau gi a hai nhân vt 39 2.1. H’Arpagon – tính cách hà ti n 39 2.2. Lão Grandet - nhân v t hà ti n 45 3. Cách nhìn c a nhà văn i v i nhân v t hà ti n 50 3.1. Moliere 50 3.2. H.Balzac 51 K T LU N ………………………………………………………… 54 TÀI LIÊU THAM KH O PH N M U 1.Lý do ch n tài Moliere và Balzac là hai trong s nh ng tác gia có óng góp áng k cho n n văn h c th gi i. Cu c i và s nghi p sáng tác c a h ã l i trong lòng ngư i c r t nhi u n tư ng sâu s c. Molier ư c coi là ngư i ã sáng l p ra hài k ch c i n Pháp th k XVII và ưa nó t i nh cao xán l n. St Beuve ã nh n xét : “N u có m t i h i các thiên tài văn h c c kim trên th gi i thì ngư i i di n cho văn h c Pháp ph i là Moliere”. Và không ph i ng u nhiên mà “trong 209 tác gi ư c Balzac nh c t i trong tác ph m c a mình, Moliere ng u v i 240 l n” (Theo J.Belatre). M c dù sinh ra trong m t gia ình tư s n h u c n nhà vua, có m t cu c s ng khá v t v và khó khăn nhưng b ng tài năng và lòng yêu thích ngh thu t c bi t là k ch, ông ã sáng t o nên nh ng tác ph m i. Trong nh ng tác ph m c a ông ch t hài k ch r t m nét. Thông qua ti ng cư i phê phán, kích thói x u xa c a giai c p quí t c, tăng l , phong ki n Pháp, th hi n quan i m c a ông trư c hi n th c xã h i. Nh ng thăng tr m và tr i nghi m trong cu c s ng ã là ch t li u và c m h ng Molier ki n t o ra nh ng tác ph m hài k ch c s c. Balzac, m t nhà văn “thư kí c a th i i”, m t nhà văn hi n th c xu t s c c a Pháp th k XIX. Trong s a d ng và phong phú các tác ph m c a Balzac, ta v n nh n ra ư c s k th a và phát tri n t nh ng b c ti n b i trư c, ăc bi t có c Molier. Hai tác ph m, m t là v hài k ch “Lão hà ti n” c a Moliere và m t là ti u thuy t hi n th c “Eugenie Grandet” c a Balzac có
nh ng i m tương ng nhau trong cách xây d ng nhân v t hà ti n, tuy nhiên cũng có nh ng nét khá c áo mang phong cách riêng ã góp ph n t o nên s thành công không nh c a hai tác ph m này. Tên c a hai nhân v t H’Arpagon và lão Grandet ã tr thành nh ng danh t ư c s d ng khá quen thu c và ph bi n trong dân gian c bi t là Vi t Nam, dùng ch nh ng ngư i giàu có nhưng keo ki t và có ph n tàn nh n. V i ôi chút ki n th c ã h c ư c cùng v i s yêu thích hai tác ph m “Lão hà ti n” và “Eugenie Grandet”, tôi xin m nh d n vi t nên nh ng c m nh n v cách xây d ng nhân v t hà ti n. R t mong ư c s óng góp ch b o c a b môn Ng văn và b n ng môn lu n văn này càng phong phú và hoàn thi n hơn. 2 . L ch s v n Cho n nay ã có r t nhi u công trình nghiên c u v c hai tác ph m “Lão hà ti n” c a Moliere và “Eugenie Grandet” c a Balzac, i n hình như ng Anh ào v i “Ônôre Banzac và m t th gi i bư c i” (NXB Tr – 2002), c D c v i ch nghĩa phê phán trong văn h c Phương Tây (NXBKHXH – 1981), ng Th H nh, Lê H ng Sâm v i văn h c lãng m n và hi n th c phê phán TK XIX, g n ây là cu n “Honore De Balzac- Lão Goriot” (NXB HQGHN 2001) gi i thi u và nghiên c u do Lê Huy B c biên so n, Văn h c Phương Tây gi n y u-Nguy n Minh Chính (NXB HQGTPHCM), Văn h c Phương Tây nhi u tác gi biên so n (NXB GD 2002), Gi i thi u v Moliere và Lão hà ti n – c Hi u (NXB H – TH chuyên nghi p Hà N i 1978), Gi i thi u Moliere–Nguy n Minh Chính (VHPT- NXBGD 2002). Nhìn chung các công trình này ã nghiên c u khá sâu v n i dung và ngh thu t c a hai tác ph m trên cũng như gi i thi u khá y v cu c i và s nghi p sáng tác c a Moliere và Balzac. Tuy nhiên vi c i vào phân tích, tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t hà ti n thì h u như chưa có m t công trình c th , chuyên bi t. Lu n văn này xin m nh d n nghiên c u m t v n cũng khá m i m và h p d n nhưng cũng không ph i là ơn gi n nên ch c h n s g p r t nhi u khó khăn trong quá trình th c hi n. hoàn thành lu n văn ngư i vi t d a vào m t s tài li u c a các tác gi k trên và nh ng tài li u liên quan n hai tác gi Moliere và Balzac ( ư c li t kê danh m c Tài li u tham kh o). 3. M c ích nghiên c u Tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t c a nhà văn trong m t tác ph m không ph i là vi c ơn gi n. Nó òi h i ngư i tìm hi u ph i c kĩ, phân tích văn b n, ch n l c d li u và c bi t ph i có cách nhìn nh n tinh t t ng chi ti t miêu t nhân v t (hành ng, l i nói, tính cách) và c bi t là m i quan h gi a nhân v t tìm hi u nghiên c u v i các nhân v t khác, qua ó th y ư c tư tư ng c a nhà văn g i g m trong nhân v t.
Lu n văn này c g ng tìm ra cách xây d ng nhân v t, c bi t là hai nhân v t hà ti n H’Arpagon trong v hài k ch “Lão hà ti n” c a Moliere và lão Grandet trong ti u thuy t hi n th c “Eugenie Grandet” c a Balzac, m t ph n nào ó là tìm ra s gi ng và khác nhau trong cách xây d ng hai nhân v t này c a hai nhà văn. T ó tìm hi u cách nhìn c a m i nhà văn trong vi c xây d ng nhân v t hà ti n, thái v i xã h i ương th i, giá tr c a tác ph m i v i n n văn h c Pháp trong hai th k XVII và th k XIX nói riêng và n n văn h c th gi i nói chung. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u Trong m t tác ph m văn h c có ít ho c nhi u nhân v t, m i nhân v t u có vai trò khác nhau, th c hi n nh ng nhi m v khác nhau. Bên c nh hàng lo t nhân v t ph còn có nhân v t chính, nhân v t th hi n quan i m tư tư ng c a nhà văn. Nhưng ôi khi, không h n nhân v t chính m i th hi n i u ó mà nhân v t ph có vai trò khá quan tr ng, góp ph n th hi n n i dung tư tư ng c a nhà văn ví như lão Grandet ch ng h n. Trong lu n văn này, i tư ng chính là v hài k ch Lão hà ti n c a Moliere và ti u thuy t hi n th c Eugenie Grandet c a Balzac. Do v y tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t hà ti n ngư i vi t i sâu vào tìm hi u hai nhân v t H’Arpagon và lão Grandet. 5. óng góp c a lu n văn Vi c nghiên c u, tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t hà ti n qua hai tác ph m trên giúp ta nh n ra ư c m t ph n nào ó s v n ng và phát tri n c a văn h c. t nó vào trong s tương quan v i nh ng nhân v t hà ti n c a nhi u tác ph m văn h c m t s nư c giúp ta nh n ra ư c hành trình c a nh ng nhân v t hà ti n trên th gi i cũng như Vi t Nam. Qua nghiên c u xây d ng nhân v t hà ti n giúp ngư i c nh n th y ư c b m t c a xã h i Pháp th k XVII và th k XIX, th y ư c s nh hư ng gi a các nhà văn trong quá trình sáng tác. Và có l giúp ta hi u ư c rõ hơn t i sao l i có nh ng bi t danh ơc t cho nhi u ngư i H’Arpagon hay lão Grandet. Ta cũng th y ư c s khác bi t trong vi c xây d ng nhân v t hài k ch và m t nhân v t ti u thuy t hi n th c hai th k cách xa nhau. Vi c nghiên c u tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t hà ti n có th ã có nhi u ngư i nghiên c u nhưng hy v ng lu n văn này giúp ngư i c t mình tìm ư c cái nhìn m i m hơn, th y ư c m t cách y hơn trong s so sánh i chi u hai tác ph m trong hai th k khác nhau thu c hai giai o n văn h c khác nhau. ây ch là n l c nh bé trong quá trình tìm hi u giá tr n i dung và nghê thu t c a hai tác ph m lão hà ti n c a Moliere và Eugenie Grandet c a Balzac.
6. Phương pháp nghiên c u Ch y u là phương pháp kh o sát và phân tích tư li u, t ng h p và phân lo i tư li u. M c ích là ch ra ư c ngh thu t xây d ng nhân v t hà ti n c a Moliere và Balzac, th y ư c i m gi ng và khác nhau trong cách xây d ng nhân v t. T ó th y ư c cách nhìn c a m i nhà văn i v i th i i mà h ang s ng, c bi t là i v i nh ng giai c p t ng l p trên (quí t c, phong ki n, tư s n thành th , tư b n ). 7. B c c lu n văn M CL C PH N M U PH N N I DUNG Chương 1: KHÁI QUÁT V HAI TÁC GI 1.Tác gi – Tác ph m 1.1. Vài nét v cu c i và s nghi p sáng tác c a Moliere 1.2. Vài nét v cu c i và s nghi p sáng tác cùa Balzac 2. So sánh ngh thu t xây d ng nhân v t trong hài k ch c i n Pháp và trong văn h c Phương Tây th k XIX 2.1. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c c i n Pháp th k XVII 2.2. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c hi n th c phương Tây th k XIX Chương 2: “HÀ TI N”- NHÂN V T QUEN THU C TRONG VĂN HC TÂY ÂU 1. Nhân v t Euclion trong v “Cái n i” c a Plaute (Nhà vi t k ch La Mã c i) 2. Nhân v t Sailoc trong “Ngư i lái buôn thành Venise” c a Shakespeare 3. H’Arpagon trong v k ch “Lão hà ti n” (Moliere) 4. Lão Grandet trong ti u thuy t “Eugenie Grandet” (Balzac) 5. Nh n xét Chương 3: MOLIERE XÂY D NG TÍNH CÁCH HÀ TI N. BALZAC XÂY D NG NHÂN V T HÀ TI N 1. i m gi ng nhau gi a hai nhân v t H’Arpagon (Moliere) và lão Grandet (Balzac) 2. i m khác nhau gi a hai nhân v t 2.1. H’Arpagon tính cách hà ti n
2.2. Lão Grandet nhân v t hà ti n 3. Cách nhìn c a m i nhà văn i v i nhân v t hà ti n 3.1. Molier 3.2 .H.Balzac K T LU N TÀI LI U THAM KH O PH N N I DUNG Chương 1: KHÁI QUÁT V HAI TÁC GI 1. Tác gia – Tác ph m 1.1. Vài nét v cu c i và s nghi p sáng tác c a Moliere 1.1.1. Cu c i Moliere là m t tên tu i l n c a ch nghĩa c i n Pháp, c a l ch s văn h c Pháp và c a l ch s sân kh u th gi i. Ho t ng ch y u vào cu i th k XVII cùng th i v i Boileau, La Fontaine, Racine, Moliere em n cho văn àn Pháp nh ng c ng hi n r t l n v i tư cách là ngu i sáng l p ra hài k ch c i n và ưa nó t i nh cao xán l n, v i tư cách là nhà văn chi n sĩ ã u tranh n cùng cho nh ng lý tư ng xã h i ti n b , v i tư cách là ngư i ngh sĩ ưu tú ã k t tinh ư c nh ng truy n th ng t t p c a nhân dân và dân t c Pháp. Ch nghĩa c i n Pháp v i Moliere ã chuy n m nh hơn và r ng rãi hơn v phía cu c s ng hi n th c muôn hình muôn v và luôn luôn sôi ng, trong ó qu n chúng lao ng ang ti n lên m nhi m m t vai trò m i. M y trăm năm ã trôi qua nhưng ti ng cư i c a Moliere không lúc nào v ng m t trên sân kh u ti n b c a Pháp và th gi i. M t s sáng t o ngh thu t c áo c a Moliere ã i vào cu c s ng, g n ch t v i nó và y m nh nó lên. V i văn h c hi n i Vi t Nam, l ch s k ch nói Vi t Nam, hài k ch Moliere cũng có nh ng óng góp áng k . A.Jean Baptiste Pocelin sinh t i Paris trong m t gia ình tư s n h u c n nhà vua. Kho ng năm 1636–1639, ông ư c d y d chu áo trư ng trung h c Clecmon n i ti ng. Trong th i gian này, ông t ra c bi t yêu thích văn chương, trung thành v i tri t h c và ch u nh hư ng c a Gassandy. Cha ông nh cho h c lu t và th a k ch c v h u c n nhà vua trong cung ình nhưng Moliere l i ch n sân kh u gán bó v i m t th ngh nghi p th p hèn vào th i ó. Năm 1643, ông làm quen v i n di n viên Madelen Beja và cùng v i anh em nhà Beja xây d ng nên oàn k ch ch danh. M c dù thi u nh ng i u ki n cơ b n di n xu t như k ch b n và di n viên t t nhưng v i s c g ng h t s c h v n không thu ư c k t qu áng k gì. oàn k ch tan rã vào năm 1645. Cu i năm ó, Pocelin ã i tên là Moliere và quy t nh cùng anh em Beja v các t nh nh .
Su t 15 năm tr i (1643–1658) khó khăn, thi u th n Moliere và các b n c a ông i lang thang kh p nư c Pháp. D c ư ng sáp nh p v i oàn k ch khác. oàn k ch c a ông ã i qua và bi u di n nhi u nơi trên t Pháp… 15 năm lưu l c giang h chính là th i gian chu n b cho Moliere m t s nghi p sáng tác l n. Nó giúp cho ông hi u bi t và tích lũy thêm nhi u ki n th c th c t trong cu c s ng. Giúp m r ng m i quan h v i nh ng gánh hát , h c t p và c nh tranh v i h . Cũng chính là th thách ông nhìn nh n kh năng th c s , th hi n tài năng ngh thu t c a b n thân. Moliere–ngư i di n viên, ngư i o di n, ngư i sáng tác k ch b n, ngư i lãnh o oàn k ch- ã trư ng thành lên sau m t quãng th i gian dài gian kh , khó khăn. T năm 1650, Moliere ã tr thành ngư i ng u oàn k ch và ã có i u ki n xây d ng d n m t s ti t m c sân kh u c s c. Ông b t u vi t nh ng k ch h và hài k ch trong ó có v n d ng nh ng kinh nghi m c a k ch m t n Italia v kĩ thu t, v hành ng v tính cách. Nh ng v k ch u tay c a Moliere: Chàng ng c (1655), Ghen (1656) ã báo hi u m t tài năng xu t s c. Thành công c a oàn k ch vang n t n th ô Paris. Năm 1658, oàn ư c vua v i v th ô. Chính nơi này Moliere ã cho ra m t v k ch h Th y thu c si tình. V i s h p d n c a nó thì oàn k ch Moliere ã chinh ph c ư c tri u ình và h ư c l i Paris, ư c dành cho r p hát c a tri u ình là Peautit Buorbon bi u di n. Sau m t năm ho t ng v a di n v cũ ng th i tuy n thêm di n viên m i. Năm 1659 Moliere ã m nh d n ưa lên sân kh u v k ch Nh ng ki u cách r m. V i ý nghĩa phê phán rõ nét c a nó thì ông ã v p ph i s căm ghét c a b n quý t c phong ki n, cho dù i tư ng mà ông nói t i ch là nh ng b n quý t c gi mà thôi. T ây cu c i Moliere chuy n sang m t trang m i, m t giai o n m i – giai o n u tranh xây d ng m t n n sân kh u dân t c hi n th c ti n b . Nh ng tác ph m c a ông b t u hư ng vào b n quý t c nhà th , ch chuyên ch . Có l v y mà ông ã ph i u tranh không ng ng ch ng l i s ph n ng quy t li t iên cu ng c a chúng. ng th i cũng ph i v i nh ng tác gia, nh ng di n viên kình ch không ng t lên án ông là không tôn tr ng qui t c c i n, báng b tôn giáo, vi ph m nh ng qui t c h p th c và làm h i sân kh u th m mĩ. Chính nh ng gian nan th thách này ã tô luy n tài năng và kh năng sáng t o c a Moliere, ông ã tr thành nhà sáng tác vĩ i, nhà ngh sĩ lão luy n, nhà t ch c và giáo d c có tài. Năm 1662, cho di n v Trư ng h c làm v lên án quan i m phong ki n vô nhân o, trái t nhiên nhưng vô hi u qu trong vi c giáo d c ph n . V p ph i s ph n ng quy t li t t b n ph n ng và c nh ng thành viên c a r p Oten de Buocgeaunhe. Duy nh t Boileau là v n nhi t tình bênh v c Moliere. Không d ng l i ó Moliere ti p t c công kích b ng vi t thêm hai v k ch
ng n : Phê bình trư ng h c làm v và K ch ng tác Verseil (1663) v nên b c tranh châm bi m v các nhà phê bình và gi u c t m t s i n hình xã h i. Trong giai o n 1664–1666, ông vi t ba v hài k ch l n v i nh ng tư tư ng tri t h c và xã h i phong phú : Tartuffe (1664), Don Juan (1665) và Anh ghét i (1666). ây là nh ng òn trí m ng công kích vào nhà th , giai c p quí t c và xã h i Pháp cu i th k XVII. Nh ng th l c ph n ng núp dư i bóng c a tri u ình và ư c cái ô này che ch ã l p t c la ó và hùa nhau tìm m i cách e d a, hành hung Moliere. ây là giai o n u tranh căng th ng c a Moliere. Sau ó, i ho t ng c a Moliere b t sôi ng hơn v i nh ng v hài k ch như: Lão hà ti n (1668), Trư ng gi h c làm sang (1670), Nh ng bà thông thái(1672), Ngư i b nh tư ng (1673)… Ngày 17.2.1673, trong êm di n th tư v Ngư i b nh tư ng, óng vai nhân v t chính Molire ã ki t s c trên sân kh u, ư c ưa ngay v nhà và ch hơn m t gi sau thì ông ã ra i. V n thù ghét Moliere nên nhà th ã ngăn c n vi c mai táng ông theo nghi th c tôn giáo. V ông ph i ph c xu ng chân vua, h t l i c u kh n m i ư c phép chôn ông vào lúc êm khuya nghĩa trang c a nhà th . i ho t ng ngh thu t c a Moliere là cu c i, m t m t thì kiên trì rèn luy n trong th c t vĩ i c a nhân dân, m t m t thì u tranh không khoan như ng v i l c lư ng xã h i en t i, c ng hi n tr n ven cho ngh thu t chân chính. Ch riêng cu c i y cũng khi n Moliere tr nên b t h . 1.1.2. S nghi p sáng tác S nghi p sáng tác c a Moliere có th chia ra làm b n giai o n: Giai o n 1645–1658 bao g m nh ng sáng tác th i kì nhà văn cùng oàn k ch c a ông i di n lang thang kh p các t nh. ây là giai o n chu n b cho tài năng v i các v k ch như Th ng ng c (1655), Ghen (1656)…và nhi u v k ch nay ã th t l c. Giai o n 1659–1663 là giai o n nhà văn b t u n i ti ng. V Nh ng bà ki u cách r m (1659) làm náo ng k ch trư ng, ch gi u nh ng con cái gia ình th dân nhưng l i thích ăn nói, sinh ho t, yêu ương theo ki u quí t c. Sau v Trư ng h c làm ch ng (1661) nêu lên cu c u tranh gi a hai quan i m v hôn nhân và gia ình, giáo d c con cái, là v Trư ng h c làm v (1662) phê phán thói ngu dân, áp ch s c mùi phong ki n trong vi c giáo d c ph n . B công kích m nh m , Moliere áp l i b ng hai v k ch Phê bình trư ng h c làm v (1663) và k ch ng tác Vecxay (1663). Giai o n 1664 – 1666 là giai o n xu t hi n nhi u v kic ki t tác chĩa mũi nh n v phía các th l c ang th ng tr . Tartuffe (Tartuffe,1664) v a ra m t ã b c m oán, b lên án là ch gi u nh ng ngư i sùng o, báng b tôn giáo. Don Juan, 1665 l y tên nhân v t chính, m t nhân v t v a có tư tư ng t
do vô th n, v a là hi n thân c a b n quí t c h t th i tham tàn, phóng ãng và h t s c trơ tr n. n Anh ghét i (1666) nhà văn phê phán toàn b xã h i thư ng lưu b ng cách l a ch n nhân v t trung tâm Aleeste là m t anh ghét i, dư i m t anh t t c u gi d i, ích k và ph n tr c. Giai o n 1667–1673, nhà văn chuy n hư ng, chĩa mũi nh n vào giai c p tư s n qua các v Lão hà ti n (1668) v i nhân v t H’Arpagon cho vay n ng lãi và keo ki t, v Trư ng gi h c làm sang (1670) v i nhân v t Juocdan mu n h c òi quí t c và v Ngư i b nh tư ng (1673) v i nhân v t lão Argan m c ch ng b nh tư ng tư ng làm cho khán gi cư i nôn ru t. V k ch “Lão hà ti n” Moliere ã l i cho i sau nhi u nhân v t b t h , nh ng nhân v t quen thu c trong ngôn ng văn chương và ngôn ng hàng ngày c a dân chúng “H’Arpagon” là trong nh ng nhân v t y. M t Hacpgon có nghĩa là m t ngư i hà ti n, keo b n và tàn ác n m c m t c tính ngư i. H’Arpagon là nhân v t chính c a v hài k ch Lão hà ti n (1668). H’Arpagon là m t ngư i làm giàu b ng ngh cho vay n ng lãi, lão góa v có m t con trai và m t con gái, lão r t giàu có nên có c gia nhân ày t và xe ng a. Song lão không mu n chi tiêu cho ai, cho b t c vi c gì. Con trai lão, ngư c l i là m t tay phá gia chi t . i v i k ăn ngư i lão qu t ti n công, lão luôn luôn nghi ho c cho h ăn c p, lão khám xét r t kh . i v i ng a kéo xe thì lão c t gi m ph n ăn. Các con ã n tu i d ng v g ch ng thì lão nh l y cho con trai m t bá góa v l m c a, ép duyên con gái v i m t ông già ch vì m t lí do duy nh t ông ta không òi c a h i môn. Lão h t s c gia trư ng, n u con trai không nghe l i lão d a s tru t quy n th a k và t b n u con gái không ch u l y ngư i mà lão ã quy t nh, lão s cho vào nhà tu kín. làm giàu, H’Arpagon cho vay lãi n ng chưa t ng th y, lão gán nh ng c v t i, gãy h ng vào s ti n cho vay. Con trai v n là tay ăn chơi, m t hôm li u i vay lãi chi tiêu, lãi bao nhiêu cũng ch u. Ngư i cho vay thì ưa ra nh ng i u ki n h t s c kh c nghi t. G p nhau, v i v l là hai cha con, ngư i cho vay và k i vay. Th là di n ra m t tr n s v nhau vô cùng bi át. ng ti n ã làm m m t H’Arpagon. Con trai yêu m t cô gái tên là Marianee, nhà nghèo, n t na. Tình c th nào H’Arpagon cũng tha thi t yêu cô này. H’Arpagon dùng mánh khóe r t b i con trai ph i thú nh n và như ng Marianee cho mình. Th là l i x y ra m t tr n ng gi a hai cha con, y bi k ch. K t c c, nh c u y t ranh mãnh La Fleser ăn tr m và gi u cái tráp vàng c a lão H’Arpagon chôn ngoài vư n gi làm “con tin”, H’Arpagon ành ch u cho con trai l y Marianee và con gái l y Valère. Còn lão, lão l y l i cái tráp vàng yêu quí c a lão.
1.2. Vài nét v cu c i và s nghi p sáng tác c a H.Balzac 1.2.1. Cu c i Honoré de Balzac là nhà văn hi n th c l n nh t c a Pháp và Tây Âu th k XIX, là “b c th y c a ch nghĩa hi n th c” (Engels), ngư i “ ã mang c xã h i trong u”, b c “ti n sĩ khoa h c xu t s c” vì nh ng hi u bi t sâu xa c a ông v i “nh ng quan h th c t i” (Marx). Ông sinh ngày 20.5.1799 t i Tours. Cha là nông dân, m là ngư i buôn d . H c trư ng dòng nhưng Balzac r t mê c sách, c nh ng tác ph m c a nh ng nhà văn Ánh sáng như Diderot, Rousseau…vào trư ng lu t, ông v n theo các giáo trình văn–s -tri t i h c Sorbonne. Ra trư ng, ông không i làm lu t sư mà theo u i con ư ng văn chương. Chính vì v y, cha ông ã b t bu c ông trong hai năm ph i ch ng t tài năng văn chương c a mình. Và ông lao vào sáng tác trong m t hoàn c nh h t s c khó khăn và thi u th n trên m t gác xép l p s p nhưng ó l i là d p ông ti p xúc v i cu c s ng c a nh ng ngư i nghèo kh . Ông ã t ng nói: “Tôi c m th y như mình ang m c chi c áo rách rư i c a h , mang nh ng ôi giày th ng c a h ”, “ch có nh ng tâm h n b ngư i i không hi u và nh ng ngư i nghèo là bi t quan sát vì t t th y u làm h m ch lòng và vì s quan sát là do m t n i au kh . Trí nh ch ghi kĩ nh ng gì là au thương”. V k ch u tay b th t b i nhưng ông không th t v ng. Ông chuy n sang vi t ti u thuy t en, ti u thuy t phiêu lưu ki m s ng. R i th y không th s ng b ng ngòi bút ông chuy n sang kinh doanh xu t b n, m nhà in, úc ch … Cu i cùng thua l , ông ph i bán c nhà in. Có th nói, trong mư i năm u bư c vào i ông g p ph i y nh ng th t b i chua cay nhưng ó l i là mư i năm tích lũy v n s ng, rèn luy n tay ngh “tôi có ư c m t kh năng quan sát m nh m là vì tôi ã b quăng vào lo i ngh nghi p”, “tôi s ng m t cu c i lao ng say mê. Lao ng là t t c i v i tôi”. Balzac có m t kh năng làm vi c phi thư ng. Hàng ngày ông thư ng làm vi c t 12 gi khuya n 8 gi t i ngày hôm sau ch ngh 4-5 ti ng ng h m i ngày. Hàng ch c tác ph m ra i trong m t năm là thành qu c a s lao ng mi t mài và không m t m i c a ông. Ông b t u n i ti ng năm 30 tu i v i tác ph m: Nh ng ngư i Chouans(1829) miêu t cu c n i lo n c a giai c p quí t c và s th ng l i c a l c lư ng dân ch . R i hàng lo t tác ph m xu t s c khác l n lư t ra i:Gobseck (1830) kh c h a hình nh ngư i cho vay n ng lãi, Mi ng da l a(1831) nói v nh ng con ngư i có mơ ư c v m t cu c s ng giàu sang nhưng b tan v , ti u thuy t hi n th c Eugenie Grandet (1832) phơi bày t n bi k ch v s băng ho i c a ng ti n i v i con ngư i… Balzac m c b nh tim l i u ng r t nhi u cafè do v y ngh ngơi là r t c n thi t nhưng ngư c l i th i gian ngh ngơi i v i ông l i quá ít i. Năm 1847 c m
th y s c kh e ã suy gi m và ông ã c g ng hoàn thành ư c v ng cu i cùng k t hôn v i bà Hanska. u năm 1850, dù b nh n ng nhưng ông v n n Ukraine c hành hôn l . Sau khi tr v Paris chân tay ông ã b sưng phù, ùi b ho i t và ông t tr n vào ngày 18.8.1850 khi m i 51 tu i, ra i trong s cô ơn gi ng như nhi u như nhân v t c a ông. Ông ư c chôn nghĩa a Piteur Lasezer gi a nh ng ngày Paris mưa gió. Ông ra i nhưng tên tu i và s nghi p c a ông ã tr thành m t kho tư li u vô vùng quí giá cho nhi u ngành khoa h c xã h i và ngư i i v n luôn nh c t i ông “B c th y c a ch nghĩa hi n th c”. 1.2.2. S nghi p sáng tác Balzac không ph i là m t th n ng văn h c ngay t lúc nh mà v i ông “thiên tài là m t d c g ng liên t c”. Có l vì v y n năm 30 tu i tr i qua hơn 10 năm sáng tác v n chưa thành công. Năm 1820, ông cho ra m t v k ch Cromwell nhưng nó không l i n tư ng gì như m t s nh n xét v a khô khan l i vô v “tác gi làm vi c gì cũng ư c tr eo u i văn chương”. Giai o n 1818–1828 vi t g n mư i ti u thuy t nhưng chưa thành công, chưa ánh d u ư c tên tu i c a mình. ây là giai o n Balzac ang dò ư ng. Tác ph m Nh ng ngư i Chouans ư c hoàn thành năm 1829 là tác ph m m u cho c b T n trò i vĩ i. Giai o n 1829–1835 giai o n u trong vi c sáng tác t n trò i. lúc u ông d nh vi t 143 tác ph m nhưng cu i cùng ch m i hoàn thành ư c 97 tác ph m. T n trò i “cung c p m t b l ch s hi n th c tuy t v i c a xã h i Pháp, c bi t là xã h i thư ng lưu Paris” (Engels). Balzac t nh n mình là ngư i thư kí trung thành c a th i i là v y. Sau ây là nh ng tác ph m cơ b n trong “T n trò i”: Ph n I : Kh o lu n phong t c 1. Nh ng c nh i tư Gobseck, Nhà con mèo chơi bóng (1830), Ngư i àn bà tu i ba mươi (1831), i tá Sabert (1832), Lão Griot I, II (1934,1935), L c u hôn c a k vô th n (1836)… 2. Nh ng m nh i t nh l Cha x Tours (1832), Eugenie Grandet (1833), Bông hu nơi thung lũng (1835), Căn phòng ch a c I (1836), o m ng tiêu tan (1837), Cô gái già (1838)… 3. Nh ng c nh i Paris Xazazin (1831), N công tư c De Langie (1834), Cô gái m t vàng (1835), Faxino Can (1836), Nh ng viên ch c (1837), Nhà ngân hàng Nucingen
(1838), Vinh và nh c c a ngư i kĩ n I (1839), M t trái c a l ch s hi n i (1842), M t tay buôn bán (1845), Ông anh h Pon (1847)… 4. Nh ng c nh i chính tr M t giai o n c a th i kì kh ng b (1830), Maccar (1841), i bi u Acxi (1847)… 5. Nh ng c nh i nhà binh Nh ng ngư i Chouans (1829), M i am mê nơi sa m c… 6. Nh ng c nh i nông thôn Ngư i th y thu c nông thôn (1833), Ngư i cha x nông thôn I (1838), Ngư i cha x nông thôn II (1839)… Ph n II : Kh o lu n tri t h c Thu c trư ng sinh (1830), Ki t tác chưa ai bi t t i (1831), Mi ng da l a (1831), Quán (1831), Gia ình Manara (1832), Louis Lambe (1833), i tìm cái tuy t i (1834), Menmot quy thi n (1835), a con b nguy n r a (1836), Maximilia oni (1839)… Ph n III : Kh o lu n phân tích Sinh lí h c hôn nhân (1829), Nh ng n i phi n hà c a cu c s ng v ch ng (1845). T n trò i là b c tranh v xã h i Pháp th k XIX. B c tranh trung tâm T n trò i ã di n t “ úng như là s th t, như là cu c s ng” qua ng l c ch y u chi ph i xã h i tư s n là ng ti n. Quá trình tích lũy m máu c a giai c p tư s n, con ư ng tư s n hóa c a giai c p quí t c Pháp, s tha hóa c a con ngư i trư c s c m nh ng ti n, s ph n bi th m c a nh ng “con ngư i bé nh ” trong xã h i tư s n Pháp. V i b T n trò i, Balzac ã t n n t ng cho văn h c hi n th c, ra nh ng nguyên t c mĩ h c c a ch nghĩa hi n th c, xây d ng nhân v t theo nguyên t c i n hình trong hoàn c nh i n hình… khi n cho cu c s ng hi n ra phong phú và sinh ng “th c hơn cu c s ng th c” dư i con m t c a nhi u ngư i. T n trò i ó là m t pho biên niên g n như t ng năm m t c a l ch s xã h i Pháp th i ó, m t b bách khoa toàn thư, m t h th ng “huy n tho i”. Ti u thuy t Eugenie Grandet : Ti u thuy t xoay quanh b ba nhân v t Eugenie–Lão Grandet– Charles, là m t ti u thuy t hi n th c nhưng còn vương v n chút lãng m n c a Balzac. ây ta b t g p hình nh lão Grandet lúc u ch là m t ngư i th óng thùng m t th tr n nh c a nư c Pháp – th tr n Saumur, nh g p ư c v n vay mà ph t lên sau cách m ng 1789. V i s v n có ư c cũng kha khá, lão d n d n bi t cách làm cho ng ti n c a lão sinh sôi n y n . Lão mua “giá r như cho” nh ng cánh ng nho tài s n u giá ư c. Lão buôn vàng, u cơ tích tr rư u vang và k t qu là ã tr thành m t tay tư s n giàu s nhưng l i là m t ngư i h t s c keo ki t. V , Eugenie con gái duy nh t c a lão, m
Nanon ngư i qu n gia tâm c và ngay b n thân lão là nơi th c hành chính sách ti t ki m n keo ki t c a lão. Lão n m gi tay hòm chìa khóa trong nhà, hàng ngày ích thân phát t ng m u bánh mì, t ng viên ư ng cho v và con. Cruchot và Des Grassins là hai gia ình có th l c Saumur thư ng t i lui b lão, hòng giành nhau cô con gái k th a gia tài k ch xù mà lão Grandet ã dày công vun p. Nhưng lão thì không bao gi nghĩ n h nh phúc c a con gái. Em trai Grandet Paris b phá s n, trư c khi t t ã g i con trai là Charles v Saumur nh lão cưu mang nhưng lão ã v i t ng kh Charles i n r nh n và gi n cho y sau này y t tr . Trong th i gian ng n l i nhà bác, tình c m gi a Charles và Eugenie ã n y n thành tình yêu. Bi t là Charles ph i sang n nơi m nh t xa xôi, Eugenie ã gi u cha em s vàng mình dành d m ư c trao cho Charles làm v n kinh doanh. Khi Grandet bi t chuy n thì ã nh y l ng lên và giam ngay con gái vào bu ng kín ch cho u ng nư c lã và bánh mì l t. Bà Grandet vì au bu n mà m t. S v ch t con òi gia tài lão li n gi ng hòa v i con. Sau khi lão m t thì ch còn Eugenie s ng bơ vơ v i hy v ng là s ón nh n ư c tình yêu c a Charles khi anh ta t n tr v . Sau b y năm s ng n , Charles ã ki m ư c m t s ti n l n nhưng ã thay i b n tính. Trên ư ng v Paris h n ã ính hôn v i m t cô gái quí t c nhưng x u xí nh m ki m chân trong xã h i thư ng lưu ang là m t th i ó và quên h n m i tình u v i Eugenie. Tuy b ph b c nhưng Eugenie v n em ti n lên Paris tr n cho h n, r i sau ó k t hôn v i m t ngư i mà cô không h yêu. Năm 33 tu i thì Eugenie ã ph i s ng cu c i góa b a.. Ti u thuy t Eugenie Grandet là m t trong nh ng ti u thuy t thành công c a Balzac, tác ph m ã t o nên m t i n hình keo ki t, b n x n – lão Grandet. Tác gi ã phơi bày thói tham lam, keo b n l i hám ti n, xem ti n như là m ng s ng c a giai c p tư s n. Grandet t o nên m t hình tư ng r t th t và h t s c sinh ng v giai c p tư s n v i s sùng bái ti n b c như m t th tôn giáo. Tác ph m phơi bày s c m nh nghi t ngã c a ng ti n, chính nó ã h y ho i tâm h n con ngư i, gi t ch t nh ng tình c m thiêng liêng nh t và có th bi n ch t con ngư i. Quá trình Grandet làm giàu cũng là quá trình ph t lên c a giai c p tư s n sau i cách m ng Pháp 1789, ó cũng là quá trình tích lũy ti n tư b n trong i u ki n l ch s m i. 2. So sánh ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c c i n Pháp th k XVII và trong văn h c phương Tây th k XIX 2.1. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c c i n Pháp th k XVII
Văn h c c i n Pháp ra i vào u th k XVII và phát tri n r c r vào n a sau th k , là m t óng góp quan tr ng vào kho tàng l ch s văn h c th gi i. M t m t văn h c c i n ti p t c truy n th ng văn h c th i Ph c Hưng, ca ng i t nhiên, lí trí và ngh thu t c i Hy L p, La Mã, phê phán quy t li t th gi i quan phong ki n, trư c h t là tri t h c kinh vi n – m t tri t h c kìm hãm con ngư i trong ngu d t và nô l . m t khác, do s phát tri n c a giai c p tư s n óng vai trò tích c c lúc b y gi , nh s phát tri n c a khoa h c và tri t h c duy v t, Văn h c c i n có nh ng nét c áo mà t m y th k nay nhi u nhà lý lu n ã tìm cách xác nh nhưng chưa i n th ng nh t. Văn h c c i n ph n ánh tương i trung th c xã h i, y mâu thu n và tàn ác c a nư c Pháp dư i tri u i Louis 13. Nó bi u hi n nh ng tình c m và khát v ng t do, dân ch c a nhân dân. Nó là ti ng nói kh e m nh, trong sáng c a m t dân t c m i th ng nh t và ang l n m nh. Nh ng c trưng dân t c t do dân ch này mang lai cho văn h c c i n s c s ng vui tươi, ni m tin v ng vàng và nh ng nét hi n th c sâu s c. Quan ni m v cái p c a ch nghĩa c i n b t ngu n t hoàn c nh c bi t c a nư c Pháp m i dư c th ng nh t và y h a h n t do dân ch , ánh sáng. T ó nó cũng n y sinh m t lí trí trong sáng, kh e m nh: cách b trí cân i h p lí, cân i, sáng s a, khúc tri t, văn phong trong sáng, m ch l c âm i u nh p nhàng. Lí trí con ngư i ư c ca ng i như là thư c o giá tr c a m i tư tư ng tình c m và tư tư ng. Văn h c c i n ca ng i t nhiên và ph n i t t c nh ng gì gi t o, c c oan, y d c v ng m ám. c bi t trong hài k ch c a Moliere và La Fontaine còn ch u nh hư ng c a tri t h c duy v t Gassendy, ngư i tiêu bi u cho lu ng tư tư ng t do h i th k XVII. H s ng g n gũi v i nhân dân, có lương tri kh e m nh và trong sáng. Ch nghĩa c i n ã g n bó ch t ch v i truy n th ng dân t c, ưa văn h c dân t c Pháp lên m t bư c ư ng m i, nó góp ph n tích c c vào vi c xây d ng qu c gia th ng nh t, ch ng l i cư ng quy n và áp b c. V a ch ng l i cung ình v a ch u nh hư ng c a cung ình ó là nh ng mâu thu n cơ b n c a văn h c c i n Pháp th k XVII. Ch u nh hư ng tiêu c c c a tri t h c duy lí Descartes, các nhà văn c i n trong khi xây d ng tính cách nhân v t không nh n th c ư c rõ t hoàn c nh l ch s quy nh m t ph n tính cách hân v t, h tư ng r ng lí trí con ngư i có kh năng khôi ph c t nhiên xã h i ưa loài ngư i n t do, h nh phúc. Hài k ch là m t trong nh ng th lo i thành công nh t và phát tri n nh t c a văn h c c i n Pháp. ph c v cho vi c nghiên c u tìm hi u tài, lu n văn này xin i sâu vào tìm hi u ngh thu t xây d ng nhân v t trong hài k ch c i n Pháp.
Hài k ch là k ch dùng hình th c gây cư i ch gi u ho c kích nh ng thói x u, nh ng bi u hi n tiêu c c trong xã h i. Châu Âu, trư c ch nghĩa c i n hài k ch ch nh ng tác ph m ngư c v i bi k ch và nh t thi t ph i có m t k t c c vui v (có h u), các nhân v t hài k ch thư ng thu c v t ng l p th p kém. Trong nhi u h thi pháp hài k ch ư c xác nh như m t th lo i b c th p ( i l p v i th lo i b c cao là bi k ch). Văn h c th k Ánh sáng, tương quan ó b phá v b i vi c th a nh n k ch b c gi a, t c là k ch th dân. th k XIX và nh t là th k XX, hài k ch là th lo i r t t do và a d ng. các nhân v t hài k ch, ph m ch t bên trong không tương x ng v i v trí thân ph n c a nó và do v y nó áng là n n nhân c a ti ng cư i. Ti ng cư i h uy tín c a nhân v t y và b ng cách này ti ng cư i th hi n s m nh lí tư ng c a mình. Ph m vi c a hài k ch r t r ng, t châm bi m chính tr n hài hư c vui nh n nh nhàng. Tuy nhiên lo i hài k ch có n i dung xã h i sâu s c thì s ng c m s l n át ti ng cư i và hài k ch s bi n thành chính k ch. Các tính cách trong hài k ch thư ng ư c miêu t m t cách m nét, c n c nh, tr ng thái tĩnh c a tính cách và nh ng nét gây cư i c a nó s ư c nh n m nh. Có r t nhi u th lo i hài k ch như hài k ch tính cách, hài k ch phong t c, … Nh ng hài k ch C i n thư ng k t h p v i ch t hài c a tính cách (ví d như hài k ch c a Moliere). Aristophan ư c ngư i ta g i là cha c a hài k ch b i l ông là ngư i u tiên sáng t o ra hài k ch châm bi m xã h i chính tr . Văn h c Hy L p và La Mã c i, trung tâm c a hài k ch thư ng là nh ng thăng tr m trong cu c s ng riêng tư. th i trung i Châu Âu y u t ti ng cư i mang màu s c h i c i trang dân gian và thâm nh p vào các th lo i tôn giáo. Châu Âu có s phân bi t nh ng ki u hài k ch khá b n v ng; hài k ch bác h c th k XVI và hài k ch m t n Italia ã nh hư ng m nh m n s phát tri n c a sân kh u Châu Âu. Hài k ch tình yêu c a Shakespeare n i b t s phong phú v tâm tr ng ã th hi n tư tư ng ch o th i Ph c Hưng v quy n l c t nhiên i v i tình c m con ngư i, an d t ch t hài v i ch t xúc ng làm cho cái hài ti p c n cái bi. Trong tác ph m c a mình Shakespeare ã k t h p ng th i cái kì quái áng cư i v i ni m vui sư ng v i v pc a nhi u tính cách. Còn Moliere ã t ng h p các trò hài hư c dân gian v i “hài hư c bác h c” th i Ph c Hưng. Hài k ch th k Ánh sáng k t h p s ch gi u cay c v i s vui nh n và nh y c m c a các nhân v t chính di n. Nh ng kh năng ngh thu t m i c a hài k ch như nâng cao vi c th hi n tâm lí, xây d ng tính cách ph c t p hơn, ư c b c l cu i th k XIX, u th k XX trong lo i hài k ch tư tư ng c a Bernard Shaw và hài k ch tâm tr ng c a Shekhov. th k XX, nét n i b t hài k ch là s a d ng c a nh ng bi n th c th lo i : hài k ch t cáo xã h i c a Brest, Ecexi…th pháp th hi n cũng r t a d ng.
K t c và phát huy m nh m k ch h dân gian Pháp. Trư c Moliere cho n 30 năm u th k XVII, trên sân kh u Pháp chưa có hài k ch, k ch h dân gian v n là ph bi n. Nhưng k ch h không phát tri n ư c m t ph n do s thô sơ, u trĩ v tư tư ng và ngh thu t, m t ph n do không ư c dư lu n xã h i tôn tr ng, khuy n khích. Sau ó g n gi a th k , nhi u nhà so n k ch k c Corneil và Racine u có vi t hài k ch nhưng nh ng hài k ch này v a ít i v a chưa ư c chú ý xây d ng nên chưa làm nh hư ng gì n v trí c a k ch h . Ch t Moliere tr i, hài k ch Pháp m i chính th c ra i và tr thành vũ khí u tranh. Vì nó ã k t h p ư c ý nghĩa xã h i r ng l n v i cái cư i thâm thúy, nh ng truy n th ng c a k ch h dân gian v i nh ng sáng t o g n li n v i th i i. Moliere ã sáng t o ra hài k ch c i n Pháp. V i Moliere hài k ch ã t ư c t i m t trình r t cao tư cách ng ngang hàng v i b t c m t th lo i sáng t o nào khác. Ch u nh ng nh hư ng c a nh ng tư tư ng tri t h c l n, tham gia tích c c vào vi c d ng lên b m t văn hóa, văn ngh có tính dân t c Pháp dư i s lãnh o t p trung c a Nhà nư c dân ch chuyên ch Pháp, sáng t o theo ư ng l i phương châm chung c a nh ng nhà c i n ch nghĩa mà ông thư ng ti p xúc, áp ng ư c nhu c u th m mĩ c a th i i. Moliere ã c ng hi n cho ch nghĩa c i n b ng nh ng s n ph m riêng c a mình–nh ng hài k ch c i n ưu tú ư c ông o công chúng Pháp th k XVII và ngày nay hâm m . Moliere t ng xác nh “nhi m v c a hài k ch là miêu t , nói chung nh ng thói x u c a con ngư i và ch y u là c a con ngư i th k chúng ta” (K ch ng di n Verseille), “th hi n trong lòng ch nghĩa c i n m t cu c c i cách v hài k ch trên cơ s ch nghĩa hi n th c” (Mokouski). N u các c i n ch nghĩa ch y theo “cái như th c” mà b rơi “cái th c” thì “Moliere là nhà hi n th c có ý th c” (P.Daix). Như v y n Moliere thì hài k ch c i n Pháp m i th c s phát tri n v i nh ng tác ph m n i ti ng: Tartuffe, Lão hà ti n, Trư ng gi h c làm sang, Ngư i b nh tư ng… Moliere là ngư i có óng góp quan tr ng trong phát tri n văn h c Pháp th k XVII. M t b ph n quan trong trong gia tài hài k ch c a Moliere là nh ng hài k ch tính cách. Nh ng hài k ch này ph n ánh xu hư ng i vào lòng ngư i, mô t tâm lí, nghiên c u t nhiên c a ch nghĩa c i n nói chung. làm rõ các tính cách khi n chúng i n hình trong khuôn kh c a sân kh u c i n, Moliere ã ch n con ư ng riêng. Ông t p trung cao vào tính cách nhân v t, th m chí vào nét cơ b n trong tính cách nhân v t. Ông tư c b nh ng chi ti t ph , r c r i, i l p không l i cho s chú ý theo dõi và xây d ng tính cách. Trong hài k ch tính cách c a Moliere ch còn th y hi n lên m t tính cách c th , d nh n, d phân bi t. m i nhân v t là hi n thân c a m t tính cách nh t
nh, ho c o c gi ho c hà ti n ho c thông thái r m…Nh ng tính cách khác, n u có u ph i lùi xu ng hàng dư i nh m ph c v cho tính cách ch y u. c i m c a nh ng tính cách này là tính hài k ch b c l óc ch quan ng nh n và c ch p. Nhân v t hài k ch có nh ng sai l m nh ng t t x u hi n nhiên, không nguy hi m ch t ngư i nhưng không sao tránh kh i th t b i nhưng nhân v t y l i tin r ng mình nghĩ và làm úng, mình n m l ph i, mình s th ng và khăng khăng không ch u th a nh n th c t khách quan. u óc y o tư ng, nhân v t tr nên hài hư c l b ch, áng b chê cư i. kh c rõ tính cách và cũng tăng cư ng tính hài k ch, Moliere thư ng hay dùng m t bi n pháp khá quen thu c: cư ng i u tính cách, y tính cách lên sát ranh gi i c a s phi lí, khó tin, không gi ng như th t. Nhưng ngh thu t cư ng i u c a Moliere hoàn toàn không ph i là s phóng i tùy h ng, ch quan mà v n g n bó ch t ch v i hi n th c, có cơ s hi n th c ch c ch n nên có s c m nh và ư c th a nh n. Tính cách nhân v t mà ông xây d ng là mô t nh ng con ngư i c th c a th i i mình. Nhân danh lí trí và t nhiên, ti ng cư i Moliere chĩa mũi nh n vào cái phi lí và cái trái t nhiên trong i s ng hi n th c, trong hài k ch c a ông ta th y có hai lo i nhân v t : nhân v t mang n i dung lí trí và nhân v t ánh m t lí trí. Lo i th nh t thì sáng su t, lo i th hai thì l m l c. Hégel ưa ra nh n xét “Nhân v t hài k ch c a Moliere thành i tư ng cho ngư i ngoài cư i…Gã Tartuffe c a Moliere khi b v ch m t là tên gian ác th t s , ch ng có gì là vui h t” (M h c- Hégel). Nh ng nhân v t hài k ch này là nh ng nhân v t mà ngư i ta cư i v h (khác v i nhân v t hài k ch c a Shakespeare là ta cư i v i h ). Ti ng cư i c a Moliere hư ng vào r t nhi u i tư ng khác nhau trong xã h i ang d n tư s n hóa lúc ó, sau khi ném hàng lo t tác ph m ánh vào phong ki n và nhà th , Moliere ã hư ng ti ng cư i c a mình sang i tư ng m i : giai c p tư s n, ông ghét nh t giai c p tư s n hai i u : h c òi quí t c và keo ki t, hám ti n. “Trong t t c hài k ch ngày xưa bao gi ngư i ta cũng th y m t y t làm h cù khán gi , trong t t c v k ch ngày nay c a chúng ta, bao gi cũng ph i có m t h u tư c l b ch mua vui thiên h ” (K ch ng tác Verseille). Thay i v ch t trong hài k ch, Moliere ã hư ng ngòi bút t i ba i tư ng chính là: quí t c, tăng l , tư s n. Bên c nh bi k ch, thơ ng ngôn…, hài k ch là m t trong nh ng th lo i phát tri n nh t c a n n văn h c Pháp th k XVII. Moliere ã kh ng nh vai trò c a mình trong n n văn h c Pháp nói riêng và văn h c th gi i nói chung. 2.2. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong văn h c hi n th c Phương Tây th k XIX
Trong văn h c Phương Tây và trong văn h c th gi i nói chung, ch nghĩa hi n th c v i tư cách là m t phương pháp sáng tác v a là m t trào lưu văn h c có vai trò và v trí tr t quan tr ng. M t m t, trên dòng văn h c hi n th c phát tri n qua các th i i, văn h c hi n th c phê phán ã xu t hi n như nh cao nh t c a th i i Tư b n ch nghĩa, trư c khi ch nghĩa hi n th c xã h i ch nghĩa ra i k t nh ng năm ba mươi c a th k XIX. Và khi nó sinh ra Phương Tây vào lúc giai c p tư s n bư c lên v trí th ng tr , r i tr i qua ba giai o n phát tri n t hình thái hi n i, ch nghĩa hi n th c phê phán ngày càng tr nên ph bi n khi ch nghĩa tư b n tr thành h th ng toàn th gi i và cho t i nay nó ã cung c p cho kho tàng văn h c loài ngư i hàng lo t nh ng tác gia và tác ph m xu t s c, h t s c a d ng. c bi t th lo i ti u thuy t. Văn h c hi n th c phê phán xu t hi n sau năm 1820 dư i th i Trung Hưng phát tri n m nh m n nh ng năm 60 và có th chia làm hai th i kì trư c và sau năm 1848. Sau cu c cách m ng tháng 7 năm 1830, chính quy n thu c v giai c p i tư s n mà Marx g i là “quí t c tài chính”. ng ti n th ng tr trong m i lĩnh v c xã h i v i quy n l c và s c m nh tha hóa c a nó. Cu c cách m ng công nghi p di n ra và giai c p công nhân d n trư ng thành ã d n n cu c cách m ng tháng 6 năm 1846. Giai o n trư c năm 1848 là giai o n phát tri n r c r c a văn h c hi n th c v i nh ng nhà văn ưu tú : Stendhal, Balzac, Meerimer. Theo qui lu t phát tri n chung c a ngh thu t, m t n n ngh thu t m i, ti n b bao hàm c y u t k th a (v i di s n t t p) c y u t ph nh v i nh ng hi n tư ng l i th i trong cu c s ng ngh thu t. Là bư c ư ng phát tri n chính c a văn h c, ch nghĩa hi n th c th k XIX k th a nh ng truy n th ng ưu tú c a quá kh . Ch nghĩa c i n thiên v cái chung, cái ph bi n khi xây d ng nhân v t. Ch nghĩa lãng m n cao cái cá th ư c nâng t i m c phi thư ng, ngo i l i n hình hi n th c ch nghĩa, tính khái quát cao v i tính cá th sâu s c. Tính cách nhân v t tiêu bi u cho nh ng l c lư ng xã h i nh t nh, tính cách hình thành, ho t ng và phát tri n trong nh ng hoàn c nh xã h i nh t nh. Khác và hơn h n ch nghĩa c i n, ch nghĩa lãng m n, ch nghĩa hi n th c t nhân v t trong hoàn c nh c a mâu thu n và u tranh giai c p, hoàn c nh này quy t nh s v n ng, di n bi n c a tính cách, m t s v n ng không cơ gi i mà theo logic n i t i c a b n thân tính cách. Các ngh sĩ hi n th c l n, s phân tích sâu s c, r ng rãi v m t xã h i k t h p v i s phân tích tinh vi v m t tâm lí. Nhân v t ư c th hi n v i t t c tính a d ng, phong phú c a i s ng n i tâm v a là s n ph m c a hoàn c nh, ch u s chi ph i c a hoàn c nh v a có tính c l p bên trong. C m xúc, suy nghĩ, cách x s c a nhân v t phù h p v i các c i m trong tính cách