Nghiên cứu ứng dụng phương pháp tính chỉ tiêu giá trị trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp và thủy sản

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất nông nghiệp đôi khi còn gọi là đất canh tác hay đất trồng trọt là những vùng đất, khu vực thích hợp cho sản xuất, canh tác nông nghiệp, bao gồm cả trồng trọt và chăn nuôi. Đây là một trong những nguồn lực chính trong nông nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu ứng dụng phương pháp tính chỉ tiêu giá trị trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp và thủy sản

Tæng côc thèng kª B¸o c¸o tæng kÕt KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc ®Ò tµi cÊp tæng côc Nghiªn cøu øng dông ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª N«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n Chñ nhiÖm ®Ò tµi : Cö nh©n NguyÔn Hoµ B×nh Th− ký ®Ò tµi : Cö nh©n §ç ThÞ Thu Hµ Hµ néi, n¨m 2004 1
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi tham gia thùc hiÖn chÝnh Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Cö nh©n NguyÔn Hoµ B×nh C¸c thµnh viªn tham gia: 1. CN Ph¹m Quang Vinh Vô tr−ëng Vô NLN-TS 2. CN L−u V¨n VÜnh Phã Vô tr−ëng Vô NLN-TS 3. CN Lª §ç M¹ch ViÖn Khoa häc Thèng kª 4. CN NguyÔn Ngäc V©n Phã Vô tr−ëng Vô Tæng hîp 5. CN NguyÔn TuÊn NghÜa Phã Côc tr−ëng Côc TK Hµ T©y 6. CN TrÇn ThÞ Kim XuyÕn Phã Côc tr−ëng Côc TK TiÒn Giang 7. CN §inh ThÞ Hoan Chuyªn viªn chÝnh Vô NLN-TS 8. CN §ç ThÞ Thu Hµ Chuyªn viªn Vô NLN-TS Hµ Néi, n¨m 2004 2
Môc lôc Néi dung Trang Lêi nãi ®Çu 2 PhÇn I: Sù cÇn thiÕt vµ thùc tr¹ng tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 3 võa qua 1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc tÝnh to¸n vµ ¸p dông chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét 3 ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë n−íc ta 2. C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt 7 n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n cña ®Þa ph−¬ng tr−íc n¨m 2004 3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt ban hµnh trong th«ng t− sè: 94/TCTK - NLTS 9 cña Tæng côc Thèng kª ngµy 25 - 02 - 2004 4. øng dông ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë c¸c Côc Thèng kª n¨m 13 2004 PhÇn II: Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö 20 dông ®Êt cña FAO vµ mét sè n−íc trªn thÕ giíi 1. KhuyÕn nghÞ cña Tæ chøc l−¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp cña Liªn 20 Hîp Quèc (FAO) vÒ tÝnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt 2. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ tÝnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö 26 dông ®Êt PhÇn III: Mét sè ®Ò xuÊt vÒ hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë 33 n−íc ta 1. Bæ sung vµ hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ¸p 33 dông cho c«ng t¸c thèng kª n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n giai ®o¹n (2005 - 2010). 2. Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ khoa häc hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thñy s¶n ë n−íc ta ¸p 39 dông cho c«ng t¸c thèng kª n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n giai ®o¹n (2010 - 2020) 0
KÕt luËn 43 Phô lôc 45 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 61 Danh môc s¶n phÈm ®¹t ®−îc 62 Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y thùc hiÖn chñ tr−¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i, ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n theo chiÒu s©u (th©m canh, t¨ng vô, sö dông gièng míi, chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i,...) nh»m n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ thu nhËp trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt. Tõ môc tiªu phÊn ®Êu “x©y dùng c¸nh ®ång 50 triÖu ®ång/ha/n¨m” ë tØnh Th¸i B×nh ®Õn nay ®· trë thµnh phong trµo thi ®ua s«i næi, réng kh¾p cña c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng n«ng d©n. Thùc tiÔn phong trµo nµy ®· ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi ngµnh Thèng kª cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu qui ®Þnh néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu nµy mét c¸ch thèng nhÊt nh»m ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n cña c¸c ®Þa ph−¬ng, kÓ c¶ so s¸nh quèc tÕ. §Ò tµi khoa häc: “Nghiªn cøu øng dông ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n” ®−îc triÓn khai thùc hiÖn trong n¨m 2004 nh»m nghiªn cøu hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu nµy tr−íc yªu cÇu ®ßi hái thùc tiÔn cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ c¸c ®Þa ph−¬ng. Néi dung cña ®Ò tµi ®−îc tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò sau: Nghiªn cøu kh¶o s¸t thùc tr¹ng néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu nµy ë mét sè ®Þa ph−¬ng trong nh÷ng n¨m võa qua. Tham kh¶o tµi liÖu cña FAO vµ mét sè n−íc vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tæng hîp hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. 1
Tõ ®ã ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ hoµn thiÖn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam vµ ®−a vµo hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia ¸p dông cho c«ng t¸c thèng kª n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n giai ®o¹n (2005 - 2020). Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi PhÇn i Sù cÇn thiÕt vµ thùc tr¹ng tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua 1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc thu thËp th«ng tin ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë n−íc ta §èi víi n−íc ta, kÓ tõ khi §¶ng vµ Nhµ n−íc khëi x−íng c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc tõ n¨m 1986 ®Õn nay, s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n ®· chuyÓn m¹nh tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN. Tuy thêi gian c¶i c¸ch më cöa ch−a l©u, nh−ng thµnh tùu ®æi míi cña n−íc ta ®· ®−îc c¸c Tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c n−íc ghi nhËn vµ ®¸nh gi¸ rÊt cao. Sù kiÖn V¨n phßng ®¹i diÖn Ch−¬ng tr×nh L−¬ng thùc ThÕ giíi tuyªn bè ®ãng cöa t¹i ViÖt Nam (1993) vµ n−íc ta nhiÒu n¨m xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai thÕ giíi ®· ®¸nh dÊu b−íc ph¸t triÓn ngo¹n môc ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc quèc gia cña ViÖt Nam tr−íc thÕ giíi. B−íc sang ®Çu thÕ kû XXI, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ViÖt Nam ®· chuyÓn tiÕp sang mét giai ®o¹n míi: ph¸t triÓn theo chiÒu s©u (th©m canh, t¨ng n¨ng suÊt, sö dông gièng míi, chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i,...) n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt g¾n bã chÆt chÏ víi thÞ tr−êng tiªu thô hµng ho¸ trong vµ ngoµi n−íc. Thùc hiÖn chñ tr−¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nhiÒu ®Þa ph−¬ng trong n−íc ®· khai th¸c tèi ®a mäi nguån lùc: lao ®éng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, lîi thÕ so s¸nh, thÞ tr−êng,… ®Ó bè trÝ, quy 2
ho¹ch l¹i s¶n xuÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i, ®−a nhanh khoa häc - c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, t×m kiÕm thÞ tr−êng ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. NhiÒu hé n«ng d©n n¾m b¾t c¬ chÕ thÞ tr−êng ®· m¹nh d¹n bá vèn ®Çu t−, x©y dùng trang tr¹i, chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i, th©m canh, t¨ng vô, gèi vô, chuyÓn vô, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm nh»m t¨ng thªm gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch vµ n©ng cao thu nhËp ®êi sèng cña hé. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt 09/2000/NQ - CP ngµy 15 - 6 - 2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô n«ng s¶n, tõ tØnh Th¸i B×nh - quª h−¬ng phong trµo 5 tÊn thãc trªn 1 ha ®Êt 2 vô lóa nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX Ban th−êng vô TØnh uû ®· ra NghÞ quyÕt 08-NQ/TW ngµy 10 - 4 - 2003 vÒ x©y dùng c¸nh ®ång ®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm 50 triÖu ®ång/ha/n¨m. H−ëng øng phong trµo nµy, nhiÒu tØnh ®· ®−a môc tiªu phÊn ®Êu ®¹t vµ v−ît 50 triÖu ®ång/ha/n¨m vµo NghÞ quyÕt tØnh §¶ng bé vµ NghÞ quyÕt Héi ®ång Nh©n d©n tØnh. §Õn nay phong trµo nµy ®· ®−îc hé n«ng d©n c¶ n−íc tÝch cùc h−ëng øng nh»m t¹o nªn b−íc ®ét ph¸ míi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo chiÒu s©u, n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt vµ ®êi sèng cña hé. Ngµy 16 - 4 - 2004, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Héi N«ng d©n ViÖt Nam vµ b¸o Nh©n d©n ®· phèi hîp tæ chøc Héi nghÞ vµ ph¸t ®éng phong trµo thi ®ua “ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, x©y dùng nhiÒu c¸nh ®ång, trang tr¹i, hé n«ng d©n ®¹t vµ v−ît 50 triÖu ®ång/ha/n¨m”. §¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n−íc ta trong 3 n¨m qua (2001 - 2003) cho thÊy: c¶ n−íc diÖn tÝch gieo trång lóa tuy ®· gi¶m 217000 ha, diÖn tÝch cµ phª gi¶m 50000 ha, diÖn tÝch v−ên t¹p gi¶m gÇn mét nöa nh−ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n vÉn t¨ng liªn tôc: n¨m 2001/2000 t¨ng 4,9%; n¨m 2002/2001 t¨ng 5,4%; n¨m 2003/2002 t¨ng 5,7%; n¨m 2004/2003 t¨ng 5,4% vµ GDP t¨ng víi tèc ®é t−¬ng øng c¸c n¨m nh− sau: 2,9% (2001/2000); 4,1% (2002/2001), 3,2% (2003/2002); 3,5% (2004/2003). NhiÒu chØ tiªu kinh tÕ 3
n«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2003 ®· ®¹t hoÆc v−ît môc tiªu cña §¹i héi IX cña §¶ng ®Ò ra nh−: l−¬ng thùc ®¹t 37,4 triÖu tÊn/37 triÖu tÊn; s¶n l−îng thãc ®¹t 34,5 triÖu tÊn/34 triÖu tÊn, s¶n l−îng cµ phª ®¹t 771000 tÊn/600000 tÊn;... Theo Côc N«ng nghiÖp (Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n) trong tæng sè 9,4 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp c¶ n−íc cã mét sè lo¹i ®Êt: ruéng 3 vô, diÖn tÝch ®Êt trång mµu, trång c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m, ®Êt chuyªn trång rau vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i thuû s¶n chiÕm kho¶ng gÇn 20% diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n c¶ n−íc cã kh¶ n¨ng ®¹t môc tiªu nµy (ch−a kÓ diÖn tÝch trång lóa chuyÓn sang nu«i trång thuû s¶n). C¸c m« h×nh ®¹t vµ v−ît môc tiªu 50 triÖu ®ång/ha/n¨m hÇu nh− ë vïng miÒn nµo còng cã: Vïng ®ång b»ng s«ng Hång xuÊt hiÖn m« h×nh: trång hoa c©y c¶nh, trång rau mµu nhiÒu vô, trång rau mµu vô ®«ng, chuyÓn ruéng tròng, ruéng 1 vô cÊy lóa n¨ng suÊt thÊp sang nu«i trång thuû ®Æc s¶n; chuyÓn ®Êt trång c©y hµng n¨m, v−ên t¹p gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp sang trång c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n (b−ëi ®Æc s¶n, nh·n lång, cam Bè H¹, v¶i thiÒu,...). .. ®¹t gi¸ trÞ h¬n 50 triÖu ®ång/ha/n¨m, thËm chÝ cã hé, trang tr¹i ®¹t h¬n 100 triÖu ®ång/ha/n¨m. §¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm lín nhÊt trong c¸c m« h×nh nãi trªn lµ trång hoa, c©y d−îc liÖu (®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm tõ 140 - 200 triÖu ®ång/ha/n¨m), sau ®ã lµ m« h×nh trång rau ®Ëu c¸c lo¹i, m« h×nh trång ®u ®ñ gièng §µi Loan, trång d−a chuét, cµ chua, bÝ xanh (®¹t tõ 79 - 90 triÖu ®ång/ha/n¨m). Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cã c¸c m« h×nh: chuyªn canh c©y ¨n tr¸i, c©y ®Æc s¶n (b−ëi N¨m Roi, buëi Biªn Hoµ, quÝt hång, cam ®−êng, sÇu riªng cïi vµng, ®u ®ñ §µi Loan,…); lu©n canh lóa - rau mµu; chuyªn canh rau mµu - hoa c©y c¶nh vµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy; m« h×nh nu«i trång thuû s¶n th©m canh; m« h×nh trång lóa kÕt hîp nu«i trång thuû s¶n (lóa - c¸, lóa - t«m). Vïng duyªn h¶i miÒn Trung, T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé,... còng xuÊt hiÖn nhiÒu m« h×nh lu©n canh, xen canh, gèi vô lóa - mµu, trång c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m, c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, nu«i t«m cµng xanh kÕt hîp trång lóa; nu«i t«m trªn c¸t, nu«i trång thuû s¶n ë c¸c tØnh ven biÓn;... nh»m phÊn ®Êu ®¹t vµ v−ît môc tiªu 50 triÖu ®ång trªn 1 hÐcta mét n¨m. 4
Phong trµo phÊn ®Êu ®¹t vµ v−ît môc tiªu “50 triÖu ®ång/ha/n¨m trªn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n” ®−îc ph¸t ®éng trªn c¶ n−íc lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng: ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn biÕn míi theo chiÒu s©u trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n n−íc ta theo c¬ chÕ thÞ tr−êng víi nh÷ng ®ßi hái cao vÒ hiÖu qu¶, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng mµ môc tiªu tèi th−îng cña nã lµ kiÕm t×m gi¸ trÞ vµ lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt. Nã ®¸nh dÊu b−íc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë n−íc ta. Phong trµo nµy cã t¸c ®éng nhiÒu mÆt: tÝch cùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, tËp trung, th©m canh x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; kh¾c phôc t− t−ëng tr«ng chê, û l¹i mang nÆng t− t−ëng bao cÊp tõ Trung −¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph−¬ng. Nã kh¬i dËy t©m lý s¶n xuÊt hµng ho¸ - thÞ tr−êng cña hµng triÖu n«ng d©n, t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, vèn, trÝ tuÖ, n¨ng lùc, g¾n bã gi÷a s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm, thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong tiÕn tr×nh héi nhËp vµ më cöa. Thùc tÕ phong trµo thi ®ua nµy tuy míi dÊy lªn thùc hiÖn mét vµi n¨m gÇn ®©y nh−ng ®· t¹o nªn chuyÓn biÕn t− t−ëng m¹nh mÏ trong c¸n bé vµ n«ng d©n c¸c ®Þa ph−¬ng. Tõ chç tr−íc kia nhiÒu tØnh nh− Th¸i B×nh chñ yÕu canh t¸c 2 vô lóa ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt còng chØ h¬n 20 triÖu ®ång/ha/n¨m, nay nhê øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi, sö dông gièng míi, th©m canh, t¨ng vô, chuyÓn vô, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm, chuyÓn ®æi c©y trång, vËt nu«i… ®· x©y dùng ®−îc nhiÒu c¸nh ®ång, trang tr¹i, hé ®¹t vµ v−ît trÞ gi¸ 50 triÖu ®ång/ha/n¨m. Thùc tiÔn phong trµo nªu trªn ®· ®Æt ra yªu cÇu th«ng tin vÒ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n phôc vô cho c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i ë ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së. §ång thêi còng ®Æt ra yªu cÇu bøc thiÕt ®èi víi ngµnh Thèng kª cÇn sím nghiªn cøu qui ®Þnh néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n thèng nhÊt thu thËp, tÝnh to¸n gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng vµ so s¸nh quèc tÕ. 5
2. C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n cña c¸c ®Þa ph−¬ng tr−íc n¨m 2004 §Ó phôc vô yªu cÇu l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña tØnh vÒ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i, n©ng cao gi¸ trÞ sö dông ®Êt, mét sè Côc Thèng kª (Th¸i B×nh, Ninh B×nh, Hµ Nam, H¶i D−¬ng, B¾c Ninh, Thanh Ho¸, NghÖ An, TiÒn Giang, VÜnh Long, An Giang,...) ®· cã v¨n b¶n t¹m thêi qui ®Þnh cô thÓ vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n (xem phÇn phô lôc kÌm theo). Nh×n chung, tr−íc khi cã th«ng t− t¹m thêi h−íng dÉn néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch cña Tæng côc thèng kª, Côc Thèng kª c¸c tØnh thu thËp, tÝnh to¸n chØ tiªu nµy rÊt kh¸c nhau nh− sau: - Mét sè tØnh sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (trong ®ã cã c¶ GTSX ngµnh ch¨n nu«i nh− tØnh Hµ Nam) vµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt thuû s¶n (kÓ c¶ dÞch vô n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n) ®Ó tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. - Mét sè tØnh sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm (lÊy chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt, lo¹i trõ gi¸ trÞ dÞch vô n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n) trªn ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ®Ó tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. - Mét sè tØnh (TiÒn Giang, Thanh Ho¸, NghÖ An,...) do xin ®−îc nguån kinh phÝ cña tØnh ®· tæ chøc ®iÒu tra gi¸ trÞ s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt vµ thu nhËp ®Ó tÝnh 2 chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm, thu nhËp vµ lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. 6
Nguån sè liÖu ®Ó tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu nªu trªn phÇn lín c¸c tØnh ®Òu dùa vµo sè liÖu s½n cã tõ c¸c cuéc ®iÒu tra vµ b¸o c¸o (®iÒu tra diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng c¸c lo¹i c©y trång, ®iÒu tra nu«i trång thuû s¶n, sè liÖu kiÓm kª ®Êt cña ngµnh §Þa chÝnh, b¸o c¸o gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n,...) hoÆc tæ chøc ®iÒu tra theo ph−¬ng ¸n riªng cña tØnh. Víi néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh kh¸c nhau nªu trªn, kÕt qu¶ tÝnh ra ë c¸c ®Þa ph−¬ng tõ n¨m 2003 trë vÒ tr−íc kh«ng thèng nhÊt vÒ ph¹m vi, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp, tÝnh to¸n nªn kh«ng so s¸nh ®−îc gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng, thËm chÝ gi÷a c¸c huyÖn, x·, ®¬n vÞ trong tØnh. Trong cuéc héi th¶o khoa häc tæ chøc ngµy 18 th¸ng 12 n¨m 2003 t¹i ViÖn Khoa häc Thèng kª vÒ “Ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét hecta ®Êt n«ng nghiÖp” còng cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau cña c¸c nhµ khoa häc thèng kª vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu nµy gÇn gièng nh− ý kiÕn cña c¸c ®Þa ph−¬ng nªu trªn (xem bµi tãm l−îc mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu nªu trong héi th¶o khoa häc “Ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét hecta ®Êt n«ng nghiÖp” trong chuyªn san Th«ng tin Khoa häc Thèng kª n¨m 2003). Tham gia nghiªn cøu, tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n trong thêi gian qua kh«ng chØ cã ngµnh Thèng kª mµ c¸c ngµnh kh¸c: N«ng nghiÖp, KÕ ho¹ch, Thuû s¶n, c¸c ViÖn nghiªn cøu khoa häc còng nªu nhiÒu ý kiÕn rÊt kh¸c nhau vÒ néi dung, ph¹m vi, ph−¬ng ph¸p tÝnh. So s¸nh gi÷a c¸c ngµnh cho thÊy: Ngµnh Thèng kª chñ yÕu nghiªn cøu vµ qui ®Þnh néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh trªn ph¹m vi ®Þa bµn chung cña tØnh vµ huyÖn nh»m ®¸nh gi¸ tæng hîp hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. Trong khi ®ã ngành N«ng nghi p, Héi N«ng d©n ViÖt Nam vµ mét sè Bé ngµnh kh¸c l i nghiªn cøu tÝnh to¸n ph¹m vi nhá h¬n (đ a bàn x·, c¸nh ®ång mÉu, thËm chÝ hé n«ng d©n) nh»m ph c v cho vi c ch ®¹o trùc tiÕp vµ nh©n réng m« h×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt tõng lo¹i c©y, con cô thÓ trªn tõng ®Þa bµn. VÝ dô: Theo thèng kª cña c¸c Bé ngµnh ®Õn nay tØnh Th¸i B×nh 7
®· triÓn khai môc tiªu nµy ë 377 c¸nh ®ång (b×nh qu©n 11,59 ha/c¸nh ®ång) vµ 181 x· (chiÕm 62% tæng sè x·, ph−êng cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp) víi 3851 ha ®Êt canh t¸c ë c¸c huyÖn trong tØnh. ë x· Thuþ An (Th¸i Thuþ, Th¸i B×nh) n¨m 2003 gi¸ trÞ s¶n phÈm toµn x· ®¹t 51,5 triÖu ®ång/ha nhê thùc hiÖn theo c¸c m« h×nh canh t¸c chñ yÕu sau: DiÖn tÝch T ng thu/ha Công thức luân canh (ha) (t ri Ö u ® å n g ) Thuốc lào - Dưa gang xuất khẩu - Lúa mùa - Hành 50,0 73,5 đông Thuốc lào - Dưa hấu xuân - Dưa gang hè - Lúa mùa - 89,0 65,6 Hành tỏi Lạc xuân - lúa mùa - Củ cải xuất khẩu 10,0 62,6 Lúa xuân-lúa mùa - Hành tỏi đông 10,0 70,0 Lúa xuân - Lúa mùa 110,4 25,0 TØnh Hµ T©y ®Õn nay ®· cã 3000 ha c¸nh ®ång mÉu cã quy m« 1 ha trë lªn ®¹t gi¸ trÞ 50 triÖu ®ång/ha c¶ n¨m víi c¸c m« h×nh lu©n canh trång c¸c lo¹i rau; lóa - rau mµu vô ®«ng; lóa - c¸ ë vïng tròng; trång hoa, trång c©y ¨n qu¶,... TØnh H¶i D−¬ng ®Õn nay ®· x©y dùng ®−îc 10000 ha canh t¸c chiÕm 15% diÖn tÝch ®Êt ®¹t gi¸ trÞ 50 triÖu ®ång/ha víi m« h×nh trång c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n v¶i thiÒu, trång rau mµu nhiÒu vô trong n¨m, nu«i thuû ®Æc s¶n. Trong c¸c huyÖn cña tØnh, huyÖn Gia Léc dÉn ®Çu vÒ gi¸ trÞ s¶n phÈm ®¹t ®−îc trªn 1 ha canh t¸c cña tØnh H¶i D−¬ng víi m« h×nh trång rau mµu vô ®«ng, trång rau qu¶ ®¹t gi¸ trÞ 52 triÖu ®ång/ha/n¨m. 3. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt ban hµnh trong th«ng t− sè: 94/TCTK - NLTS cña Tæng côc Thèng kª ngµy 25 - 02 - 2004 8
Sau mét thêi gian nghiªn cøu kh¶o s¸t ë mét sè ®Þa ph−¬ng, Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh th«ng t− sè: 94/TCTK-NLTS cña Tæng côc Thèng kª ngµy 25 - 02 - 2004 h−íng dÉn t¹m thêi ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét hecta ®Êt nh»m thèng nhÊt néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n trong c¶ n−íc, cô thÓ lµ: 1/ ChØ tiªu chung: Gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ®−îc trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n lµ gi¸ trÞ toµn bé s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm phô trång trät vµ nu«i trång thuû s¶n (trõ gi¸ trÞ thuû s¶n lång bÌ - cã chØ tiªu tÝnh riªng ) thu ®−îc trong n¨m trªn mét hÐc ta ®Êt n«ng nghiÖp vµ mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n trong n¨m ®ã. C«ng thøc tÝnh: Gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng diÖn tÝch ®Êt 1 ha DT ®Êt NN vµ trång trät vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ mÆt mÆt n−íc nu«i trång = nu«i trång thuû s¶n thu : n−íc nu«i trång thñy s¶n ®−îc trong n¨m thñy s¶n t¹o ra c¸c (triÖu ®ång/ha) (triÖu ®ång) s¶n phÈm ®ã (ha) ChØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ha chØ ¸p dông tÝnh to¸n trong lÜnh vùc trång trät vµ nu«i trång thuû s¶n thuéc ph¹m vi mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh (x·, huyÖn, tØnh ) cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n trong n¨m hoÆc mét doanh nghiÖp n«ng nghiÖp nu«i trång thuû s¶n ®· ®Þnh h×nh ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh cã thu ho¹ch s¶n phÈm æn ®Þnh. 2/ ChØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ha cã thÓ tÝnh riªng cho tõng lo¹i ®Êt: ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt c©y hµng n¨m, ®Êt c©y l©u n¨m, ®Êt nu«i trång thuû s¶n v.v... hoÆc tÝnh cho tõng lo¹i c©y, tõng nhãm c©y, tõng lo¹i thuû s¶n. Cã thÓ tÝnh cho tõng ngµnh, tiÓu ngµnh theo c¸c c«ng thøc: (1) Gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng diÖn tÝch ®Êt trªn 1 ha DT ®Êt trång trät thu ®−îc n«ng nghiÖp t¹o ra = : n«ng nghiÖp trong n¨m c¸c SP ®ã (triÖu ®ång/ha) (triÖu ®ång) (ha) (2) Gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng diÖn tÝch ®Êt trªn 1 ha ®Êt trång = c©y hµng n¨m thu ®−îc : c©y hµng n¨m t¹o c©y hµng n¨m trong n¨m ra c¸c SP ®ã 9
(triÖu ®ång/ha) (triÖu ®ång) (ha) (3 ) Gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng diÖn tÝch ®Êt trªn 1 ha DT ®Êt trång c©y l©u n¨m thu ®−îc trång c©y l©u n¨m = : c©y l©u n¨m trong n¨m t¹o ra c¸c SP ®ã (triÖu ®ång/ha) (triÖu ®ång) (ha) (4) Gi¸ trÞ s¶n phÈm Tæng gi¸ trÞ c¸c s¶n Tæng diÖn tÝch mÆt trªn 1 ha DT mÆt phÈm nu«i trång thuû n−íc nu«i trång n−íc nu«i trång = s¶n thu ®−îc trong n¨m : thuû s¶n t¹o ra c¸c thuû s¶n (kh«ng kÓ nu«i lång bÌ) s¶n phÈm ®ã (triÖu ®ång/ha) (triÖu ®ång) (ha) VÒ nguyªn t¾c ph¶i thèng nhÊt vÒ néi dung tÝnh gi÷a gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ho¹ch (tö sè ) víi diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt (mÉu sè) trong c¸c c«ng thøc. Gi¸ trÞ s¶n phÈm b»ng s¶n l−îng thu ho¹ch trong n¨m nh©n víi ®¬n gi¸ s¶n phÈm. §¬n gi¸ dïng tÝnh theo gi¸ thùc tÕ lµ gi¸ b¸n b×nh qu©n cña ng−êi s¶n xuÊt trªn thÞ tr−êng n«ng th«n. PhÇn s¶n phÈm trång trät, nu«i trång thuû s¶n tù tiªu, biÕu, tÆng còng tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh qu©n cña ng−êi s¶n xuÊt. a) S¶n phÈm: S¶n phÈm trång trät (gåm c¶ c©y hµng n¨m vµ l©u n¨m ), s¶n phÈm nu«i trång thuû s¶n chØ tÝnh nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt thùc tÕ cã thu ho¹ch trong n¨m. S¶n l−îng thãc chØ tÝnh sè thãc thùc tÕ thu ho¹ch ®· ph¬i kh« qu¹t s¹ch, kh«ng kÓ sè thãc r¬i rông khi thu ho¹ch ngoµi ®ång vµ phÇn r¬i rông trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn…; §èi víi s¶n phÈm phô chØ tÝnh s¶n phÈm cã thu ho¹ch vµ sö dông nh− phÇn r¬m r¹ thu ho¹ch vÒ lµm chÊt ®èt, cho tr©u bß ¨n, lµm nÊm hoÆc th©n c©y ng«, d©y lang, th©n c©y l¹c .v..v. Gi¸ trÞ s¶n phÈm cña tõng ngµnh, tiÓu ngµnh bao gåm c¶ nh÷ng s¶n phÈm thu ®−îc tõ trång xen nu«i kÕt hîp trªn diÖn tÝch cña ngµnh, tiÓu ngµnh ®ã: nh− gi¸ trÞ c©y hµng n¨m bao gåm c¶ gi¸ trÞ thuû s¶n nu«i trªn ®Êt lóa ; gi¸ trÞ s¶n phÈm c©y l©u n¨m bao gåm c¶ s¶n phÈm c©y hµng n¨m, c©y l©m nghiÖp trång xen trªn ®Êt c©y l©u n¨m .... Gi¸ trÞ s¶n phÈm kh«ng bao gåm : 10
- S¶n phÈm thu ®−îc trªn ®Êt míi khai hoang ch−a qu¸ 3 n¨m, n−¬ng rÉy du canh. - S¶n phÈm c©y l©u n¨m thu bãi trong thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n. - S¶n phÈm c©y l©u n¨m trång ph©n t¸n. - Gi¸ trÞ dÞch vô trång trät, gi¸ trÞ dÞch vô nu«i trång thuû s¶n. b) DiÖn tÝch: b.1- DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gåm: * DiÖn tÝch trång c©y hµng n¨m (®Êt canh t¸c) : lµ ®Êt dïng ®Ó trång c¸c lo¹i c©y n«ng nghiÖp cã thêi gian sinh tr−ëng ®Õn thu ho¹ch kh«ng qu¸ mét n¨m tÝnh tõ lóc gieo trång ®Õn thu ho¹ch bao gåm c¸c lo¹i : - §Êt trång lóa ( 3 vô, 2 vô, 1 vô), ®Êt trång c¸c lo¹i rau, mµu, c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m… - §Êt trång c¸c lo¹i c©y l−u gèc nh− mÝa, cãi. - §Êt bá ho¸ d−íi 3 n¨m * DiÖn tÝch ®Êt trång c©y l©u n¨m: - §Êt trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m nh−: cµ phª, cao su, chÌ, hå tiªu, ®iÒu, dõa vv… - §Êt trång c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nh− : cam, quýt, xoµi, nh·n, v¶i…v...v.. - §Êt trång c¸c lo¹i c©y l©u n¨m kh¸c nh−: d©u t»m v.v.. - DiÖn tÝch ®Êt trång cá cã thu ho¹ch vµ tÝnh to¸n ®−îc s¶n l−îng dïng vµo ch¨n nu«i ( kh«ng tÝnh ®ång cá tù nhiªn). b.2- DiÖn tÝch mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n: Lµ toµn bé mÆt n−íc c¸c ao, hå, s«ng côt, ®Çm ph¸ ven biÓn… thuéc c¸c lo¹i n−íc (ngät, mÆn, lî) dïng vµo nu«i trång c¸c lo¹i thuû s¶n (kh«ng kÓ diÖn tÝch nu«i lång, bÌ). DiÖn tÝch mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n bao gåm: - DiÖn tÝch mÆt n−íc nu«i c¸ c¸c lo¹i; 11
- DiÖn tÝch mÆt n−íc nu«i t«m c¸c lo¹i; - DiÖn tÝch mÆt n−íc c¸c lo¹i thuû s¶n kh¸c (nghªu, sß, èc …). Chó ý: Kh«ng tÝnh vµo diÖn tÝch c©y hµng n¨m phÇn diÖn tÝch khai hoang ch−a qu¸ 3 n¨m, n−¬ng rÉy du canh . §Êt c©y l©u n¨m chØ tÝnh diÖn tÝch ®Êt cho s¶n phÈm thùc tÕ ®· ®−a vµo kinh doanh. Nh÷ng diÖn tÝch trång xen canh tõ 2 lo¹i c©y hoÆc nu«i trång 2 lo¹i thuû s¶n trë lªn th× diÖn tÝch tÝnh cho lo¹i c©y trång hoÆc lo¹i thuû s¶n chÝnh. §Êt c©y hµng n¨m , ®Êt c©y l©u n¨m vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n gåm c¶ diÖn tÝch thuéc ®Êt thæ c−, ®Êt v−ên liÒn nhµ; ®Êt c©y l©u n¨m chØ tÝnh nh÷ng diÖn tÝch trång tËp trung tõ 100 m2 trë lªn. Nguån sè liÖu: - Gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät, gi¸ trÞ s¶n phÈm thuû s¶n nu«i trång theo gi¸ thùc tÕ lÊy tõ b¸o c¸o chÝnh thøc “gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp vµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n “. - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n lÊy theo tµi liÖu thèng kª ®Êt vµo ngµy 1 th¸ng 10 hµng n¨m cña ngµnh §Þa chÝnh . - S¶n l−îng s¶n phÈm thu ho¹ch c©y hµng n¨m, c©y l©u n¨m (kÓ c¶ s¶n phÈm phô) thu ho¹ch c¨n cø vµo b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú cña doanh nghiÖp Nhµ n−íc hµng n¨m vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra diÖn tÝch, n¨ng suÊt s¶n l−îng c©y trång tõng vô vµ c¶ n¨m cña huyÖn, tØnh. Thêi vô gieo trång vµ thu ho¹ch s¶n phÈm tõng vô vµ c¶ n¨m tÝnh to¸n theo ®óng qui ®Þnh trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè: 657/2002/Q§ - TCTK ngµy 02 - 10 - 2002 cña Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª. 4. øng dông ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë c¸c Côc Thèng kª 12
Theo ph−¬ng ¸n h−íng dÉn cña Tæng côc Thèng kª, c¸c Côc Thèng kª tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng ®· tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ®−îc trªn 1 ha diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n n¨m 2003 nh− sau: Gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät c¶ n−íc ®¹t: 18,2 triÖu ®ång/ha/n¨m, chia ra gi¸ trÞ s¶n phÈm c©y hµng n¨m ®¹t: 18,4 triÖu ®ång/ha/n¨m; gi¸ trÞ s¶n phÈm c©y l©u n¨m ®¹t: 18 triÖu ®ång/ha/n¨m. Vïng ®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät cao lµ: ®ång b»ng s«ng Hång còng chØ ®¹t 28,6 triÖu ®ång/ha vµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®¹t 20,5 triÖu ®ång/ha; c¸c vïng kh¸c ®¹t møc thÊp h¬n: vïng §«ng B¾c: 14,3 triÖu ®ång/ha; vïng T©y B¾c chØ ®¹t 8,9 triÖu ®ång/ha. KÕt qu¶ nµy cho thÊy: gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt trång trät ë ViÖt Nam cßn rÊt thÊp míi ®¹t 36,4% so víi môc tiªu 50 triÖu ®ång/ha/n¨m, 2 vïng ®ång b»ng ®¹t cao còng chØ chiÕm 41% (§BSCL) ®Õn 57,2% (§BSH). Gi¸ trÞ s¶n phÈm thuû s¶n nu«i trång tÝnh trªn 1 ha c¶ n−íc ®¹t 35,2 triÖu ®ång, míi ®¹t 70,4% so víi môc tiªu 50 triÖu ®ång/ha/n¨m, hiÖu qu¶ nu«i trång thuû s¶n c¶ n−íc nh×n chung cßn thÊp vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng miÒn, ®Þa ph−¬ng. HiÖu qu¶ nu«i thuû s¶n ®¹t cao nhÊt lµ vïng duyªn h¶i miÒn Trung ®¹t 91,2 triÖu ®ång/ha vµ vïng miÒn §«ng Nam Bé ®¹t 56,3 triÖu ®ång/ha. Trong khi ®ã 2 vïng träng ®iÓm n«ng nghiÖp vµ nu«i thuû s¶n c¶ n−íc (chiÕm 82,8% diÖn tÝch nu«i trång) lµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ ®ång b»ng s«ng Hång chØ ®¹t 35,3 triÖu ®ång/ha (chiÕm 70,6%) vµ 26,9 triÖu ®ång/ha (chiÕm 53,8%) mçi vïng. Tuy vËy, cã nh÷ng tØnh chØ víi h¬n 1515 ha nu«i c¸ theo ph−¬ng thøc nu«i th©m canh b»ng thøc ¨n c«ng nghiÖp nh− An Giang (phÇn lín lµ nu«i c¸ tra hÇm, nu«i ®¨ng quÇng) ®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm rÊt cao: 322 triÖu ®ång/ha, tØnh CÇn Th¬ ®¹t 168 triÖu ®ång/ha; tØnh HËu Giang ®¹t 162,5 triÖu ®ång/ha, tØnh Ninh ThuËn ®¹t 148,7 triÖu ®ång/ha; tØnh Kh¸nh Hoµ ®¹t 137,1 triÖu ®ång/ha... So s¸nh hiÖu qu¶ gi÷a 2 ngµnh trång trät vµ nu«i trång thuû s¶n chung c¶ n−íc cho thÊy gi¸ trÞ s¶n phÈm thuû s¶n b×nh qu©n chung ®¹t cao gÊp 1,93 lÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät thu ®−îc trªn 1 ha. 13
§iÒu nµy cho thÊy chñ tr−¬ng cho phÐp chuyÓn ®æi nh÷ng diÖn tÝch trång lóa vµ nh÷ng c©y trång n¨ng suÊt thÊp sang nu«i trång thuû s¶n lµ mét chñ tr−¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ ngµy cµng cao. Nguån sè liÖu thu thËp tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n, c¸c Côc Thèng kª (kÓ c¶ Phßng thèng kª huyÖn) phæ biÕn ®Òu sö dông khai th¸c sè liÖu s½n cã tõ kÕt qu¶ c¸c cuéc ®iÒu tra: diÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng c¸c lo¹i c©y trång tõng vô, ®iÒu tra thuû s¶n hµng n¨m, gi¸ n«ng s¶n b×nh qu©n n¨m qua ®iÒu tra gi¸ CPI cña bé phËn thèng kª Th−¬ng m¹i - Gi¸ c¶; kÕt qu¶ tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n; diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n vµo sè liÖu kiÓm kª, thèng kª th−êng xuyªn cña ngµnh §Þa chÝnh vµo ngµy 1 th¸ng 10 hµng n¨m cña Së Tµi nguyªn - M«i tr−êng;... ViÖc khai th¸c tõ c¸c nguån sè liÖu s½n cã nªu trªn cã −u ®iÓm lµ tiÕt kiÖm kinh phÝ ®iÒu tra, ®¶m b¶o thèng nhÊt sè liÖu gi÷a c¸c cuéc ®iÒu tra, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh phÝ cßn rÊt h¹n hÑp cña ngµnh thèng kª. Tuy vËy, bªn c¹nh nh÷ng −u ®iÓm nªu trªn, trong qu¸ tr×nh thu thËp, tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ë c¸c tØnh theo Th«ng t− sè: 94/TCTK-NLTS cña Tæng côc Thèng kª còng tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ, nh−îc ®iÓm sau: - Kh¸ nhiÒu tØnh trùc tiÕp sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät vµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt nu«i trång thuû s¶n (sau khi lo¹i trõ toµn bé gi¸ trÞ dÞch vô n«ng nghiÖp vµ dÞch vô thuû s¶n) vµ coi ®©y lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm nu«i trång thuû s¶n thu ®−îc trong n¨m (dïng lµm tö sè c«ng thøc) ®Ó tÝnh to¸n chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét hecta ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. C¸ch tÝnh nµy cho thÊy ®· cã sù hiÓu lÇm vÒ ph¹m vi thèng kª s¶n phÈm khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt n«ng 14
nghiÖp vµ thuû s¶n. CÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng s¶n phÈm ®−îc tÝnh vµo ngµnh nµo (trång trät hay thuû s¶n) khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hay gi¸ trÞ s¶n xuÊt nu«i trång thuû s¶n lµ c¨n cø vµo h×nh th¸i, ®Æc ®iÓm, c«ng dông kinh tÕ cña s¶n phÈm ®Ó ph©n chia vµo mét ngµnh, kh«ng cÇn biÕt s¶n phÈm ®ã s¶n xuÊt trªn lo¹i ®Êt nµo, theo ph−¬ng thøc nµo (trång riªng hay trång xen) trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt, vÝ dô: nÕu lµ c¸, t«m, s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c thu ho¹ch bÊt kÓ trång trªn ®Êt nµo vµ theo ph−¬ng thøc trång trät nµo ®Òu tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n, nÕu lµ thãc lóa, rau qu¶ ®Òu tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät. Trong khi ®ã, viÖc tÝnh s¶n phÈm n«ng nghiÖp hay s¶n phÈm thuû s¶n vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm ngµnh n«ng nghiÖp hay gi¸ trÞ s¶n phÈm thñy s¶n khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n l¹i ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c ®ång nhÊt gi÷a diÖn tÝch ®Êt sö dông trong n¨m víi s¶n phÈm thu ®−îc còng trªn diÖn tÝch ®ã trong mét n¨m. Do ®ã, khi tÝnh to¸n chØ tiªu nµy l¹i ph¶i ph©n biÖt theo 2 ph−¬ng thøc nu«i trång sau ®©y: Tr−êng hîp thø nhÊt: NÕu trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt trång mét lo¹i c©y hoÆc hoÆc nu«i mét lo¹i thuû s¶n quanh n¨m th× chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong n¨m (kÓ c¶ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô) ®−îc tÝnh t−¬ng ®èi gièng nhau vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh (kh«ng kÓ gi¸ trÞ dÞch vô). Tr−êng hîp thø hai: NÕu trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt trong n¨m trång nhiÒu vô, nhiÒu c©y kÕt hîp kh¸c nhau (nh−: 1 vô trång lóa vµ 1 vô nu«i t«m; hoÆc 1 vô lóa + 1 vô c¸; hoÆc trång c©y ¨n qu¶ xen nu«i c¸; xen canh nhiÒu lo¹i c©y con,...) th× néi dung tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n xuÊt theo ngµnh vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt theo ngµnh l¹i hoµn toµn kh¸c nhau. Trong tr−êng hîp nµy th× gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ha ®Êt tÝnh vµo ngµnh trång trät hay ngµnh thuû s¶n l¹i ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c: gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ®−îc cña ngµnh nµo trªn cïng mét diÖn tÝch ®Êt lín h¬n trong n¨m th× ®−îc coi lµ ngµnh chÝnh, ng−îc 15
gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ®−îc cã gi¸ trÞ nhá h¬n ®−îc coi lµ s¶n phÈm phô vµ tÝnh vµo cho ngµnh s¶n xuÊt chÝnh ®ã. Trªn thùc tÕ, ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn 1 ha ®Êt, m« h×nh ®a canh, xen canh trªn mét thöa ®Êt gi÷a c©y hµng n¨m vµ c©y l©u n¨m, gi÷a trång trät kÕt hîp nu«i trång thuû s¶n trong nÒn n«ng nghiÖp g¾n víi thÞ tr−êng hiÖn nay ë n−íc ta ®ang cã xu h−íng ngµy cµng t¨ng nh»m n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lîi nhuËn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. VÝ dô nµy cã thÓ thÊy ë tØnh An Giang cã 329,8 ha theo m« h×nh: 1 vô lóa + nu«i 1 vô t«m, n¨ng suÊt nu«i t«m ®¹t 1,12 tÊn/vô víi ®¬n gi¸ 86 triÖu ®ång/tÊn t«m, gi¸ trÞ s¶n phÈm t«m thu ho¹ch lµ 31,8 tû ®ång/vô vµ gi¸ trÞ lóa thu ®−îc 2,9 tû ®ång/vô. NÕu tÝnh hiÖu qu¶ trªn 1 ha theo m« h×nh lóa + t«m trªn 1 ha ®¹t 105,2 triÖu ®ång/n¨m. Nh−ng tØnh l¹i tÝnh 2,9 tû ®ång vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm ngµnh trång trät vµ 31,8 tû ®ång gi¸ trÞ t«m tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm thuû s¶n, trong khi ®ã diÖn tÝch ®Êt l¹i tÝnh vµo diÖn tÝch lóa lµm cho kÕt qu¶ tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm thu ®−îc trªn c¶ 2 lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n ®Òu sai. - Trong khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ thñy s¶n ë mét sè tØnh, huyÖn cßn xÈy ra t×nh tr¹ng tÝnh trïng hoÆc bá sãt gi¸ trÞ s¶n phÈm gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng. VÝ dô: Qua kiÓm tra b¸o c¸o gi¸ trÞ s¶n phÈm cña thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ph¸t hiÖn quËn T©n B×nh: diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trång c©y hµng n¨m chØ cã 14 ha nh−ng ®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm 1, 9 tû ®ång, tÝnh ra 137 triÖu ®ång/ha/n¨m; trong khi ®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm c©y hµng n¨m cña c¸c quËn, huyÖn kh¸c vµ toµn thµnh phè chØ ®¹t 13 triÖu ®ång/ha/n¨m. Nguyªn nh©n lµ do quËn ®· tÝnh gi¸ trÞ hoa cña C«ng ty Phong lan tuy v¨n phßng ®¹i diÖn ®Æt t¹i TPHCM nh−ng diÖn tÝch trång hoa xuÊt khÈu l¹i ë tØnh L©m §ång. Ng−îc l¹i víi tr−êng hîp trªn, 2 tØnh §ång Nai vµ Bµ RÞa - Vòng tµu l¹i bá sãt kh«ng tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt cao su cña 2 n«ng tr−êng trång cao su trùc thuéc C«ng ty cao su §ång Nai (h¹ch 16
to¸n phô thuéc) nh−ng l¹i n»m trªn l·nh thæ tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu. Trªn thùc tÕ tØnh §ång Nai kh«ng tæng hîp b¸o c¸o v× kh«ng s¶n xuÊt trªn l·nh thæ cña tØnh, nh−ng tØnh Bµ RÞa - Vòng tµu còng kh«ng tæng hîp v× ®©y lµ 2 ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc cña tØnh kh¸c. - Trong b¶ng ph©n ngµnh KTQD hiÖn hµnh nh÷ng ®éng vËt l−ìng c− (èc,ba ba, Õch) ®−îc quy ®Þnh tÝnh vµo ngµnh ch¨n nu«i, theo kiÕn nghÞ cña nhiÒu tØnh lµ ch−a hîp lý (trong ®ã bao gåm c¶ nu«i c¸ sÊu), v× ®©y tuy lµ lo¹i ®éng vËt l−ìng c− (võa sèng d−íi n−íc võa sèng trªn c¹n) nh−ng m«i tr−êng sèng chñ yÕu l¹i lµ ë d−íi n−íc vµ cã gi¸ trÞ cao, nÕu theo quy ®Þnh nµy th× gi¸ trÞ s¶n phÈm thuû s¶n trªn mét ha ë nhiÒu tØnh nu«i lo¹i thuû ®Æc s¶n nµy nhiÒu bÞ gi¶m ®i kh«ng ®óng víi thùc tÕ. - Mét vÊn ®Ò kh¸c ®−îc ®Æt ra khi tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch lµ cã nªn tÝnh diÖn tÝch vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm gièng c©y trång vµ gièng thuû s¶n vµo chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hay kh«ng, trong th«ng t− ®· ban hµnh quy ®Þnh kh«ng râ, trong khi ®ã mét sè c¬ së s¶n xuÊt gièng hµng n¨m ®−îc giao diÖn tÝch ®Êt canh t¸c vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nhÊt ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt vµ t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng n¨m phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n. Trªn thùc tÕ hoµn toµn cã c¬ së tÝnh to¸n gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt gièng trªn 1 ha canh t¸c trong n¨m, nÕu kh«ng tÝnh lµ bá sãt kÕt qu¶ gi¸ trÞ gièng c©y trång vµ gièng thuû s¶n s¶n xuÊt trªn 1 ha nu«i trång trong n¨m . - Gi¸ c¶ dïng ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm trång trät vµ thuû s¶n, gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng do trong th«ng t− quy ®Þnh ch−a cô thÓ nªn cßn tÝnh theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, kh«ng thèng nhÊt. VÝ dô: cã ®Þa ph−¬ng dïng gi¸ theo ®iÒu tra cña huyÖn; cã tØnh sö dông ®¬n gi¸ s¶n xuÊt b×nh qu©n chung cña tØnh qua hÖ thèng ®iÒu tra gi¸ tiªu dïng CPI cña Phßng Th−¬ng m¹i - Gi¸ c¶ hoÆc sö dông gi¸ b¸n s¶n phÈm trõ ®i 3 - 5% chi phÝ l−u th«ng; mét sè tØnh l¹i tæ chøc ®iÒu tra ®¬n gi¸ g¾n víi ®iÒu tra s¶n l−îng s¶n phÈm thu ho¹ch, chi phÝ s¶n xuÊt vµ thu nhËp trªn 1 ha ®Êt n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n trong n¨m (nh−: tØnh 17