Mấy vấn đề về xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay

MÊy vÊn ®Ò vÒ x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> ë viÖt nam hiÖn nay<br /> <br /> Vò träng dung(*)<br /> <br /> ViÖt Nam, lý thuyÕt ®Çy ®ñ vµ cã cña nhµ n−íc XHCN tr−íc ®ã, võa ph¶i<br /> ëtÝnh thuyÕt phôc vÒ nhµ n−íc ph¸p b¾t kÞp nh÷ng tiÕn bé mau lÑ, sù ph¸t<br /> quyÒn XHCN ra ®êi muén h¬n sù triÓn chãng mÆt cña c¸c vßng quay lîi<br /> nghiÖp x©y dùng CNXH. Tõ §¹i héi nhuËn cña thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, ®· lµm<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø III cho viÖc x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> (n¨m 1960), chóng ta ®· cã Nhµ n−íc XHCN cña chóng ta hiÖn nay gÆp mu«n<br /> XHCN, nh−ng ®ã lµ Nhµ n−íc trong c¬ vµn khã kh¨n.<br /> chÕ qu¶n lý tËp trung, bao cÊp. Tuy ®· Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò ®Çu tiªn cña qu¸<br /> cã hiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p, nh−ng rÊt tr×nh x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> nhiÒu quan hÖ h×nh sù vµ d©n sù ®Òu XHCN ë n−íc ta hiÖn nay lµ lµm sao<br /> vËn ®éng theo chØ thÞ, phong trµo vµ ý kh«ng chØ cã lý thuyÕt tiÕn bé, mµ cßn<br /> kiÕn cña mét sè c¸ nh©n cã quyÒn lùc. cÇn hiÖn thùc hãa lý thuyÕt Êy trong<br /> HÖ thèng luËt ph¸p cßn s¬ sµi, ch−a nh÷ng b−íc ®i thùc tiÔn ch¾c ch¾n. ViÖc<br /> toµn diÖn. Sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI x©y dùng hÖ thèng lý thuyÕt nhµ n−íc<br /> (n¨m 1986), chóng ta ph¸t triÓn ®Êt<br /> ph¸p quyÒn XHCN trong c¬ chÕ thÞ<br /> n−íc theo thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> tr−êng ph¶i chÝnh x¸c, n¨ng ®éng vµ<br /> ®Þnh h−íng XHCN, cã mèi quan hÖ quèc<br /> thiÕt thùc. (*)<br /> tÕ réng lín; còng tõ ®©y lý thuyÕt vÒ<br /> 1. Theo quan ®iÓm m¸c xÝt, b¶n chÊt<br /> nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN míi trë<br /> giai cÊp cña nhµ n−íc XHCN lµ chuyªn<br /> thµnh mét nhu cÇu x· héi cÊp b¸ch.<br /> chÝnh v« s¶n. X©y dùng nhµ n−íc ph¸p<br /> N−íc ta ph¸t triÓn c¬ chÕ thÞ tr−êng quyÒn XHCN trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ<br /> sau thêi bao cÊp, cho nªn hÖ thèng luËt tr−êng hiÖn nay ë ta ®ång nghÜa víi viÖc<br /> ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ thÞ nã ph¶i lµ s¶n phÈm cña chuyªn chÝnh<br /> tr−êng ph¸t triÓn muén h¬n hÖ thèng v« s¶n. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN cña<br /> luËt ph¸p cña nh÷ng n−íc t− b¶n ph¸t chóng ta hiÖn nay ®· kÕ thõa nhiÒu kiÓu<br /> triÓn. RÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ x©y dùng nhµ n−íc tr−íc vµ sau C¸ch m¹ng th¸ng<br /> luËt ph¸p cña nhµ n−íc ph¸p quyÒn cña T¸m n¨m 1945 ë n−íc ta. §ã lµ Nhµ<br /> chóng ta hiÖn nay ®· dùa trªn c¬ së nÒn n−íc c«ng, n«ng, binh chuyÓn sang Nhµ<br /> luËt ph¸p cña mét sè n−íc t− b¶n. §é n−íc d©n chñ nh©n d©n. HiÕn ph¸p n¨m<br /> trÔ cña nhµ n−íc XHCN trong thÓ chÕ<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng võa ph¶i kh¾c phôc (*)<br /> PGS.TS. TriÕt häc, Gi¶ng viªn Cao cÊp Khoa TriÕt<br /> nh÷ng c¬ chÕ xin cho, c¬ chÕ b×nh qu©n häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Khu vùc I.<br /> 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> 1946 x¸c ®Þnh Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc Khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p tiÕn<br /> ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa. Sau n¨m hµnh ch−a ®−îc mét n¨m, ®Êt n−íc<br /> 1976, Nhµ n−íc ta lµ Nhµ n−íc XHCN. ®ang trong thêi kú cùc kú khã kh¨n,<br /> Cã thÓ nãi, ë ViÖt Nam, tÊt c¶ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph¶i viÕt cuèn<br /> nh÷ng kiÓu nhµ n−íc c«ng, n«ng, binh; Söa ®æi lèi lµm viÖc, v¹ch râ mét bé<br /> ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa hay nhµ phËn kh«ng nhá c¸c «ng quan c¸ch<br /> n−íc XHCN ®Òu lµ Nhµ n−íc cña d©n, m¹ng ®i ng−îc l¹i nguyªn t¾c x©y dùng<br /> do d©n, v× d©n; bëi v× chÝnh quyÒn cña nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n.<br /> c¸c nhµ n−íc ®ã lµ cña nh©n d©n, qu©n Tr¶i qua 68 n¨m x©y dùng nhµ n−íc<br /> ®éi do nh©n d©n x©y dùng, c«ng an t¸c cña d©n, do d©n, v× d©n, chóng ta thÊy<br /> nghiÖp v× nh©n d©n, thËm chÝ c¸c nghÖ thùc tiÔn x©y dùng kiÓu nhµ n−íc nµy<br /> sÜ còng tõ nh©n d©n mµ ra, c¸c nhµ gi¸o ®· gÆp mu«n vµn khã kh¨n. Nguyªn<br /> do nh©n d©n phong tÆng. Kh¸i niÖm nh©n chÝnh cña nã, cã thÓ nãi, lµ:<br /> nµy, ®Æc tr−ng nµy do Chñ tÞch Hå ChÝ Tr−íc hÕt, hÖ thèng lý luËn, hÖ<br /> Minh tiÕp thu cña A. Lincoln - Tæng thèng luËt ph¸p ®Ó x©y dùng c¸c kiÓu<br /> thèng Hoa Kú vµo cuèi thÕ kû XIX. HiÕn nhµ n−íc nµy ë tõng thêi kú ph¸t triÓn<br /> ph¸p n¨m 1946 ®· kh¼ng ®Þnh, tÊt c¶ cña ®Êt n−íc cßn s¬ sµi, kh«ng toµn diÖn<br /> quyÒn hµnh trong n−íc lµ cña toµn thÓ vµ viÖc thùc thi ph¸p luËt ch−a thËt<br /> nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt chÆt chÏ.<br /> nßi gièng, trai g¸i, giµu nghÌo, giai cÊp,<br /> Nguyªn nh©n thø hai, tr×nh ®é d©n<br /> t«n gi¸o. Nh©n d©n quyÕt ®Þnh vËn<br /> trÝ vµ nhËn thøc chung cña x· héi vÒ<br /> mÖnh cña quèc gia. H×nh thøc d©n chñ<br /> nhµ n−íc ph¸p quyÒn cßn nhiÒu h¹n chÕ<br /> trùc tiÕp lµ tr−ng cÇu d©n ý.<br /> dÉn ®Õn viÖc vËn dông vµ thùc hiÖn<br /> TÊt c¶ nh÷ng kiÓu nhµ n−íc ë ViÖt ch−a hiÖu qu¶.<br /> Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m<br /> Nguyªn nh©n thø ba thuéc vÒ c¬ chÕ<br /> 1945 ®Õn nay, vÒ mÆt lý thuyÕt mµ nãi<br /> ®iÒu hµnh ®Êt n−íc. C¬ chÕ ®ã b¾t<br /> ®Òu lµ nhµ n−íc do nh©n d©n bÇu ra vµ<br /> nguån tõ chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ l·nh<br /> ®Òu lµ nhµ n−íc phôc vô nh©n d©n, nhµ<br /> ®¹o. VÊn ®Ò tèi cao lµ vÊn ®Ò §¶ng cÇm<br /> n−íc kh«ng cã ®Æc quyÒn, ®Æc lîi; lµ nhµ<br /> quyÒn. Trong §¶ng ph¶i cã mét c¬ chÕ<br /> n−íc trong s¹ch, nhµ n−íc d©n chñ. C¸n<br /> d©n chñ thùc sù. Kh«ng cã lîi Ých nhãm,<br /> bé cña nhµ n−íc lµ ®Çy tí cña nh©n d©n<br /> kh«ng cã lîi Ých côc bé, tÊt c¶ ph¶i l¾ng<br /> chø kh«ng ph¶i lµ quan c¸ch m¹ng.<br /> nghe nh©n d©n, phôc vô nh©n d©n vµ v×<br /> Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy, gi÷a lý lîi Ých cña ®¹i ®a sè nh©n d©n. Nãi ph¶i<br /> thuyÕt vµ thùc tiÔn x· héi vÒ nhµ n−íc ®i ®«i víi lµm. Ph¶i cã ph−¬ng ph¸p<br /> cña d©n, do d©n, v× d©n ®· cã mét ho¹t ®éng thùc tÕ vµ nh¹y bÐn, kh«ng<br /> kho¶ng c¸ch. Ngay tõ n¨m 1945, chØ quan liªu.<br /> sau khi Tuyªn ng«n ®éc lËp ra ®êi 45<br /> ngµy, Cô Hå ®· háa tèc göi th− cho ñy Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o x©y dùng<br /> ban nh©n d©n c¸c lµng, c¸c huyÖn, c¸c Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta,<br /> tØnh, c¸c kú trong c¶ n−íc vÒ mét thùc ng−êi ta nhËn thÊy cã mét sè bÊt cËp<br /> tÕ lµ cã nhiÒu ng−êi ®· vi ph¹m ph¸p nh− sau:<br /> luËt, vi ph¹m hiÕn ph¸p, léng quyÒn, Thø nhÊt, gi÷a bé m¸y l·nh ®¹o vµ<br /> ®éc quyÒn, ph¶n béi l¹i nguyªn t¾c x©y hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ n−íc cång<br /> dùng nhµ n−íc cña d©n, do d©n, v× d©n. kÒnh, chång chÐo t¹o ra nhiÒu lùc c¶n.<br /> MÊy vÊn ®Ò… 15<br /> <br /> Thø hai, do bé m¸y cång kÒnh dÉn ta cÇn nhËn thøc l¹i vµ nghiªn cøu s©u<br /> ®Õn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. §iÒu ®ã h¬n lý luËn m¸c xÝt trong viÖc x©y dùng<br /> khiÕn cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta.<br /> nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trë nªn Ba lµ, kiÓu nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> kÐm hiÖu lùc trong sù chuyÓn biÕn mau XHCN trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> chãng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. ®Æt ra mét vÊn ®Ò lý luËn rÊt míi mµ<br /> Thø ba, ch−a tæng kÕt, kh¸i qu¸t chóng ta ch−a x©y dùng minh b¹ch vµ<br /> ®−îc vÒ mÆt lý luËn r»ng, thÕ nµo lµ thuyÕt phôc. Nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trong c¬ XHCN lµ kiÓu nhµ n−íc g×? Cã ph¶i kiÓu<br /> chÕ thÞ tr−êng, cã sù qu¶n lý cña nhµ nhµ n−íc tam quyÒn ph©n lËp kh«ng?<br /> n−íc trong bèi c¶nh héi nhËp víi nÒn Tam quyÒn ch¾c h¼n lµ ®óng víi quyÒn<br /> kinh tÕ quèc tÕ - nÒn kinh tÕ ®· cã khung lËp ph¸p, quyÒn t− ph¸p vµ quyÒn hµnh<br /> luËt ph¸p hoµn chØnh vµ nghiªm ngÆt. ph¸p cña mäi nhµ n−íc hiÖn ®¹i. Nh−ng<br /> Thùc tiÔn ®ã ®ang ®Æt ra hµng lo¹t ba quyÒn Êy cã ph©n lËp kh«ng l¹i lµ<br /> vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ x©y dùng mét vÊn ®Ò rÊt quan träng cña viÖc x©y<br /> Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc ta dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN. ë<br /> hiÖn nay. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò: ®©y, nã kh«ng chØ quyÕt ®Þnh quyÒn cña<br /> Mét lµ, hÖ thèng lý luËn vÒ nhµ Quèc héi, quyÒn cña Tßa ¸n, quyÒn cña<br /> n−íc chuyªn chÝnh v« s¶n trong thêi kú ChÝnh phñ, mµ nã cßn lµ vÊn ®Ò kh¸ch<br /> qu¸ ®é lªn CNXH cã cÇn ®−îc nhËn thøc quan, d©n chñ trong ®iÒu hµnh ®Êt<br /> l¹i kh«ng? Bëi hÖ thèng lý luËn Êy ra n−íc. NÕu nã kh«ng ph©n lËp th× ph©n<br /> ®êi tõ lóc ch−a cã nhµ n−íc ph¸p quyÒn ra tam quyÒn nh− vËy ®Ó lµm g×?<br /> XHCN phæ biÕn. H¬n n÷a, tr¶i qua mÊy X©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> chôc n¨m øng dông hÖ thèng lý luËn Êy XHCN ë ViÖt Nam kh«ng chØ ®æi míi tæ<br /> ®Ó x©y dùng Nhµ n−íc XHCN ë Liªn X« chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi, lµm cho<br /> vµ §«ng ¢u; song, ®Õn nay nh÷ng nhµ Quèc héi trë thµnh mét c¬ quan lËp<br /> n−íc Êy ®· sôp ®æ. ph¸p ®Æt nÒn mãng cho mäi ho¹t ®éng<br /> Hai lµ, hÖ thèng lý luËn vÒ nhµ n−íc ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng,<br /> chuyªn chÝnh v« s¶n ra ®êi trong mét mµ cßn ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh d©n chñ,<br /> cuéc ChiÕn tranh L¹nh, khi c¸i nh×n cßn tÝnh c«ng khai, tÝnh ph¶n biÖn trªn c¬ së<br /> phiÕn diÖn, gi¸o ®iÒu! Khi nghÜ vÒ ng−êi hÖ thèng ph¸p luËt, ph¸p lÖnh tiÕn bé<br /> céng s¶n, vÒ CNXH, ta nãi rÊt nhiÒu mµ Quèc héi ban hµnh; X©y dùng mét<br /> “cùc kú” vµ “hÕt søc”, r»ng: “Ta cø nghÜ ChÝnh phñ lµm viÖc cã hiÖu lùc, khoa<br /> ®ång chÝ råi th× kh«ng ai xÊu n÷a”, “Ta häc, th«ng minh, thèng nhÊt, trong s¹ch<br /> nhÊt quyÕt ®ång hå Liªn X« tèt h¬n vµ v÷ng m¹nh. ChÝnh phñ Êy ph¶i cã<br /> ®ång hå Thôy SÜ... M−êng t−îng r»ng mét c¬ chÕ kiÓm so¸t ®Ó nã kh«ng thÓ<br /> tr¨ng Trung Quèc trßn h¬n tr¨ng n−íc léng quyÒn, lµm sai ph¸p luËt; Vµ, cÇn<br /> Mü” (ViÖt Ph−¬ng, 1970, tr.68-69), ®Õ ph¶i hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÒ<br /> quèc Mü lµ con hæ giÊy,v.v... §Õn nay, h×nh sù, d©n sù, thñ tôc tè tông t−<br /> mét thÕ giíi ph¼ng ®· h×nh thµnh, ph¸p. §æi míi hÖ thèng tæ chøc tßa ¸n<br /> nhiÒu lý luËn vÒ x©y dùng nhµ n−íc d©n theo thÈm quyÒn xÐt xö ®éc lËp.<br /> chñ cña giai cÊp t− s¶n ®· ®−îc ph©n 2. Cã thÓ nãi r»ng, nhiÒu vÊn ®Ò cèt<br /> tÝch s©u h¬n... V× nh÷ng lý do ®ã, chóng tö cña Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN<br /> 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> ch−a cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó t¨ng cña chóng ta sÏ t¹o nªn nh÷ng ¸ch t¾c,<br /> c−êng sù ph¸t triÓn cña nã. Nhµ n−íc nh÷ng ph¶n ®éng lùc. Trong vßng mÊy<br /> nµy ®· thùc sù lµ cña d©n, do d©n, v× chôc n¨m võa qua, do v¨n hãa cña<br /> d©n ch−a? Trong Nhµ n−íc ph¸p quyÒn chóng ta cßn ch−a thùc sù ph¸t triÓn<br /> XHCN cña chóng ta hiÖn nay rÊt nhiÒu ®ång bé gi÷a v¨n hãa vËt chÊt vµ v¨n<br /> hÖ thèng chuÈn mùc l¹c hËu, kh«ng hãa tinh thÇn, gi÷a lîi Ých tËp thÓ vµ lîi<br /> ph¶n ¸nh tr×nh ®é tiªn tiÕn cña nhµ Ých c¸ nh©n, gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn<br /> n−íc ph¸p quyÒn XHCN. Trong viÖc ®¹i, gi÷a d©n téc vµ quèc tÕ, gi÷a con<br /> qu¶n lý vÒ lao ®éng, nhiÒu lo¹i h×nh lao ng−êi víi tù nhiªn, cho nªn viÖc x©y<br /> ®éng gi¶n ®¬n l¹i cã gi¸ trÞ h¬n lo¹i h×nh dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ®·<br /> lao ®éng phøc t¹p. Cã nh÷ng c«ng tr×nh gÆp mu«n vµn khã kh¨n. Qu¶n lý x· héi<br /> cña nh÷ng gi¸o s−, viÖn sÜ, nghÖ sÜ nh©n yÕu kÐm, tÖ n¹n x· héi gia t¨ng, ý thøc<br /> d©n, nhµ gi¸o nh©n d©n ®Çu t− nhiÒu c«ng d©n kÐm, hÖ thèng luËt ph¸p<br /> n¨m, nhiÒu chÊt x¸m nh−ng thï lao rÊt kh«ng ®−îc gi¸o dôc cã hÖ thèng. NhiÒu<br /> thÊp. Trong hÖ thèng thang l−¬ng cña ng−êi trong bé m¸y hµnh ph¸p vµ c¶ bé<br /> nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN, tõ phã m¸y t− ph¸p kh«ng n¾m v÷ng ph¸p<br /> phßng, tr−ëng phßng, viÖn tr−ëng, viÖn luËt, bªn c¹nh ®ã cßn cã ng−êi cã hµnh<br /> phã... th× cã thang l−¬ng; trong khi ®ã ®éng l¸ch luËt v× lîi Ých c¸ nh©n.<br /> gi¸o s−, tiÕn sÜ, nghÖ sÜ nh©n d©n, nhµ<br /> Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay ch−a cã mét<br /> gi¸o nh©n d©n do nhµ n−íc phong tÆng<br /> hÖ thèng lý thuyÕt thuyÕt phôc vÒ vÊn<br /> th× kh«ng cã mét chÕ ®é ®·i ngé g× vÒ<br /> ®Ò x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN<br /> vËt chÊt ngoµi tê giÊy chøng nhËn häc<br /> trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt<br /> hµm, häc vÞ vµ danh hiÖu cña hä.<br /> Nam. Chóng ta ®ang võa lµm võa rót<br /> Quan ®iÓm vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn kinh nghiÖm, võa tæng kÕt, võa x©y dùng<br /> XHCN cña ViÖt Nam nhÊn m¹nh tíi hÖ thèng lý luËn. ChÝnh v× thÕ, nÕu nãi<br /> viÖc lÊy con ng−êi lµ trung t©m; khoa m« h×nh vÒ x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p<br /> häc, gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. quyÒn XHCN ë ViÖt Nam nh− thÕ nµo th×<br /> Tuy nhiªn, ®· nöa thÕ kû nay khoa häc thùc tÕ nã ch−a hoµn toµn ®Þnh h×nh.<br /> vÉn ch−a cã sù bøt ph¸ thùc sù, gi¸o<br /> dôc kh«ng theo kÞp sù ph¸t triÓn nhanh Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN trong<br /> chãng cña thùc tÕ ®Êt n−íc. Chóng ta c¬ chÕ thÞ tr−êng cã ®iÓm g× cÇn tiÕp thu<br /> hay nãi vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN vµ cã ®iÓm g× kh¸c víi nhµ n−íc ph¸p<br /> cña chóng ta lµ −u viÖt h¬n nhµ n−íc quyÒn TBCN th× chóng ta ph¶i tiÕp tôc<br /> ph¸p quyÒn TBCN, nh−ng nÒn gi¸o dôc chê ®îi thùc tiÔn tr¶ lêi. Nh÷ng vÊn ®Ò<br /> cña c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn ®· cã míi n¶y sinh tõ thùc tiÔn x©y dùng Nhµ<br /> truyÒn thèng vµ uy tÝn trong viÖc gi¸o n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam sÏ<br /> dôc con ng−êi mµ nhiÒu ng−êi trong gióp chóng ta tæng kÕt mét m« h×nh vÒ<br /> chóng ta mong ®−îc ®Õn ®ã häc tËp. HÖ nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ®−îc x©y<br /> thèng chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ta ch−a dùng trªn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng do<br /> thu hót vµ sö dông nh©n tµi, cho nªn §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o ra sao th× ®iÒu<br /> n¹n ch¶y m¸u chÊt x¸m ®· lµm cho ®Êt ®ã cßn ®ang ë phÝa tr−íc.<br /> n−íc ph¸t triÓn chËm ch¹p. 3. Cho ®Õn khi kÕt thóc thêi kú qu¸<br /> Nh÷ng chÝnh s¸ch bÊt cËp trong viÖc ®é lªn CNXH ë n−íc ta, chóng ta ph¶i<br /> x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN x©y dùng thµnh c«ng Nhµ n−íc ph¸p<br /> MÊy vÊn ®Ò… 17<br /> <br /> quyÒn XHCN ë ViÖt Nam. §ã lµ nhµ luËt ®¶m b¶o cho c¸ nh©n b×nh ®¼ng víi<br /> n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Râ rµng nhµ n−íc. Nhµ n−íc ph¶i cã thiÕt chÕ ®Ó<br /> lµ ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®ã, chóng ta thùc thi ph¸p luËt, kiÓm tra tÝnh hîp<br /> ph¶i x©y dùng ®−îc hÖ thèng lý luËn vÒ hiÕn vµ hîp ph¸p cña ph¸p luËt.<br /> nhµ n−íc ®ã. HÖ thèng lý luËn nµy ph¶i Nhµ n−íc ph¸p quyÒn cã mét sè ®Æc<br /> lµm râ ba hÖ vÊn ®Ò: ®iÓm nh− sau:<br /> HÖ vÊn ®Ò thø nhÊt, thÕ nµo lµ nhµ Mét lµ, nã t«n träng tÝnh tèi cao cña<br /> n−íc ph¸p quyÒn? hÖ thèng ph¸p luËt mµ tr−íc hÕt lµ hiÕn<br /> ph¸p víi t− c¸ch lµ mét ®¹o luËt c¬ b¶n<br /> Nhµ n−íc ph¸p quyÒn trë thµnh mét cã gi¸ trÞ ph¸p lý chung vµ cao nhÊt.<br /> häc thuyÕt chÝnh trÞ, ph¸p lý vµ triÕt Trong nhµ n−íc ph¸p quyÒn, mäi ng−êi<br /> häc ®· xuÊt hiÖn trong thêi kú Khai ®Òu b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt vµ<br /> s¸ng ë ch©u ¢u. Nã ph¶n ¸nh ý chÝ v−¬n nghiªm chØnh chÊp hµnh luËt ph¸p.<br /> ra khái chÕ ®é phong kiÕn cña giai cÊp<br /> Hai lµ, quyÒn lùc nhµ n−íc lµ quyÒn<br /> t− s¶n vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n<br /> lËp ph¸p, quyÒn hµnh ph¸p vµ quyÒn t−<br /> chèng chÕ ®é qu©n chñ ®éc ®o¸n, tËp<br /> ph¸p do ba c¬ quan ®éc lËp ®¶m nhËn<br /> quyÒn, chuyªn quyÒn cña nhµ vua. Nã<br /> kiÓm so¸t vµ kiÒm chÕ lÉn nhau ®Ó ®Ò<br /> lµ ngän cê cña c¸ch m¹ng t− s¶n, lµ chñ<br /> phßng viÖc l¹m dông quyÒn lùc th−êng<br /> thuyÕt x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> x¶y ra ®èi víi ng−êi cã quyÒn lùc.<br /> t− s¶n. §ã lµ kiÓu nhµ n−íc hîp ph¸p,<br /> nhµ n−íc khÕ −íc do nh©n d©n tËp hîp Ba lµ, nhµ n−íc ph¸p quyÒn ph¶i<br /> d−íi khÈu hiÖu tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i. b¶o ®¶m cho c«ng d©n an toµn ph¸p lý<br /> Trong nhµ n−íc ph¸p quyÒn, con ng−êi vÒ mäi ph−¬ng diÖn. C«ng d©n ph¶i cã<br /> ph¶i t«n träng luËt ph¸p. Ai t«n träng tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o cho nhµ n−íc thùc<br /> luËt ph¸p ng−êi Êy cã tù do ph¸t triÓn thi ®óng ph¸p luËt ®Ó t¹o thµnh hÖ<br /> toµn diÖn n¨ng lùc, trÝ tuÖ vµ së thÝch thèng tµi ph¸n tiÖn lîi nhÊt cho nhu cÇu<br /> cña m×nh. Ph¸p luËt lµ th−íc ®o duy tranh tông cña nh©n d©n.<br /> nhÊt cña mét c«ng d©n trong nhµ n−íc Bèn lµ, nhµ n−íc ph¸p quyÒn cÇn<br /> ph¸p quyÒn. C¸i g× luËt kh«ng cÊm, mäi cam kÕt ®Ó c¸c ®iÒu luËt cã hiÖu lùc trong<br /> c«ng d©n ®Òu cã quyÒn lµm vµ c¸i g× luËt n−íc vµ hiÖu lùc quèc tÕ. Khi c«ng d©n<br /> ®· cÊm th× bÊt cø mét ng−êi nµo cã ®Þa thùc hµnh ®óng c¸c ®iÒu luËt th× hä ®−îc<br /> vÞ x· héi ra sao còng kh«ng ®−îc lµm. nhµ n−íc b¶o hé ë mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt.<br /> §Ó ®¶m b¶o mäi ng−êi võa thi hµnh HÖ vÊn ®Ò thø hai lµ vÊn ®Ò ph¸p<br /> ph¸p luËt võa cã nghÜa vô b¶o vÖ ph¸p quyÒn XHCN.<br /> luËt, nhµ n−íc ph¸p quyÒn ph¶i ph©n ThÕ nµo lµ nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> quyÒn. §ã lµ quyÒn lËp ph¸p, quyÒn XHCN? §©y lµ mét vÊn ®Ò lín. Mét sè<br /> hµnh ph¸p vµ quyÒn t− ph¸p. Nhµ n−íc ng−êi cho r»ng, nhµ n−íc ph¸p quyÒn<br /> ph¸p quyÒn lµ mét nhµ n−íc mµ ë ®ã XHCN kh¸c víi nhµ n−íc ph¸p quyÒn t−<br /> quyÒn vµ nghÜa vô cña tÊt c¶ vµ mçi s¶n ë bé luËt, c¸c ®iÒu luËt, ë hiÕn ph¸p;<br /> ng−êi ®−îc ph¸p luËt ghi nhËn vµ b¶o sèng vµ lµm viÖc theo hiÕn ph¸p, luËt<br /> hé. Cã thÓ nãi, nhµ n−íc ph¸p quyÒn lµ ph¸p XHCN kh¸c víi sèng vµ lµm viÖc<br /> mét chÕ ®é x· héi mµ ë ®ã nhµ n−íc vµ theo hiÕn ph¸p, luËt ph¸p t− s¶n. Nhµ<br /> c¸c c¸ nh©n ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt, n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt Nam<br /> nhµ n−íc ph¶i th«ng qua c«ng cô ph¸p võa theo HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®−¬ng<br /> 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6.2014<br /> <br /> <br /> ®¹i, võa theo ®Þnh h−íng t− t−ëng Hå ®é lªn CNXH. §Õn gi÷a thÕ kû XXI ta<br /> ChÝ Minh. Theo t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÉn thÊy nh÷ng ®Æc tr−ng nµy. C−¬ng<br /> vÒ Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë ViÖt lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú<br /> Nam lµ nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× qu¸ ®é lªn CNXH (Bæ sung, ph¸t triÓn<br /> d©n. §ã lµ kiÓu nhµ n−íc thèng nhÊt n¨m 2011) ®· chØ ra môc tiªu tæng qu¸t<br /> b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n víi tÝnh tõ nay ®Õn gi÷a thÕ kû XXI mµ chóng ta<br /> nh©n d©n vµ tÝnh d©n téc. §ã lµ kiÓu h−íng ®Õn x©y dùng: “Nhµ n−íc ta lµ<br /> nhµ n−íc kÕt hîp gi÷a ph¸p trÞ vµ ®øc Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa<br /> trÞ,... TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o ra b−íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n<br /> ph¸t triÓn míi cña Nhµ n−íc ph¸p d©n. TÊt c¶ quyÒn lùc Nhµ n−íc thuéc<br /> quyÒn XHCN ViÖt Nam so víi nhµ n−íc vÒ nh©n d©n mµ nÒn t¶ng lµ liªn minh<br /> ph¸p quyÒn TBCN. gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp<br /> HÖ vÊn ®Ò thø ba lµ nhµ n−íc cña n«ng d©n vµ ®éi ngò trÝ thøc, do §¶ng<br /> d©n, do d©n vµ v× d©n. Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o. QuyÒn lùc<br /> Nhµ n−íc lµ thèng nhÊt; cã sù ph©n<br /> ë ViÖt Nam, x©y dùng nhµ n−íc<br /> c«ng, phèi hîp vµ kiÓm so¸t gi÷a c¸c c¬<br /> ph¸p quyÒn XHCN cña d©n tøc lµ d©n<br /> quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp<br /> lµm chñ. Nh©n d©n cã quyÒn b·i miÔn<br /> ph¸p, hµnh ph¸p, t− ph¸p. Nhµ n−íc<br /> ®¹i biÓu quèc héi vµ ®¹i biÓu héi ®ång<br /> ban hµnh ph¸p luËt; tæ chøc, qu¶n lý x·<br /> nh©n d©n, nÕu nh©n d©n kh«ng tÝn<br /> héi b»ng ph¸p luËt vµ kh«ng ngõng t¨ng<br /> nhiÖm nh÷ng ®¹i biÓu Êy. Nhµ n−íc cña<br /> c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa” (§¶ng<br /> d©n lµ nhµ n−íc d©n chñ, nªn ph¶i cã<br /> Céng s¶n ViÖt Nam, 2011, tr.85-86).<br /> mét thiÕt chÕ ®Ó d©n lµm chñ. D©n cã thÓ<br /> lµm chñ th«ng qua c¸c ®¹i biÓu cña m×nh, Chóng ta ®· kÕ thõa c¸c kiÓu nhµ<br /> th«ng qua c¸c tæ chøc mµ m×nh tham gia. n−íc ph¸p quyÒn tõ C¸ch m¹ng Th¸ng<br /> T¸m n¨m 1945 ®Õn nay ®Ó x©y dùng<br /> Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt<br /> Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN hiÖn nay.<br /> Nam lµ nhµ n−íc do d©n bÇu nh÷ng ®¹i<br /> Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, mçi ®Æc tr−ng<br /> biÓu cña m×nh, d©n ®ãng thuÕ ®Ó x©y<br /> Êy ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt<br /> dùng nhµ n−íc. Nh©n d©n tham gia<br /> n−íc cã biÕn ®éng vµ cã nh÷ng néi dung<br /> trùc tiÕp vµo c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn.<br /> míi. Muèn thùc hiÖn ®−îc ®óng néi<br /> Nhµ n−íc ph¸p quyÒn XHCN ë n−íc dung cña nã th× x· héi ph¶i tæ chøc mét<br /> ta lµ nhµ n−íc v× lîi Ých cña nh©n d©n cuéc chiÕn ®Êu kiªn tr× vµ dòng c¶m<br /> bao gåm c¶ lîi Ých vËt chÊt vµ lîi Ých chèng l¹i mäi l¹m dông vµ suy tho¸i vÒ<br /> tinh thÇn. ChÝnh quyÒn lµ chÝnh quyÒn quyÒn lùc. Cuéc chiÕn ®Êu nµy chØ cã<br /> nh©n d©n, c«ng an nh©n d©n, qu©n ®éi søc m¹nh cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn<br /> nh©n d©n, nhµ gi¸o nh©n d©n, nghÖ sÜ d©n míi thùc hiÖn ®−îc
<br /> nh©n d©n. TÊt c¶ sung lùc cña nhµ n−íc<br /> nµy ®Òu tõ nh©n d©n mµ ra, do nh©n Tµi liÖu tham kh¶o<br /> d©n x©y dùng, nã phôc vô nh©n d©n vµ 1. ViÖt Ph−¬ng (1970), Cöa më, Nxb.<br /> vinh dù cña nã do nh©n d©n t«n vinh. V¨n häc, Hµ Néi.<br /> Ba ®Æc tr−ng cña nhµ n−íc ph¸p 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2011),<br /> quyÒn XHCN ë n−íc ta hiÖn nay ®· tån V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc<br /> t¹i tõ nhµ n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng lÇn thø XI, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia,<br /> hßa n¨m 1945 ®Õn tËn hÕt thêi kú qu¸ Hµ Néi.<br />