Phân tích giá trị nhân văn cao cả của truyện ngắn "Một con người ra đời" của Gorky

Đề bài: Phân tích giá trị nhân văn cao cả của truyện ngắn "Một con người ra đời"  <br /> của Gorky<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Nhà văn Xô viết lỗi lạc, người có công đầu trong việc tạo lập nên văn học Xô viết  <br /> M.Gorki (1868 ­ 1936) ngay từ thuở  ấu thơ đã phải trải qua một cuộc sống trăm ngàn cay <br /> đắng. Mới lên mười tuổi, mồ côi cha mẹ. A M Pescôp (tên thật của nhà văn) đã phải lăn  <br /> vào đời, làm đủ  nghề, nay đây mai đó để  kiếm sống. Mười lăm năm tôi luyện trong  <br /> trường đời gian khổ, với ý chí nghị lực phi thường, với niềm khát khao hiểu biết, say mê  <br /> học hỏi đồng thời là lòng nhân hậu... A.Pescop đã vượt lên số  phận, vươn tới ánh sáng  <br /> văn hoá và trở  thành nhà văn M.Gorki (trong tiếng Nga có nghĩa là nhà văn của sự  cay  <br /> đắng).<br /> <br /> Trong hơn bốn mươi năm cám bút (bắt đầu từ  1892), M. Gorki đã viết hàng chục tiểu  <br /> thuyết, trong đó có nhiều tác phẩm nổi tiếng như  Cuộc đời Klim Xamghin, Người mẹ; <br /> hàng trăm truyện vừa, truyện ngắn, bút ký, chân dung văn học; hàng chục vở kịch (Dưới  <br /> đáy) và nhiều bài phê bình, phát biểu xuất sắc. Toàn bộ sáng tác của ông gắn liền với số <br /> phận nhân dân Nga, đất nước Nga, lịch sử ­ xã hội Nga trong thời đại vang dội của những  <br /> người Cách mạng (1905 ­ 1917). Từ  "nhà văn của những người chân đất’ (cuối thế  kỷ <br /> XIX) ông trở  thành "chim báo bão" của Cách mạng Nga đầu thế  kỷ  XX. Sau khi Cách <br /> mạng tháng Mười thành công, với tài năng, tâm huyết và những cống hiến to lớn, ông  <br /> được tôn vinh là "bậc thầy của chủ  nghĩa hiện thực xã hội chủ  nghĩa". Dù  ở  giai đoạn <br /> nào, thể  loại nào, đề  tài nào, bao trùm và thấm đượm trong toàn bộ  sáng tác của Gorki  <br /> vẫn là một cảm hứng nhân văn cao cả: thương yêu, trân trọng, tin tưởng ở con người.<br /> <br /> Truyện ngắn "Một con người ra đời" (1912) được viết trong bối cảnh nước Nga đang trải  <br /> qua thời kỳ "đêm trước của Cách mạng tháng Mười". Trên cái ranh giới của sự hủy diệt  <br /> xã hội cũ và sự nảy sinh của một xã hội mới, một vấn đề bức xúc đặt ra cho văn học thời  <br /> đại lúc bấy giờ là vận mệnh nước Nga, số phận nhân dân Nga, con người Nga sẽ ra sao?  <br /> Trong khi không ít những nhà văn, nhà thơ sa vào bi quan, mất lòng tin vào cuộc sống, M. <br /> Gorky thông qua truyện này đã biểu bộ một niềm tin mãnh liệt vào tương lai. Cơ sở của <br /> truyện dựa trên sự việc có thật xảy ra với chính tác giả  vào cuối mùa hè năm 1892 (một  <br /> năm đói kém), khi ông đang làm việc tại công trường ở Kavkaz. Nhưng với tài năng sáng <br /> tạo nghệ thuật và cái nhìn nhâm văn cao cả, tác phẩm này đã vượt ra khỏi giới hạn của  <br /> một truyện ngắn như là "một mẩu" "một mình", "một lát cắt" của hiện thực Nga đương  <br /> thời và mang dáng dấp của một bản trường ca.<br /> <br /> Truyện mở  đầu bằng hai cảnh tương phản: cảnh thiên nhiên mùa thu ở  Kavkaz và cảnh <br /> đoàn người nông dân Nga bị  nạn đói lùa ra khỏi quê hương, lang thang, phiêu bạt trên  <br /> khắp các nẻo đường nước Nga. Nếu cảnh thiên nhiên hiện ra vui tươi, lộng lẫy, mĩ lệ <br /> bao nhiêu thì cảnh đám người đói khát hiện ra chán ngắt, xám xịt, kiệt quệ bấy nhiêu. Sự <br /> tương phản được Gorky dụng công tô đậm  ở  đây không phải là để  đối lập giữa thiên  <br /> nhiên và con người mà để làm nổi bật lên cái cảm hứng chủ đạo: khẳng định cuộc sống.  <br /> Có thể, cuộc sống còn nhiều nỗi khổ  đau khiến trong ta chỉ  còn là sự  "căm ghét", "nỗi  <br /> buồn lo". Có thể loài người chúng ta có lúc "sống chẳng ra gì" khiến cho "mặt trời nhiều  <br /> lúc cũng phải buồn". Nhưng theo nhà văn: "đó không phải là vĩnh viễn". Được sống, <br /> "được thấy bao điều kì diệu", được "chiêm ngưỡng cái đẹp tuyệt vời" của trái đất đó là  <br /> một diễm phúc. Trước cảnh thiên nhiên mùa thu mỹ lệ "lộng lẫy đến hoang đường" của <br /> núi non, biển cả Kavkaz* nhà văn như không nén nổi sự thán phục, sùng kính cuộc sống <br /> và đồng thời tự  hào, hãnh diện về  danh hiệu làm người: "Cao cả  thay cái chức vị  làm  <br /> người trên trái đất". Có thể xem đây là âm chủ trong bản trường ca về con người của M.  <br /> Gorky.<br /> <br /> Mặt khác, tạo nên hai cảnh tương phản giữa thiên nhiên và xã hội con người, Gorky đã <br /> đem lại cho thiên truyện một không gian nghệ  thuật đặc sắc, vừa hiện thực vừa huyền  <br /> ảo. Chính trong cái không gian nghệ  thuật  ấy, "Một con người ra đời" vừa như  Một sự <br /> việc bình thường lại vừa như một sự kiện thiêng liêng. Hiệu quả nghệ thuật của lối kết  <br /> cấu tương phản ­ một đặc điểm trong truyện ngắn Gorki chính là ở chỗ đó và cũng không  <br /> chỉ dừng lại ở mức đó.<br /> <br /> Trọng tâm mô tả của truyện ngắn là cảnh sinh nở của người mẹ. Trong văn học thế giới  <br /> từng có nhiều nhà văn lớn bậc thầy viết về  cảnh tượng này. Song tuỳ  thuộc vào ý đồ <br /> nghệ  thuật, quan niệu thẩm mỹ  mà mỗi nhà văn lại có một cách mô tả  khác nhau Để <br /> miêu tả tâm lý hối hận của Anđrây Bôncônxki (nhân vật trong Chiến tranh và hoà bình), L  <br /> Tônxtôi cũng đã từng thông qua cảnh sinh nở  của người mẹ: nhà văn lớn người Pháp <br /> Môpatxăng khi đề  cao lòng nhân ái của một vị  linh mục. cũng dừng lại  ở  cảnh ông xắn  <br /> tay đỡ đẻ cho một phụ nữ nông dân trở dạ dọc đường. Pasternak lại thông qua cảnh sinh  <br /> nở của người mẹ để suy ngẫm về sự sống và sự chết. Còn Gorky, khi "mô tả  cảnh sinh  <br /> đẻ  và tô đậm lối đỡ  đẻ  nguyên thuỷ" phải chăng ông đã "xúc phạm trắng trợn thị  hiếu  <br /> thẩm mĩ" bạn đọc như một nhà văn Nga đương thời chê trách? Quả thật là, ngòi bút miêu  <br /> tả  của nhà văn khá tỉ  mỉ, chi tiết, cặn kẽ, "lần lượt, không bỏ  sót điều gì trong toàn bộ <br /> quá trình sinh nở  của người mẹ: đau đẻ, trở  dạ. Cắt rốn, chờ  nhau" (Nguyễn Hải Hà). <br /> Nhưng Gorky không mô tả theo cái nhìn của nhà y học. Trong khi chi tiết, tỉ mỉ mô tả quá  <br /> trình, ông tập trung làm nổi bật "nỗi đau đớn vô cùng" và niềm vui khôn tả của người mẹ <br /> khi sinh ra một con người. Sự khác biệt của M. Gorki ­ nhà văn là ở chỗ ấy<br /> <br /> Trước hết, để thể hiện nỗi đau sinh nở của người mẹ, Gorky đã vận dụng dồn dập một <br /> loạt các chi tiết ngoại hình trong sự  biến dạng dễ  sợ  của chúng. Trong cơn đau, miệng <br /> người sản phụ  như "bè ra", "méo xệch", "đôi môi tím bầm", "khuôn mặt căng bự", mắt  <br /> khi thì "trợn ngược", khi "lồi lên như  muốn nổ  tung", khi "dại đờ  chạy đầy những tia <br /> máu". Nỗi đau ngày càng tăng đến mức chị  không thể  ghìm giữ, không thể  kêu khóc mà <br /> chỉ  có thể  bật lên những "tiếng rên khò khè", "tiếng thở  dữ  dội khác thường", "tiếng <br /> rống", "tiếng gầm gừ" đầy bản năng như  của những con thú. Không phải là quá tay khi <br /> Gorky còn vận dụng những hình ảnh so sánh của "sôi", "gấu", "miếng vỏ bạch dương hơ <br /> lửa" để  diễn tả  sự  vật vã, quằn quại đau đớn của chị. Con người có thể  trải qua trăm <br /> ngàn nỗi đau và không nỗi đau nào giống nỗi đau nào. Nhưng nỗi đau sinh nở của người  <br /> mẹ  thì không gì sánh nổi. Đó là nỗi đau tột cùng của thể  xác, khủng khiếp như  trong  <br /> "ngày tận thế'''. Để  cho ra đời một con người, người mẹ  đã phải trải qua một cơn đau <br /> động đất động trời vậy đó.<br /> <br /> Những đứa con ra đời cũng là niềm vui, niềm hạnh phúc lớn lao của Mẹ. Sóng gió còn  <br /> chưa qua, cơn đau còn chưa dứt, nụ cười đã trở lại trên "đôi môi xanh nhợt" và ngày càng <br /> trở nên "đẹp đẽ", "rạng rỡ", "chói lọi" trên gương mặt người sản phụ khi nghe tiếng khóc  <br /> chào đời của con. Nếu như trước đó, khi miêu tả nỗi đau sinh nở, Gorky "hiện thực đến  <br /> tàn nhẫn" thì giờ  đây, ngòi bút của ông lại lãng mạn, bay bổng đến lạ  kỳ  trước vẻ  đẹp  <br /> của Đôi mắt bà mẹ. Đôi mắt "đẹp vô cùng", "sâu thẳm", "như  hai hồ  nước xanh mênh <br /> mông", "cháy bừng lên ngọn lửa xanh biếc". Chẳng phải ngẫu nhiên, Gorky nhấn mạnh <br /> đến năm lần "màu xanh biếc" như "ngọn lửa cháy bừng lên trong đôi mắt người mẹ" Hẳn  <br /> không phải là để  tả  cái "xanh biếc" của màu mát. Đây là cái ánh sáng "xanh biếc" được <br /> hát lên từ  ngọn lửa tình yêu, hạnh phúc, niềm tin, niềm hoan hỉ  biết  ơn đang cháy sáng <br /> trong tâm linh người mẹ. Chính là cái ánh sáng xanh biếc  ấy, đã làm cho đôi mắt người  <br /> mẹ  trở  nên "đẹp vô cùng" sánh tựa "Đôi mắt thần thánh". Nó như  toả  một vầng hào <br /> quang bao quanh người mẹ. Và không chỉ  thế  nó còn như  chiếu sáng, lan tỏa cả  thiên <br /> nhiên xung quanh bầu trời xanh biếc, lá thu vàng rực, biển vỗ ì ầm sóng lao xao, cây lá thì <br /> thầm, mặt trời rọi nắng chói lọi. Có cảm tưởng như thiên nhiên cũng như mừng vui chào <br /> đón sự ra đời của đứa trẻ. Cảnh tượng thật là kỳ vĩ. Dưới ngòi bút của Gorky, con người <br /> ra đời đã trở thành sự sáng tạo thiêng liêng. Thiên truyện như một bài ca, ngợi ca sự vĩ đại  <br /> của Người Mẹ, đấng sáng tạo ra cả Anh hùng lẫn Nhà thơ.<br /> <br /> Nhân vật Tôi cũng là một sáng tạo nghệ  thuật đặc sắc của Gorky. Nó vừa đóng vai trò  <br /> người kể chuyện, vừa là nhân vật bộc lộ quan điểm trực tiếp của tác giả. Dĩ nhiên nhân  <br /> vật "Tôi" không phải là tác giả. Nhưng trong nhân vật "Tôi" in đậm dấu ấn tự thuật ­ tinh  <br /> thần của nhà văn: giàu lòng nhân ái, cảm thông sâu sắc với nỗi đau đồng loại, từng trải,  <br /> tháo vát, hành động vẫn luôn yêu đời, yêu tự  do. Vì thế, những suy nghĩ của nhân vật  <br /> "Tôi" cũng là những suy nghĩ của tác giả. Thông qua nhân vật "Tôi", M. Gorky gửi gắm  <br /> những suy nghĩ của mình, về vấn đề của thời đại và cũng là của nhân loại muôn đời: con <br /> người và số phận của nó trong tương lai.<br /> <br /> Gorky không nghĩ về số phận một cách thần bí, siêu hình hay bi quan yếm thế. Suy nghĩ <br /> của ông thiết thực và tích cực Trước những băn khoăn của người mẹ: "Chẳng biết đời nó <br /> sẽ ra sao? Anh đi giúp tôi, thật cảm ơn anh... Còn điều đó có tốt lành cho nó hay không tôi <br /> cũng chẳng biết nữa", ông khẳng định: "Người cư dân mới của nước Nga, con người mà  <br /> số phận chưa ai lường trước được". Số phận theo ông không hẳn chỉ là những gì đáng âu <br /> lo mà có thể còn có nhiều điều để mà tin tưởng (không ai có thể lường trước). Nhưng dù  <br /> tốt lành hay không, con người sinh ra không phải là để  thụ  động, đón chờ  sự  áp đặt của  <br /> số  phận. Ngay từ lúc mới sinh ra, con người đã mang trong nó mầm mống của sự  phản <br /> kháng, "bất mãn với cuộc đời", ít ai có được nhưng phát hiện đặc biệt như Gorky và cũng  <br /> ít ai có được sự nhiệt tình khích lệ, tin tưởng mãnh liệt vào con người như  Gorky Nghe  <br /> tiếng khóc "Ya, Ya", ông liên tưởng đó như  một lời tuyên ngôn, lời khẳng định đầu tiên  <br /> sự có mặt của con người trên trái đất. "ừ  thì mày, mày. Chú mày phải tự khẳng định cho  <br /> khoẻ  vào mới được, không thì kẻ  đồng loại sẽ  vật cổ  chú mày" và "Cứ  làm  ầm lên đi, <br /> chú bé Oren! Cứ gào toáng lên đi...". Con người phải tự khẳng định mình. Con người phải <br /> tự quyết định số phận của mình, vượt lên số phận ­ nhà văn cổ vũ con người.<br /> <br /> Thiên truyện kết thúc bằng cảnh tượng ba người tiếp tục cuộc hành trình Người mẹ <br /> bồng con "ngoảnh nhìn xung quanh, nhìn biển, nhìn rừng, nhìn núi rồi lại nhìn đứa con <br /> trai". Bên cạnh chị là "người bạn đường tin cậy và vững chãi. Dường như  chị  muốn tìm  <br /> một câu trả  lời cho số  phận tương lai của đứa trẻ. Câu trả  lời có thể  chưa tin được.  <br /> Trước mắt có thể còn nhiều khó khăn, gian khổ, thử thách chông gai, thậm chí cả  "nước  <br /> mắt đau thương" nhưng tình thương bao la, trách nhiệm của người mẹ và niềm khao khát <br /> "Cảnh sống tự do” sẽ giúp chị vững bước trên con đường đi tới. Và đứa trẻ ­ "người cư <br /> dân mới của Đất nước Nga" trong cuộc hành trình đi tìm số  phận tương lai, nó đã không <br /> đơn độc. Trong tình yêu thương bao la của mẹ và với sự giúp đỡ  của những "người bạn <br /> đường, con người tình cờ được đóng vai bà đỡ, nó sẽ lớn lên mãi trong cảnh tự do".<br /> <br /> Không phải ngẫu nhiên "Một con người ra đời" được xem là một trong những tác phẩm <br /> "trung tâm" trong toàn bộ  sáng tác của nhà văn. Nó biểu hiện rực rỡ  chủ nghĩa nhân đạo <br /> của Gorky: cảm thông, thương yêu, trân trọng và tin tưởng mãnh liệt  ở  con người. Về <br /> mặt nghệ thuật, truyện cũng thể  hiện khá rõ tài năng truyện ngắn bậc thầy của tác giả. <br /> Hai bút pháp hiện thực và lãng mạn được vận dụng trong sự kết hợp nhuần nhuyễn. Các <br /> phương tiện nghệ  thuật: phong cảnh, lời nhân vật, chi tiết ngoại hình, lời trần thuật...  <br /> được sử dụng điêu luyện. Thủ pháp tương phản, đặc tả, nhấn mạnh... được phát huy tới <br /> hiệu suất tối đa của chúng.<br />