Nghệ thuật vẽ tranh tường ở Mỹ La Tin

Chia sẻ: Vũ Phương Dung | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

434
lượt xem 85
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'nghệ thuật vẽ tranh tường ở mỹ la tin', văn hoá - nghệ thuật, mỹ thuật phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghệ thuật vẽ tranh tường ở Mỹ La Tin

MỤC LỤC A - LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................................2 B - NỘI DUNG........................................................................................................3 1. Lịch sử của tranh tường ........................................................................................3 2. Các đặc trưng của nghệ thuật vẽ tranh tường....................................................5 2.1. Không gian vẽ..........................................................................................5 2.2. Chất liệu vẽ.............................................................................................6 2.3. Họa sĩ........................................................................................................7 2.4 Hình vẽ ......................................................................................................8 2.5 Quy trình vẽ ..............................................................................................9 3. Sự khác biệt giữa tranh tường và các loại hình hội họa khác..........................11 4. Ý nghĩa của tranh tường.......................................................................................12 C – KẾT LUẬN.....................................................................................................17 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................18 1
LỜI NÓI ĐẦU Được mệnh danh là nghệ thuật của đông đảo quần chúng nhân dân, là linh hồn của các đường phố, tranh tường ngày càng trở nên phổ biến ở các quốc gia Mỹ Latinh, tạo nên một nét văn hóa đặc trưng của các quốc gia này. Người dân tìm đến với tranh tường nh ư một cách thức để giải tỏa, giáo tiếp với cộng đồng, gửi gắm quan đi ểm và khát vọng tới chính phủ và ngược lại, chính phủ dùng tranh tường để tuyên truyền, cảm hóa người dân. Sự tương tác này đã khiến cho nh ững b ức tường ngày càng trở nên đa dạng và hàm chưa lượng thông tin phong phú, đôi khi rất cập nhật. Qua những bức tranh tường đó, ta không chỉ có cái nhìn khái quát về tình hình chính trị, xã hội đương th ời của các quốc gia Mỹ Latinh mà còn thấy được cả những giá trị văn hóa cộng đồng của người dân các nước này. Bởi vậy, tìm hiểu tranh tường là một cách tiếp cận hay khi muốn tìm hiểu về tình hình chính trị, xã h ội, văn hóa c ủa các quốc gia Mỹ Latinh. 2
1. Lịch sử của tranh tường Thuật ngữ tranh tường (mural painting) được dùng để chỉ những bức tranh lớn được vẽ trực tiếp lên tường, trần nhà hoặc trên các b ề m ặt rộng và bằng phẳng. Đây là một trong những loại hình hội h ọa lâu đời nhất, hiện nay đã xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới và đặc biệt phổ biến ở Mỹ Latinh Những bức tranh tường cổ nhất được tìm thấy trong hang động thời tiền sử ở Lascaux thuộc miền Nam nước Pháp, được cho là có từ năm 30.000 trước công nguyên. Nhiều bức tranh tường cổ khác cũng được tìm thấy trong các ngôi mộ ở Ai Cập từ năm 3150 trước công nguyên, trong những cung điện thời kỳ Minoan từ năm 1700 đến 1600 trước công nguyên hay ở thành phố Pompeii từ năm 100 trước công nguyên đến năm 79 sau công nguyên (thành phố này nằm phía Tây Nam nước Italia, dưới chân núi lửa Vesuvius)1. Hầu hết những bức tranh tường cổ xưa này đều ghi lại cảnh săn bắn, hái lượm, cuộc sống gia đình hay nh ững nghi l ễ của các bộ tộc, bộ lạc...bằng các chất liệu rất đơn giản như đất sét, đá lửa mài hoặc khoáng sản đầy màu sắc được nghiền ra để tạo ra các sắc tố, màu sắc khác nhau… Tháng 3 năm 2001, một đoàn khảo cổ lại tiếp tục tìm ra nh ững ki ệt tác tranh tường khác được cho là của người Maya – những cư dân đầu tiên của vùng Trung và Nam Mỹ. Những bức tranh này được coi là có từ cách đây khoảng 2000 năm, được tìm thấy trong các công trình xây dựng, các động của người Maya ở San Bartolo - nay là một địa điểm khảo cổ học về nền văn minh Maya tiền Colombus, nằm ở phía bắc Guatemala. Những bức tranh này được vẽ bằng nhiều loại mầu khoáng, dựng lên những cảnh thần thoại nổi tiếng của người Maya cổ đại. Điểm nổi bật trong những bức tranh ở San Bartolo đó chính là được vẽ bằng rất nhiều màu sắc bao gồm cả màu xanh Maya (Maya Blue) biểu trưng cho văn hóa của người Mesoamerica tiền Columbus (gồm cả người Maya và Aztex). Màu xanh này được tạo ra từ lá của cây añil, hòa trộn với palygorskite – m ột loại đất sét tự nhiên sau đó được đun nóng ở nhiệt độ 100 0C cho chuyển dần từ màu đen sang màu xanh ngọc bích2. 1 http://en.wikipedia.org/wiki/Mural 2 http://www.authenticmaya.com/maya_art.htm 3
Cũng trong thời gian này, các nhà khảo cổ còn tìm ra nhiều bức tranh tường trong các thánh đường, miếu ở La Sufricaya và Uaxactún (nay đều thuộc Guatemala). Những bức tranh tường được tìm ở hai địa danh này cũng có điểm chung là có hai màu chỉ đạo là trắng và đỏ và có niên đại thậm chí lâu đời hơn những bức tranh được tìm thấy ở San Bartolo. Quốc gia láng giềng của Guatemala – Honduras cũng là một địa danh có nhiều bức tranh tường cổ xưa. Những cuộc điều tra gần đây trong đền Rosalía ở Copán – một trong những thành phố vĩ đại nh ất của nền văn minh Maya, nay là một tỉnh ở phía Tây Honduras đã cho th ấy trong một số các công trình xây dựng, các hình vẽ được vẽ bằng màu vẽ trộn với mica (một loại khoáng chất) để làm cho những công trình này thêm tráng lệ dưới ánh nắng mặt trời. Ngoài việc tạo nên những kiệt tác tranh tường vĩ đại cho b ộ t ộc mình, người Maya còn có ý thức bảo vệ những bức tranh này t ừ r ất s ớm. Nhiều tài liệu ghi lại rằng, người Maya đã xây những kim tự tháp và những phòng tranh nhỏ để bảo quản tranh. Họ niêm phong những bức tranh bằng cách đắp bùn và chất đầy đồ vào phòng tranh đó. Do đó, k ể t ừ lúc được cất giữ đến khi được các nhà khảo cổ tìm thấy là khoảng 2000 năm, những bức tranh này không hề tiếp xúc với ánh sáng và không khí. Như vậy, những bức tranh tường được tìm thấy chính là những cơ sở để khẳng định tính lâu đời của loại hình nghệ thuật này. Đặc bi ệt, số lượng lớn những bức tranh tường được tìm thấy trong các hang động ở các quốc gia Mỹ Latinh đã chứng tỏ loại hình nghệ thuật này đã xuất hiện và phổ biến ở châu lục này từ rất sớm. Tuy nhiên, tranh tường hiện đại chỉ được phát triển và phổ biến ở Mỹ Latinh từ phong trào vẽ tranh tường ở Mexico trong những năm 1920. Phong trào này được coi là một trong những thành tựu to lớn của nghệ thuật quần chúng, có sức ảnh h ưởng r ất lớn trong thế kỷ XX. Những năm 1900, Mexico đã đạt những thành tựu lớn về mặt kinh tế, khoa học, nghệ thuật phát triển song bên cạnh đó là sự bất bình đẳng trong thu nhập giữa người giàu và người nghèo và sự đàn áp về chính trị. Thời kỳ này, Mexico dưới sự trị vì của Porfirio Diaz. Do Diaz cố tình làm một cuộc bầu cử giả mạo để tiếp tục nhiệm kỳ th ứ 5 c ủa mình nên đi ều này đã gây nên nỗi bất bình trong người dân, dẫn đến bùng n ổ cách m ạng vào năm 1910. Đất nước rơi vào chiến tranh, nội chiến và cuối cùng Đảng Cách mạng Quốc gia, về sau đổi tên là Đảng Cách mạng Th ể ch ế (PRI) 4
lên nắm quyền vào năm 1929 3. Ngay sau đó, chính phủ mới thành lập đã mời họa sĩ về vẽ tranh tường ở các tòa nhà lớn trong thành ph ố, nh ững c ơ quan công quyền như trường học, các tòa nhà của bộ trưởng, bệnh viện...Những nhà lãnh đạo mới tin rằng, nghệ thuật có sức mạnh truyền đạt ghê gớm tới tất cả mọi người và người nghệ sĩ cần đóng góp vào việc tôn vinh sức mạnh của người dân và một tương lai bình đẳng h ơn cho tất cả mọi người, cần làm cho mọi người hiểu nh ững chính sách c ủa chính phủ như cải cách đất, quyền tự do cơ bản của công dân, sự th ịnh vượng, y tế và giáo dục công cộng cho tất cả mọi người và nh ững cải cách rộng rãi khác. Bộ trưởng giáo dục Jose’ Vasconcelos giao nhiệm vụ cho các họa sĩ vẽ tranh tường ở khắp thành phố Mexico Hầu hết, những bức tranh tường thời kỳ này đều mang màu sắc chủ nghĩa hiện thực xã hội. Mỗi nghệ sĩ đều tìm ra nhiều cách thể hiện mà vẫn lột tả được các vấn đề chính trị, giáo dục trong các bức tranh tường và thường không bị sự kiểm soát nào đối với các nghiên cứu và tác ph ẩm nghệ thuật của họ. Tinh thần chính trị chung được th ể hiện với những phong cách và kỹ thuật đa dạng. Bằng cách hòa trộn nh ững ảnh h ưởng nghệ thuật cổ điển và hiện đại cùng với các di sản tiền columbus, các nghệ sĩ tranh tường ở Mexico đã cho ra đời những tác ph ẩm mà có s ức ảnh hưởng vượt ra khỏi biên giới quốc gia và tạo lập được danh ti ếng đối với quốc tế, điển hình là với Mỹ4. Có thể nói phong trào vẽ tranh tường ở Mexico những năm 1920 là một chính sách văn hóa, chính trị của chính ph ủ nhằm đánh vào nhận thức của người dân, làm cho những tư tưởng cách mạng trở nên phổ biến với hầu hết những người dân trong cả nước. Ý tưởng này dần ảnh h ưởng và được nhiều quốc gia Mỹ Latinh khác áp dụng nh ư Cuba (từ năm 1959 đến nay) hay Nicaragua (từ 1979 đến 1990)... Và cùng với đó, tranh t ường trở nên ngày càng phổ biến ở các nước Mỹ Latinh, tràn ngập các đường phố và trở thành nét văn hóa đặc trưng của các quốc gia này. Tuy nhiên, theo thời gian, những bức tranh tường được thể hiện trên các đường phố Mỹ Latinh còn mang nhiều ý nghĩa khác nữa. 2. Đặc trưng của tranh tường Ngày nay, tranh tường ngày càng trở nên phổ biến ở các nước Mỹ latinh. Hầu hết những bức tranh này đều có những đặc trưng cơ bản sau: 3 http://vi.wikipedia.org/wiki/M %C3%A9xico#Th.E1.BA.BF_k.E1.BB.89_20_v.C3.A0_th.E1.BA.BF_k.E1.BB.89_21 4 http://www.huntfor.com/arthistory/C20th/muralpaint.htm 5
2.1. Không gian Có thể nói, không gian nghệ thuật của những bức tranh tường là một không gian mở và rộng lớn nhất. Do đặc tính được v ẽ trên nh ững b ề mặt rộng lớn, bằng phẳng nên chắc chắn không gian trưng bày những bức tranh tường này cũng phải rộng lớn. Ở Mỹ Latinh, không gian ngh ệ thu ật phổ biến của những nghệ sĩ chuyên nghiệp hay không chuyên là nh ững tòa nhà trên phố, những công trình công cộng... Khi vẽ, những nghệ sĩ thường phải quan sát kĩ không gian, phân tích kết cấu xung quanh đ ể làm sao cho những hình vẽ phù hợp và ăn nhập với không gian. 2.2. Chất liệu vẽ Tranh tường ở Mỹ Latinh được vẽ bằng rất nhiều chất liệu khác nhau. Thời kì cổ đại, người Maya đã tự chế ra rất nhiều ch ất li ệu đ ể làm nổi bật những bức tranh của mình. Họ sử dụng đất sét, nghiền khoáng sản, trà xước đá mài hoặc công phu hơn là trộn lá añil với đất sét tự nhiên sau đó được đun nóng ở nhiệt độ 100 0C để tạo nên một mày xanh Maya kì diệu... Những người Maya cổ đại đã rất sáng tạo trong việc tạo nên những chất liệu vẽ phù hợp với nội dung và hình ảnh họ muốn truy ền đạt. Những người dân Mỹ latinh cũng vậy. Tranh tường hiện đại th ường được vẽ bằng dầu hoặc màu pha nước ( water-based media). Tuy nhiên, cũng có nhiều người sử dụng các chất liệu khác như chế một loại sơn làm bằng một chất màu trộn với lòng đỏ hoặc lòng trắng trứng gà và nước, sáp màu, sáp ong, nhựa thông hoặc là dùng nước vôi đ ặc có pha mầu vẽ lên lớp vữa mới đắp còn ẩm... Cách sử dụng nước vôi đặc pha màu vẽ lên lớp vữa mới đắp đ ược gọi là fresco, nghĩa là tranh nề hoặc tranh vữa. Nhờ các phản ứng hóa học, màu vẽ được quện chặt vào nền để đạt tuổi thọ cao, nhưng họa sĩ cũng không có điều kiện sửa chữa những nhát cọ vẽ sai. Người họa sĩ cần nhanh tay, vì vữa khô thì các mảng màu sẽ không ăn nhập vào nhau, t ạo ra những gờ xấu xí mà chỉ cần nhìn nghiêng là có th ể th ấy. Nh ưng n ếu nh ư lỡ để vữa khô, người nghệ sĩ cũng có thể tiếp tục vẽ. V ẽ lúc khô thì không gọi là fresco mà gọi là secco 5. Tuy nhiên, cách vẽ sử dụng nước vôi đặc pha màu vẽ lên lớp vữa mới đắp còn ẩm thường ít được sử dụng ở Mỹ latinh vì độ khó, sự cầu kỳ, phức tạp của loại hình này và không ph ải những người vẽ tranh tường ở Mỹ Latinh đều là những nghệ sĩ am hiểu về những kĩ thuật hội họa này. 5 http://thethaovanhoa.vn/174N2009121404231354T162/ngu-canh-raphael.htm 6
Bên cạnh đó, các loại sơn cũng được sử dụng để vẽ tranh tường. Loại sơn hay được các họa sĩ sử dụng là sơn acrylic và sơn latex. Trong đó sơn acrylic là loại sơn mềm khô nhanh có chứa các sắc tố của polime và axit crilic6, còn sơn latex là loại sơn được tạo ra dựa trên sự phân tách nước của các phân tử polime7. Người vẽ có thể chọn một trong hai loại sơn hoặc trộn cả hai loại sơn này với nhau tùy theo mục đích v ẽ. Hai lo ại sơn này được xem là khá tương thích với nhau. Vì đặc điểm tranh tường ở Mỹ latinh thường được vẽ ngoài trời, ở các tường nhà hay các công trình công cộng nên nh ững bức tranh đều ph ải chống trọi với các điều kiện tự nhiên như ánh nắng mặt trời, gió, nhiệt độ nóng, lạnh, mưa axit và ô nhiễm không khí... Do đó, các chất liệu vẽ dễ bị bay màu, mất màu. Nếu vẽ sử dụng kĩ thuật fresco thì tuổi th ọ của bức tranh thường cao. Nếu vẽ bằng sơn thì sơn acrylic được coi là loại sơn bền màu nhất. 2.3. Họa sĩ Nói đến các họa sĩ tranh tường ở Mỹ latinh ta không thể không nhắc tới ba họa sĩ Diego Rivera, David Siqueiros và Jose Clemente Orozco. Đó là những họa sĩ có công đầu trong phong trào vẽ tranh t ường ở Mexico những năm 1920. Diego Rivera (1886-1957) là một người họa sĩ cách mạng, người mà muốn đem nghệ thuật tới đông đảo công chúng bằng ngôn ngữ trực tiếp và rõ ràng qua phong cách vẽ hiện thực, chứa đựng nhiều thông điệp mang ý nghĩa xã hội, chính trị. Tác phẩm ngh ệ thuật của ông là s ự hòa trộn giữa kiến trúc trong tranh của Gauguin (một họa sĩ nổi tiếng người Pháp) và kiến trúc của người Maya và Aztex cổ đại. Ông sử dụng những dạng thức đơn giản hóa với những màu sắc rực rỡ, sống động không chỉ thể hiện được văn hóa tiền Columbus mà còn tái hiện đ ược l ịch s ử Mexico. Những bức tranh tường mà Rivera vẽ ở Mexico đã khiến ông trở nên rất nổi tiếng đến nỗi ông ấy không chỉ trở thành một người tiên phong trong phong trào vẽ tranh tường và còn trở thành một nhà lãnh đạo chính trị nổi tiếng. Ông là một thành viên của Đảng cộng sản từ năm 1923 đến năm 1930 và từ 1954 cho tới khi ông chết8. 6 http://en.wikipedia.org/wiki/Acrylic_paint 7 http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:KAEeIqxN- u0J:en.wikipedia.org/wiki/Paint+latex+paint&cd=4&hl=en&ct=clnk 8 http://www.donquijote.org/culture/spain/painters/rivera.asp 7
Cũng như Diego Rivera, David Siquerios và Jose Clemente Orozco là những nghệ sĩ tranh tường theo chủ nghĩa hiện thực xã hội. Ba người đã cùng nhau tạo nên sự thành công của phong trào vẽ tranh tường ở Mexico những năm 1920. David Siquerios thường vẽ về chủ đề tôn vinh cuộc cách mạng. Ông sử dụng fresco là kĩ thuật chính để v ẽ tranh tường. Ông cũng sử dụng những công nghệ tiên tiến như phun sơn giống nh ư v ẽ graffiti ngày này. Các tác phẩm nổi tiếng của Siquerios là “Burial of a Worker”, “the March of Humanity”... Trong khi đó, Jose Clemente Orozco thường lấy cảm hứng vẽ từ sự đau khổ của con người, ít mang tính hi ện thực mà có nhiều sự lôi cuốn hơn tranh của Rivera. Các tác phẩm nổi tiếng của Orozco có thể kể đến "The Elements", "Man in Battle Against Nature", "Christ Destroys His Cross", "Destruction of the Old Order", "The Aristocrats"… Tuy có những sự khác nhau trong kĩ thuật vẽ hay nguồn cảm hứng nhưng nhìn chung tác phẩm của ba ông có mục đích là giáo d ục con người, phản ánh những niềm tin của người dân và tạo lập nên những lý tưởng, quan niệm mới cho người dân cũng như thể hiện quan điểm về các vấn đề chính trị, xã hội và tạo nên một bản sắc dân tộc riêng, th ậm chí khi họ không có cùng điểm nhìn như nhau. Nhờ sự mở đường của Diego Rivera, David Siqueiros và Jose Clemente Orozco, nhiều họa sĩ Mỹ Latinh khác đã tiếp tục khai thác các đề tài chính trị, xã hội và sáng tác lên những kiệt tác. Tuy nhiên, nét đ ặc sắc của nghệ thuật tranh tường ở Mỹ latinh không ch ỉ ở những họa sĩ chuyên nghiệp với các kiệt tác nổi tiếng mà còn ở chính những ng ười dân Mỹ Latinh. Chính họ cũng tự biến mình thành những h ọa sĩ, t ự do sáng tác, thể hiện quan điểm của mình trên những bức tường nhà, tạo nên nét đặc sắc cho căn nhà của họ và góp phần vào sự đa dạng của các đường phố Mỹ latinh. Họ có thể vẽ một mình hoặc là vẽ tập th ể theo nhóm l ớn hoặc nhỏ tùy theo sự ăn ý và không gian vẽ to hay nhỏ. 2.4. Hình vẽ Phổ biến từ phong trào vẽ tranh tưởng ở Mexico thập niên 1920, những bức tranh tường ngày càng phổ biến ở Mỹ latinh, trong các ngôi nhà, hay trên đường phố hoặc trên các công trình công cộng...Những hình vẽ ngày càng trở nên đa dạng và phong phú, tùy thu ộc theo các th ời kỳ và mục đích thể hiện hay nói cách khác là xu hướng vẽ tranh tường. Có th ể kể đến xu hướng vẽ tranh tường nhằm ca ngợi, tôn vinh vẻ đẹp, hay đ ơn 8
thuần chỉ là trang trí tường, làm mới đô thị, để quảng cáo, phục vụ phát triển du lịch và kinh tế, giáo dục người dân, đưa ra các thông đi ệp xã h ội và chính trị hoặc là để đánh dấu lãnh thổ...Tùy từng thời kỳ và xu h ướng khác nhau mà những hình vẽ có biến đổi, đa dạng hơn. Có khi với cùng một chủ để, nhưng những người vẽ dùng cách cảm, cách nghĩ khác nhau để sáng tác, do đó những bức tranh tường sẽ khác nhau và mang đặc trưng tính cách của từng người. Bên cạnh đó, người Mỹ latinh đặc biệt thích những màu đậm, rực rỡ. Tiêu biểu như người Mexico rất thích những màu hồng pha lẫn da cam hoặc vàng, hoặc màu hòa trộn giữa đỏ, tím, chàm, xanh lá cây. Do đó, các hình vẽ và sơn tường ở những ngôi nhà ở Mỹ Latinh thường rất sặc sỡ. Bên cạnh đó, người dân còn dùng màu để nhấn mạnh kiến trúc như trần nhà, vòm, cầu thang, cửa chớp, cửa ra vào...tạo nên sự khác biệt và cá tính cho các ngôi nhà. 2.5. Quy trình vẽ Một quy trình từ lúc chuẩn bị đến hoàn thành một tác ph ẩm tranh tường khá nhiều công đoạn và không hề đơn giản. Đầu tiên là công đo ạn chuẩn bị, người vẽ phải chọn một bức tường khô (trừ vẽ với kĩ thuật fressco), không có hơi ẩm. Thường những bức tường mới được phủ bê tông sẽ giữ hơi ẩm cho đến tận hai hoặc ba tháng th ậm chí h ơn n ếu nh ư điều kiện thời tiết ẩm ướt, mưa nhiều. Hơi ẩm thường được hấp thụ bởi các chất nền khi xây tường, và đó chính là nguyên nhân làm trôi màu ho ặc đứt gãy những mảng màu vẽ. Tiếp đến là công đoạn làm sạch b ề m ặt tường mà họ định vẽ, đảm bảo bề mặt tường không còn s ơn d ầu, sáp màu...Tâm lý chung của những người vẽ là có một bức tường sạch sẽ với màu trắng để dễ vẽ và dễ phối màu. Sau công đoạn làm sạch bề mặt tường, người vẽ thường phải quan sát xem những mảnh tường có bị vỡ hay không bằng phẳng không. Nếu có mảng tường lồi lên hoặc thụt xuống, người vẽ cần khắc phục bằng cách trát phẳng để đảm bảo những hình ảnh được vẽ lên đẹp nh ất và những mảng màu vẽ không chị gãy. Tiếp đến là phải th ử độ bám của sơn hay màu vẽ trên tường. Cách thử độ bám cũng khá cầu kỳ và tốn thời gian. Thường người vẽ sẽ thử vẽ một vài đường lên tường, để khoảng 72 tiếng hoặc thậm chí hơn nếu như trong điều kiện thời tiết ẩm. Sau khi những đường vẽ đó hoàn toàn khô thì khía những hình gạch chéo lên tường bằng một con dao nhỏ và đắp một tấm phủ lên bề mặt không bằng 9
phẳng này và đánh bóng cho tấm phủ. Tiếp đến là từ từ tháo t ấm ph ủ này ra. Nếu có bất kỳ mảng màu nào bong ra thì chứng tỏ độ bám màu c ủa b ề tường này không tốt. Ngoài ra, người vẽ cũng có nhiều cách thử độ bám khác nhau, tùy thuộc vào sở thích và điều kiện cũng như ý tưởng mà họ nghĩ ra. Song song cùng với việc chuẩn bị không gian vẽ, người vẽ cần xác định chất liệu gì họ sẽ sử dụng. Sự lựa chọn chất liệu dựa trên không gian vẽ, bề mặt vẽ cũng như nội dung của hình vẽ. Sau khi hoàn tất công việc chuẩn bị, người vẽ sẽ bắt tay vào việc sáng tác. Nếu như vẽ theo nhóm thì cần có một sự thống nhất, phân chia rõ ràng ngay từ đầu để chắc chắn mọi người hiểu nhiệm vụ của mình và làm đúng yêu cầu, tránh việc một bức tranh được tạo ra không ăn khớp nhau. Thường thì các bức tranh tường trên những bề mặt tường rộng lớn đề do các nhóm vẽ. Nếu như vẽ một mình thì người vẽ cũng phải tự phân chia khoảng để vẽ cho hợp lý vì đặc tính vẽ trên bề mặt rộng lớn sẽ dễ gây sự nhầm lẫn, khó quản lý những nét vẽ của mình. Khi công việc được hoàn thành, người vẽ cũng nên đánh một lớp dầu bóng lên bức tranh của mình để làm tăng tuổi thọ cho bức t ường, giảm thiểu những tác hại do yếu tố thời tiết, ô nhi ễm...N ếu b ức tranh tường bị bẩn thì người vẽ cũng có thể khéo léo xóa lớp dầu bóng mà không ảnh hưởng tới hình vẽ bên dưới, tất nhiên nếu như người vẽ biết và làm đúng kĩ thuật. Ngoài ra, để thuận tiện, người vẽ có thể v ẽ lên m ột bức tường giả sau đó dựng trước hoặc gắn lên bức tường hiện có. Bức tường giả tạo điều kiện cho họa sĩ vẽ trong studio ch ứ không ph ải v ẽ ngay ở ngoài không gian thực. Hơn nữa lại tránh được những sự bong tróc, nứt nẻ của lớp vôi trát tường. Có thể tưởng tượng nh ững bức t ường giả giống như những bức tranh gốm được gắn trên tường của con đường gốm sứ nổi tiếng của Việt Nam. Các nghệ sĩ đã ghép các mảnh gốm thành những hình ảnh đặc trưng cho lịch sử, văn hóa Việt Nam tạo thành một bức tường gốm sứ rồi gắn lên bức tường thật trên đường Yên Phụ. Việc dùng tường giả gắn lên tường thật về cơ bản cũng như vậy. Một quy trình được đề ra là như vậy, tuy nhiên trong th ực t ế ng ười dân thường đơn giản hóa những công đoạn này đi. Điều này là do những người dân thường vẽ những hình không cầu kỳ, thậm chí chỉ sơn màu rực rỡ rồi viết lên những khẩu hiệu, tâm tư tình cảm của mình , quan điểm về một vấn đề chính trị xã hội với một vài hình minh h ọa giản đ ơn. H ơn nữa, do đặc tính truyền tải thông tin và thông điệp xã h ội c ủa nh ững b ức tranh tường ở Mỹ latinh nên những bức vẽ tường cũng hay được thay đổi, 10
vẽ lại với những hình vẽ và nội dung khác nhau. Do đó, nếu làm theo m ột quy trình này thì quá mất thời gian và công sức. 3. Sự khác biệt giữa tranh tường và các loại hình hội họa khác Sự khác biệt của tranh tường và các loại hình h ội h ọa khác xu ất phát từ những đặc trưng của nó. Tranh tường khác với nh ững loại hình hội họa khác bởi vì nó có sự ăn nhịp với kiến trúc và điêu khắc, nh ất là với kiến trúc. Trong khi đó, các loại hình h ội h ọa khác h ầu nh ư không có. Điều này là dễ hiểu bởi vì tranh tường thường được vẽ trên không gian thực tế, và cần sự phối hợp cao giữa các mảng tường, hình ảnh và cấu trúc của ngôi nhà. Nhiều dự án vẽ tranh tường trên đường phố lớn được thực hiện với những hình ảnh ba chiều sống động. Nó đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ trong không gian, tức là chiều xa gần, chiều sâu r ộng sao cho th ật gắn chặt với 1 bộ phận kiến trúc, mảnh đất mà nó sống, nó chịu chi ph ối, ngoài ra nó cũng đòi hỏi một sự cân đối, nhịp nhàng và hợp lý khi ến ng ười xem đứng từ phía nào cũng có thể nhận ra hình vẽ, hiểu đ ược hình v ẽ phù hợp với cái nhìn và suy nghĩ của họ9. Ngoài sự khác biệt kể trên, tranh tường và các loại hình hội họa khác còn khác nhau ở tính phổ biến. Nếu như các loại hình ngh ệ thu ật khác mang tính nghệ thuật cao, đòi hỏi nhiều ở người nghệ sĩ thì tranh tường lại rất gần gũi với đông đảo quần chúng nhân dân. Không gian trưng bày của các loại hình nghệ thuật khác thường là những bảo tàng, những phòng tranh, còn đối với tranh tường, đặc biệt là tranh t ường ở Mỹ Latinh, đường phố mới là không gian trưng bày chính. Hình vẽ được thể hiện trong những bức tranh tường cũng khác biệt so với các loại tranh khác. Vì được thể hiện trên một khổ lớn nên tranh tường thường có nhiều hình và các hình thường không cầu kỳ, mang tính biểu trưng cao. Thậm chí, nhiều người còn vẽ tranh tường chỉ với một vài đường nét giản đơn và thêm vào một vài khẩu hiệu thể hiện quan điểm và thái độ của họ. Trong khi đó, các loại tranh khác thường ch ọn nh ững lo ại hình mang tính chất biểu trưng cao, thường được vẽ tỉ mẩn và th ật chi tiết. Những loại tranh này mang nhiều tình nghệ thuật nhưng lại hàm chưa được ít thông tin hoặc nếu có thì những thông tin th ường ẩn đi, không rõ ràng. 9 http://blog.yume.vn/xem-blog/nghe-thuat-hoc.haguong2009.35CE2EFA.html 11
Điểm khác nhau cuối cùng giữa tranh tường ở Mỹ Latinh và các loại hình nghệ thuật khác chính là ở mục đích vẽ tranh. Ngoài mục đích chung là giải trí và kinh tế..., tranh tường còn có mục đích là đ ể che đi những khuyết điểm của ngôi nhà, vật liệu xây dựng cũng như sự nghèo khổ của người dân. Thực tế rất nhiều quốc gia Mỹ latinh kinh tế chưa phát triển, nhiều người dân phải sống nghèo khổ. Do đó, việc xây nhà đ ối với họ rất khó khăn. Họ thường phải xây bằng những ch ất li ệu không tốt hoặc phải sống trong những ngôi nhà cũ kĩ. Do đó, việc vẽ tranh tường với các màu sắc sặc sỡ sẽ che giấu đi được sự cũ kĩ của các ngôi nhà, che giấu đi sự nghèo khổ của các gia đình, của cá nhân. Hơn n ữa, vi ệc v ẽ tranh tường cũng là một cách làm mới cho ngôi nhà của họ. 4. Ý nghĩa của tranh tường ở Mỹ Latinh Ở Mỹ Latinh, tranh tường là một loại hình nghệ thuật gần gũi với người dân, là một nét văn hóa đặc trưng của đất nước và con người Mỹ Latinh. Có nhiều người đã ví von: tranh tường là ngh ệ thuật gắn với không gian công cộng, không gian cộng đồng; tranh tường là linh h ồn c ủa những con phố...Sự xuất hiện của tranh tường làm cho con phố trở nên tươi mới, rực rỡ và dường như dồi dào sức sống hơn. Thông qua tranh tường, người dân có thể nói lên những tâm tư, tình cảm, những khát khao mong muốn, những vấn đề chính trị, xã hội mà họ phải đối m ặt...Nh ư vậy, có thể nói tranh tường là tiếng nói của người dân, tiếng nói của cộng đồng, là phương tiện để mọi người dân giao tiếp, chia sẻ với nhau nh ững điều trong tâm trí của họ. Không cần một micro, một sân khấu lớn, ng ười dân có thể tự do nói lên ý nghĩa của mình với rất đông ng ười dân trong xã hội. Đó chính là ưu điểm lớn nhất của tranh tường ở Mỹ Latinh. Bức tranh dưới đây là một ví dụ điển hình cho sự giao tiếp này. 12
Trên đây là một bức tranh được một người Nicaragua thể hiện. Bức tranh không có nhiều hình ảnh, chủ yếu những quan điểm của người vẽ được thể hiện qua câu chữ. Điều này khá dễ hiểu bởi không ph ải ai cũng có thể vẽ những hình ảnh sống động, mang tính biểu trưng cao. Mục đích của người thể hiện bức tranh tường này chính là nói lên quan điểm của mình. Dòng chữ trong ảnh có nội dung khái quát mong muốn chính ph ủ s ẽ đưa ra chính sách an sinh xã hội tốt cho người dân. Đối với người dân, tranh tường là phương tiện để họ giao tiếp v ới cộng đồng, là cách mà họ gửi gắm thông điệp tới chính phủ. Ngược lại, nhiều chính phủ Mỹ Latinh cũng sử dụng tranh tường như là một chính sách văn hóa, chính trị. Nhiều chính phủ dùng tranh tường để th ể hiện quan điểm chính trị, xã hội của mình cũng như để cảm hóa dần, thuy ết phục người dân tin những quan điểm đó. Trường hợp gần đây ở Venezuela là một ví dụ. Hàng loạt những hình vẽ graffti, những kh ẩu hiệu, những bức tranh tường xuất hiện trên khắp đường phố các truyền bá Venezuala, thông điệp của chính phủ nhằm xây dựng 13
một thế hệ xã hội chủ nghĩa mới, chống lại sự “Mỹ hóa”, đồng th ời v ận động ủng hộ quan điểm chủ nghĩa xã hội của tổng th ống Hugo Chavez 10. Bản thân hình ảnh tổng thống Chavez cũng được xuất hiện trong nhiều bức tranh tường cùng với những nhân vật nổi tiếng như Lenin, Các Mác hay Simon Bolivar... Mặc cho những nỗ lực xóa bỏ của các phe đối lập, những bức tranh tường vẫn có sức tác động to lớn đối với người dân. Hình ảnh tổng thống Hugo Chavez và Simon Bolivar Ngoài ý nghĩa kể trên, tranh tường ở Mỹ Latinh còn là phương ti ện để người dân học và lưu giữ lịch sử. Trên các đường phố ở Mỹ Latinh, đan xen với những bức tranh thể hiện các vấn đề chính trị, xã h ội, quan điểm hay niềm tin của nhân dân và chính phủ là những bức tranh ghi lại thời khắc lịch sử của quốc gia, thường là lịch sử đấu tranh giành đ ược độc lập bởi kẻ thực dân đô hộ hoặc những cuộc nội chiến, hoặc đơn giản chỉ là hình ảnh của những nhân vật có công lớn, có tầm ảnh h ưởng lớn trong lịch sử. Dưới đây là một bức tranh minh họa cho ý nghĩa đó: 10 http://www.reuters.com/article/idUSTRE64B3D920100512 14
Trong bức tranh ta có thể nhìn thấy những hình ảnh xiềng xích, người chết, đổ vỡ...Đó là hình ảnh một thời ở Nicaragua nói riêng và M ỹ Latinh nói chung khi bị thực dân Châu Âu xâm chiếm. Người dân mất tự do và đã phải trải qua một cuộc chiến tranh dài để giành được độc lập. Việc họ tái hiện lại những hình ảnh này không phải để bi quan về một quá khứ đau thương mà dường như là để giáo dục cho lớp con cháu về một lịch sử dựng nước và giữ nước, để thế hệ sau luôn nhớ tới cội nguồn, nhớ tới những truyền thống của dân tộc, mạnh dạn bước tiến đưa đất nước đi lên. 15
Bên cạnh đó, tranh tường còn đặc biệt có ý nghĩa giáo dục đối với người dân. Trên các đường phố Mỹ Latinh, người ta thường th ấy nhiều bức tranh với chủ đề giáo dục phẩm chất, lối sống cho con người. Thay vì những pano và áp phích quảng cáo như ở các nước như Mỹ, Việt Nam...người Mỹ Latinh sử dụng luôn những bức tường nhà, những bức tường của các công trình công cộng để truyền tải thông điệp nhằm giáo dục con người. Có thể là giáo dục phòng chống HIV/AIDS, có th ể là giáo dục con người phải biết phấn đấu đi lên, không ngại khó khăn gian khổ... Tranh tường giáo dục về an toàn tình dục, phòng chống AIDS Tranh tường giáo dục con người phải không ngừng phấn đấu 16
Thêm vào đó, tranh tường còn có tác dụng thúc đẩy ngành du lịch ở các quốc gia Mỹ Latinh phát triển. Chính sự phổ biến của nh ững bức tranh tường trong các tòa nhà, trên đường phố, chính sự đa dạng của những hình vẽ, sự rực rỡ của những sắc màu đã tạo nên một nét văn hóa đặc trưng của người Mỹ Latinh mà có sức hút lớn đối với nhiều người trên thế giới. Cùng với những loại hình nghệ thuật đường phố khác như khiêu vũ, lễ hội carnaval...Mỹ Latinh đã trở thành điểm dừng chân của rất nhiều khách du lịch. Điều này tạo điều kiện để các quốc gia Mỹ Latinh phát triển ngành du lịch và đóng góp cho sự phát triển kinh tế. Một ý nghĩa nữa mà tranh tường mang lại cho toàn thể người dân Mỹ latinh đó là khả năng tư duy sáng tạo, tư duy logic và kh ả năng làm việc nhóm. Để vẽ được một bức tranh tường đẹp và đặc sắc không hề dễ. Người vẽ phải nghĩ xem hình ảnh nào phù hợp với nội dung c ủa b ức tranh, rồi vẽ như thế nào, bằng chất liệu gì để tạo s ự khác bi ệt. Vi ệc v ẽ tranh cũng yêu cầu phải tưởng tượng các hình khối, nhất là khi tranh tường, đặc biệt là những bức tranh lớn thường được vẽ với hình ảnh ba chiều, tạo nên sự sống động cho bức tranh, đòi hỏi cao khả năng tư duy của người vẽ: vẽ hình nào trước, hình nào sau, vẽ sao cho cân xứng...Cũng do đặc tính phức tạp và thường được vẽ trên bề mặt rộng lớn nên tranh tường ở Mỹ Latinh thường được vẽ theo nhóm. Các cá nhân trong nhóm cần phải thảo luận và phân công rõ ràng để xem ai làm nhi ệm vụ gì, vẽ phần nào...tránh tạo ra những hình ảnh khập khiễng, không ăn nhập với nhau. Điều này sẽ thúc đẩy khả năng làm việc nhóm. Có th ể nói vẽ tranh tường là một cách giúp hình thành khả năng, kĩ năng một cách rất hữu hiệu ở Mỹ Latinh. 17
KẾT LUẬN Như vậy, tranh tường ngày nay đã trở thành một nét văn hóa đặc trưng của người Mỹ Latinh, trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người dân các quốc gia này. Bởi vậy mà việc bảo tồn và phát huy những sáng tạo nghệ thuật của những người Mỹ Latinh đang được chính phủ rất quan tâm. Đối với nh ững bức tranh t ường cổ có từ thời cư dân Maya, các quốc gia sở hữu những bức tranh tường này đều có chính sách bảo tồn, gìn giữ chúng. Nước Mỹ cũng hứa sẽ hỗ trợ cho những nước Mỹ Latinh này trong việc bảo tồn các di s ản quốc gia. Từ năm 2001, Mỹ đã chi hơn 13 triệu đô la cho hơn 500 dự án bảo tồn ở 120 quốc gia trên thế giới. Các dự án ở Trung và Nam Mỹ đc h ỗ trợ khoảng 2.3 triệu đô la. Hai trong số những dự án đáng chú ý nh ất là d ự án bảo tồn di sản Maya ở Guatemala. Ngoài ra, với những tác ph ẩm hi ện đ ại của các nghệ sĩ nổi tiếng, các chính phủ sẽ đưa vào trưng bày và bảo v ệ trong những bảo tàng lớn của quốc gia như bảo tàng Museo de Arte Carrillo Gil (MACG) ở Mexico. Tuy nhiên thực chất, nhiều bức tranh có giá trị của các nghệ sĩ Mỹ Latinh đều được trưng bày ở các bảo tàng nổi tiếng của Mỹ, Canada, Italia...Điều này có nguyên nhân phần lớn là do nạn ăn cắp và buôn lậu cũng như sự kém quản lý của một số quốc gia Mỹ Latinh. Bên cạnh đó, với những tác phẩm nghệ thuật tranh tường đường phố, dường như chính phủ cũng rất cổ xúy cho hoạt động nghệ thuật này. Bởi vì những ý nghĩa mà tranh tường mang lại, bởi vì đó là m ột nét văn hóa đặc trưng của Mỹ Latinh. 18
TÀI LIỆU THAM KHẢO - “A Brief History of Murals and Mural Painting”, Jonsson, 12/1/2011, http://www.jonssonsworld.com/A_Brief_History_of_Murals_and_Mural_Pa inting.html - “Maya art”, 13/1/2011, http://www.authenticmaya.com/maya_art.htm - “ Mural painting: applications and techniques”, 13/1/2011, http://www.rexart.com/appmuralprep.html - “What is the difference between using latex and acrylic paints when creating a wall mural? Which is the best one and why?”, 13/1/2011, http://www.artsparx.com/mural_tip04.asp - “Mural Painting”, 13/1/2011, http://www.huntfor.com/arthistory/C20th/muralpaint.htm - “Current Trends in Wall Art”, 13/1/2011, http://www.slideshare.net/muralroutes/current-trends-in-wall-art Ngủ cạnh - "Raphael", 22/12/2010, http://thethaovanhoa.vn/174N2009121404231354T162/ngu-canh- raphael.htm - “American Professor Finds, Preserves Ancient Mayan Murals”, Sharon L. Carper, 14/1/2011, http://www.america.gov/st/foraid- english/2009/March/20090306143316LSreprac0.974682.html - “ Diego Rivera”, 14/1/2011, http://www.donquijote.org/culture/spain/painters/rivera.asp - "20th century latin american art: critical issues of influence”, Cynthia DeFilippo, 14/1/2011, www.chatham.edu/pti/curriculum/units/2001/DeFilippo.pdf 19
- “Nicaragua’s revolutionary murals”, John Mitchell, 14/1/2011, http://www.travelerlatinamerica.com/2007/07/nicaraguas-revolutionary- murals.html - “Venezuela streets brim with revolutionary art”, Andrew Cawthorne, 15/1/2011, http://www.reuters.com/article/idUSTRE64B3D920100512 - {Hot! Hot! Hot!} Colores, 14/1/2011, http://www.porterhousedesigns.com/colorsizzle/category/latin-american- colores - “ Đồ Họa”, 15/1/2011, http://blog.yume.vn/xem-blog/nghe-thuat- hoc.haguong2009.35CE2EFA.html 20