I/ Gi i thi uớ ệ
Tr cướ th iờ kì đ iổ m i,ớ Vi tệ Nam đã áp d ngụ c chơ ế kế ho chạ hóa t p trung,ậ bao c p theoấ
mô hình c a Liênủ Xô và Đông Âu. Trong mô hình này, sở h uữ tư nhân bị coi nh ,ẹ n ngặ về
m cụ tiêu phát tri nể quan hệ s nả xu t,ấ xây d ngự n nề kinh tế h uầ như khép kín, không coi
tr ngọ đúng m cứ vai trò c aủ ngành d chị v ,ụ không chú tr ngọ phát tri nể quan hệ hang hóa – ti
n tề ệ vàcác y uế tố thị tr ngườ trong n nề kinh t .ế Tuy mô hình này không phù h pợ v iớ đi uề
ki nệ th cứ ti nễ
m iớ khi đã chuy nể sang ki nthi tế ế đ tấ n cướ trong th iờ bình, nh ngư duy trì quá
lâu, làm thui ch tộ các đ ngộ l cự tăng tr ng,ưở n nề kinh tế n c taướ r iơ vào kh ngủ ho ngả tr mầ
tr ng.ọ Th cự tế đó đòi h iỏ Đ ngả ta ph iả đ iổ m iớ tư duy, mà đi mể then
ch tố là tư duy về kinh t ế thị tr ng.ườ
Tr cướ
tình tr ngạ đó, Đ ngả ta đã có nh ngữ quy tế đ nhị sang su t,ố k pị th i.ờ Từ Đ iạ h iộ Đ ngả
VI (12/1986), n c taướ đã chuy n môể hình kinh tế từ n nề kinh tế t p trungậ quan liêu bao c pấ
sang n nề kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa. Đó là m tộ quá trình thể hi nsệ ự đổ
i m iớ về tư duy và ngày càng hoàn thi n cệ ả về lí lu n cũngậ như th cự ti n xâyễ d ngcự
hủ nghĩa xã h iộ chủ nghĩa ở n cướ ta.Đây cũng là m t quáộ trình về sự nh nậ
th cứ đúng h nơ các quy lu tậ
khách quan, chuy n t ể ừ m tộ n nề kinh tế mang n ngặ tính ch tấ hi nệ v tậ sang n nề kinh tế
hàng hoá v iớ nhi u thànhề ph n,ầ khôi ph cụ các thị tr ngườ để từ đó các quy lu tậ thị tr ngườ
phát huy
tác d ngụ đi uề ti tế hành vi các tác nhân trong n nề kinh tế thay cho ph ngươ pháp qu nả lí b ngằ
các công cụ kế ho chạ hoá tr cự ti pế mang tính pháp l nh,ệ xoá bỏ baoc pấ tràn lan c aủ nhà nư
cớ để các doanh nghi pệ tự ch ,ủ tự ch uị trong s n xu tả ấ kinh doanh.
Chuy nể sang n nề kinh tế thị tr ngườ là chuy nể sang n nề kinh tế năng đ ng,ộ có sự c chơ ế
đi uề
ch nhỉ linh ho tạ h n,ơ thúc đ yẩ phân ph i,ố sử d ngụ các ngu nồ l cự và các tác nhân c aủ n nề kin
h tế ho tạ đ ngộ hi u qu .ệ ả M tặ khác sự chuy nể từ mô hình kinh tế kế ho chạ hoá t pậ
trung sang
n nề kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa là v nấ đề còn m iớ trong l chị sử kinh tế
n c ta.ướ Do v y,ậ trong quá trình phát tri n thìể n nề kinh tế n c taướ còn t nồ t iạ
r tấ nhi uề h n ạ ch .ế Mu nố n nề kinh tế phát tri nể theo m cụ tiêu đã đề ra thì c nầ
ph iả n mắ b tắ rõ các v nấ đề cơ
b nả c aủ n nề kinh tế thị tr ngườ cũng như th cự tr ngạ n nề kinh tế Vi tệ Nam hi nệ nay. Chính
vì v y,ậ vi cệ nghiên c u,ứ bổ sung và hoàn thi nệ nh ngữ quan đi m,ể bi nệ pháp để n nề kinh tế
n cướ ta phát tri nể theo
đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa và giữ v ngữ đ nhị h ngướ đó là công vi cệ vô
cùng thi tế th cự và c nầ thi t,ế có ý nghĩa to l nớ đ iố v iớ m iỗ nhà nghiên c uứ và phân tích
kinh t .ế
Đây là m tộ đ tàiề r tấ r ngộ mang tính khái quát cao,m cặ dù r tấ cố g ng,ắ song bài vi tế c aủ
nhóm chúng tôi sẽ không tránh kh iỏ nh ngữ h n ch ,ạ ế thi u sótế về n iộ dung cũng như hình
th c.ứ Kính mong các th yầ cô xem xét và góp ý để bài vi tế c aủ nhóm chúng tôi đ c ượ hoàn
thi nệ h n.ơ
II/ Kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa là gì?ế ị ườ ị ướ ộ ủ
1.1 Khái ni mệ kinh tế thị tr ng:ườ
Kinh tế hàng hóa là m tộ ki uể tổ ch cứ kinh tế mà trong đó s nả ph mẩ s nả xu tấ ra là để
trao đ i,ổ mua bán trên thị tr ng.ườ
Kinh tế thị tr ngườ là mô hình kinh tế mà đóở các quan hệ kinh t đ uế ề đ cượ th cự hi nệ
trên thị tr ng,ườ thông qua quá trình trao đ i,ổ mua bán. kinh tế thị tr ngườ là giai đo nạ phát
tri n trìnhể ở độ cao c a kinhủ tế hàng hóa d aự trên cơ sở phát tri n c aể ủ l cự l ngượ s nả xu tấ
Do đó, quan hệ hàng hóa ti nề
tệ phát tri nể đ nế trình độ nh tấ đ nhị sẽ trở đ tạ đ nế n nề kinh t ế thị tr ng.ườ
1.2 Kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa là gì:
Đã có nhi uề ý ki n,ế quan đi mể khác nhau xung quanh vi cệ đ aư ra m tộ khái ni mệ về
kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa, nh ngư nói chung đ uề t p trungậ làm n iổ
b tậ m tộ s ýố sau:
Đó là n nề kinh tế hàng hoá v nậ hành theo cơ ch thế ị tr ngườ d iướ sự qu nả lý c aủ nhà
n c theoướ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa.
Kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa là vi cệ sử d ngụ công nghệ kinh tế thị
tr ngườ để th cự hi nệ m cụ tiêu c aủ chủ nghĩa xã h i.ộ Là quá trình gi iả quy tế đ ngồ th iờ hai
nhi mệ v :ụ v aừ phát tri nể kinh tế thị tr ng,ườ v aừ ph iả th cự hi n cácệ m cụ tiêu c a CNXH.ủ
Phát tri nể n nề kinh tế thị tr ngườ đ nhị h ngướ xã h iộ chủ nghĩa nh mằ m cụ đích phát tri nể
l cự l ngượ s nả xu t,ấ phát tri nể kinh tế để xây d ngự cơ sở v tậ ch tấ kỹ thu tậ c aủ chủ nghĩa
xã h i,ộ nâng cao đ iờ s ngố nhân dân
III/ S khác bi t gi a kinh t th tr ng T B n Ch Nghĩa và Xã H i Ch Nghĩaự ệ ữ ế ị ườ ư ả ủ ộ ủ
Kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN có nh ng đi m gi ng và khác so v i kinh t thế ị ườ ị ướ ữ ể ố ớ ế ị
tr ng TBCNườ
S gi ng nhau bi u hi n chõ, xu t phát t tính khách quan c a nó. C hai ki u kinhự ố ể ệ ở ấ ừ ủ ả ể
t th tr ng đ u ch u s tác đ ng c a c ch th tr ng v i h th ng các quy lu t: quyế ị ườ ề ị ự ộ ủ ơ ế ị ườ ớ ệ ố ậ
lu t giá tr , quy lu t cung c u, quy lu t c nh tranh, quy lu t l u thong ti n t ,.. Đ ng th i,ậ ị ậ ầ ậ ạ ậ ư ề ệ ồ ờ
c n n kinh t th tr ng các n c TBCN và n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCNả ề ế ị ườ ở ướ ề ế ị ườ ị ướ
đ u là các n n kinh t h n h p, t c là n n kinh t th tr ng có s đi u ti t(qu n lí) c aề ề ế ỗ ợ ứ ề ế ị ườ ự ề ế ả ủ
nhà n c. Tuy nhiên, s can thi p c a nhà n c các n n kinh t là khác nhau. Không cóướ ự ệ ủ ướ ở ề ế
n n kinh t th tr ng thu n túy (hoàn h o) ch v n hành theo c ch th tr ng.ề ế ị ườ ầ ả ỉ ậ ơ ế ị ườ
S khác nhau gi a n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN và n n kinh t th tr ngự ữ ề ế ị ườ ị ướ ề ế ị ườ
TBCN m c tiêu, ph ng th c, m c đ can thi p c a nhà n c và s can thi p này là doở ụ ươ ứ ứ ộ ệ ủ ướ ự ệ
b n ch t c a nhà n c quy t đ nh. Đ c th hi n qua nh ng đi m sau:ả ấ ủ ướ ế ị ượ ể ệ ữ ể
-V ch đ s h u: c ch th tr ng trong n n kiinh t TBCN luôn ho t đ ngề ế ộ ở ữ ơ ế ị ườ ề ế ạ ộ
trên n n t ng c a ch đ s h u v t li u s n xu t, trong đó các công ty t b nề ả ủ ế ộ ở ữ ề ư ệ ả ấ ư ả
đ c quy n gi vai trò chi ph i s phát tri n c a toàn b n n kinh t . Còn c ch thộ ề ữ ố ự ể ủ ộ ề ế ơ ế ị
tr ng n n kinh t đ nh h ng XHCN l i ho t đ ng trong môi tr ng c a s đaườ ề ế ị ướ ạ ạ ộ ườ ủ ự
d ng các quan h s h u. Trong đó, ch đ công h u gi vai trò n n t ng c a n nạ ệ ở ữ ế ộ ữ ữ ề ả ủ ề
kinh t qu c dân, v i vai trò ch đ o c a kinh t nhà n cế ố ớ ủ ạ ủ ế ướ
Tính đ nh h ng XHCN đòi h i trong khi phát tri n n n kinh t hàng hóa nhi uị ướ ỏ ể ề ế ề
thành ph n cũng c và phát tri n kinh t nhà n c và kinh t t p th tr thành n n t ng c aầ ố ể ế ướ ế ậ ể ở ề ả ủ
n n kinh t có kh năng đi u ti t. Kinh t nhà n c ph i đ c c ng c và phát tri n cácề ế ả ề ế ế ướ ả ượ ủ ố ể ở
v trí then ch t c a kinh t , lĩnh v c an ninh qu c phòng…mà các thành ph n kinh t khácị ố ủ ế ở ự ố ầ ế
không có đi u ki n th c hi n.ề ệ ự ệ
-V tính ch t giai c p c a nhà n c và qu n lí: trong n n kinh t th tr ngề ấ ấ ủ ướ ả ề ế ị ườ
TBCN, s qu n lí c a nhà n c luôn mang tính ch t t s n và trong khuôn kh c aự ả ủ ướ ấ ư ả ổ ủ
ch đ c a ch đ t s n v i m c đích nh m đ m b o môi tr ng kinh t - xã h iế ộ ủ ế ộ ư ả ớ ụ ằ ả ả ườ ế ộ
thu n l i cho s th ng tr c a giai c p t s n, cho s b n v ng c a ch đ bóc l tậ ợ ự ố ị ủ ấ ư ả ự ề ữ ủ ế ộ ộ
TBCN. Còn trong n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN thì s can thi p c a nhàề ế ị ườ ị ướ ự ệ ủ
n c XHCN vào n n kinh t l i nh m b o v quy n l i chính đáng c a toàn thướ ề ế ạ ằ ả ệ ề ợ ủ ể
nhân dân lao đ ng, th c hi n m c tiêu dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dânộ ự ệ ụ ướ ạ ộ ằ
ch , văn minh.ủ
-V c ch v n hành: n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN là n n kinh tề ơ ế ậ ề ế ị ườ ị ướ ề ế
th tr ng có s qu n lí c a nhà n c d i s lãnh đ o c a Đ ng c ng s n Vi tị ườ ự ả ủ ướ ướ ự ạ ủ ả ộ ả ệ
Nam. C ch đó đ m b o tính h ng d n đi u khi n n n kinh t nhi u thành ph nơ ế ả ả ướ ẫ ề ể ề ế ề ầ
h ng t i đích XHCN theo ph ng châm nhà n c đi u ti t vĩ mô. Ng c l i, kinhướ ớ ươ ướ ề ế ượ ạ
t th tr ng TBCN ho t đ ng d i s qu n lí c a Đ ng t s n c m quy n.ế ị ườ ạ ộ ướ ự ả ủ ả ư ả ầ ề
-V m i quan h tăng tr ng, phát tri n kinh t v i công b ng xã h i. V n đề ố ệ ưở ể ế ớ ằ ộ ấ ề
công b ng xã h i trong n n kinh t th tr ng TBCN ch đ c đ t ra khi m t trái c aằ ộ ề ế ị ườ ỉ ượ ặ ặ ủ
c ch th tr ng đã làm gay g t các v n đ xã h i, t o ra bùng n xã h i, đe d a sơ ế ị ườ ắ ấ ề ộ ạ ỗ ộ ọ ự
t n t i c a TBCN. Trong n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN, nhà n c chồ ạ ủ ề ế ị ườ ị ướ ướ ủ
đ ng gi i quy t ngay t đ u m i quan h tăng tr ng kinh t và công b ng xã h i.ộ ả ế ừ ầ ố ệ ưở ế ằ ộ
V n đ công b ng xã h i không ch là ph ng ti n phát tri n n n kinh t hàng hóaấ ề ằ ộ ỉ ươ ệ ể ề ế
mà còn là m c tiêu c a ch đ xã h i m i.ụ ủ ế ộ ộ ớ
-V phân ph i thu nh p: s thành công c a n n kinh t th tr ng đ nh h ngề ố ậ ự ủ ề ế ị ườ ị ướ
XHCN không ch đ ng l m c đ tăng tr ng kinh t mà còn ph i không ng ngỉ ứ ạ ở ứ ộ ưở ế ả ừ
nâng cao đ i s ng c a đ i s ng nhân dân, đ m b o t t các v n đ xã h i và côngờ ố ủ ờ ố ả ả ố ấ ề ộ
b ng bình đ ng trong xã h i. Tình hình đó đ t ra cho n n kinh t th tr ng đ nhằ ẵ ộ ặ ề ế ị ườ ị
h ng XHCN ph i k t h p hài hòa 3 v n đ sau:ướ ả ế ợ ấ ề
1. K t h p v n đè l i nhu n v i v n đ xã h i, đ m b o cho ch th kinh tế ợ ấ ợ ậ ớ ấ ề ộ ả ả ủ ể ế
đ c l i nhu n cao, t o đi u ki n kinh t chính tr -xã h i bình th ng cho s phátượ ợ ậ ạ ề ệ ế ị ộ ườ ự
tri n.ể
2. K t h p ch t ch nguyên t c phân ph i c a CNXH và nguyên t c kinh t hàngế ợ ặ ẽ ắ ố ủ ắ ế
hóa, phân ph i theo lao đ ng, theo v n, theo tài năng…trong đó nguyên t c phân ph iố ộ ố ắ ố
theo lao đ ng là chính.ộ
3. Đi u ti t phân ph i thu nh p: nhà n c c n có chính sách gi m kho ng cáchề ế ố ậ ướ ầ ả ả
chênh l ch gi a l p giàu và nghèo. M t khác, có bi n pháp b o v thu nh p chínhệ ữ ớ ặ ệ ả ệ ậ
đáng c a toàn xã h i.ủ ộ
M t xu h ng đáng chú ý là tuy nhà n c TBCN đã có ý th c t đi u ch nh, dungộ ướ ướ ứ ự ề ỉ
hòa l i ích c a các giai c p, t ng l p xã h i khác nhau đ gi m b t mâu thu n, n đ nhợ ủ ấ ầ ớ ộ ể ả ớ ẫ ổ ị
chính tr , n đ nh xã h i, vì m c tiêu phát tri n kinh t . Song, do nhi u nguyên nhân khácị ổ ị ộ ụ ể ế ề
nhau, nh t là do s chi ph i đi u ti t c a các quy lu t kinh t c a CNTB, c a l i ích giaiấ ự ố ề ế ủ ậ ế ủ ủ ợ