Một số trao đổi về giảng dạy học phần chuyên ngành theo học chế tín chỉ tại bộ môn Kỹ thuật ô tô - TS. Lê Bá Khang

MỘT SỐ TRAO ĐỔI VỀ GIẢNG DẠY HỌC PHẦN CHUYÊN NGÀNH  <br /> THEO HỌC CHẾ  TÍN CHỈ TẠI BỘ MÔN KỸ THUẬT Ô TÔ.<br /> TS. Lê Bá Khang – Bộ môn Kỹ thuật ô tô<br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Chúng ta đã và đang triển khai đào tạo theo hệ thống tín chỉ. Tuy nhiên, việc dạy và học <br /> theo hình thức này như  thế  nào là vấn đề  được khá nhiều cán bộ  giảng dạy, học sinh­sinh  <br /> viên Nhà trường quan tâm. <br /> Trong lúc chưa có bất cứ  tài liệu hướng dẫn thực hiện, chúng tôi xin trao đổi một số <br /> vấn đề  theo quan điểm cá nhân. Bởi vậy, chắc chắn sẽ  còn nhiều điều phải bàn, rất mong  <br /> nhận  được sự góp ý của quý thầy cô và các bạn  đồng nghiệp.  <br /> II. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐÀO TẠO THEO HỆ THỐNG TÍN CHỈ <br /> Đào tạo theo hệ thống tín chỉ thực chất là đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội và xã  <br /> hội hóa về nhân lực lao động. Với hai đặc điểm lớn nhất chi phối đến quá trình đào tạo:<br /> Thứ nhất: Thời lượng giảng dạy giảm trong khi khối lượng kiến thức không giảm mà  <br /> vẫn phải đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo. <br /> Thứ hai: Lấy sinh viên, học sinh làm trung tâm <br /> Ngoài ra, quá trình đào tạo này qui định thời gian giảng dạy 50 phút / 1tiết học, một  <br /> buổi học nghỉ giải lao giữa giờ 20 phút, học theo lớp đăng ký môn học của sinh viên, sinh viên <br /> có thể chọn giáo viên…vv<br /> Riêng với  ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô có đặc điểm: số lượng sinh viên không đông <br /> cỡ 30 – 40 SV /lớp. Sinh viên có cá tính.<br /> III. GIẢNG DẠY CÁC HỌC PHẦN CHUYÊN MÔN THEO HỆ THỐNG ĐÀO TẠO TÍN <br /> CHỈ <br /> Theo cá nhân tôi: đào tạo ở bậc đại học là hướng người học đến việc tự học, tự nghiên  <br /> cứu, học suốt đời hay nói cách khác là tạo cho người học phương pháp tìm tòi, nghiên cứu <br /> tiếp cận kiến thức, tri thức. <br /> Giảng dạy theo hệ thống tín chỉ được xác định là giảng dạy theo vấn đề và dựa trên các  <br /> nội dung đề cương chi tiết học phần đã được công bố để tổ chức giảng dạy. Như vậy, một  <br /> học phần có thể có nhiều giảng viên giảng dạy nhưng nội dung kiến thức, kỹ năng đạt được <br /> của sinh viên là như nhau.<br />   Đối với sinh viên, dựa trên khả  năng, tiêu chí của mình và đề  cương chi tiết các học  <br /> phần để chọn, đăng ký học phần phù hợp, từ đó thiết lập, hoạch định chương trình học tập,  <br /> nghiên cứu nhằm đạt kết quả cao nhất. <br /> Những vấn đề trao đổi có tính khoa học, định hướng đúng đắn nêu trên theo tôi đó là cơ <br /> sở  hết sức cần thiết. Tuy nhiên, trên thực tế  việc triển khai áp dụng và kết quả  của nó tùy <br /> thuộc rất nhiều vào từng trường hợp cụ  thể. Vấn đề  cần bàn sâu  ở  đây là trong điều kiện  <br /> <br /> <br /> 1<br /> hiện nay với khả năng ngày một đáp ứng tốt hơn của Nhà trường về chương trình, trang thiết <br /> bị phục vụ giảng dạy thì việc còn lại ở người thầy và người học. <br /> Thầy dạy như  thế  nào, trò phấn đấu học tập ra sao để  khi ra trường đạt kết quả  học <br /> tập xuất sắc, giỏi, khá, giảm loại trung bình, yếu, kém”. Đó cũng chính là nội dung then chốt  <br /> của việc đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo. <br /> Người thầy, trước hết đó là sự say mê, yêu nghề, gắn bó với Nhà trường, quan tâm sinh  <br /> viên…vv tất cả điều đó cần được thể hiện từ những việc làm gần gũi, thực tế nhất đó là làm  <br /> sao để bài giảng ngày một cập nhật phong phú hơn, truyền thụ hấp dẫn, lôi cuốn hơn. <br /> Làm được điều đó dựa trên tính tự giác, chủ động trong việc học tập nâng cao trình độ <br /> chuyên môn, ngoại ngữ, tin học, thường xuyên tiếp cận thực tế, kết hợp đổi mới phương  <br /> pháp giảng dạy, đánh giá…. Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận thẳng thắn rằng, hiện nay rất  <br /> nhiều giảng viên (không muốn nói là hầu hết) đang duy trì phương pháp giảng dạy truyền  <br /> thống là chủ yếu. Việc giảng dạy này có nhiều ưu điểm nhưng cũng không ít hạn chế. Một  <br /> trong những hạn chế đó là truyền đạt kiến thức cho sinh viên dựa trên những gì thầy có, mang  <br /> tính hàn lâm, bảo thủ, không ít phần trừu tượng, khó hiểu, chưa phát huy được tính chủ động <br /> học tập của sinh viên.<br /> Hiện nay, sự phát triển bùng nổ  về  công nghệ  thông tin, việc tìm kiếm các tài liệu để <br /> cập nhật, việc sử  dụng các phần mềm làm trực quan sinh động bài giảng… là không khó, <br /> phương tiện, thiết bị mới hiện đại không hiếm, có thể tiếp cận được. <br /> Để dạy học theo vấn đề, đối với các học phần chuyên môn yêu cầu thầy phải có kiến <br /> thức khá tổng hợp, vững vàng về các nội dung liên quan từ học phần cơ sở, và thực tế, điều <br /> này không phải thầy nào cũng có được. Và giảng dạy  ở  đây phải xác định là dạy theo hình  <br /> thức mở, tức là giảng và dạy các kiến thức cốt lõi mới đủ thời gian qui định, từ kiến thức này  <br /> có thể  làm tiền đề  cho việc giải quyết các nội dung liên quan và cả   ở  mức độ  rộng hơn.  <br /> Chính điều đó người thầy đã chuyển đổi sang dạy năng lực nhận thức, năng lực tư duy. <br /> Riêng vấn đề dạy kỹ năng cho sinh viên có những nội dung khác nhau: <br /> ­ Kỹ năng đọc, phân tích bản vẽ và tính toán: nhìn chung sinh viên ngành Công nghệ kỹ <br /> thuật ô tô còn khá hạn chế trong việc vẽ kỹ thuật, đọc và phân tích bãn vẽ. Riêng tính toán,  <br /> trong từng vấn đề  các thầy cô cần phải yêu cầu sinh viên sử  dụng, áp dụng phần mềm tính  <br /> toán phù hợp như: Excel, AutoCAD, SAP, Flash, Solidworks…để tính, vẽ, mô phỏng…vv. Các <br /> phần mềm này theo chúng tôi nếu được cần giúp, hỗ trợ cho các em ở học kỳ thứ 3, thứ 4. <br /> ­ Kỹ năng vận hành, kiểm tra, bảo dưỡng, sữa chữa thiết bị: kỹ năng này đòi hỏi người <br /> học phải được tiếp cận, được tham gia công việc cụ  thể  với khối lượng và thời gian nhất <br /> định. Nếu thực hiện tốt, tạo điều kiện cho sinh viên ra trường tiếp cận nhanh với công việc.  <br /> Hiện tại sinh viên của ngành còn gặp nhiều khó khăn trong vấn đề  này. Có lẽ  do máy móc,  <br /> thiết bị, phụ tùng, dụng cụ còn quá ít, lạc hậu (từ ngày thành lập BM mới được đầu tư  thiết  <br /> bị  với khoảng trên 300 triệu VNĐ và 2 ô tô 4 chỗ  thanh lý). Trong lúc, muốn đạt được kỹ <br /> năng này phần chủ yếu phải thực tập tại các cơ sở trong Trường.  <br /> <br /> <br /> 2<br />  ­ Kỹ năng viết, tổng hợp, trình bày một vấn đề: hạn chế lớn nhất đó là thầy cô chỉ chú <br /> tâm giảng dạy chuyên môn cho sinh viên, còn góp ý cho sinh viên về câu chữ, tác phong, cách  <br /> diễn đạt, trình bày, hoặc thuyết trình một vấn đề  mang tính khoa học, lôgíc có tính thuyết  <br /> phục...vv chưa nhiều. Sinh viên chuẩn bị  ra trường viết một đơn xin việc, một tờ  trình ... <br /> không nổi, chữ nghĩa ngệch ngoặc, văn vẻ vụng về. Dù hết sức sức ngạc nhiên nhưng đó là  <br /> thực tế. <br /> Chúng tôi đang thử nghiệm áp dụng:<br /> Thứ  nhất: kết hợp giữa học lý thuyết có sử  dụng các phần mềm mô phỏng và tăng  <br /> cường kỹ năng thực hành, bằng cách sau một số giờ dạy lý thuyết trên giảng đường tổ  chức  <br /> cho sinh viên xuống xưởng thực hành tiếp cận, nghiên cứu…. Tại xưởng thực hành chính <br /> thầy dạy lý thuyết kết hợp với thầy dạy thực hành hướng dẫn cho sinh viên thực hành, <br /> nghiên cứu (nếu có projecter và các đĩa dữ  liệu mô phỏng nguyên lý, tháo lắp cơ  cấu, hệ <br /> thống… thì việc tiếp cận của sinh viên với thực tế sẽ rất nhanh và hiệu quả. Lý do chính ở <br /> đây, các em có thể tự giải đáp những nội dung khó hiểu trong điều kiện có thầy và máy móc, <br /> thiết bị ngay bên cạnh). <br /> Thứ hai, nếu được trong lúc giải pháp “đổi mới phương pháp giảng dạy – đánh giá “ đã <br /> tổ chức thực hiện, đang tiến hành tổng kết, đúc rút kinh nghiệm, chúng tôi đề xuất giải pháp <br /> “điều chỉnh ngược hay tự điều chỉnh”. <br /> Cơ sở chủ đạo của giải pháp này xuất phát từ đề thi kết thúc học phần. Mỗi đề thi học <br /> phần chuyên môn nên phải có kiến thức lý thuyết và áp dụng thực tế (các học phần khác có <br /> thể  linh hoạt vận dụng như  kết hợp lý thuyết và bài tập  ứng dụng…). Như  vậy, cần tăng <br /> cường công tác xây dựng ngân hàng đề thi, kiểm tra, chấm thi, lấy phiếu góp ý từ sinh viên…<br /> vv trong đó việc xây dựng đề thi, tổ chức chấm thi đóng vai trò cực kỳ quan trọng, quyết định  <br /> hiệu quả  của giải pháp. Việc làm này cần làm thí điểm trước khi triển khai rộng khắp và  <br /> phải chấp nhận sự thay đổi có tính quyết liệt.<br /> Chúng tôi đang rất băn khoăn, giảng dạy theo chủ đề có thực chất, hay là sự chuyển đổi <br /> một cách linh hoạt, hình thức. Bộ phận chức năng duy trì sự giám sát, đánh giá như thế nào để <br /> tạo động lực cho quá trình đào tạo hệ thống tín chỉ. Có thể nói vẫn phải dựa vào sự đổi mới <br /> một cách thiết thực của người thầy. <br /> Ngoài đổi mới phương pháp giảng dạy, người thầy cần phải thay đổi cách đánh giá, và  <br /> sẽ kéo theo sự thay đổi ý thức, cách học của sinh viên. Theo tôi dựa vào bốn tiêu chí đánh giá  <br /> như sau: <br />  Tham gia học trên lớp: đầy đủ, tích cực trao đổi, thảo luận…đánh giá sinh viên ở tính  <br /> chuyên cần, ý thức, tính tích cực yêu ngành nghề, ham hiểu biết. Nội dung này có thể  chiếm  <br /> tỉ trọng  cỡ 5% . <br />  Tự nghiên cứu: đây là nội dung quan trọng bậc nhất bởi giảng dạy theo vấn đề, giảng <br /> viên phần lớn phân bổ  thời gian tự  nghiên cứu cho sinh viên (như  điều bắt buộc). Và đây là  <br /> cơ sở cho hoạt động nhóm (trình bày kỹ ở phần sau). Nhưng làm sao để kiểm tra, giám sát ?  <br /> <br /> <br /> 3<br /> giải pháp chủ  động đó là giao công việc cụ  thể  như  các chủ  đề  thảo luận, bài tập hay tìm  <br /> hiểu, đề xuất ý tưởng … sau đó kiểm tra, chấm nội dung đó. Tỉ trọng phần này cỡ 20% .<br />  Hoạt động nhóm: nếu giảng viên phân công chủ  đề  cho nhóm sinh viên, sinh viên đã  <br /> có phần tự nghiên cứu theo nội dung được giao của nhóm trưởng thì phần còn lại của công <br /> việc hoạt động nhóm là tích hợp các phần chuẩn bị. Khi trình bày, có thể  cử  một sinh viên  <br /> nắm vững nhất, hoặc hãy để  mỗi thành viên của nhóm thuyết trình theo nội dung cá nhân  <br /> chuẩn bị, nhóm trưởng có thể tóm tắt chung cho nhóm. Vận dụng cách nào là tùy thuộc khả <br /> năng của nhóm sinh viên. Nhưng cách thứ hai có nhiều ưu điểm hơn, nó yêu cầu và đánh giá  <br /> thực chất hoạt động của mỗi sinh viên đồng thời nhóm trưởng phải thể  hiện khả  năng của <br /> mình nhiều hơn. Và câu hỏi nhận được từ sinh viên cũng như góp ý của giảng viên sẽ cụ thể,  <br /> đến được nhiều sinh viên hơn. Phần đánh giá này thiên về sự hợp tác tập thể nhóm và nên có  <br /> qui định trước cách đánh giá cho điểm, nêu cao sự công bằng, có thể thay một bài kiểm tra, tỉ <br /> trọng cỡ 15%.   <br />             Kiểm tra đánh giá giữa kỳ hoặc cuối kỳ: tùy thuộc vào thời lượng của học phần mà <br /> nội dung này được tiến hành (áp dụng với các học phần 3 tín chỉ  trở  lên), hình thức viết, tỉ <br /> trọng cỡ 10%. <br /> Như  vậy, tổng tỉ trọng cho phần đánh giá nói trên chiếm 50%, còn lại 50% là điểm thi  <br /> kết thúc học phần bằng hình thức viết hoặc vấn đáp hoặc tiểu luận.<br /> Vấn đề sinh viên, nội dung cơ bản nhất làm sao xây dựng được ý thức tự  giác, cần cù, <br /> chịu khó rèn luyện, học tập, định hướng sự  nghiệp tương lai. Hiện tại, khá nhiều sinh viên <br /> không rõ có xác định được mục tiêu học tập hay do khả năng có hạn (chất lượng đầu vào) mà <br /> kết quả  học tập hết sức hạn chế, yếu kém. Trong điều kiện, yêu cầu giảng dạy theo hệ <br /> thống tín chỉ, lấy người học làm trung tâm thì vấn đề ý thức tự giác của mỗi sinh viên để  tự <br /> học tập nghiên cứu, để hoạt động nhóm… cần đặt ở  tầm cao và quan trọng hơn. Giải pháp  <br /> hữu hiệu nhờ vào sự  quan tâm giúp đỡ, kiểm tra đôn đốc thông qua nội dung học tập và sự <br /> thuyết phục lẫn hình thức răn đe của thầy. Và rất cần sự  giáo dục của đoàn thanh niên kết <br /> hợp với gia đình sinh viên. <br /> Trên đây là một số suy nghĩ của cá nhân, cùng hướng đến vấn đề  lớn của Nhà trường  <br /> trong giai đoạn sắp tới. Rất mong nhận được ý kiến, trao đổi của quí thầy, các bạn và sinh <br /> viên ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô.<br /> Chân thành cảm ơn. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br /> 5<br />