Luận văn tốt nghiệp: Tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của Việt Nam

Chia sẻ: Thùy Linh Nguyễn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

329
lượt xem 118
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu phân tích mối quan hệ chính giữa tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của Việt Nam. Phản ánh cơ chế, chính sách điều hành tỷ giá Việt Nam trong quá khứ và hiện tại, và nêu lên một số gợi ý những chính sách liên quan nhằm cải thiện cán cân thương mại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của Việt Nam

LUẬN VĂN Tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của Việt Nam
L IM U 1. Lý do ch n tài: Sau khi Vi t Nam gia nh p WTO, t năm cu i năm 2006 n nay, Vi t Nam chúng ta ang d n g b nh ng rào c n thương m i cho phù h p v i i u ki n gia nh p WTO, cơ ch i u hành t giá cũng ph i phù h p v i th c tr ng c a n n kinh t h i nh p và m b o ư c các m c tiêu vĩ mô c a Chính ph . Cơ ch và nh ng chính sách ph i ng tr c ti p lên cán cân thương m i i u hành t giá là m t nhân t quan tr ng tác c a Vi t Nam. Chúng ta ph i công nh n r ng cơ ch và chính sách t giá c a Vi t Nam trong th i gian v sau càng linh ho t và theo sát v i tình hình kinh t trong và ngoài nư c và ã t ư c nhi u thành công r t áng khích l , c bi t là nh ng tác ng tích c c c a t giá lên cán cân thương m i. t ư c, Vi t Nam v n còn g p nhi u khó Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành công khăn trong c nh tranh thương m i cũng như luôn ph i i di n v i “căn b nh” nh p c p v nguyên nhân c a căn b nh này. Trong ó, có siêu. ã có r t nhi u tranh lu n n nguyên nhân là do chính sách t giá chưa th t s h p lý?!. cp h i u r õ c th ng t giá h i oái có m i tương quan như th nào v i cán cân thương m i thì tác chúng ta c n ph i phân tích th t rõ v nó. Và ó cũng là lý do Tôi l a ch n tài này. 2. i tư ng và ph m vi nghiên c u tài nghiên c u phân tích m i quan h chính gi a t giá h i oái và cán cân thương m i c a Vi t Nam. Ph n ánh cơ ch , chính sách i u hành t giá Vi t Nam trong quá kh và hi n t i, và nêu lên m t s g i ý nh ng chính sách liên quan nh m c i thi n cán cân thương m i. Ngoài ra tài còn nêu lên m t s ý ki n c a chuyên gia, nh ng quan i m khác nhau v cơ ch i u hành t giá h i oái c a Vi t Nam trong b i c nh kinh t hi n nay 1
3. Phương pháp nghiên c u: Ch y u s d ng phương pháp li t kê, mô t , so sánh, phân tích s li u th c ti n, i chi u,… k t h p v m t lý thuy t, các h c thuy t kinh t , kinh nghi m i u hành; l y m i liên h gi a lý thuy t và th c ti n làm phương pháp ch o phân tích. 4. nh hư ng phân tích d li u: Phân tích nh tính: L y cơ s d li u t nh ng tài li u chính quy liên quan - n tài T nh ng văn b n quy ph m pháp lu t có liên quan - n tài (ngh nh, thông tư, hư ng d n, quy ch ,…) - T nh ng nh n nh c a các chuyên gia kinh t Phân tích nh lư ng: Phân tích s li u sơ c p: ch y s li u th c ti n trên nh ng mô hình ư c xây - d ng phù h p v i tài. - Phân tích s li u th c p (l y t các ngu n th ng kê, báo ài, t p chí, các s li u phân tích n i b , s li u phân tích c a các Ngân hàng, c a các chuyên gia kinh t ,…) 5. C u trúc tài: tài ư c chia thành 04 chương: CHƯƠNG 1: CÁC QUAN I M LÝ THUY T VÀ M T S NGHIÊN C U TH C TI N TRÊN TH GI I V M I QUAN H GI A T GIÁ VÀ C N CÂN THƯƠNG M I CHƯƠNG 2: NGHIÊN C U VÀ ÁNH GIÁ TÁC NG C A T GIÁ LÊN CÁN CÂN THƯƠNG M I T I VI T NAM CHƯƠNG 3: KH NĂNG NG D NG CÁC CHÍNH SÁCH T GIÁ NH M C I THI N CÁN CÂN THƯƠNG M I T I VI T NAM CHƯƠNG 4: XU T M T S CHÍNH SÁCH T GIÁ NH M C I THI N CÁN CÂN THƯƠNG M I 2
CHƯƠNG 1: CÁC QUAN I M LÝ THUY T VÀ M T S NGHIÊN C U TH C TI N TRÊN TH GI I V M I QUAN H GI A T GIÁ VÀ C N CÂN THƯƠNG M I: 1.1. Các quan i m ch o trong m i quan h gi a t giá và cán cân thương m i: 1.1.1. Các lo i t giá ư c ng d ng trong phân tích tác ng c a t giá lên cán cân thương m i: 1.1.1.1. T giá h i oái danh nghĩa (Nominal Exchange Rate) T giá danh nghĩa là t giá ư c s d ng (niêm y t) hàng ngày trong giao d ch trên th trư ng ngo i h i, nó chính là giá c a m t ng ti n ư c bi u th thông qua ng ti n khác mà chưa n tương quan s c mua hàng hóa và d ch v gi a cp chúng. T giá h i oái danh nghĩa song phương là giá c c a m t ng ti n so v i ng ti n khác mà chưa n chênh l ch l m phát gi a hai nư c. mt cp T giá danh nghĩa a phương (NEER–Nominal Efective Exchange rate): ư c tính b ng cách ch n ra m t s lo i NEER không ph i là t giá, nó là m t ch s c trưng (r ti n t ) và tính t giá trung bình các t giá danh nghĩa c a các ngo i t ng ti n có tham gia vào r ti n t v i t tr ng t giá tương ng. T tr ng c a t giá song phương có th l y t tr ng thương m i c a nư c có ng n i em tính NEER so các nư c có ư c c h n. t ng ti n trong r 1.1.1.2. T giá h i oái th c (Real Exchange Rate) T giá h i oái th c là t giá h i oái danh nghĩa gi a hai ng ti n ư c i u ch nh b i ch s giá c gi a hai nư c. T giá th c ph n nh tương quan s c mua hàng hóa và d ch v gi a hai qu c gia. T giá th c song phương (RER) là t giá danh nghĩa1 ã ư c i u ch nh theo m c chênh l ch l m phát gi a hai nư c, nó là ch s th hi n s c mua c a ng n i t ng ngo i t . Vì th có th xem t giá th c là thư c o s c c nh tranh trong so v i m u d ch qu c t c a m t qu c gia so v i m t qu c gia khác. 3
T giá th c a phương hay t giá th c hi u l c (REER): T giá th c song phương ch cho chúng ta bi t ư c s lên giá hay xu ng giá c a n g n i t so v i m t ng ngo i t . Ngày nay, quan h thương m i là a phương, m t nư c có quan h buôn bán v i r t nhi u nư c trên th gi i. V n ưc t ra là t i m t th i i m nh t nh làm sao có th bi t ư c ng n i t lên giá hay gi m giá so v i các ng ti n c a các có th bi t ư c qu c gia khác có quan h m u d ch, hay nói cách khác là làm sao tương quan s c mua hàng hóa c a làm cơ s ng n i t v i các ng ngo i t ánh i v i cán cân thương m i c a qu c gia? giá tác ng c a t giá có cái nhìn toàn di n hơn v v th c nh tranh c a hàng hóa trong nư c v i các i tác thương m i khác ngư i ta dùng t giá th c a phương (t giá trung bình). T giá th c a phương là m t c nh tranh v giá c c a qu c gia và là cơ s ch s ph n ánh m c ánh giá ng t ư c m c tiêu thích n it b nh giá cao hay th p. Ch s này r t h u ích cho vi c h p trong cơ ch t giá h n h p gi a linh ho t và c nh. Vì v y, nó ư c nhìn nh n như là d li u cơ b n cho quá trình th c thi chính sách. T giá th c a phương ư c tính toán nh ra giá tr th c c a ng n i t so v i các ngo i t (r ngo i t ). B ng cách i u ch nh t giá theo chênh l ch l m phát qu c n i so v i l m phát các i tác tác thương m i, ta s có t giá th c song phương v i t ng ng ngo i t . Sau ó xác nh hư ng i v i t giá th c thông qua t tr ng thương m i nh quy n s (m c c a t ng i tác v i qu c gia có ng ti n tính REER). Khi REER l n hơn 100, nh th p, ngư c l i REER nh hơn 100 ng n i t b b nh giá cao, REER b ng 100 ng n i t có ngang giá s c mua so v i “r ti n t ” 1.1.2. Các ki u thương m i ư c ng d ng phân tích: 1.1.2.1. Thương m i song phương: là ho t ng trao i mua bán hàng hóa, d ch v gi a hai bên (phía), hai qu c gia trên cơ s t nguy n th a thu n song phương. 1.1.2.2. Thương m i a phương: Là ho t ng trao i, mua bán hàng hóa, d ch v i mua bán a phương ph i tuân th nhi u bên (phía), nhi u qu c gia. Vi c trao nh ng th a thu n chung c a t ch c (hi p h i) a phương ó. H th ng thương m i a 4
phương trư c h t ư c quy ư c chung. i l p v i các m i quan h thương i u này m i song phương, trong ó ch có hai nư c t tho thu n nh ng quy t c i u ch nh thương m i gi a hai nư c ó v i nhau. Trong WTO, t " a phương" có ý nghĩa phân nh rõ r t hơn. H th ng thương m i a phương dùng ch h th ng thương m i do WTO i u ch nh. Do không ph i toàn b các nư c trên th gi i u là thành viên WTO nên " a phương" s ch ph m vi h p hơn "toàn c u". M t khác, " a phương" cũng không ng nghĩa v i nh ng tho thu n c a t ng nhóm nư c t i m t khu v c nh t nh trên th gi i, ví d như EU, ASEAN, NAFTA, v.v... Như v y, " a phương" là khái ni m ng gi a "toàn c u" và "khu v c". C n lưu ý r ng trong quan h qu c t nói chung, " a phương" có th ch b t kỳ m i quan h nào có hơn hai nư c tr lên tham gia. 1.1.3. Lý thuy t v các nhân t tác ng lên cán cân thương m i: 1.1.3.1. Hi u ng c a phá giá lên cán cân thương m i: Phá giá ti n t là làm gi m ng n i t so v i các ngo i t khác. Phá giá s làm tăng t giá danh nghĩa kéo giá tr theo t giá th c tăng s kích thích xu t kh u và h n ch nh p kh u, c i thi n cán cân thương m i. Khi t giá tăng (phá giá), giá xu t kh u r i khi tính b ng ngo i t , giá ng n i t tăng ư c g i là hi u ng giá c . Khi t giá gi m làm nh p kh u tính theo giá hàng xu t kh u r hơn ã làm tăng kh i lư ng xu t kh u trong khi h n ch kh i lư ng nh p kh u. Hi n tư ng này g i là hi u ng kh i lư ng. Cán cân thương m i x u i hay ư c c i thi n tùy thu c vào hi u ng giá c và hi u ng s lư ng cái nào tr i hơn. Trong ng n h n, khi t giá tăng trong lúc giá c và ti n lương trong nư c tương i c ng nh c s làm giá hàng hóa xu t kh u r hơn, nh p kh u tr nên t hơn: các ng xu t kh u ã ư c ký k t v i t giá cũ, các doanh nghi p trong nư c chưa hp s n sàng ti n hành s n xu t nhi u hơn trư c nh m áp ng huy ng ngu n l c nhu c u xu t kh u tăng lên, cũng như nhu c u trong nư c tăng lên. Ngoài ra, trong ng n h n, c u hàng nh p kh u không nhanh chóng gi m còn do tâm lý ngư i tiêu dùng. 5
Khi phá giá, giá hàng nh p kh u tăng lên, tuy nhiên, ngư i tiêu dùng có th lo ng i v ch t lư ng hàng n i hay trong nư c chưa có hàng thay th x ng áng hàng nh p làm cho c u hàng nh p kh u chưa th gi m ngay. Thâm h t (-) Th ng dư (+) Cán cân vãng lai Th i gian Do ó, s lư ng hàng xu t kh u trong ng n h n không tăng lên nhanh chóng và s lư ng hàng nh p cũng không gi m m nh. Vì v y, trong ng n h n hi u ng giá c có tính tr i hơn hi u ng s lư ng làm cho cán cân thương m i x u i. Trong dài h n, giá a gi m ã kích thích s n xu t trong nư c và ngư i tiêu dùng trong nư c hàng n i cũng th i gian ti p c n và so sánh ch t lư ng hàng trong nư c v i hàng nh p. M t tăng kh i khác, trong dài h n, doanh nghi p có th i gian t p h p các ngu n l c lư ng s n xu t. Lúc này s n lư ng b t u co giãn, hi u ng s lư ng có tính tr i hơn hi u ng giá c làm cán cân thương m i ư c c i thi n. ư ng cong J là m t ư ng mô t hi n tư ng cán cân vãng lai b x u i trong ư ng bi u di n hi n tư ng này gi ng hình ng n h n và ch c i thi n trong dài h n. ch J. Theo k t qu nghiên c u c a Krugman (1991), ngư i ã tìm ra hi u ng ư ng cong J khi phân tích cu c phá giá ô la M trong th i gian 1985 – 1987, thì ban u cán cân vãng lai x u i, sau ó kho ng hai năm cán cân vãng lai ã ư c c i thi n. 6
Hình 1.1: Hi u ng ư ng cong J Cán cân vãng lai Th ng dư (+) Th i gian Thâm h t (-) Nguyên nhân xu t hi n ư ng cong J là do trong ng n h n hi u ng giá c có tính tr i hơn hi u ng s lư ng nên làm x u i cán cân thương m i, ngư c l i trong dài h n, hi u ng s lư ng có tính tr i hơn hi u ng giá c làm cán cân thương m i ư c nh hư ng ng lên cán cân thương m i c i thi n. M t s nhân t n th i gian tác trong lý thuy t hi u ng ư ng cong J: tài nghiên c u th c ti n ã ch ng minh ư c s t n t i Tuy nhiên, có nhi u c a ư ng cong J khi ti n hành phá giá ng n i t như Grassman (1973), Razin (1981), Dr. Alireza Rahimiboroujerdi (2004). Bên c nh ó v n có m t s nghiên c u ch ng minh ư c không có s hi n di n c a ư ng cong J trong nghiên c u c a h như: Ahmad and Yang (2004), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008). Thêm m t phát hi n th ba theo nghiên c u c a Deepak Garg and Sandeep Ramesh (2005) ch ng minh ư c s t n t i c a ư ng cong M, l p lu n trên cơ s (khi t giá tăng, ngay t c thì lư ng nh p kh u s gi m và xu t kh u s không gi m d n n s th ng dư t c thì cán cân thương m i do nh p kh u gi m, giai o n ti p theo là hi u 7
ng giá c t vi c phá giá làm cho cán cân thương m i b thâm h t, giai o n k ti p là nh hư ng c a hi u ng kh i lư ng (gia tăng xu t kh u) làm cán cân thương m i th ng dư , i u ti t c a th trư ng và ho t n th i i m ti p theo n a là giai o n t ng thương m i s tr l i bình thư ng d n n xét trong dài h n thì hi u ng ư ng cong J là không t n t i. ư ng cong M Hình 1.2: n trong nghiên c u c a Deepak Garg and Sandeep Ramesh (2005) M t s nhân t nh hư ng n th i gian tác ng lên cán cân thương m i trong lý thuy t hi u ng ư ng cong J là: Năng l c s n xu t hàng hóa thay th nh p kh u: i v i các n n kinh t ang phát tri n (Vi t Nam thu c nhóm nư c này), có m t s hàng hóa các n n kinh t này không th s n xu t ư c hay có s n xu t ư c i n a thì ch t lư ng không t t b ng ho c giá c có th cao hơn. Vì v y, m c dù giá nh p kh u có t hơn, ngư i tiêu dùng cũng không th l a ch n hàng trong nư c. i u này làm kéo dài th i gian c a hi u ng giá c . 8
T tr ng hàng hóa tiêu chu n xu t kh u: i v i các nư c phát tri n t l chu n tham gia thương m i qu c t cao nên hi u ng giá c có th i gian hàng hóa ng lên cán cân thương m i thư ng là th p. Ngư c l i, các nư c ang phát tri n t tác tr ng lo i hàng hóa này nh , cho nên m t s phá giá ti n t làm cho kh i lư ng xu t kh u tăng ch m hơn. i u này làm cho hi u ng kh i lư ng ít có tác ng n cán cân thương m i hơn các nư c ang phát tri n. Vì v y, tác ng c i thi n cán cân thương các nư c phát tri n thư ng m nh hơn các nư c ang phát tri n. m i c a phá giá T tr ng hàng nh p kh u trong giá thành hàng s n xu t trong nư c: N u t tr ng này cao, giá thành s n xu t c a hàng hóa trong nư c s tăng lên khi hàng nh p kh u tăng giá. i u này làm tri t tiêu l i th giá r c a hàng xu t kh u khi phá giá. Cho nên, phá giá ti n t chưa h n ã làm tăng kh i lư ng hàng xu t kh u. Mc linh ho t c a ti n lương: ng thái phá giá ti n t thư ng làm ch s giá hàng tiêu dùng tăng lên. N u ti n lương linh ho t, nó s tăng theo ch s giá. iu này làm tăng chi phí s n xu t, t ó làm cho giá hàng trong nư c gi m b t l i th có ư c t phá giá ti n t . Tâm lý ngư i tiêu dùng và thương hi u qu c gia c a hàng hóa trong nư c: N u ngư i tiêu dùng trong nư c có tâm lý sùng hàng ngo i, thì m t s t lên c a hàng i c a hàng trong nư c có tác nh p và s r ng n hành vi tiêu dùng c a h , h s t hơn. Ti p theo, m c gia tăng s lư ng ti p t c s d ng hàng nh p m c dù giá có hàng xu t kh u ph thu c vào s tin tư ng và ưa chu ng hàng hóa xu t kh u c a ngư i tiêu dùng nư c ngoài. 1.1.3.2. Chi phí thương m i: theo nghiên c u th c ti n c a Baldwin and Krugman(1989), Nunn (2007), Levchenko (2007), Antoine Berthou (2008) và m t s ng c a chi phí thương m i lên ho t chuyên gia khác v s tác ng xu t kh u ng ng lên cán cân thương m i c a qu c gia v i m t th i gián ti p tác tr n h t nh. Nghiên c u nói r ng co giãn c a xu t kh u theo t giá s gi m khi: 9
(i) ch t lư ng kém v th ch (cơ ch qu n lý) c a các qu c gia n làm phát sinh chi phí chìm (quan liêu, tham nhũng, chính sách không n nh, quy n l i dân ch , pháp u tư, hàng rào thu quan). S không n lu t và tr t t , chính sách nh càng cao s làm tăng nh ng kho ng chi phí chìm r t l n (ii) kho ng cách xa hơn v m t a lý c các nư c nh p kh u và xu t kh u(ch y u là th (iii) hi u qu c a h i quan là th p t c khai báo h i quan) 1.1.3.3. Cơ ch i u hành t giá và chính sách b o h c a Chính ph : Trong các cu c nghiên c u th c nghi m g n ây c a các chuyên gia trên th gi i thì h u h t ã tìm ra ư c t m quan tr ng cũng như vay trò c a t giá i v i hàng hóa xu t nh u nói riêng và cán cân thương m i nói chung. Các nhà ho ch nh kinh t ngoài vi c dùng công c t giá cân i các m c tiêu qu c gia còn có th dùng nó làm công c h ng xu t kh u c a hàng hóa trong nư c nh m gia tăng th ng dư cán cân tr cho ho t thương m i. Vi c t o l i th c nh tranh cho hàng hóa xu t kh u trong nư c ã ư c r t nhi u nư c trên th gi i áp d ng như Trung Qu c, Thái Lan, Hàn Qu c,… và ang tr thành xu hư ng (cũng có th là l m d ng) toàn c u trong giai o n hi n nay và các chuyên gia trên th gi i c nh báo r ng có th nó s gây ra m t hình th c chi n tranh m i trong l ch s ó là “chi n tranh t giá”. Vi n c nh này s d n n nhi u h u qu r t khác nhau, có th làm gi m uy tín c a m t qu c gia trên th gi i, m t cơ ch phòng th thương m i (tr ng ph t thương m i) s ư c hình thành cho m i qu c gia, làm m t ng và lành m nh trong thương m i qu c t , t hơn h t là th gi i s d n tính bình i di n v i các cu c kh ng ho ng tài chính trên th gi i. Trong m t xu th thương m i toàn c u thì chính sách b o h thương m i không ph i là m t l a ch n t i ưu cho m t qu c gia, c n ph i gi m b t và g b trong th i gian t i. M t chính sách b o h thương m i c a qu c gia này thì s ư c xem là rào c n thương m i i v i qu c gia khác và ch c ch n h s ph n ng l i b ng cách này hay cách khác. Chính sách b o h có th là ưu ãi thu xu t kh u, tăng thu nh p kh u, 10
tr c p xu t kh u, các chính sách ưu ãi nói chung cho các công ty xu t kh u n i a,… s làm tăng l i th c nh tranh c a hàng hóa xu t kh u trong nư c so v i các nư c khác nhưng v lâu dài thì ây không ph i là l a ch n t i ưu mà c n có nh ng chính sách khôn ngoan hơn thay th . 1.1.3.4. H s co giãn xu t nh p kh u và i u ki n Marshall – Lerner: Phương pháp h s co giãn do 2 tác gi Alfred Marshall và Abba Lerner áp d ng l n u và ư c Joan Robinson (1973), Fritz Machlup (1955) m r ng. Phương pháp này d a trên m t s gi thi t: Cung và c u hàng hóa có h s co giãn hoàn h o, nghĩa là ng v i m i nh thì nhu c u hàng hóa xu t nh p kh u luôn luôn ư c th a mãn. N i m c giá nh t dung c a phương pháp này ch y u phân tích nh ng tác ng c a phá giá lên cán cân vãng lai. H s co giãn xu t kh u: th hi n ph n trăm thay i c a xu t kh u khi t giá thay i 1% dX/X ηx = dE/E H s co giãn nh p kh u: th hi n ph n trăm thay i c a xu t kh u khi t giá thay i 1% dM/M ηm = dE/E i u ki n Marshall-Lerner phát bi u r ng, cho vi c phá giá ti n t có tác ng tích c c t i cán cân thanh toán, thì giá tr tuy t i c a t ng hai co giãn theo co giãn theo giá c c a nh p kh u ph i l n hơn 1, (ηx + giá c c a xu t kh u và ηm>1). i u ki n này t theo tên c a hai h c gi kinh t ã phát hi n ra nó, ó là Alfred Marshall và Abba Lerner. 11
co giãn như Yue and Hua (2002), Mts nghiên c u th c nghi m v Bénassy – Quéré and Lahrèche – Révil (2003), Lau et al (2004), Marquez and n ba năm) Schindler (2006), Shu and Yip (2006) cho th y r ng trong dài h n (t hai t ng h s co giãn xu t kh u và nh p kh u l n hơn 1, t c phá giá có tác ng n xu t nh p kh u. Theo kh o sát th c nghi m c a Goldstein và Kahn (1985) thì t ng h s co giãn trong dài h n (dài hơn hai năm) luôn l n hơn 1, trong khi trong ng n h n (dư i 6 tháng) nó có xu hư ng ti n g n n 1. Nhìn chung, a s các nhà nghiên c u u cho r ng h s co giãn xu t kh u và h s co giãn nh p kh u trong ng n h n nh hơn trong ư c duy trì trong dài h n. Có dài h n. Vì v y, i u ki n Marshall-Lerner ch có th quan i m cho r ng các nư c ang phát tri n thư ng ph thu c nhi u vào hàng nh p kh u nên co giãn giá c a c u hàng nh p kh u là nh (t c tr giá nh p kh u s không gi m bao nhiêu khi phá giá n i t ). Các nư c phát tri n có th trư ng xu t kh u tương co giãn c u hàng xu t kh u có th l n hơn (t c giá tr i có tính c nh tranh nên xu t kh u tăng m nh khi phá giá n i t ). các nư c phát i u này hàm ý r ng phá giá ng c i thi n cán cân thương m i m nh hơn so v i các nư c ang phát tri n s có tác tri n hay nói cách khác, vi c phá giá là m t gi i pháp có th c i thi n thâm h t thương qu c gia này nhưng có th s không có tác qu c gia khác. Nó cũng mi ng khuy n cáo các qu c gia ang phát tri n nên th n tr ng khi s d ng bi n pháp phá giá m nh ng n i t c a mình nh m kích thích xu t kh u. 1.2. Các nghiên c u th c nghi m v t giá và cán cân thương m i trên th gi i: ã có r t nhi u tranh lu n lý thuy t l n nghiên c u th c ti n v m i quan h gi a t giá và cán cân thương m i trên th gi i. T vi c nghiên c u c l p m i tương quan gi a t giá và cán cân thương m i n các nghiên c u t ng h p thêm các y u t ng th i khác lên cán cân thương m i. K t qu ch ng minh th c ti n trên tác ng t ng qu c gia, t ng khung th i gian và trên t ng qu c gia l i ưa ra r t nhi u k t qu khác nhau. Phương pháp, cách ti p c n a d ng c a các nhà kinh t h c ã giúp cho chúng ta có m t cái nhìn toàn di n, a chi u v m i quan h này. 12
Các nhà kinh t h c d n d n chuy n hóa các cơ s lý thuy t thành nghiên c u ng d ng cho th c ti n, tìm nguyên nhân và gi i pháp nh m c i thi n cán cân thương m i cho t ng qu c gia v i c thù riêng c a t ng qu c gia ó. Các k t qu nghiên c u th c nghi m c a các tác gi như Viaence and de Vries (1992), Franke (1991), Sercu and Vanhulle (1992), Hook and Boon (2000), Vergil (2002), Das (2003), Berdin et al. (2003), Baak (2004), Arize et al. (2005), Hwang and Lee (2005), Lee and Saucier (2005), Alicia García - Herrero and Tuuli Koivu (2007), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008) Alicia García - Herrero and Tuuli Koivu (2007), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008) v n t p trung tr l i m t câu h i i cán cân thương m i như th nào? K t qu là: s bi n ng c a t giá s làm thay ưa là m t khuynh hư ng t không tác ng n có tác ng ng bi n n ho t ng xu t kh u; nghĩa là tăng t giá s làm c i thi n ư c cán cân thương m i hay nói cách ng n i t có khuynh hư ng có l i cho xu t kh u. khác là làm gi m giá tr Như v y, m i i u ki n c th c a t ng qu c gia thì s cho ra nh ng k t qu nghiên c u th c nghi m khác nhau và nguyên nhân cũng khác nhau. Nhưng có m t i m chung nh t là vi c tăng t giá hay nói cách khác là làm gi m giá tr n g n i t ít nhi u có nh hư ng tích c c lên ho t ng xu t kh u c a qu c gia ó. Còn vi c cán cân thương m i có ư c c i thi n hay không thì còn ph i xét n m t s y u t tác ng như co giãn c a xu t kh u – nh p kh u theo t giá, cơ ch i u hành t giá, chính sách b o h thương m i, chi phí thương m i, cơ c u xu t nh p kh u và m t s y u t khác và có m t xu hư ng là các qu c gia trên th gi i ang có khuynh hư ng nh giá th p ng n i t t o l i th c nh tranh cho hàng xu t kh u. 1.3. C nh báo nguy cơ v m t kh năng chi n tranh t giá toàn c u tr ũa thương m i: G n ây chúng ta ã th y r ng có r t nhi u tranh cãi trên th gi i phê phán v chính sách nh giá th p ng n i t c a m t s qu c gia trên th gi i t o l i th c nh tranh cho hàng xu t kh u, i m nh n là Trung Qu c, Hàn Qu c, Nh t B n, 13
nh hư ng ch c ch n s không ch u ng i yên Brasil,… các qu c gia b ch u p h n thi t thòi v mình và ch c ch n h s có nh ng bi n pháp ph n ng l i là i u t t y u, ng b n t n u i u ki n vĩ mô cho phép ho c s xây d ng nên các có th h phá giá b c tư ng phòng th như tr ng ph t thương m i, rào c n thu quan, chính sách h tr hàng xu t kh u trong nư c, ho c t o ra các áp l c v ngo i giao b t bu c các nư c nh giá l i. N u các nư c trên th gi i c m nh ai n y nh giá th p ng b n t ph i làm theo cách riêng c a mình mà không có m t th a thu n chung thì nguy cơ v m t cu c chi n tranh t giá hoàn toàn có th x y ra trên th gi i. K t lu n chương 1: Trong ph n trình bày c a chương ã nêu lên nh ng quan i m v lý thuy t cũng như nh ng nghiên c u th c nghi m c a nhi u tác gi trên th gi i m i quan h gi a t giá và cán cân thương m i. Các k t qu th c nghi m ã nêu lên ư c r ng s tác ng c a t giá lên cán cân thương m i là r t khác nhau cho m i qu c gia, th m chí i v i m t qu c gia n u ch n khung th i gian ki m ch ng khác nhau cũng có nh ng k t qu khác nhau vì t giá và cán cân thương m i còn ph i ch u s chi ph i c a nh ng nhân t khác như: GDP, FDI, Thu b o h , cơ ch i u hành, chi phí thương m i, chi phí nhân công, t p quán thương m i qu c t , co giãn c a xu t kh u nh p kh u i v i t giá c a t ng qu c gia, n qu c gia,… Trong chương ti p theo chúng ta s phân tích m i quan h tác ng gi a t giá lên cán cân thương m i như th nào Vi t Nam? 14
CHƯƠNG 2: NGHIÊN C U VÀ ÁNH GIÁ TÁC NG C A T GIÁ LÊN CÁN CÂN THƯƠNG M I T I VI T NAM Trong ph n trình bày này v i ki n th c phân tích k thu t ng d ng còn h n ch , Tôi xin ch y mô hình h i quy cơ b n trên ph n m m EVIEW phân tích. R t mong nh n ư c s c m thông c a Th y cô và nh ng c gi xem ư c ph n trình bày này. 2.1. Các bư c tính t giá th c song phương và t giá th c a phương (REER) Ch n năm cơ s : năm cơ s là năm ư c s d ng làm năm g c cho vi c tính toán t giá th c a phương. Vi c l a ch n năm cơ s này r t quan tr ng vì tương ng v i m c th i gian khác nhau s cho ra k t qu tính t giá th c a phương khác nhau. Năm cơ s t t nh t là không quá xa vì n u th i gian phân tích quá xa s không sát v i th c t . Theo quan i m c a chúng tôi có 3 m c th i gian có th l a ch n làm năm cơ s là: 1992, 2000, 2001. M i năm s có t ng c i m khác nhau. Năm 1992 là năm kinh t Vi t Nam th c hi n chương trình “ i m i” , xóa b cơ ch k ho ch hóa và cho phép t do giá c nhi u m t hàng ã làm cho t giá trong năm này g n như t ư c tr ng thái cân b ng th c, các ch tiêu v vĩ mô tương nh. Năm 2000, in 2001 là hai năm khá lý tư ng cho vi c ch n làm năm g c vì các năm 2000, 2001 có t nh ch s giá tiêu dùng các năm này cũng l thâm h t cán m u d ch là r t th p và n ư c ánh giá là n nh. Chúng ta s s d ng m c th i gian là năm 2000 d c ó cơ nh kh năng c nh tranh c a hàng hóa Vi t Nam hơn và v i quy mô m u s nh n cũng tương i v a và phù h p. C h n r ti n t c trưng: ng ti n ư c ưa vào “r ti n” tham gia tính t giá th c a phương s căn c và ưu tiên theo m t s tiêu chí là nh ng i tác thương m i truy n th ng v i Vi t Nam có t tr ng thương m i l n, các i tác có s c nh i tác ti m năng tranh trong xu t kh u v i Vi t Nam, các ng ti n m nh, i di n các trong th i gian t i. 15
ô la M (USD) là ng ti n u tiên có m t trong r ti n vì ây là ng ti n m nh nh t và có nh hư ng nh t th gi i hi n nay. ng EURO (EUR) ti p theo s tham gia r ti n vì nó là m t trong nh ng ng ng EURO có giao thương r t l n v i Vi t ti n m nh nh t th gi i, khu v c s d ng Nam, chúng ta s ch n hai qu c gia Châu Âu làm i d i n là c và Pháp ng Yen Nh t (JPY) cũng là m t l a ch n h p lý, do ây là ng ti n có n n ng th i cũng là i tác thương m i l n c a Vi t kinh t ng th 2 trên th gi i, Nam ng nhân dân t c a Trung Qu c (CND) không th thi u trong “r ti n” , vì ây là Qu c gia ông dân nh t th gi i, ư c d oán là s thay th v trí th 2 c a Nh t B n trong th i gian t i, ng th i Trung Qu c là i th c nh tranh tr c ti p, trao i thương m i song phương gi a Trung Qu c và Vi t Nam luôn có t tr ng r t l n và Vi t Nam luôn ch u c nh nh p siêu v i Trung Qu c. ng ti n c a các nư c ASEAN như Thái Lan (THB), Singapore(SGD) Các ư c ch n vì ây là nh ng i th c nh tranh c a Vi t Nam trong giao thương qu c t . ng ti n c a hai qu c gia ài Loan (TWD), Hàn Qu c (KRW) i di n cho các qu c gia phát tri n Châu Á ư c l a ch n do kim ng ch xu t nh p kh u v i Vi t Nam tương il n ôla Úc (AUD) ư c ưa vào r ti n do AUD là ng ng ti n có th chuy n i ư c và cũng là m t trong nh ng ng ti n m nh, kim ng ch xu t nh p kh u gi a Vi t Nam và Úc trong nh ng năm g n ây ã tăng lên r t cao Thu th p d li u: T giá danh nghĩa: t giá gi a Vi t Nam - ng và các ng ti n trong r ti n vào cu i kỳ. Hai nư c Châu Âu ( c, Pháp) s ch n t giá ng Vi t Nam so v i ng EURO. Ch s l m phát: l y ch s giá tiêu dùng(CPI) c a kỳ này so v i kỳ trư c - 16
Kim ng ch xu t nh p kh u: l y theo t ng th i kỳ (cu i quý) giá tr xu t nh p - i tác thương m i. Giá tr xu t nh p kh u ư c kh u c a Vi t Nam v i các i thành ơn v là tri u USD th ng nh t cho các quy i tác giao d ch v i Vi t Nam Tính t giá th c song phương và t giá th c a phương T tr ng thương m i (Wi): - u tiên, c ng t t c các giá tr xu t nh p kh u t ng th i kỳ. L y giá tr xu t nh p kh u c a c a Vi t Nam và các i tác t ng i tác chia cho t ng giá tr kim ng ch xu t nh p kh u c a t t c các i tác ta ư c t tr ng thương m i c a t ng i tác. T ng các t tr ng thương m i này b ng 1 i u ch nh ch s CPI c a t ng qu c gia v kỳ g c: ch n kỳ g c Quý 1 năm - 2000 thì ch s CPI kỳ g c là 100. CPI i u ch nh th i i m t ư c tính theo công th c: CPIt CPIt0 = ---------- x 100 CPI0 V i: CPIt0 : là ch s CPI i u ch nh th i i m t CPIt : là ch s CPI th c t th i i m t CPI0 : là ch s CPI th c t th i kỳ g c (Quý 1 năm 2000) i u ch nh ch s t giá c a t ng qu c gia v kỳ g c: tương t như cách i u - ch nh ch s CPI, tính theo công th c sau: Et et 0 = x 100 E0 V i: et0 : là ch s t giá danh nghĩa i u ch nh th i i m t Et : là t giá danh nghĩa th i i m t E0 : là t giá danh nghĩa kỳ g c (Quý 1 năm 2000) 17
Tính t giá th c song phương c a Vi t Nam - ng v i t ng ng ti n trong “r ti n”, theo công th c sau: CPIft0 et0r = et0 100% CPIht0 V i: et0 : là ch s t giá danh nghĩa i u ch nh th i i m t CPIft0 : là ch s CPI i u ch nh nư c ngoài th i i m t CPIht0 : là ch s CPI i u ch nh trong nư c th i i m t et0r : là ch s t giá th c th i i m t Ch s t giá th c a phương ư c tính theo công th c sau: - CPIij n REER = ∑eij.wj. J=1 CPIi B ng 2.1: Tính t giá th c a phương t năm 2000 – 2009 (năm g c 2000) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Giá tr xu t kh u 1 Singapore 1,024.00 1,370.01 1,808.54 1,811.70 2,201.99 2,659.73 2,076.25 2 Thái Lan 335.40 518.10 863.00 930.20 1,033.90 1,348.90 1,266.00 3 ài Loan 749.00 905.86 936.15 978.70 1,139.40 1,401.39 1,120.64 4 Hàn Qu c 492.10 608.10 663.60 842.90 1,252.70 1,784.40 2,064.00 5 Nh t B n 2,909.00 3,502.36 4,411.19 5,240.09 6,069.80 8,537.94 6,291.81 6 Trung Qu c 1,748.00 2,735.50 2,961.01 3,242.79 3,356.70 4,535.67 4,909.03 7 c 855.00 1,066.19 1,086.70 1,445.29 1,855.10 2,073.42 1,885.41 8 Pháp 496.00 556.99 652.70 797.20 884.41 970.84 808.55 9 M 4,554.90 4,992.32 5,930.61 7,845.10 10,089.10 11,868.51 11,355.76 10 Úc 1,420.90 1,884.70 2,722.80 3,744.70 3,556.90 4,225.20 2,276.72 T ng 14,584.30 18,140.13 22,036.30 26,878.67 31,440.00 39,406.00 34,054.17 Giá tr nh p kh u 1 Singapore 2,878.00 3,618.46 4,482.92 6,273.90 7,608.60 9,422.53 4,248.36 2 Thái Lan 1,282.20 1,858.60 2,374.10 3,034.40 3,737.20 4,905.60 4,514.00 3 ài Loan 2,916.00 3,698.01 4,303.98 4,824.90 6,916.60 8,362.64 6,252.56 4 Hàn Qu c 2,625.40 3,359.40 3,594.10 3,908.40 5,334.00 7,066.30 6,976.36 5 Nh t B n 2,994.00 3,552.60 4,074.34 4,702.10 6,177.70 8,240.66 7,468.09 6 Trung Qu c 3,122.00 4,456.45 5,899.67 7,391.30 12,502.00 15,652.13 16,440.95 7 c 610.00 594.35 662.77 914.50 1,308.50 1,480.01 1,587.30 18
8 Pháp 492.00 616.97 447.90 421.43 1,164.30 829.45 864.40 9 M 1,324.40 1,127.40 863.38 987.00 1,699.70 2,635.29 3,009.39 10 Úc 278.00 458.80 498.50 1,099.70 1,059.40 1,360.50 1,050.03 T ng 18,522.00 23,341.05 27,201.66 33,557.63 47,508.00 59,955.10 52,411.43 T tr ng (Wi) 1 Singapore 0.118 0.120 0.128 0.134 0.124 0.122 0.073 2 Thái Lan 0.049 0.057 0.066 0.066 0.060 0.063 0.067 3 ài Loan 0.111 0.111 0.106 0.096 0.102 0.098 0.085 4 Hàn Qu c 0.094 0.096 0.086 0.079 0.083 0.089 0.105 5 Nh t B n 0.178 0.170 0.172 0.165 0.155 0.169 0.159 6 Trung Qu c 0.147 0.173 0.180 0.176 0.201 0.203 0.247 7 c 0.044 0.040 0.036 0.039 0.040 0.036 0.040 8 Pháp 0.030 0.028 0.022 0.020 0.026 0.018 0.019 9 M 0.178 0.148 0.138 0.146 0.149 0.146 0.166 10 Úc 0.051 0.056 0.065 0.080 0.058 0.056 0.038 T ng 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 Ch s giá tiêu dùng (CPI) 1 Singapore 100.50 101.70 100.50 101.00 102.10 106.50 108.95 2 Thái Lan 101.80 102.80 104.50 104.70 102.30 105.50 99.10 3 ài Loan 99.70 101.60 102.30 100.60 101.80 103.50 100.24 4 Hàn Qu c 103.50 103.60 102.80 102.20 102.50 104.67 102.80 5 Nh t B n 99.70 100.00 99.70 100.30 100.00 101.38 96.79 6 Trung Qu c 101.20 103.90 101.80 101.50 104.80 105.90 135.67 7 c 101.04 101.67 101.56 101.58 102.29 102.63 100.43 8 Pháp 102.11 102.13 101.74 101.68 101.49 102.81 99.84 9 M 102.30 102.70 103.40 103.20 102.80 103.84 95.82 10 Úc 103.10 102.40 102.40 103.20 102.90 104.35 101.82 11 Vi t Nam 103.10 107.80 108.30 107.50 108.30 122.97 106.88 i u ch nh CPI v năm g c 1 Singapore 101.10 102.82 103.33 104.37 106.56 113.48 123.63 2 Thái Lan 104.05 106.96 111.78 117.03 119.72 126.31 125.17 3 ài Loan 99.50 101.09 103.42 104.04 105.91 109.62 109.88 4 Hàn Qu c 110.76 114.75 117.96 120.56 123.57 129.34 132.96 5 Nh t B n 98.11 98.11 97.82 98.11 98.11 99.46 96.28 6 Trung Qu c 101.09 105.04 106.93 108.53 113.74 120.45 163.42 7 c 104.48 106.23 107.89 109.59 112.10 115.05 115.55 8 Pháp 105.77 108.02 109.90 111.75 113.41 116.60 116.41 9 M 106.85 109.73 113.46 117.09 120.37 124.99 119.77 10 Úc 112.46 115.15 117.92 121.69 125.22 130.67 133.05 11 Vi t Nam 106.69 115.01 124.56 133.90 145.02 178.33 190.60 T giá( ng/ ơn v ngo i t ) 1 Singapore 9,264.62 9,721.98 9,637.32 10,550.00 11,190.63 12,279.10 13,387.93 2 Thái Lan 402.80 412.52 396.00 460.00 567.32 519.35 572.51 3 ài Loan 474.06 493.92 484.10 511.91 500.89 539.80 554.33 19