Quá trình hình thành bệnh đái tháo đường part1

Chia sẻ: Vanthi Bichtram | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

79
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trình bày được định nghĩa đái tháo đường (ĐTĐ) va các khái niệm rối loạn dung nạp glucose. 2. Nêu được đặc điểm dịch tễ học của đái tháo đường (ĐTĐ). 3. Trình bày được nguyên nhân, bệnh sinh của ĐTĐ typ 1 va typ 2. 4. Trình bày được cơ sở để chẩn đoán ĐTĐ theo YHHĐ va chẩn đoán 2 nhóm bệnh cảnh lâm sang ĐTĐ theo YHCT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình hình thành bệnh đái tháo đường part1

Bài 19 BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG MỤC TIÊU 1. Tr×nh bày ®ưîc ®Þnh nghÜa ®¸i th¸o ®ưêng (§T§) va c¸c kh¸i niÖm rèi lo¹n dung n¹p glucose. 2. Nªu ®ưîc ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc cña ®¸i th¸o ®ưêng (§T§). 3. Tr×nh bày ®ưîc nguyªn nh©n, bÖnh sinh cña §T§ typ 1 va typ 2. 4. Tr×nh bày ®ưîc c¬ së ®Ó chÈn ®o¸n §T§ theo YHH§ va chÈn ®o¸n 2 nhãm bÖnh c¶nh l©m sang §T§ theo YHCT. 5. Tr×nh bày ®ưîc ®ưîc c¸c biÕn chøng cÊp va m¹n tÝnh cña §T§. 6. Nªu ®ưîc nguyªn t¾c va øng dông vao ®iÒu trÞ §T§ typ 2. 7. Tr×nh bày ®ưîc c¸c phư¬ng ph¸p kh«ng dïng thuèc, c¸c phư¬ng huyÖt, c¸c bài thuèc và c¸c kinh nghiÖm d©n gian vào ®iÒu trÞ §T§
theo YHCT. 8. Ph©n tÝch ®ưîc c¬ së lý luËn cña viÖc øng dông ®iÒu trÞ nay. 1. §¹i cư¬ng 1.1. §Þnh nghÜa §¸i th¸o ®ưêng là bÖnh m¹n tÝnh, cã yÕu tè di truyÒn, do hËu qu¶ tõ t×nh tr¹ng thiÕu insulin tuyÖt ®èi hay tư¬ng ®èi. BiÓu hiÖn ®Æc trưng cña bÖnh là t×nh tr¹ng t¨ng ®ưêng huyÕt cïng víi c¸c rèi lo¹n vÒ chuyÓn hãa ®ưêng, ®¹m, mì, kho¸ng chÊt. C¸c rèi lo¹n nay cã thÓ ®ưa ®Õn c¸c biÕn chøng cÊp tÝnh, c¸c t×nh tr¹ng dÔ bÞ nhiÔm trïng va l©u dai sÏ g©y ra c¸c biÕn chøng ë m¹ch m¸u nhá va m¹ch m¸u lín 1.2. Ph©n lo¹i ®¸i th¸o ®ưêng 1.2.1. §¸i th¸o ®ưêng typ 1 (trưíc ®©y cßn gäi la ®¸i th¸o ®ưêng phô thuéc
insulin) §Æc trưng bëi phÇn lín la t×nh tr¹ng thiÕu hôt insulin thø ph¸t do sù ph¸ hñy c¸c tÕ bào tiÓu ®¶o Langerhans b»ng c¬ chÕ tù miÔn x¶y ra trªn c¸c 327 Copyright@Ministry Of Health ®èi tưîng cã hÖ gen nhËy c¶m, mét sè trưêng hîp kh¸c la do sù mÊt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt insulin kh«ng râ nguyªn nh©n. Sù thiÕu hôt insulin sÏ dÉn tíi t¨ng ®ưêng huyÕt va acid bÐo sÏ g©y ra t×nh tr¹ng ®a niÖu thÈm thÊu va nhiÔm ceton. BÖnh nh©n thưêng gÇy do mÊt nưíc, do m« mì va m« c¬ bÞ ly gi¶i. §a sè bÖnh xuÊt hiÖn tõ thêi niªn thiÕu hoÆc thanh thiÕu niªn, nhưng còng cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø tuæi nao. BÖnh cã tÝnh lÖ thuéc insulin.
1.2.2. §¸i th¸o ®ưêng type 2 (®¸i th¸o ®ưêng kh«ng phô thuéc insulin) Lo¹i nay chiÕm 80% tæng sè bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®ưêng, cã c¬ chÕ bÖnh sinh ®a d¹ng, ®Æc trưng bëi t×nh tr¹ng t¨ng ®ưêng huyÕt m¹n tÝnh va kÕt hîp víi bÐo ph× trong 60 ư 80% trưêng hîp. BÖnh thưêng xuÊt hiÖn sau tuæi 30, phÇn lín bÖnh nh©n ®· cã mét giai ®o¹n bÞ mËp ph×. BÖnh cã liªn quan ®Õn yÕu tè di truyÒn va stress. ViÖc ®iÒu trÞ ®«i khi còng dïng insulin nhưng kh«ng ph¶i lu«n lu«n, ma thưêng la sö dông c¸c sulfamid. 1.2.3. §¸i th¸o ®ưêng thai kú §¸i th¸o ®ưêng thai kú ®ưîc ®Þnh nghÜa như mét rèi lo¹n dung n¹p glucose, ®ưîc chÈn ®o¸n lÇn ®Çu tiªn trong lóc mang thai. §Þnh nghÜa nay
kh«ng lo¹i trõ trưêng hîp bÖnh nh©n ®· cã ®¸i th¸o ®ưêng tõ trưíc khi cã thai nhưng chưa ®ưîc chÈn ®o¸n, ¸p dông cho mäi trưêng hîp víi mäi møc ®é cña rèi lo¹n dung n¹p glucose dï dïng insulin hay chØ cÇn tiÕt chÕ ®¬n thuÇn trong ®iÒu trÞ va ngay c¶ khi ®ưêng huyÕt tiÕp tôc t¨ng sau khi sinh. Sau khi sinh 6 tuÇn bÖnh nh©n sÏ ®ưîc ®¸nh gi¸ l¹i ®Ó xÕp vao c¸c nhãm ®¸i th¸o ®ưêng, hoÆc rèi lo¹n ®ưêng huyÕt lóc ®ãi, hoÆc rèi lo¹n dung n¹p glucose, hoÆc b×nh thưêng. Trong ®a sè trưêng hîp, thai phô sÏ trë l¹i b×nh thưêng sau khi sinh, tuy nhiªn mét sè bÖnh nh©n cã thÓ cã rèi lo¹n dung n¹p ë lÇn sinh sau, 30 ư 50% bÖnh nh©n sau nay sÏ cã ®¸i th¸o ®ưêng thùc sù hoÆc typ 1, hoÆc typ
2. §¸i th¸o ®ưêng trong thai kú chiÕm tõ 3ư5% sè thai nghÐn. ChÈn ®o¸n ®¸i th¸o ®ưêng trong thai kú quan träng v× nÕu ¸p dông ®iÒu trÞ tèt va theo dâi thai nhi kü trưíc khi sinh cã thÓ lam gi¶m tû lÖ tö vong va bÖnh lý chu sinh. Thai phô bÞ ®¸i th¸o ®ưêng trong thai kú còng t¨ng kh¶ n¨ng bÞ mæ ®Î va cao huyÕt ¸p. 1.2.4. §¸i th¸o ®ưêng c¸c typ ®Æc biÖt kh¸c §©y la lo¹i ®¸i th¸o ®ưêng thø ph¸t gÆp trong c¸c trưêng hîp: ư BÖnh cña tuyÕn tôy: viªm tôy m¹n, ung thư tuyÕn tôy, gi¶i phÉu c¾t bá tôy. ư BÖnh cña tuyÕn yªn: bÖnh khæng lå, cùc ®¹i ®Çu chi. ư BÖnh tuyÕn gi¸p: cưêng gi¸p tr¹ng. ư BÖnh tuyÕn thưîng thËn: héi chøng Cushing.
328 Copyright@Ministry Of Health ư NhiÔm s¾c tè s¾t. ư Do dïng thuèc: corticoid, thuèc ngõa thai, lîi tiÓu thiazid, diazoxid. ư U n·o, viªm n·o, xuÊt huyÕt n·o. 1.3. §Æc ®iÓm dÞch tÔ häc Tû lÖ m¾c bÖnh tiÓu ®ưêng rÊt kh¸c nhau bëi nã phô thuéc vao c¸c yÕu tè: ®Þa lý, chñng téc, løa tuæi, møc sèng, thãi quen ¨n uèng sinh ho¹t va tiªu chuÈn chÈn ®o¸n. 1.3.1. Tû lÖ m¾c bÖnh tiÓu ®ưêng ë c¸c nưíc ư Ch©u Mü: 5 ư 10 %. Riªng ë Mü, theo cuéc ®iÒu tra c¬ b¶n søc kháe quèc gia, n¨m 1993 cã kho¶ng 7,8 triÖu ngưêi ®ưîc chÈn ®o¸n la ®¸i th¸o
®ưêng, tÇn suÊt cho mäi løa tuæi la 3,1%, trong ®ã ®¸i th¸o ®ưêng typ 1 khëi bÖnh trưíc 30 tuæi chiÕm kho¶ng 7% tæng sè bÖnh nh©n, phÇn lín cßn l¹i la ®¸i th¸o ®ưêng typ 2, kho¶ng 1 ư 2% ®¸i th¸o ®ưêng thø ph¸t hoÆc kÕt hîp víi bÖnh kh¸c. ư Ch©u ¢u: 2 ư 5%. ư §«ng Nam ¸: 2,2 ư 5%. ư Singapore: 8,6%. ư ViÖt Nam: Ha Néi: 1,1% (1991); thanh phè Hå ChÝ Minh 2,52% (1992) va 4,5% n¨m 2001. Trªn ph¹m vi toan cÇu, tû lÖ m¾c bÖnh ®¸i th¸o ®ưêng typ 2 theo ưíc lưîng n¨m 1994 thay ®æi tõ dưíi 2% ë vïng quª Bantu Tanzania va Trung
Quèc, cho ®Õn 40 ư 45% ë s¾c d©n da ®á Pima t¹i Mü va d©n Micronesia ë Naru. Sù kh¸c biÖt nay do hËu qu¶ cña sù nhËy c¶m vÒ di truyÒn va mét sè c¸c yÕu tè nguy c¬ cã tÝnh x· héi như c¸ch ¨n uèng, mËp ph×, Ýt vËn ®éng. Tû lÖ m¾c bÖnh toan bé (prevalence) ®¸i th¸o ®ưêng trªn 20 tuæi: trªn thÕ giíi chiÕm 4,0 ư 4,2%; ë c¸c nưíc ph¸t triÓn: 5,8 ư 8%; c¸c nưíc ®ang ph¸t triÓn: 3,2 ư 4,2%; trong ®ã ®¸i th¸o ®ưêng typ 2 chiÕm 80% tÊt c¶ c¸c trưêng hîp ®¸i th¸o ®ưêng (tuæi < 65) va 80% cña sè nay cã kÌm theo bÐo ph×. Sè ngưêi bÞ ®¸i th¸o ®ưêng typ 2 tiÕp tôc gia t¨ng, nÕu như n¨m 1995 la kho¶ng 135 triÖu ngưêi trªn toan thÕ giíi, th× n¨m 2000 la 160 triÖu va n¨m 2015 dù ®o¸n sÏ cã
300 triÖu ngưêi m¾c bÖnh. Tû lÖ tö vong ®øng hang thø ba sau ung thư va tim m¹ch, hang ®Çu trong c¸c bÖnh néi tiÕt. 329 Copyright@Ministry Of Health §T§ typ 2 ®ưîc chÈn ®o¸n §T§ typ 2 kh«ng ®ưîc chÈn ®o¸n > 50% cã bÖnh tim m¹ch 20% cã bÖnh lý vâng m¹c 9% cã bÖnh
lý thÇn kinh ngo¹i biªn 8% cã tæn thư¬ng tÕ bao cÇu thËn DÞch tÔ häc va biÕn chøng cña nã 1.3.2. C¸c yÕu tè nguy c¬ g©y bÖnh ®¸i th¸o ®ưêng H×nh 19.1. Céng ®ång →≥ 300 triÖu ngưêi míi m¾c §T§ typ 2 ư BÐo ph×, t¨ng huyÕt ¸p, x¬ cøng ®éng m¹ch. ư Di truyÒn, nhiÔm virus, xuÊt hiÖn víi cïng mét sè bÖnh tù miÔn. ư Thãi quen Ýt vËn ®éng, ¨n nhiÒu thøc ¨n giau n¨ng lưîng; sö dông nhiÒu c¸c chÊt kÝch thÝch như rưîu, thuèc l¸. ư Phô n÷ sinh con trªn 4kg hoÆc bÞ sÈy thai, ®a èi. ư Sö dông c¸c thuèc: corticoid, ngõa thai; lîi tiÓu nhãm thiazid, diazoxid.
1.4. C¸c kh¸i niÖm trung gian C¸c kh¸i niÖm trung gian la muèn nãi lªn kho¶ng trung gian gi÷a ®ưêng huyÕt b×nh thưêng va ®¸i th¸o ®ưêng. Cã 2 kh¸i niÖm la: rèi lo¹n dung n¹p glucose IGT (impaired glucose tolerance) va rèi lo¹n ®ưêng huyÕt lóc ®ãi IFG (impaired fasting glucose). ư ThuËt ng÷ rèi lo¹n dung n¹p glucose: dïng ®Ó chØ nh÷ng ngưêi cã ®ưêng huyÕt 2 giê sau khi uèng 75g glucose 140mg/dl va < 200mg/dl. ư ThuËt ng÷ rèi lo¹n ®ưêng huyÕt lóc ®ãi IFG: dïng ®Ó chØ møc ®ưêng trong huyÕt tư¬ng lóc ®ãi bÞ rèi lo¹n trong kho¶ng: glucose huyÕt tư¬ng lóc ®ãi 110mg/dl (6,1 mmol/l) va < 126mg/dl. Nång ®é glucose huyÕt tư¬ng lóc ®ãi = 110mg/dl ®ưîc coi la giíi h¹n cao