Nghiên cứu khoa học " Kết quả bước đầu chọn giống và nhân giống vô tính cây Hồi "

Chia sẻ: Nguye Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hồi (Ilicium verum Hook.F) là cây đa mục đích vừa có tác dụng che phủ bảo vệ đất vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao. Tinh dầu hồi là nguyên liệu quí trong công nghiệp dược phẩm và thực phẩm. Hơn nữa, hồi là cây đặc hữu chỉ có ở một số nước trên thế giới nên tinh dầu hồi còn là mặt hàng xuất khẩu có giá trị. Hàng năm các nước trên thế giới đã tiêu thụ khoảng 25000 tấn tinh dầu, trong đó các nước Châu á tiêu thụ khoảng 28%, các nước Châu Mỹ tiêu...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu khoa học " Kết quả bước đầu chọn giống và nhân giống vô tính cây Hồi "

KÕt qu¶ b−íc ®Çu chän gièng vμ nh©n gièng v« tÝnh c©y Håi NguyÔn Huy S¬n, NguyÔn TuÊn H−ng Trung t©m NC L©m ®Æc s¶n 1. §Æt vÊn ®Ò Håi (Ilicium verum Hook.F) lµ c©y ®a môc ®Ých võa cã t¸c dông che phñ b¶o vÖ ®Êt võa ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tinh dÇu håi lµ nguyªn liÖu quÝ trong c«ng nghiÖp d−îc phÈm vµ thùc phÈm. H¬n n÷a, håi lµ c©y ®Æc h÷u chØ cã ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi nªn tinh dÇu håi cßn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. Hµng n¨m c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®· tiªu thô kho¶ng 25000 tÊn tinh dÇu, trong ®ã c¸c n−íc Ch©u ¸ tiªu thô kho¶ng 28%, c¸c n−íc Ch©u Mü tiªu thô kho¶ng 40%, c¸c n−íc Ch©u ¢u 20%, cßn l¹i ë c¸c n−íc kh¸c (Pavlovna, 1977, dÉn tõ NguyÔn Ngäc T©n, 1987). Nh− vËy, nhu cÇu sö dông tinh dÇu Håi trªn thÕ giíi lµ rÊt lín. ë n−íc ta, håi ®−îc trång nhiÒu ë c¸c tØnh biªn giíi vïng §«ng B¾c, nh−ng tËp trung chñ yÕu ë L¹ng S¬n, ®a sè rõng håi hiÖn nay cã nguån gièng ch−a ®−îc c¶i thiÖn, nªn n¨ng suÊt cßn rÊt thÊp. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l−îng rõng Håi, viÖc c¶i thiÖn gièng Håi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa c¶ vÒ khoa häc lÉn thùc tÕ s¶n xuÊt. Chän gièng vµ nh©n gièng v« tÝnh lµ hai néi dung quan träng trong qu¸ tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng nãi chung vµ gièng Håi nãi riªng, ®ång thêi lµ mét trong nh÷ng néi dung cña ®Ò tµi “X©y dùng m« h×nh rõng Håi cã s¶n l−îng cao trªn c¬ së gièng ®· ®−îc chän läc” thuéc ch−¬ng tr×nh 661 mµ ViÖn khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tõ n¨m 1999-2003. Trong ph¹m vi bµi nµy xin giíi thiÖu kÕt qu¶ b−íc ®Çu vÒ vÊn ®Ò chän gièng vµ nh©n gièng v« tÝnh. 2. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. VËt liÖu - Hom cña c©y con 2 tuæi gieo tõ h¹t, hom cµnh cña c©y mÑ 10 tuæi vµ >25 tuæi. - Rõng Håi trång ë V¨n Quan, Cao Léc vµ V¨n L·ng (L¹ng S¬n). - Gèc ghÐp lµ c©y con 2 tuæi gieo tõ h¹t. - Thuèc kÝch thÝch: IBA (Indo Butilic Acid). 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Chän c©y mÑ (c©y tréi) theo ph−¬ng ph¸p chuyªn gia kÕt hîp víi ph©n tÝch trong phßng. C¨n cø vµo tiªu chuÈn c©y tréi ®· ®−îc quy ®Þnh ë ®iÒu 9 quy ph¹m kü thuËt x©y dùng rõng gièng vµ v−ên gièng (QPN15-93) cña Bé L©m NghiÖp ban hµnh n¨m 1994, viÖc chän c©y tréi ®−îc chia lµm 2 b−íc. * B−íc 1. chän läc sè l−îng (theo s¶n l−îng qu¶): x¸c ®Þnh s¶n l−îng qu¶ ë trªn c©y b»ng ph−¬ng ph¸p −íc l−îng s¶n l−îng qu¶, sau ®ã kiÓm tra sai sè b»ng c¸ch thu h¸i trùc tiÕp mçi quÇn thÓ 3 c©y lµm c¬ së ®iÒu chØnh. Ngoµi ra, cßn sö dông ph−¬ng ph¸p pháng vÊn ®Ó x¸c ®Þnh s¶n l−îng qu¶ cña nh÷ng n¨m tr−íc. §ång thêi víi viÖc −íc l−îng s¶n l−îng qu¶ ë trªn c©y, b»ng ph−¬ng ph¸p chuyªn gia chän nh÷ng c©y cã bé t¸n l¸ dµi, réng, trßn vµ c©n ®èi, nhiÒu cµnh nh¸nh, thÊp, c©y cã sè l−îng qu¶ 8 c¸nh to ®Òu chiÕm ®¹i ®a sè trªn mét c©y. S¶n l−îng qu¶ cña mçi c©y tréi ®· chän ®−îc so s¸nh víi sè trung b×nh tæng thÓ cña 8-10 c©y xung quanh gÇn nhÊt. * B−íc 2. chän läc chÊt l−îng (hµm l−îng vµ chÊt l−îng tinh dÇu): ph©n tÝch tinh dÇu ®−îc thùc hiÖn t¹i Phßng ph©n tÝch h÷u c¬, ViÖn Ho¸ häc vµ c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn. Hµm l−îng tinh dÇu ®−îc ph©n tÝch theo ph−¬ng ph¸p ch−ng cÊt l«i cuèn h¬i n−íc (tÝnh theo ®é kh« tuyÖt ®èi). ChØ sè khóc x¹ ®o trªn m¸y khóc x¹ kÕ Abbe. §Þnh l−îng anethol trªn m¸y s¾c ký khÝ HP 6890. §é 1
®«ng ®o trªn thiÕt bÞ ®o ®é ®«ng. MÉu qu¶ ph©n tÝch ®−îc lÊy riªng cho tõng c©y mÑ vµo cuèi th¸ng 9/1999, mçi c©y mÑ lÊy 0,5kg qu¶ ë c¸c ®iÓm ®¹i diÖn cña t¸n. Mçi l©m phÇn lÊy 01 mÉu hçn hîp ®Ó ph©n tÝch lµm ®èi chøng. - Nghiªn cøu nh©n gièng sinh d−ìng ®−îc chia lµm 2 b−íc: * B−íc 1: nghiªn cøu th¨m dß ph−¬ng ph¸p gi©m hom vµ ph−¬ng ph¸p ghÐp. * B−íc 2: nghiªn cøu nh©n gièng më réng. - Bè trÝ thÝ nghiÖm: ®èi víi c¸c thÝ nghiÖm th¨m dß bè trÝ 3 lÇn lÆp l¹i, mçi lÇn lÆp l¹i tõ 20-30 hom hoÆc gèc ghÐp. §èi víi c¸c thÝ nghiÖm më réng kh«ng bè trÝ lÆp l¹i nh−ng dung l−îng mÉu lín tõ 50-200 hom hoÆc gèc ghÐp, tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng cung cÊp vËt liÖu cña tõng c©y mÑ. - Xö lý sè liÖu trªn m¸y vi tÝnh víi sù hç trî cña ch−¬ng tr×nh Excel 5.0 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. KÕt qu¶ chän gièng C¨n cø vµo s¶n l−îng qu¶ thùc tÕ ë trªn c©y ®· chän ®−îc 100 c©y dù tuyÓn ë 3 huyÖn träng ®iÓm trång Håi lµ V¨n Quan, Cao Léc vµ V¨n L·ng thuéc tØnh L¹ng S¬n, c¸c c©y dù tuyÓn ®Òu cã s¶n l−îng qu¶ cao h¬n s¶n l−îng trung b×nh cña l©m phÇn tõ 20% trë lªn. B»ng ph−¬ng ph¸p pháng vÊn ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng c©y th−êng xuyªn sai qu¶ trong vßng 2-3 n¨m gÇn nhÊt kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p chuyªn gia chän h×nh d¸ng bé t¸n l¸, h×nh d¸ng vµ kÝch th−íc qu¶ cña tõng c©y ®· x¸c ®Þnh ®−îc 35 c©y tréi ®Ó lÊy mÉu ph©n tÝch hµm l−îng tinh dÇu, hµm l−îng anethol vµ ®é ®«ng (35 c©y trong sè 100 c©y ®· s¬ tuyÓn ë trªn). Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Mª Linh (1977) th× hµm l−îng tinh dÇu trong qu¶ Håi biÕn ®éng rÊt râ qua c¸c th¸ng trong n¨m, cao nhÊt vµo th¸ng 6 (12,24%), thÊp nhÊt vµo cuèi th¸ng 4 vµ th¸ng 9 (t−¬ng øng lµ 8,66 vµ 7,69%%). Tæng hîp kÕt sè liÖu chän gièng vÒ s¶n l−îng qu¶ vµ chÊt l−îng tinh dÇu ®· ph©n tÝch cho thÊy s¶n l−îng qu¶ cña 35 c©y tréi biÕn ®éng tõ 20-47,33%, hµm l−îng tinh dÇu cña 38 mÉu qu¶ (gåm 35 mÉu qu¶ cña 35 c©y tréi vµ 3 mÉu qu¶ hçn hîp cña 3 quÇn thÓ ®¹i diÖn) biÕn ®éng tõ 5,12-9,72%, ®é ®«ng biÕn ®éng tõ 15,0- 19,00C, hµm l−îng anethol trong tinh dÇu biÕn ®éng tõ 89,10-98,57%. KÕt hîp c¶ s¶n l−îng qu¶ vµ chÊt l−îng tinh dÇu cña 35 c©y tréi dù tuyÓn trªn ®· chän ra ®−îc 18 c©y võa cã s¶n l−îng qu¶ cao vµ võa cã chÊt l−îng tinh dÇu tèt ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 01 d−íi ®©y. C¸c c©y tréi ®−îc chän tõ c©y thø nhÊt ®Õn c©y thø 18 lµ nh÷ng c©y th−êng xuyªn sai qu¶ vµ s¶n l−îng qu¶ hiÖn t¹i n¨m 1999 v−ît tréi so víi sè trung b×nh cña nh÷ng c©y B¶ng 01. S¶n l−îng qu¶ vµ chÊt l−îng tinh dÇu cña 35 c©y tréi Sè Sè Tuæi S¶n TB quÇn thÓ V−ît T. Ane Møc sai tt hiÖu c©y mÑ l−îng (kg) tréi dÇu (%) qu¶ (liªn c©y (n¨m) qu¶ (%) (%) tôc tõ 1-3 tréi (kg) n¨m) 1 01vq* >25 55 38,67±5,23 8,33 96,94 3 n¨m 42,23 2 04vq* >25 50 37,89±5,55 31,96 7,32 95,61 3 n¨m 3 06vq* 10 13,5 10,43±2,17 29,43 7,61 95,59 2 n¨m 4 09vq* 10 14 11,57±2,86 21,00 8,71 96,70 2 n¨m 5 11vq* >25 60 43,69±5,46 37,33 3 n¨m 9,72 98,57 6 14vq* >25 40 29,55±3,98 35,36 7,32 95,61 3 n¨m 7 02cl* >25 46 32,25±4,03 9,15 96,02 3 n¨m 42,63 8 03cl* >25 45 33,30±4,35 35,14 8,69 95,81 3 n¨m 9 02vl* 10 12 9,55±2,07 25,65 7,00 95,59 2 n¨m 10 03vl* 10 14 10,65±2,15 31,45 7,65 95,05 2 n¨m 11 10vl* 10 9,5 7,25±2,13 31,03 7,65 95,70 2 n¨m 2
12 11vl* 10 14 9,87±2,29 7,75 95,47 2 n¨m 41,84 13 12vl* 10 11 8,75±2,07 25,71 7,00 95,75 2 n¨m 14 14vl* 10 12,5 9,67±2,35 29,26 8,20 96,19 2 n¨m 15 17vl* 10 13 9,25±2,12 40,54 7,32 95,70 2 n¨m 16 22vl* 10 9 6,5±1,26 38,46 7,87 95,43 2 n¨m 17 23vl* 10 8 5,43±1,17 8,94 95,47 2 n¨m 47,33 18 24vl* 10 10 7,82±1,33 27,88 2 n¨m 9,52 97,50 19 12vq >25 35 29,15±3,22 20,07 5,12 90,10 2 n¨m 20 13vq >25 40 32,51±4,55 23,04 6,67 92,70 1 n¨m 21 25vq >25 35 28,88±4,22 21,19 7,10 93,70 2 n¨m 22 27vq >25 45 37,50±5,11 20,00 7,00 93,50 2 n¨m 23 31vq >25 37 30,41±3,25 21,67 6,78 89,10 3 n¨m 24 01cl >25 30 24,71±4,45 21,41 6,89 90,10 3 n¨m 25 04cl >25 35 29,15±3,87 20,07 6,95 92,50 2 n¨m 26 05cl >25 33 27,11±3,88 21,73 7,10 94,33 3 n¨m 27 07cl >25 38 31,51±4,55 20,60 7,33 95,55 2 n¨m 28 08cl >25 34 28,09±3,79 21,04 7,20 93,70 2 n¨m 29 11cl >25 35 28,42±4,37 23,15 6,95 90,20 2 n¨m 30 15cl >25 40 31,66±4,33 26,34 6,10 90,15 3 n¨m 31 23cl >25 39 31,66±4,33 23,18 5,90 89,10 3 n¨m 32 05vl 10 8,5 6,87±1,23 23,73 7,00 94,45 2 n¨m 33 06vl 10 9 7,36±1,32 22,28 6,70 91,10 1 n¨m 34 09vl 10 11 8,79±1,52 25,14 5,80 90,05 2 n¨m 35 27vl 10 8 6,53±1,26 22,51 7,05 94,25 1 n¨m 36 §Cvq >25 - - - 5,76 93,28 37 §Ccl >25 - - - 6,19 93,43 38 §Cvl 10 - - - 6,93 93,30 xung quanh hÇu hÕt lµ >30%, ®Æc biÖt c¸c c©y 01vq, 02cl, 11vl, 17vl vµ 23vl v−ît tréi tõ 40- 47%, riªng c©y 09vq cã s¶n l−îng qu¶ chØ v−ît tréi 21% nh−ng hµm l−îng tinh dÇu vµ hµm l−îng anethol kh¸ cao (t−¬ng ®−¬ng víi c¸c trÞ sè lµ 8,71% vµ 96,70%). 3.2. C¸c thÝ nghiÖm th¨m dß 3.2.1. Th¨m dß nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom KÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nh©n gièng hom cho mét sè loµi c©y rõng nh− nh©n gièng hom mì cña Ph¹m V¨n TuÊn (1991), nh©n gièng hom Keo, B¹ch ®µn, Phi lao, Sao, DÇu cña Lª §×nh Kh¶ (1997, 1999), ®Æc biÖt kÕt qu¶ b−íc ®Çu nghiªn cøu nh©n gièng hom cho c©y Håi cña NguyÔn Ngäc T©n (1984), ®Ò tµi ®· bè trÝ thÝ nghiÖm th¨m dß nh©n gièng hom cho c©y Håi víi vËt liÖu gi©m hom ë 2 cì tuæi kh¸c nhau: 2 tuæi vµ >25 tuæi. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Ngäc T©n vµ céng sù (1984) th× tuæi c©y mÑ vµ thêi vô gi©m hom cã ¶nh h−ëng rÊt râ ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ cña hom, tuæi hom cµnh cµng giµ th× cµng khã ra rÔ. Thêi gian gi©m hom tèt nhÊt cho c©y Håi cã thÓ tiÕn hµnh tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 8 hµng n¨m víi thuèc kÝch thÝch ra rÔ lµ IBA vµ IAA. KÕ thõa c¸c kÕt qu¶ trªn, ®Ò tµi ®· bè trÝ thÝ nghiÖm vµo th¸ng 7 víi vËt liÖu lµ hom th©n cña c©y 2 tuæi, hom chåi v−ît vµ chåi ®Çu cµnh cña c©y >25 tuæi. Riªng ®èi víi c«ng thøc hom th©n c©y 2 tuæi ®−îc lÆp l¹i mét lÇn n÷a vµo th¸ng 2, tÊt c¶ c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm ®−îc sö dông ®ång nhÊt mét lo¹i thuèc IBA(1%). Sè liÖu thu ®−îc ë b¶ng 02 mét lÇn n÷a kh¶ng ®Þnh r»ng hom cµnh giµ rÊt khã ra rÔ. Trong ph¹m vi thÝ nghiÖm nµy hom chåi ®Çu cµnh hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng ra rÔ, hom chåi v−ît tuy cã tuæi giai ®o¹n trÎ h¬n chåi ®Çu cµnh còng chØ ra rÔ ®−îc 18,4%, trong khi ®ã hom lÊy tõ c©y con 2 tuæi cã kh¶ n¨ng ra rÔ tõ 66,7-69,2%. MÆt kh¸c, sè liÖu b¶ng 02 cßn cho thÊy kh¶ n¨ng ra rÔ cña hom gi©m vµo thêi ®iÓm th¸ng 7 (69,2%) cao h¬n thêi ®iÓm th¸ng 2 (66,7%) mÆc dï kh«ng nhiÒu. 3
B¶ng 02: ¶nh h−ëng cña tuæi c©y vµ thêi vô lÊy hom. Tuæi c©y mÑ Lo¹i thuèc Thêi ®iÓm Tû lÖ ra rÔ lÊy hom vµ tû lÖ (th¸ng) (%) 1. Hom c©y 2 tuæi gieo tõ h¹t IBA(1%) 2 66,7 2. Hom c©y 2 tuæi gieo tõ h¹t IBA(1%) 7 69,2 3. Hom chåi v−ît cña c©y>25tuæi IBA(1%) 7 18,4 4. Hom chåi ®Çu cµnh cña c©y >25 tuæi IBA(1%) 7 00 Nh©n gièng b»ng hom th©n c©y con gieo tõ h¹t tuy ®¹t kÕt qu¶ kh¸ cao, song ý nghÜa vÒ mÆt c¶i thiÖn gièng kh«ng cao, dï cho nh÷ng h¹t gièng ®ã ®−îc thu h¸i tõ c¸c c©y mÑ ®· ®−îc chän läc cÈn thËn. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ nµy Ýt nhiÒu còng cã ý nghÜa ®èi víi s¶n xuÊt trong giai ®o¹n tr−íc m¾t khi ch−a cã gièng tèt ®Ó cung cÊp, b»ng ph−¬ng ph¸p nh©n gièng nµy cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n vÒ gièng cho nh÷ng n¨m thiÕu hôt h¹t gièng do thiªn tai mÊt mïa hoÆc do chu kú sai qu¶. H¬n n÷a, h¹t Håi lµ lo¹i h¹t khã b¶o qu¶n, thay v× viÖc b¶o qu¶n h¹t gièng trong kho, b»ng ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ l−u gi÷ liªn tôc ®−îc gièng trong v−ên −¬m ®Ó cung cÊp gièng cho s¶n xuÊt. 3.2.2. Th¨m dß nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp GhÐp c©y lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p nh©n gièng sinh d−ìng ®−îc ¸p dông phæ biÕn trong nghiªn cøu chän gièng c©y ¨n qu¶ nh−: Nh·n, V¶i, Xoµi, Hång,... GÇn ®©y, trong L©m nghiÖp còng ®· øng dông c«ng nghÖ ghÐp thµnh c«ng cho mét sè loµi c©y rõng. §Æc biÖt, ghÐp Tr¸m ®Ó phôc vô môc ®Ých trång rõng phßng hé kÕt hîp lÊy qu¶. Ngoµi viÖc duy tr× b¶n chÊt di truyÒn cña c©y mÑ, ph−¬ng ph¸p ghÐp cã thÓ kh¾c phôc ®−îc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p gi©m hom ®èi víi nh÷ng loµi c©y "khã tÝnh" nh− c©y Håi. Víi ý t−ëng ®ã, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu th¨m dß thêi vô vµ ph−¬ng ph¸p ghÐp Håi víi c¸c vËt liÖu lµ chåi ®Çu cµnh cña c¸c c©y mÑ 10 tuæi vµ c©y mÑ > 25 tuæi. Gèc ghÐp lµ c©y con 2 n¨m tuæi ®−îc gieo t¹o tõ h¹t, ®−êng kÝnh cæ rÔ tõ 0,6-0,8cm, chiÒu cao tõ 0,7-0,8m. Th¸ng 5/1999 ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh thö nghiÖm th¨m dß 2 ph−¬ng ph¸p ghÐp (ghÐp nªm vµ ghÐp ¸p) víi vËt liÖu ghÐp lµ chåi ®Çu cµnh cña c©y 10 tuæi. KÕt qu¶ theo dâi sau 2 th¸ng cho thÊy ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p vµ ghÐp nªm cã tû lÖ sèng gÇn t−¬ng ®−¬ng nhau (ghÐp ¸p cã tû lÖ sèng 40,1% vµ ghÐp nªm 38,8%). Do vËy, thêi ®iÓm th¸ng 9 vµ th¸ng 11/1999 ®Ò tµi chØ chän ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p ®Ó tiÕp tôc th¨m dß thêi vô ghÐp víi vËt liÖu lÊy tõ c©y 10 tuæi vµ 25 tuæi. B¶ng 03. ThÝ nghiÖm th¨m dß thêi vô vµ vËt liÖu ghÐp Tû lÖ sèng sau 2 th¸ng Tû lÖ sèng sau 4 th¸ng (%) (%) Thêi vô ghÐp 10 tuæi >25 tuæi 10 tuæi >25 tuæi Th¸ng 5/1999 40,1 - 11,1 - Th¸ng 9/1999 6,6 - 00 - Th¸ng 11/1999 89,0 81,2 81,5 71,8 KÕt qu¶ (b¶ng 03) cho thÊy víi vËt liÖu ghÐp tõ c©y 10 tuæi, tû lÖ sèng cña c©y ghÐp ®¹t cao nhÊt lµ thêi ®iÓm ghÐp th¸ng 11, sau 2 th¸ng tû lÖ sèng ®¹t tíi 89,0%, sau 4 th¸ng tû lÖ sèng cña c©y ghÐp cã gi¶m nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ vµ vÉn ®¹t 81,5%. §ît ghÐp th¸ng 5 tuy sau 2 th¸ng 4
tû lÖ sèng cña c©y ghÐp ®¹t tíi 40,1% nh−ng sau 4 th¸ng th× tû lÖ sèng gi¶m chØ cßn 11,1%. §ît ghÐp th¸ng 9 víi vËt liÖu tõ c©y 10 tuæi, sau 2 th¸ng tû lÖ sèng chØ ®¹t 6,6% vµ sau 4 th¸ng th× chÕt hoµn toµn. KÕt qu¶ nµy cho thÊy tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9 cã thÓ kh«ng ph¶i lµ thêi vô thÝch hîp ®Ó ghÐp Håi, mµ thêi vô thÝch hîp vµo kho¶ng tõ th¸ng 10-11 hoÆc ®Õn th¸ng 12. Trong thêi gian tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9 cã thÓ do m−a nhiÒu, hµm l−îng n−íc trong th©n th−êng rÊt cao nªn khã thµnh c«ng. H¬n n÷a, theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Mª Linh (1997) th× hµm l−îng tinh dÇu trong l¸ th−êng cao nhÊt trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 4-5 vµ gi¶m dÇn ®¹t gi¸ trÞ thÊp nhÊt vµo th¸ng 10-11, cã lÏ hµm l−îng tinh dÇu trong th©n vµ cµnh còng t−¬ng tù nh− vËy, nªn tiÕn hµnh ghÐp vµo th¸ng 11 dÔ thµnh c«ng h¬n. KÕt qu¶ b¶ng 03 cßn cho thÊy tuæi cña c©y mÑ lÊy vËt liÖu ghÐp cã thÓ còng cã ¶nh h−ëng tíi tû lÖ sèng cña c©y ghÐp nh−ng ch−a râ rÖt. Tû lÖ c©y sèng sau 2 th¸ng ghÐp víi cµnh ghÐp tõ c©y 10 tuæi ®¹t 89%, sau 4 th¸ng gi¶m cßn 81,5%. Trong khi ®ã tû lÖ sèng cña c©y ghÐp víi cµnh ghÐp lÊy tõ c©y >25 tuæi sau 2 th¸ng còng ®¹t 81,2% vµ sau 4 th¸ng chØ cßn 71,8%. Sau khi ghÐp ®−îc kho¶ng gÇn 2 th¸ng cµnh ghÐp b¾t ®Çu nhó chåi vµ ra l¸ míi, sau 3-4 th¸ng vÕt ghÐp ®· gÇn khÐp kÝn bëi líp t−îng tÇng vµ ra ®−îc tõ 1-3 l¸ míi. Mét ®iÓm ®¸ng chó ý vÒ thêi tiÕt khi ghÐp, nÕu ngµy tiÕn hµnh ghÐp hoÆc sau ngµy ghÐp kho¶ng 1 tuÇn mµ cã m−a th× tû lÖ sèng cña c©y ghÐp ®¹t rÊt thÊp. Giai ®o¹n tõ 2 th¸ng ®Õn 4 th¸ng sau khi ghÐp tû lÖ sèng cña c©y ghÐp cã gi¶m nh−ng kh«ng nhiÒu (kho¶ng 10%). Theo kinh nghiÖm th× tû lÖ sèng cña c©y ghÐp trong th¸ng ®Çu tiªn hoµn toµn phô thuéc vµ kü thuËt ghÐp (nÕu cµnh vµ gèc ghÐp ®¹t tiªu chuÈn). Trong giai ®o¹n tõ th¸ng thø hai ®Õn th¸ng thø t− tû lÖ sèng gi¶m nhiÒu hay Ýt phÇn lín phô thuéc vµo chÕ ®é ch¨m sãc. Ngoµi ra, kh¶ n¨ng t−¬ng thÝch gi÷a cµnh ghÐp vµ gèc ghÐp còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu kü h¬n. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu th¨m dß trªn ®©y tuy ch−a thËt ®Çy ®ñ, nh−ng ®ã lµ nh÷ng c¬ së khoa häc quan träng ®Ó ®Þnh h−íng cho nghiªn cøu nh©n gièng më réng tiÕp theo. 3.3. ThÝ nghiÖm nh©n gièng më réng C¨n cø nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu ®· ®¹t ®−îc, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh©n gièng riªng rÏ cho tõng c©y mÑ. Nh−ng do ®Æc ®iÓm cña nh÷ng c©y ra qu¶ ë ®Çu cµnh nh− c©y Håi, th−êng nh÷ng c©y sai qu¶ th× chåi ®Çu cµnh rÊt giµ vµ c»n cçi, nªn cã nh÷ng c©y mÑ hoµn toµn kh«ng chän ®−îc hoÆc chän ®−îc rÊt Ýt chåi ®¹t tiªu chuÈn ®Ó ghÐp. ChÝnh v× vËy, chØ cã 11/18 c©y mÑ (*) ®· ®−îc chän läc theo s¶n l−îng qu¶ vµ hµm l−îng tinh dÇu tham gia nh©n gièng më réng, cßn l¹i 9 c©y kh¸c ®−îc chän theo s¶n l−îng qu¶ ®Ó bæ sung cho tËp hîp gièng, c¸c c©y bæ sung nµy còng ®Òu cã s¶n l−îng qu¶ v−ît tréi tõ 21-26%. Trong sè 20 c©y mÑ tham gia nh©n gièng ë b¶ng 04 cã 10 c©y ë tuæi >25 n¨m (kh«ng râ chÝnh x¸c n¨m trång) bao gåm c¸c c©y tõ sè 1-5 vµ 12-16, cßn l¹i lµ ë tuæi 10 n¨m (trång n¨m 1990). KÕt qu¶ ë b¶ng 04 cho thÊy tû lÖ sèng b×nh qu©n cña c©y ghÐp sau 3 th¸ng ®¹t h¬n 79%, sau h¬n 5 th¸ng tû lÖ sèng cña c¸c c©y ghÐp tuy cã gi¶m nh−ng vÉn ®¹t gÇn 74% vµ sau 14 th¸ng gi¶m m¹nh chØ cßn gÇn 46%. Nh− vËy, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm më réng t−¬ng ®èi phï hîp víi kÕt qu¶ cña c¸c thÝ nghiÖm th¨m dß. MÆt kh¸c, kÕt qu¶ b¶ng 04 cßn cho thÊy cµnh ghÐp lÊy tõ c¸c c©y mÑ kh¸c nhau th× c©y ghÐp cã tû lÖ sèng rÊt kh¸c nhau, sau 3 th¸ng ghÐp c©y 10 tuæi nh− c©y sè 23vl cho c¸c cµnh ghÐp sèng tíi 100%, nh−ng c©y mÑ >25 tuæi nh− c©y sè 1vq cho cµnh ghÐp còng ®¹t tû lÖ c©y sèng tíi 91,2%. Sau 5 th¸ng, phÇn lín cµnh ghÐp cña c¸c c©y mÑ sèng >70% kÓ c¶ c©y 10 tuæi vµ c©y >25 tuæi, cao nhÊt tíi 88,9%, chØ cã 3 c©y mÑ cho cµnh mµ tû lÖ sèng cña c©y ghÐp
b»ng chåi v−ît cho tû lÖ sèng cao h¬n vµ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng còng tèt h¬n c©y ghÐp víi chåi ®Çu cµnh. B¶ng 04. KÕt qu¶ nh©n gièng më réng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp Sè tt Dßng Tuæi Tæng Sau 3 th¸ng ghÐp Sau 5 th¸ng Sau 14 th¸ng c©y c©y c©y sè ghÐp ghÐp mÑ mÑ mÑ gèc Sè c©y T.L.S Sè c©y T.L.S Sè c©y T.L.S (n¨m) ghÐp sèng (%) sèng (%) sèng (%) 1 01vq* >25 113 103 91,2 95 84,1 75 66,4 2 11vq* >25 36 31 86,1 31 86,1 20 55,6 3 02cl* >25 102 82 80,4 82 80,4 57 55,9 4 03cl* >25 85 69 81,2 61 71,8 54 63,5 5 04vq* >25 190 168 88,4 162 85,3 121 63,7 6 06vq* 10 49 34 69,4 28 57,1 15 30,6 7 11vl* 10 45 40 88,9 40 88,9 17 37,8 8 12vl* 10 52 25 48,1 20 38,5 13 25,0 9 22vl* 10 57 50 87,7 50 87,7 25 43,9 10 23vl* 10 9 9 100.0 8 88,9 5 55,6 11 24vl* 10 37 32 86,5 31 83,4 19 51,4 12 13vq >25 55 29 52,7 20 36,4 11 20,0 13 11cl >25 46 22 47,8 19 41.3 8 17,4 14 15cl >25 65 57 87,7 47 72,3 7 10,8 15 23cl >25 59 36 61,0 36 61,0 25 42,4 16 05cl >25 45 39 86,7 39 86,7 28 62,2 17 05vl 10 52 45 86,5 40 76,9 17 32,7 18 06vl 10 27 22 81,5 22 81,5 7 25,9 19 09vl 10 38 31 81,6 30 78,9 19 50,0 20 27vl 10 40 26 65.0 26 65,0 9 22,5 ∑ 1202 950 79,03 887 73,79 552 45,92 Nh− vËy, ghÐp lµ ph−¬ng ph¸p rÊt cã triÓn väng ®Ó nh©n gièng Håi, cã thÓ nãi kÕt qu¶ nµy lµ mét trong nh÷ng c¬ së khoa häc rÊt quan träng gãp phÇn ®Ó c¶i thiÖn gièng Håi cã n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng cao trªn c¬ së gièng ®· ®−îc chän läc. Nh−ng c«ng viÖc nµy còng rÊt tèn kÐm vÒ thêi gian vµ kinh phÝ, nhÊt lµ c¸c kh©u t¹o chåi tõ c©y mÑ vµ nu«i d−ìng c©y trong v−ên −¬m. TÝnh riªng tõ khi gieo h¹t ®Õn khi c©y con ®¹t tiªu chuÈn lµm gèc ghÐp mÊt 24 th¸ng vµ thêi gian nu«i d−ìng c©y ghÐp trong v−ên −¬m còng mÊt tõ 18-24 th¸ng, tæng céng mÊt kho¶ng gÇn 48 th¸ng ®Ó t¹o c©y gièng. 3.4. Kh¶ n¨ng øng dông më réng s¶n suÊt KÕt qu¶ nghiªn cøu b−íc ®Çu cña ®Ò tµi vÒ chän gièng vµ nh©n gièng v« tÝnh c©y Håi ®· ®−îc Së KHCN tØnh L¹ng S¬n tiÕp nhËn vµ yªu cÇu ViÖn KHLN ViÖt Nam phèi hîp tham gia dù ¸n ph¸t triÓn c©y Håi ë L¹ng S¬n giai ®o¹n 2002-2006. §Æc biÖt lµ kh©u chän vµ t¹o gièng Håi b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp. KÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®· tiÕn hµnh lÆp l¹i 2 ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p vµ ghÐp nªm (¸p dông c«ng nghÖ ghÐp nªm cña Trung Quèc) víi vËt liÖu lÊy tõ 4 c©y mÑ cïng tuæi (kho¶ng 20 tuæi) ë V¨n Quan vµo th¸ng 12/2003. 6
B¶ng 05. KÕt qu¶ ghÐp Håi sau 2 th¸ng (ghÐp ngµy 17/12/2004, kiÓm kª ngµy 17/2/2005) Sè Dßng Tæng sè GhÐp ¸p GhÐp nªm tt c©y tréi gèc Sè gèc Sè c©y T.L.S Sè gèc Sè c©y T.L.S ghÐp ghÐp sèng (%) ghÐp sèng (%) 1 Vqu 20 301 132 130 98,48 169 167 98,82 2 Vqu 21 204 64 61 95,31 140 139 99,29 3 Vqu 22 330 156 155 99,36 174 174 100,0 4 Vqu 23 260 175 171 97,71 85 83 97,65 1095 527 517 97,72 568 563 98,94 KÕt qu¶ kiÓm kª sau 2 th¸ng (b¶ng 05) cho thÊy tû lÖ c©y sèng cña c©y ghÐp kh¸ cao, trung b×nh ë ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p ®¹t 97,72%, ghÐp nªm còng ®¹t tíi 98,94%. Nh− vËy, lÇn nµy ghÐp vµo th¸ng 12/2003 sau 2 th¸ng c¶ ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p vµ ghÐp nªm cã tû lÖ sèng kh¸ cao. §Ó cã kÕt luËn ch¾c ch¾n cÇn ph¶i cã thêi gian theo dâi thªm. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ b−íc ®Çu nµy còng ®· bæ sung thªm c¬ së khoa häc vÒ thêi vô ghÐp, cã thÓ ghÐp vµo th¸ng 12 hµng n¨m còng rÊt cã triÓn väng. Ngoµi ra, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng ghÐp còng lµ vÊn ®Ò ®· gãp phÇn vµo sù thµnh c«ng nµy. 4. KÕt luËn, tån t¹i vµ kiÕn nghÞ 4.1. KÕt luËn C¨n cø vµo c¸c kÕt qu¶ ®· ®−îc ph©n tÝch trªn ®©y, cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn nh− sau: - C¸c c©y tréi ®−îc chän ®Ó lÊy vËt liÖu gièng ®ång thêi võa cã s¶n l−îng qu¶ v−ît tréi tõ 21- 47,33% võa cã hµm l−îng tinh dÇu vµ hµm l−îng anethol cao h¬n h¼n so víi sè trung b×nh cña quÇn thÓ. - Nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom víi thuèc kÝch thÝch ra rÔ lµ IBA(1%), hom lÊy tõ c©y 2 tuæi cã tû lÖ ra rÔ kh¸ cao ®¹t tõ 66-69%, nh−ng víi c¸c hom tõ c©y >25 tuæi cã tû lÖ ra rÔ rÊt thÊp, hom chåi v−ît chØ ®¹t 18%, hom chåi ®Çu cµnh th× hoµn toµn kh«ng ra rÔ. Thêi vô gi©m hom thÝch hîp cã thÓ tõ th¸ng 2-8 hµng n¨m. - Ph−¬ng ph¸p ghÐp cã tû lÖ c©y sèng kh¸ cao, sau 3 th¸ng ®¹t h¬n 79%, sau 5 th¸ng cßn gÇn 74% vµ sau 14 th¸ng cã thÓ xuÊt v−ên chØ cßn gÇn 46%, c¶ ph−¬ng ph¸p ghÐp nªm vµ ghÐp ¸p ®Òu cã tû lÖ sèng kh¸ cao. Thêi vô thÝch hîp ®Ó ghÐp Håi tõ th¸ng 10-12 hµng n¨m. Tû lÖ sèng cña c©y ghÐp hÇu nh− kh«ng phô thuéc vµo tuæi cña c©y mÑ cho cµnh ghÐp mµ phô thuéc rÊt râ rÖt vµo tõng dßng c©y mÑ cho cµnh ghÐp. - B»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p víi vËt liÖu ghÐp lµ chåi ®Çu cµnh th× sau 14 th¸ng tuæi c©y ghÐp cã tû lÖ sèng gÇn 46%. øng dông c«ng nghÖ ghÐp nªm cã thÓ n©ng tû lÖ sèng cña c©y ghÐp lªn cao h¬n. 4.2. Tån t¹i vµ kiÕn nghÞ Tuy ®Ò tµi ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, nh−ng do thêi gian vµ kinh phÝ h¹n hÑp nªn cßn mét sè tån t¹i c¬ b¶n nh− sau: - ViÖc nh©n gièng b»ng hom cho c©y Håi tõ vËt liÖu cña nh÷ng c©y mÑ cã c¸c phÈm chÊt tèt hiÖn nay cßn lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n. Bëi lÏ, Håi lµ c©y ra qu¶ ®Çu cµnh, mét n¨m cã 2 vô qu¶, nh÷ng c©y sai qu¶ th−êng cã hom cµnh rÊt c»n cçi, nªn kh«ng thÓ nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m hom th«ng th−êng.ViÖc lµm trÎ ho¸ b»ng c¸ch t¹o chåi míi ®Ó lÊy hom còng cã thÓ rÊt kh¶ quan, song ®a sè rõng håi hiÖn nay lµ cña t− nh©n nªn viÖc ®èn c©y hoÆc chÆt tØa cµnh ®Ó t¹o chåi khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. - ViÖc nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp tuy ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan, song tû lÖ c©y con ®¹t tiªu chuÈn xuÊt v−ên cßn qu¸ thÊp. 7
- V× thêi gian vµ kinh phÝ qu¸ h¹n hÑp nªn cã nhiÒu vÊn ®Ò cßn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc triÖt ®Ó nh−: tiªu chuÈn cµnh ghÐp, tiªu chuÈn gèc ghÐp, tiªu chuÈn c©y con xuÊt v−ên, … - CÇn ph¶i cã chiÕn l−îc nghiªn cøu toµn diÖn h¬n vÒ vÊn ®Ò c¶i thiÖn gièng Håi ë L¹ng S¬n, ®ång thêi kinh phÝ vµ thêi gian còng ph¶i ®−îc −u tiªn cao h¬n vµ dµi h¬n. A. h−íng dÉn Kü thuËt ghÐp Håi 1. T¹o gèc ghÐp C©y con lµm gèc ghÐp ph¶i ®−îc gieo −¬m tõ h¹t gièng cña nh÷ng c©y mÑ khoÎ m¹nh, −¬m trong bÇu polyetylen cì 18x25cm. Hçn hîp ruét bÇu gåm 70-80% ®Êt tÇng A+B ph¸t triÓn trªn Rhyolit hoÆc ®¸ sÐt, 10-15% ®Êt nung vµ 10-15% ph©n chuång hoai. N¬i kh«ng cã ®Êt nung th× dïng 90% ®Êt tÇng A ph¸t triÓn trªn Rhyolit vµ 10% ph©n chuång hoai. C©y con ®−îc nu«i d−ìng trong v−ên −¬m tõ 20-24 th¸ng. Sau ®ã chän nh÷ng c©y cã ®−êng kÝnh gèc (D00)≥0,8cm, chiÒu cao (H)≥0,8m, c©y khoÎ m¹nh, søc sinh tr−ëng tèt, kh«ng bÞ s©u bÖnh. 2. Bè trÝ v−ên −¬m - V−ên −¬m ph¶i ®−îc bè trÝ ë n¬i cao r¸o, tho¸t n−íc. - C©y con ®−îc xÕp thµnh luèng, hµng ngang trªn luèng xÕp tõ 10-12 bÇu s¸t nhau sao cho chiÒu ngang luèng réng kho¶ng 1m. C¸c hµng ngang trªn luèng xÕp c¸ch nhau ®óng b»ng 1 th©n bÇu hoÆc cø hai hµng ngang xÕp s¸t nhau th× ®Ó mét kho¶ng c¸ch b»ng 2 th©n bÇu, gi÷a c¸c kho¶ng c¸ch cña hµng ngang vµ xung quanh luèng lÊp ®Êt cao b»ng mÆt bÇu. - Dµn che cao tõ 1,8-2,0m, dïng l−íi nilon ®en hoÆc cá, l¸ che s¸ng 75%, sau ®ã gi¶m dÇn xuèng 50% vµ tr−íc khi trång tõ 1-2 th¸ng gi¶m dÇn xuèng cßn 25%. 3. Chän c©y mÑ ®Ó lÊy vËt liÖu ghÐp C©y mÑ ®Ó lÊy vËt liÖu ghÐp lµ nh÷ng c©y ®· thµnh thôc sinh s¶n, khoÎ m¹nh, sinh tr−ëng v−ît tréi, t¸n l¸ réng vµ c©n ®èi, sai qu¶ th−êng xuyªn, s¶n l−îng qu¶ hµng n¨m ph¶i v−ît tréi ≥25% so víi s¶n l−îng b×nh qu©n tæng thÓ, qu¶ to ®Òu, ®a sè qu¶ trªn c©y cã 8 c¸nh. 4. Chän cµnh ghÐp - Cµnh ghÐp lµ nh÷ng chåi b¸nh tÎ cã ®−êng kÝnh t−¬ng ®−¬ng víi gèc ghÐp, vá cã mµu xanh thÉm, m¾t vµ l¸ trªn cµnh th−a. Mçi chåi nh− vËy th−êng chØ lÊy ®−îc 1 ®o¹n ë ®Çu cµnh. - Dïng dao hoÆc kÐo thËt s¾c c¾t ®o¹n chåi ®ã dµi kho¶ng 10cm, c¾t bá tõ 1/2 ®Õn 2/3 ®Çu l¸ phÝa ngoµi, sau ®ã ng©m ngay vµo thïng ®ùng dung dÞch benlate nång ®é 0,2-0,3% ®Ó b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn vÒ v−ên −¬m, tiÕn hµnh ghÐp ngay, kh«ng nªn ®Ó qua ®ªm. 8
5. Thêi vô vµ thêi tiÕt ghÐp - Thêi vô ghÐp tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 12 hµng n¨m, nh−ng thÝch hîp nhÊt lµ ghÐp vµo th¸ng 11. - Thêi tiÕt: nªn tiÕn hµnh ghÐp vµo nh÷ng ngµy r©m m¸t, tuyÖt ®èi tr¸nh ghÐp vµo nh÷ng ngµy cã m−a. 6. Kü thuËt ghÐp Cã thÓ ¸p dông c¶ hai ph−¬ng ghÐp nªm vµ ghÐp ¸p. 6a. GhÐp nªm - Xö lý gèc ghÐp: t¹i vÞ trÝ 1/2-2/3 chiÒu cao cña th©n c©y lµm gèc ghÐp, dïng dao thËt s¾c c¾t ngang th©n, phÝa gèc ghÐp cßn l¹i tõ 2-3 l¸ lµ tèt nhÊt, dïng dao chÎ ®«i phÇn mÆt c¾t cña gèc ghÐp s©u tõ 1,5-2cm. - Xö lý cµnh ghÐp: chän cµnh ghÐp cã ®−êng kÝnh t−¬ng ®−¬ng víi phÇn gèc ghÐp, dïng dao s¾c c¾t lÊy ®o¹n hom dµi tõ 4-5cm, c¾t v¸t 2 bªn t¹o thµnh h×nh c¸i nªm, chiÒu dµi l¸t c¾t v¸t tõ 1,5- 2cm. - GhÐp: GhÐp nªm cµnh ®· xö lý vµo gèc ghÐp sao cho gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp tiÕp xóc nhau hÕt phÇn l¸t c¾t cña cµnh ghÐp. Dïng d©y nilon mÒm quÊn chÆt tõ d−íi lªn sao cho líp sau xÕp lîp lªn líp tr−íc vµ quÊn kÝn lu«n hÕt c¶ phÇn cµnh ghÐp. 6b. GhÐp ¸p - Xö lý gèc ghÐp: t¹i vÞ trÝ ®é cao tõ 15-20cm trªn th©n c©y lµm gèc ghÐp (kh«ng c¾t ngän) dïng dao thËt s¾c c¾t v¸t vµo th©n c©y dµi tõ 2-3cm vµ s©u tíi 1/3 ®−êng kÝnh, vÉn gi÷ nguyªn phÇn vá ngoµi. - Xö lý cµnh ghÐp: chän cµnh ghÐp cã ®−êng kÝnh t−¬ng ®−¬ng hoÆc nhá h¬n mét Ýt c¾t bít phÇn d−íi sao cho ®o¹n cµnh ghÐp dµi kho¶ng tõ 5-6cm, dïng dao thËt s¾c c¾t v¸t mét l¸t chÐo tõ bªn nä sang bªn kia, chiÒu dµi l¸t c¾t tõ 2-3cm, c¾t tiÕp mét l¸t máng phÝa ®èi diÖn l¸t c¾t tr−íc t¹o thµnh c¸i nªm lÖch, sau ®ã ¸p cµnh ghÐp vµo gèc ghÐp ®· xö lý. - GhÐp: dïng d©y nilon mÒm quÊn chÆt tõ phÝa d−íi lªn sao cho líp sau xÕp lîp lªn líp tr−íc, dïng bao nilon nhá chôp lªn cµnh ghÐp vµ chïm vµo phÇn tiÕp xóc cña cµnh vµ gèc ghÐp, sau ®ã buéc chÆt ë phÝa d−íi sao cho n−íc m−a hoÆc n−íc t−íi kh«ng vµo ®−îc chç tiÕp xóc. 7. Kü thuËt ch¨m sãc sau ghÐp - Th−êng xuyªn nhæ cá vµ dïng que nhän ph¸ v¸ng mÆt bÇu. - T−íi n−íc ngµy 2 lÇn, mét lÇn vµo kho¶ng 7-8 giê s¸ng vµ mét lÇn vµo 4-5 giê chiÒu, kh«ng ®Ó n−íc vµo chç tiÕp xóc gi÷a cµnh vµ gèc ghÐp. 9
- §èi víi ph−¬ng ph¸p ghÐp ¸p, sau nh÷ng trËn m−a, nÕu cã n−íc ë trong tói nilon b¶o vÖ th× ph¶i th¸o ra ngay. Khi thÊy cµnh ghÐp b¾t ®Çu nhó chåi th× ph¶i th¸o bá tói nilon b¶o vÖ, ®ång thêi tiÕn hµnh c¾t phÇn ngän cña c©y lµm gèc ghÐp, chØ ®Ó l¹i 2-3 l¸ phÝa trªn vÞ trÝ ghÐp. Sau khi chåi ghÐp ®· ra ®−îc 2-4 l¸ th× c¾t hÕt phÇn th©n c©y cña gèc ghÐp c¸ch chç ghÐp kho¶ng 1-2cm vÒ phÝa trªn. Chó ý th−êng xuyªn c¾t tØa c¸c chåi n»m ë phÇn gèc ghÐp. - Bãn thóc: khi chåi ghÐp ®· ra ®−îc 2-4 l¸ cã thÓ t−íi ph©n cho c©y ghÐp mçi tuÇn 1 lÇn. Lo¹i ph©n: ®¹m urª (hoÆc ®¹m sunfat) vµ kali, t−íi riªng tõng lo¹i ph©n, cø mét tuÇn t−íi ®¹m th× mét tuÇn t−íi kali, hoµ tan ph©n trong n−íc theo tû lÖ 1%, t−íi trung b×nh kho¶ng 2-4 lÝt dung dÞch/ m2 vµ t−íi vµo buæi s¸ng. Chó ý kh«ng t−íi vµo l¸ non vµ chç ghÐp. 8. Tiªu chuÈn c©y ghÐp xuÊt v−ên C©y ghÐp ®¹t tiªu chuÈn xuÊt v−ên ph¶i lµ nh÷ng c©y khoÎ m¹nh, l¸ xanh, phiÕn l¸ réng b×nh th−êng. ChiÒu cao cña chåi míi ≥20cm (tÝnh tõ vÞ trÝ ghÐp lªn ®Õn ®Ønh sinh tr−ëng). Th«ng th−êng nÕu chåi ghÐp lµ c¸c chåi v−ît th× sau 12-14 th¸ng ghÐp cã thÓ ®¹t ®−îc tiªu chuÈn, nh−ng nÕu chåi ghÐp lµ c¸c chåi ®Çu cµnh th× tõ 20-24 th¸ng míi cã thÓ ®¹t ®−îc tiªu chuÈn vµ sè c©y ®ñ tiªu chuÈn xuÊt v−ên chØ ®¹t kho¶ng 50%. B. h−íng dÉn Kü thuËt trång rõng håi th©m canh (§èi víi c©y con gieo tõ h¹t) 1. Chän c©y mÑ lÊy gièng C©y mÑ ®Ó lÊy h¹t gièng ph¶i lµ c©y khoÎ m¹nh, sinh tr−ëng v−ît tréi, t¸n réng vµ c©n ®èi, sai qu¶ th−êng xuyªn, s¶n l−îng qu¶ v−ît tréi ≥25% so víi s¶n l−îng trung b×nh tæng thÓ, qu¶ to ®Òu víi ®a sè qu¶ cã 8 c¸nh. 2. Tiªu chuÈn c©y con xuÊt v−ên C©y con ph¶i ®−îc nu«i d−ìng trong v−ên −¬m trªn 20 th¸ng tuæi, khi xuÊt v−ên ®em trång ph¶i ®¹t ®−êng kÝnh cæ rÔ ≥0,7cm, chiÒu cao ≥0,7m, c©y khoÎ m¹nh, kh«ng bÞ s©u bÖnh vµ côt ngän (trong ph¹m vi h−íng dÉn nµy kh«ng tr×nh bµy kü vÒ kü thuËt t¹o c©y con). 3. Thêi vô, ph−¬ng thøc vµ mËt ®é trång - Thêi vô trång rõng: cã thÓ trång rõng vµo vô ®«ng-xu©n hoÆc vô thu, nh−ng tèt nhÊt lµ vô ®«ng-xu©n, thêi ®iÓm tr−íc tÕt ©m lÞch khi cã m−a phïn nhiÒu vµ c©y con ch−a ra l¸ non. 10
- Ph−¬ng thøc trång rõng: trång thuÇn loµi. - MËt ®é: tõ 400-500 c©y/ha. N¬i ®Êt xÊu cã thÓ trång 500c©y/ha (cù ly: 4x5m), n¬i ®Êt tèt cã thÓ trång 400 c©y/ha (cù ly: 5x5m). 4. Chän ®Êt trång rõng - Lo¹i ®Êt: ®Êt ®á vµng ph¸t triÓn trªn rhyolit hoÆc ®¸ sÐt (Fs) lµ lo¹i ®Êt rÊt thÝch hîp víi c©y håi, ®Êt vµng nh¹t trªn macma axit (Fa), ®Êt n©u ®á trªn macma baz¬ vµ trung tÝnh (Fk) lµ nh÷ng lo¹i ®Êt thÝch hîp. - §Æc ®iÓm ®Êt: ®Êt cßn tÝnh chÊt ®Êt rõng, tho¸t n−íc, kh«ng bÞ óng ngËp, tÇng ®Êt dÇy ≥80cm, cã Ýt hoÆc kh«ng cã ®¸ lÉn, thµnh phÇn c¬ giíi nÆng, giÇu sÐt vµ giÇu mïn. - Thùc b×: ®Êt ph¶i cã thùc b× tù nhiªn che phñ ≥70% ph©n bè ®Òu trªn diÖn tÝch, thµnh phÇn thùc vËt chñ yÕu lµ c¸c loµi c©y bôi th©n gç, chiÒu cao th¶m thùc vËt tõ 1-1,5m. 5. Xö lý thùc b×, lµm ®Êt vµ bãn ph©n - Xö lý thùc b×: §èi víi thùc b× tù nhiªn, ph¸t r¹ch theo ®−êng ®ång møc réng tõ 0,8-1,0m, b¨ng chõa réng 4m, nh−ng tèt nhÊt lµ ph¸t côc bé theo hè ®−êng kÝnh réng tõ 0,8-1,0m. §èi víi thùc b× th−a kh«ng ®¶m b¶o ®é che phñ hoÆc ®Êt kh«ng cã th¶m thùc vËt tù nhiªn ph¶i tiÕn hµnh gieo trång c©y hä ®Ëu th©n gç bæ sung hoÆc t¹o lËp líp th¶m míi hoµn toµn sao cho c©y håi con ®−îc che bãng lóc ban ®Çu ≥70%. - Lµm ®Êt: lµm ®Êt côc bé b»ng thñ c«ng, cuèc hè tr−íc khi trång 2 th¸ng, kÝch th−íc hè 40x40x40cm. - Bãn lãt: bãn tõ 2-3kg ph©n chuång/hè hoÆc 1kg ph©n chuång + 3-5kg ph©n xanh/hè, bá ph©n vµ lÊp hè ®Ó ñ tr−íc khi trång tr−íc 1 th¸ng. 6. Trång c©y LÊp ®Êt bæ sung gÇn ®Çy hè (c¸ch miÖng hè phÝa d−íi dèc 5-7cm), ®¶o ph©n ®Òu trong hè vµ cuèc mét lç nhá gi÷a hè. Tr−íc khi ®Æt bÇu c©y vµo hè ph¶i bãc bá vá bÇu, tr¸nh lµm vì bÇu ®Êt, ®Æt ngay ng¾n c©y vµo gi÷a hè, lÊp ®Êt bét vµ Ên nhÑ xung quanh, tiÕp tôc xíi líp ®Êt mÆt xung quanh vun vµo cho ®Çy hè (b»ng miÖng hè phÝa d−íi dèc). 7. Ch¨m sãc rõng trång - Trong 3 n¨m ®Çu mçi n¨m ch¨m sãc 3 lÇn, lÇn 1 vµo vô xu©n, lÇn 2 vµo vô hÌ-thu vµ lÇn 3 vµo vô thu-®«ng. Néi dung ch¨m sãc: d·y cá, xíi x¸o côc bé quanh gèc c©y réng 0,8m, ph¸t dän d©y 11
leo, c©y cá lÊn ¸t vµ bãn ph©n. Riªng n¨m thø nhÊt sau khi trång ®−îc 1 th¸ng ph¶i tiÕn hµnh xíi x¸o vµ vun gèc kÕt hîp trång dÆm. - Tõ n¨m thø 4 ®Õn n¨m thø 6 ch¨m sãc mçi n¨m 2 lÇn, lÇn 1 vµo vô xu©n, lÇn 2 vµo vô thu. Néi dung ch¨m sãc: cuèc xíi xung quanh gèc trong ph¹m vi h×nh chiÕu t¸n cña c©y (0,8-1,0m), ph¸t dän lo¹i bá nh÷ng c©y rõng chÌn Ðp lÊn ¸t vµ bãn ph©n. - Tõ n¨m thø 7 ®Õn n¨m thø 10 ch¨m sãc mçi n¨m 1 lÇn vµo vô xu©n. Néi dung ch¨m sãc: chñ yÕu lµ ph¸t dän d©y leo, c©y rõng chÌn Ðp vµ bãn ph©n. - Bãn thóc: tõ n¨m thø 2 ®Õn n¨m thø 3 mçi n¨m bãn 1 lÇn vµo vô xu©n khi ch¨m sãc lÇn ®Çu gåm 100g NPK + 1-3kg ph©n chuång. Cuèc xung quanh gèc c©y theo h×nh chiÕu t¸n, s©u 10- 20cm, réng 20cm, r¶i ®Òu ph©n xung quang råi lÊp ®Êt lªn. Tõ n¨m thø 4 ®Õn n¨m thø 6 l−îng ph©n bãn t¨ng gÊp 2 lÇn so víi n¨m thø 3. Tõ n¨m thø 7 ®Õn n¨m thø 10 cã thÓ bãn t¨ng gÊp tõ 2-3 lÇn n¨m thø 6 hoÆc bãn tõ 10-15kg ph©n xanh cïng 300-400gNPK, cuèc r·nh xung quanh theo h×nh chiÕu t¸n vµ r¶i ®Òu ph©n råi lÊp ®Êt kÝn. 8. B¶o vÖ rõng trång Chñ yÕu ng¨n chÆn sù ph¸ ho¹i cña tr©u bß, ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c loµi s©u bÖnh h¹i ®Ó cã biÖn ph¸p phßng trõ kÞp thêi, phßng chèng ch¸y rõng. §Æc biÖt chó ý sù ph¸ ho¹i cña tr©u bß. Tμi liÖu tham kh¶o 1. Lª §×nh Kh¶ (1997): KÕt qu¶ nghiªn cøu chän gièng vµ nh©n gièng c©y rõng, tËp 2, nhµ XB N«ng nghiÖp. 2. NguyÔn Mª Linh (1978): B−íc ®Çu kh¶o s¸t ®éng th¸i tÝch luü tinh dÇu vµ ®iÒu kiÖn sö lý qu¶ Håi (Illcium verum Hook). Tæng luËn chuyªn ®Ò KHKT, ViÖn L©m NghiÖp, Bé L©m NghiÖp. 3. NguyÔn Ngäc T©n (1987): ¶nh h−ëng cña chÕ ®é ¸nh s¸ng, n−íc vµ bãn ph©n ®èi víi c©y Håi (Illicium verum Hook.) ë giai ®o¹n v−ên −¬m, LuËn ¸n Phã tiÕn sü khoa häc n«ng nghiÖp. 4. ViÖn L©m NghiÖp (1984): B¶n th¶o quy tr×nh kü thuËt nh©n gièng Håi b»ng hom cµnh, ViÖn L©m nghiÖp. 12