Quá trình hình thành va phương pháp của nhà nước đối với quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa của nước ta

Chia sẻ: 951847623 951847623 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:57

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bất kỳ một quốc gia nào muốn phát triển, đạt được trình độ một nước phát triển đều phải trải qua nấc thang có tính tất yếu lịch sử. Đó là công nghiệp hóa. Trên thế giới đã có nhiều nước tiến hành công nghiệp hóa và hiện nay cũng còn nhiều nước đang tiến hành công nghiệp hóa

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình hình thành va phương pháp của nhà nước đối với quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa của nước ta

z Đề tài: Quá trình hình thành va phương pháp của nhà nước đối với quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa của nước ta
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er Quá trình hình thành và phương pháp của nhà nước đối với ! ! W W O O N N Quá trình trình công nghiệp hóa hiên pháp của nhà nước đối với quá hình thành và phương đại hóa của nước ta y y bu bu to to k k quá trình công nghiệp hóa hiên đại hóa của nước ta lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k Lêi më ®Çu BÊt k× mét quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn, ®¹t ®îc tr×nh ®é mét níc ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tr¶i qua nÊc thang cã tÝnh tÊt yÕu lÞch sö. §ã lµ c«ng nghiÖp ho¸. Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu níc tiÕn hµnh thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn nay còng cßn nhiÒu níc ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña lÞch sö loµi ngêi, c«ng nghiÖp ho¸ ë nh÷ng níc kh¸c nhau cã sù kh¸c nhau vÒ m« h×nh, vÒ thêi gian thùc hiÖn vµ do ®ã cã sù kh¸c nhau vÒ ¶nh hëng cña nã ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Níc ta b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ tõ n¨m 1960 theo ®êng lèi do ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III cña ®¶ng ®Ò ra. §Õn nay sù nghiÖp ®ã vÉn tiÕp tôc. Nhng hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn quèc tÕ vµ trong níc, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta hiÖn nay kh¸c nhiÒu so víi n¨m 1960. §iÒu ®ã ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn ph¶i gi¶i quyÕt nh: C«ng nghiÖp ho¸ cã cßn lµ tÊt yÕu kh¸ch quan n÷a kh«ng? §¸nh gi¸ nh thÕ nµo vÒ thùc tr¹ng c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta nh÷ng n¨m qua? Môc tiªu, m« h×nh, néi dung c«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay nh thÕ nµo? Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong h¬n mêi n¨m kÓ tõ khi ®æi míi ®Õn nay ®· thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng kÓ.Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn vai trß rÊt quan träng cña §¶ng vµ Nhµ níc. Nhµ níc lµ ngêi ho¹ch ®Þnh ra c¸c chÝnh s¸ch chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ tèi thiÓu nh÷ng mÆt tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ trêng. Mµ quan träng nhÊt lµ sù ®Þnh híng cña nhµ níc ®Ó kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ®· lùa chän. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta vµ c¸c níc kh¸c. MÆc dï Nhµ níc ta ®· p h¸t huy vai trß cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong sù nghiÖp nµy, nhng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã h¹n chÕ. §ã lµ sù cång kÒnh cña bé m¸y, cha xãa bá ®îc thãi quen cña c¬ chÕ cò, cha thÝch nghi víi c¬ chÕ míi nªn hiÖu qu¶ cha cao. §Ó nhËn thøc râ h¬n vÒ vai trß cña nhµ níc trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ trong c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nãi riªng, trong bµi 5
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k viÕt nµy, em xin chän ®Ò tµi: “ Vai trß cña Nhµ níc ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta”. Do tr×nh ®é cã h¹n, kh«ng thÓ bao qu¸t ®îc hÕt mäi khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò to lín vµ khã kh¨n nµy, nªn ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi chØ xoay quanh mét sè vÊn ®Ò vÒ vai trß cña Nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Trong bµi viÕt nµy, em xin ®îc tr×nh bµy c¸c néi dung c¬ b¶n vÒ ®Ò tµi trªn nh: T¹i sao c«ng nghiÖp ho¸ l¹i ph¶i cã vai trß cña nhµ níc? Nhµ níc ®ãng vai trß quan träng nh thÕ nµo? Thùc tr¹ng vai trß cña nhµ níc ra sao? Vµ cuèi cïng lµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ níc trong thêi gian tíi.Vµ kinh nghiÖm cña mét sè níc trªn thÕ giíi vÒ vai trß cña Nhµ níc ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 6
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k Néi dung Ch¬ng 1: TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vÒ vai trß cña Nhµ níc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.1. Vai trß cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.1.1. Quan niÖm c«ng nghiÖp ho¸ - Thùc chÊt c«ng nghiÖp Quan niÖm ®¬n gi¶n nhÊt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho r»ng: “C«ng nghiÖp ho¸lµ t¹o ®Æc tÝnh c«ng nghiÖp cho mét ho¹t ®éng, trang bÞ (cho vïng, cho mét níc) c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp”. Quan niÖm nµy cã nh÷ng mÆt cha hîp lÝ: Tríc hÕt nã kh«ng cho thÊy môc tiªu cña qu¸ tr×nh cÇn thùc hiÖn Thø hai, trong néi dung tr×nh bµy, quan niÖm nµy gÇn nh ®ång nhÊt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. Vµ còng kh«ng thÓ hiÖn ®îc 7
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k tÝnh lÞch sö cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. V× thÕ nã ®îc sö dông rÊt h¹n chÕ trong thùc tiÔn. §Æt biÖt lµ trong s¸ch b¸o cña Liªn X« (tríc ®©y) tån t¹i mét ®Þnh nghÜa phæ biÕn : “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng ®¹i c¬ khÝ cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o c¶ n«ng nghiÖp”. §ã lµ sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng víi ngµnh trung t©m lµ chÕ t¹o m¸y. Quan niÖm nµy ®îc coi lµ hîp lÝ trong ®iÒu kiÖn cña Liªn X« thêi k× ®ã. Nhng sÏ lµ rÊt sai lÇm nÕu coi ®ã lµ quan niÖm phæ biÕn ®Ó ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. N¨m 1963 tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn Hîp Quèc ®· ®a ra ®Þnh nghÜa sau: “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh nµy mét bé phËn ngµy cµng t¨ng c¸c nguån cña c¶i quèc d©n ®îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh ë trong níc víi kÜ thuËt hiÖn ®¹i. §Æt ®iÓm cña c¬ cÊu nµy lµ cã mét bé phËn chÕ biÕn s¶n xuÊt ra t liÖu s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng, cã kh¶ n¨ng b¶o ®¶m ®¹t tíi sù tiÕn bé vÒ kinh tÕ x· héi”. HiÖn nay ë níc ta, c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa ®îc coi lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi k× qu¸ ®é. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh thùc chÊt cña c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa lµ: “Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸ch m¹ng kÜ thuËt, thùc hiÖn sù ph©n c«ng míi vÒ lao ®éng x· héi vµ lµ qu¸ tr×nh tÝch luü x· héi chñ nghÜa kh«ng ngõng thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng”. Tõ ®ã cho ta thÊy: “C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi, do giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng thùc hiÖn díi sù chØ ®¹o vµ tæ chøc cña nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n, sù l·nh ®¹o cña ®¶ng céng s¶n. C«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa cã nhiÖm vô ®a nÒn kinh tÕ níc ta tõ nÒn s¶n xuÊt nhá tiÕn lªn s¶n xuÊt lín trë thµnh mét níc c«ng n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc tiªn tiÕn, quèc phßng v÷ng m¹nh cuéc sèng Êm no h¹nh phóc”. §êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ ®îc x¸c ®Þnh lµ: “u tiªn ph¸t triÓn c«ng n«ng nghiÖp mét c¸ch hîp lÝ trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ”. §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam l¹i mét lÇn n÷a x¸c ®Þnh môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ: “X©y dùng níc ta thµnh mét níc cã c¬ së 8
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k vËt chÊt kÜ thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Tõ nay ®Õn n¨m 2020 ra søc phÊn ®Êu ®a níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. 1.1.2. V× sao hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸ l¹i g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ Cho ®Õn nay, thÕ giíi ®· tr¶i qua hai lÇn c¸ch m¹ng vÒ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ. LÇn thø nhÊt víi tªn gäi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt, diÔn ra vµo cuèi thÕ kØ 18 ®îc thùc hiÖn ®Çu tiªn ë níc Anh mµ néi dung chñ yÕu lµ thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng c¬ khÝ ho¸. LÇn thø hai víi tªn gäi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®îc b¾t ®Çu vµo gi÷a thÕ kØ 20 mµ néi dung chñ yÕu cña nã kh«ng chØ dõng l¹i ë tÝnh chÊt hiÖn ®¹i cña c¸c yÕu tè t liÖu s¶n xuÊt, mµ cßn ë kÜ thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tiªn tiÕn... HiÖn nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ cã nhiÒu néi dung phong phó, ®a d¹ng trong ®ã cã thÓ chØ ra nh÷ng néi dung næi bËt sau ®©y: M«t lµ, c¸ch m¹ng vÒ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt: §ã lµ tù ®éng ho¸. Ngoµi ph¹m vi tù ®éng tríc ®©y, hiÖn nay tù ®éng ho¸ cßn bao gåm c¶ viÖc sö dông réng r·i ngêi m¸y thay thÕ cho con ngêi ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Hai lµ, c¸ch m¹ng vÒ n¨ng lîng: Bªn c¹nh nh÷ng n¨ng lîng truyÒn thèng mµ con ngêi ®· sö dông tríc ®©y nh nhiÖt ®iÖn, thuû ®iÖn, th× ngµy nay con ngêi ngµy cµng kh¸m ph¸ ra nhiÒu n¨ng lîng míi vµ sö dông chóng réng r·i trong s¶n xuÊt nh: N¨ng lîng nguyªn tö, n¨ng lîng mÆt trêi... Ba lµ, c¸ch m¹ng vÒ vËt liÖu míi: Ngµy nay ngoµi viÖc sö dông c¸c vËt liÖu tù nhiªn, con ngêi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu vËt liÖu nh©n t¹o míi thay thÕ hiÖu qu¶ cho c¸c vËt liÖu tù nhiªn. 9
h a n g e Vi h a n g e Vi XC XC e e F- F- w w PD PD er er ! ! W W O O N N y y bu bu to to k k lic lic C C w w m m w w w w o o .c .c .d o .d o c u -tr a c k c u -tr a c k Bèn lµ, c¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ sinh häc: C¸c thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng nµy ®îc ¸p dông réng r·i trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, y tÕ , ho¸ chÊt vµ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. N¨m lµ, c¸ch m¹ng vÒ ®iÖn tö tin häc: §©y lµ mét lÜnh vùc mµ hiÖn nay con ngêi ®ang ®Æc biÖt quan t©m nhÊt lµ m¸y tÝnh ®iÖn tö. §Êt níc ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ®· tr¶i qua hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ nh vËy, v× thÕ nÕu chØ c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ th× sÏ kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi, kh«ng thÓ theo kÞp c¸c níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi. C«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ coi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ lÇn thø nhÊt, hiÖn ®¹i ho¸ cã thÓ coi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc lÇn thø hai. Muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu gi÷a níc ta víi c¸c níc ph¸t triÓn th× chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt hay thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸. Cã nh vËy th× sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n míi cã thÓ thµnh c«ng, ®a ®Êt níc ta trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. 1.1.3. Vai trß cña nhµ níc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Tríc khi nãi ®Õn vai trß cña nhµ níc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ph¶i nãi ®Õn vai trß cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ. Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c níc ASEAN trong mÊy thËp kØ qua cho ta thÊy: Nhµ níc cã vai trß ®Æt biÖt quan träng ®èi víi sù t¨ng trëng kinh tÕ. Tuy kÕt qu¶ ®¹t ®îc kh«ng gièng nhau nhng tõ thùc tiÔn cã thÓ rót ra nh÷ng vai trß c¬ b¶n sau cña nhµ níc trong qu¶n lÝ vÜ m«: Nhµ níc ®Þnh híng chiÕn lîc ®óng ®¾n mang tÝnh chÊt tiªn quyÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ mçi níc. Nhµ níc cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi níc, ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t níc ngoµi, khuyÕn khÝch t b¶n 10
níc ngoµi ®Çu t b»ng c¸ch cã c¸c chÝnh s¸ch u ®·i ®¶m b¶o vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty níc ngoµi, lËp ra c¸c khu vùc mËu dÞch tù do. Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t æn ®Þnh tiÒn tÖ. Nhµ níc ®iÒu tiÕt thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. VÝ dô: chÝnh phñ Malaixia b»ng viÖc thùc hiÖn “môc tiªu lµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tiÕn tíi xo¸ bá nghÌo vµ cÊu tróc l¹i nÒn kinh tÕ x· héi ®· gi¶m tØ lÖ ngêi sèng díi møc nghÌo khæ tõ 49,3% (n¨m 1970) xuèng 17% (1990) vµ 13,5% (1993). Nhµ níc ®iÒu chØnh kÞp thêi viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊn m¹nh viÖc sö dông c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. Nhµ níc x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Çu t thÝch ®¸ng cho gi¸o dôc ®µo t¹o, sö dông hiÖu qu¶ nguån lao ®éng ®· ®îc ®µo t¹o. T¹i IN§¤N£XIA, chÝ phÝ cña nhµ níc cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o so víi tæng nguån chi t¨ng tõ 9% (1969 - 1 974) lªn 17,6% (1984 - 1989) vµ 21% (1990 - 1995). Tõ ®ã cho ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña nhµ níc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. 1.2. TÊt yÕu kh¸ch quan vai trß cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 1.2.1. Vai trß cña nhµ níc trong viÖc ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc víi nh÷ng néi dung, bíc ®i thÝch hîp cho tõng thêi k×, phï hîp víi nÒn kinh tÕ. Níc ta còng nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Muèn thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× ph¶i cã mét ph¬ng híng cô thÓ chiÕn lîc ®óng ®¾n thÝch hîp. Sau khi x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu, quan ®iÓm néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ níc ta th× mét vÊn ®Ò kh«ng kÐm quan träng lµ ®Ò ra nh÷ng bíc ®i ®Ó ®¹t ®Õn môc tiªu ®ã. 11
Nh÷ng bíc ®i trong c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ nªu ra ®¹i thÓ cho mçi thêi k× nhng ph¶i ®îc mét sè chØ tiªu quan träng nh: Thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi, tØ träng cña c¸c ngµnh trong c¬ cÊu kinh tÕ, tØ träng ®Çu t, tØ träng xuÊt khÈu trong GDP... MÆt kh¸c trong tõng lÜnh vùc còng ph¶i cã nh÷ng bíc ®i cô thÓ. Cã thÓ h×nh dung sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét “C©y môc tiªu” mµ ®Ønh cña nã ®îc lîng ho¸ b»ng GDP tÝnh theo ®Çu ngêi. C¸c cµnh nh¸nh cña nã lµ nh÷ng môc tiªu quan träng nh: c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu së h÷u. Mçi môc tiªu cã vÞ trÝ quan träng kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, cã t¸c ®éng qua l¹i thóc ®Èy nhau ph¸t triÓn nhng bao trïm nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt lµ lµm cho d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ®Þnh híng còng nh thùc hiÖn c¸c bíc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ. Bëi v× chØ cã nhµ níc míi cã thÓ quyÕt ®Þnh: Môc tiªu chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n. Huy ®éng vµ ph©n bæ tËp trung c¸c nguån lùc cÇn thiÕt theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, c©n ®èi vµ ®iÒu chØnh thêng xuyªn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt ®Ó khai th¸c mäi tiÒm n¨ng, nguån lùc trong vµ ngoµi níc ®Ó thùc hiÖn nhanh, ch¾c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Nhµ níc tæ chøc l¹i, x©y dùng l¹i bé m¸y qu¶n lý ®ñ m¹nh vÒ c¶ chÊt lîng vµ sè lîng ®Ó qu¶n lý cã hiÖu qu¶, kiªn quyÕt thùc hiÖn tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé c«ng chøc nhµ níc, lùa chän c¸c c¸n bé cã kh¶ n¨ng, tr×nh ®é kinh nghiÖm ®Ó ®a ®Êt níc ta nhanh chãng tiÕn lªn hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng qu¶n lý nhµ níc theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸. Nhµ níc thøc hiÖn viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ b»ng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n díi luËt. Hoµn thiÖn vµ x©y dùng míi c¸c c«ng cô cÇn thiÕt nh chÕ 12
®é thèng kª to¸n vµ kiÓm to¸n, chÕ ®é tµi chÝnh vµ bao c¸o tµi chÝnh c«ng khai chÝnh x¸c ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt. Nhµ níc phèi hîp, ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n theo môc tiªu vµ ®Þnh híng ®óng ®¾n ®· ®îc x¸c ®Þnh, v× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi cã sù phèi hîp c¶ vÒ chiÒu ngang vµ chiÒu däc. Nhµ níc tæ chøc viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng sai sãt lÖch l¹c mÊt c©n ®èi. QuyÕt ®Þnh ®óng ®¾n viÖc ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ thêng xuyªn ®Ó c©n ®èi l¹i hoµn chØnh n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¬ së. Nhµ níc ®¶m b¶o ®ång bé c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng nghiÖp ho¸. Nh÷ng quan ®iÓm ph¬ng híng bíc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ cã ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®óng ®¾n hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu cã ®îc ®¶m b¶o hay kh«ng. NÕu kh«ng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn chñ yÕu th× qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ sÏ kh«ng thÓ thµnh c«ng. Tõ ®ã ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña nhµ níc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. 1.2.2. Vai trß cña nhµ níc trong viÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ Tõ tríc ®Õn nay ®¶ng vµ nhµ níc ta lu«n x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. NghÞ quyÕt héi nghÞ trung ¬ng lÇn thø VII (kho¸ VII) ®· coi c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸. Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng th× tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ ë níc ta l¹c hËu nhiÒu thÕ hÖ so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Trang thiÕt bÞ cò n¸t, ch¾p v¸ vµ c¸c thiÕt bÞ ®o lêng thö nghiÖm nãi chung kh«ng ®ång bé, tæ chøc s¶n xuÊt cßn nhiÒu bÊt cËp... Víi thùc tr¹ng 13
c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh vËy th× chóng ta kh«ng thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta, c«ng nghiÖp ho¸ kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp víi môc ®Ých tù th©n mµ lµ qu¸ tr×nh t¹o tÝnh chÊt c«ng nghiÖp cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ qu¸ tr×nh t¨ng trëng nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ n©ng cao mét c¸ch m¹nh mÏ vµ nhanh chãng tr×nh ®é c«ng nghÖ nh»m sö dông vµ ph¸t huy tèi ®a mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ë níc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®îc x¸c ®Þnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ t×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu víi n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ thÊp lªn tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i víi n¨ng suÊt lao ®éng cao, lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ vµ cí cÊu lao ®éng, c¬ cÊu d©n c theo híng t¨ng tû träng ®èi víi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× thÕ cã thÓ thÊy c«ng nghÖ lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt khi b¾t tay vµo thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña nhµ níc, nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã sÏ kÝch thÝch c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch ®æi míi më cöa lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. C¬ chÕ thÞ trêng buéc mäi c¬ së ph¶i t×m c¸ch ®Ó tån t¹i, ®Ó ph¸t triÓn. Muèn vËy chØ cã mét con ®êng lµ ®æi míi vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. Nhµ níc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ b»ng c¸c chÝnh s¸ch: ¦u ®·i trong viÖc vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t x©y dùng, më réng c¬ së hiÖn cã, mua m¸y mãc thiÕt bÞ míi cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm do c¬ së m×nh s¶n xuÊt, nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn cña níc ngoµi, ®a c¸n bé ra níc ngoµi ®Ó tiÕp cËn thÞ trêng, nghiªn cøu häc tËp c«ng nghÖ míi. ChÝnh s¸ch më cöa víi nh÷ng ®iÒu kiÖn u ®·i trong viÖc ®Çu t níc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Çu t níc ngoµi t×m ®Õn 14
liªn doanh, ®em theo nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng hiÖn ®¹i, nh÷ng chuyªn gia kÜ thuËt, chuyªn gia qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi. ViÖc ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong níc nhanh chãng tiÕp cËn vµ tiÕp nhËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn h¬n nhiÒu so víi c«ng nghÖ hiÖn cã trong níc. Nhµ níc còng lµ n¬i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ u ®·i lµm ®éng lùc kÝch thÝch c¸n bé ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ trong níc, kÝch thÝch ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o nghiªn cøu triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ míi phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. 1.2.3. Nhµ níc víi vai trß ph¸t triÓn nguån vèn Thùc tiÔn c¸ch m¹ng ViÖt Nam cho thÊy nh©n tè hµng ®Çu, nÕu kh«ng muèn nãi lµ quan träng nhÊt ®èi víi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ còng nh ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ lµ ph¶i cã vèn lín. VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta. Tríc hÕt lµ huy ®éng vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ trong níc. §©y lµ nguån vèn cã tÝnh quyÕt ®Þnh, lµ nh©n tè néi lùc. Nguån vèn néi bé ®îc t¹o ra tõ sù liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, vïng, miÒn cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc, tõ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, th«ng qua viÖc huy ®éng tiÒn nhµn rçi cña d©n c, cña c¸c c¬ së kinh tÕ, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c kho¶n thuÕ nép ng©n s¸ch cña nhµ níc. Nguån vèn néi bé cña nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nhng vÉn cßn h¹n hÑp. C¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi còng nh níc ta ®Òu ph¶i dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi th«ng qua c¸c h×nh thøc: Liªn doanh, hîp t¸c kinh doanh, vay víi l·i suÊt thÊp, viÖn trî. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ tÝch luü vèn cßn chËm th× thu hót ®îc nhiÒu vèn ®Çu t níc ngoµi lµ rÊt quan träng. Tõ nguån vèn bªn ngoµi biÕn thµnh nguån lùc trong níc t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó huy ®éng vèn ®Çu t níc ngoµi cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu vµ tranh thñ cïng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Muèn tiÕp nhËn vèn ®Çu 15
t níc ngoµi th× cÇn ph¶i cã mét nguån vèn t¬ng øng trong níc. Cßn viÖc vay vèn th× ph¶i tÝnh ®Õn tr¶ nî. Ngoµi ra cßn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yÕu tè kh¸c vÒ ®éc lËp, chñ quyÒn, kinh tÕ, chÝnh trÞ. V× thÕ mµ nguån vèn néi bé cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Nhµ níc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho tõng ®Þa ph¬ng tõng c¬ së ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt nh»m huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong d©n phôc vô cã hiÖu qu¶ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Song song víi viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn, vÊn ®Ò b¶o toµn, sö dông vµ ph¸t triÓn vèn còng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt trong c«ng t¸c tæ chøc tµi chÝnh. Sù cÇn thiÕt cña chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn tríc hÕt xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ph¶i ho¹ch to¸n kinh tÕ kinh doanh. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. V× vËy, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng tÊt yÕu ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. 1.2.4. Vai trß cña nhµ níc trong qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi ®îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi vµ phøc t¹p. Nã tu©n theo quy luËt vµ tÝnh quy luËt cña c¸c quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¬ chÕ thÞ trêng vµ c¸c bé phËn cÊu thµnh: Cung cÇu, gi¸ c¶, c¹nh tranh sÏ quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, quyÕt ®Þnh c¸c ph¬ng ¸n ph¸t triÓn lùa chän ®Çu t... Nhng c¬ chÕ thÞ trêng cã nh÷ng khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ riªng cña nã, cho nªn nÕu qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lÖ thuéc vµo c¬ chÕ thÞ trêng th× sÏ kh«ng ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu c«ng b»ng x· héi, an ninh quèc gia vµ sù bÒn v÷ng cña m«i trêng. Thùc tÕ kh¸ch 16
quan nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña c¬ chÕ qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Nhµ níc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i lµ nhµ níc cña d©n do d©n. Nhµ níc thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý cña m×nh th«ng qua c¸c c«ng cô chñ yÕu nh: §Þnh híng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, hÖ thèng luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, c¸c quü quèc gia... Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, nhµ níc cã vai trß qu¶n lý vÜ m« sau: Mét lµ, t¹o m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi, thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p thèng nhÊt, cã hÖ thèng chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®Ó t¹o m«i trêng æn ®Þnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸. Hai lµ, ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, trùc tiÕp ®Çu t vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng x· héi chñ nghÜa, æn ®Þnh m«i trêng kinh tÕ vÜ m« nh: Chèng l¹m ph¸t, chèng khñng ho¶ng, ng¨n ngõa nh÷ng ®ét biÕn xÊu trong nÒn kinh tÕ. Ba lµ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®¶m b¶o yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, thùc hiÖn ®óng c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ vµ chøc n¨ng chñ së h÷u tµi s¶n c«ng cu¶ nhµ níc. Bèn lµ, kh¾c phôc h¹n chÕ c¸c m¾t tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng, ph©n phèi thu nhËp quèc d©n mét c¸ch c«ng b»ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi. Ngoµi ra vai trß cña nhµ níc trong viÖc tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cßn thÓ hiÖn trong viÖc lùa chän sö dông nh÷ng c«ng cô 17
qu¶n lý cã hiÖu qu¶ cao nh hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý nh: Gi¸o dôc, thuyÕt phôc, ®éng viªn, ph¬ng ph¸p tæ chøc hµnh chÝnh, ph¬ng ph¸p kinh tÕ, bè trÝ hîp lý c¸c c¸n bé ®Çu ngµnh chñ chèt trong c¸c c¬ quan qu¶n lý, tãm l¹i nhµ níc cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng vai trß cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta 2.1. §Þnh híng cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ 2.1.1. ViÖc ®Ò ra muc tiªu chiÕn lîc kÕ ho¹ch bíc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ 18
Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ nh»m t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n vÒ kinh tÕ, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Nhng viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng híng bíc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn nay cßn nhiÒu thiÕu xãt bÊt cËp. Tuy nhµ níc ®· u tiªn ®Çu t cho ph¸t triÓn kinh tÕ nhng cha gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ níc cha g¾n bã h÷u c¬ víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi. ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®îc triÓn khai nhng ph¬ng ph¸p thùc hiÖn cha h÷u hiÖu, tèc ®é cßn chËm. Ph¬ng híng vµ bíc ®i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cha g¾n bã chÆt chÏ víi ph¬ng híng vµ bíc ®i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, cha ®Þnh híng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ nguån lùc vµ lîi thÕ cña ®Êt níc. §Þnh híng ph¸t triÓn vÉn cßn kh¸ dµn tr¶i, cha ®Òu cho c¸c ngµnh, cha khai th¸c vµ ®éng viªn cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cã s½n trong níc. Tuy nhµ níc ta ®· cè g¾ng tÝch cùc tranh thñ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi phï hîp víi kh¶ n¨ng tiÕp thu, qu¶n lý vµ sö dông c«ng nghÖ, nh©n lùc nhng kh«ng cã chÝnh s¸ch kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ nªn vÉn cßn nhiÒu l·ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶. Nhµ níc cha thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng cô lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh träng ®iÓm. ViÖc lùa chän môc tiªu c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña nhµ níc cßn nhiÒu thiÕu xãt, chñ quan, nãng véi, duy ý chÝ, vît qua kh¶ n¨ng thùc hiÖn. 2.1.2. Thùc tr¹ng viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi bíc ®i cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ Níc ta khi bíc vµo thêi k× ®æi míi ®· ph¶i tiÕp nhËn thùc tr¹ng cña mét c¬ cÊu kinh tÕ mang nÆng ®Æc trng cña mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu. Sau nhiÒu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ lÇn lît c¸c m« h×nh c¬ cÊu kinh tÕ ®îc h×nh thµnh, song 19
cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 80 nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ c¬ cÊu kinh tÕ cò l¹c hËu vµ kÐm hiÖu qu¶ mµ viÖc cÊu tróc l¹i kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n. Qua h¬n 10 n¨m ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ bíc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ: Tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dng trong GDP tõ 22,7% n¨m 1990 t¨ng lªn 30,1% n¨m 1995; tû träng ngµnh dÞch vô tõ 38,6% n¨m 1990 t¨ng lªn 42,4% n¨m 1995.Níc ta ®· chuyÓn h¼n sang mét thêi k× míi, thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®Õn n¨m 2000 vÒ c¬ b¶n níc ta trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. Tuy vËy nhng vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, nhµ níc cha thóc ®Èy nhanh c¸c vïng tËp chung chuyªn canh, chËm ®a c«ng nghÖ sinh häc vµ c¸c ph¬ng ph¸p canh t¸c tiªn tiÕn vµo n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n xuÊt khÈu cha ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng c¬ b¶n thiÕt yÕu cßn Ýt ái nhá bÐ. Ngµnh c¬ khÝ cha híng vµo s¶n xuÊt c«ng cô thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt n«ng l©m ng nghiÖp, thiÕt bÞ phôc vô c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n... Nhµ níc cha chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi bíc ®i cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®aÞ ho¸. Tû träng GDP cña ngµnh n«ng nghiÖp vÉn cßn ë møc cao, tû suÊt hµng ho¸ n«ng l©m s¶n thÊp, tû träng hµng xuÊt khÈu nhá bÐ manh món. Tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong tæng GDP cßn thÊp. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng tiªu dïng ®Ó xuÊt khÈu ph¸t triÓn chËm 2.1.3. T¹o nguån lùc cho tiÕn tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc Chóng ta ®ang bíc vµo thêi kú ph¸t triÓn míi rÊt quan träng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®a níc ta c¬ b¶n trë 20
thµnh mét níc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu ®ã, Héi nghÞ lÇn thø II Ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “Cïng víi gi¸o dôc ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. V× thÕ cÇn ph¶i “ph¸t huy nguån lùc con ngêi, yÕu tè ph¸t triÓn m¹nh vµ bÒn v÷ng”. Kinh nghiÖm cho thÊy, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ë c¸c níc ph¸t triÓn, thùc chÊt lµ thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp dùa trªn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, trong ®ã nh÷ng c«ng nghÖ cò, tiªu hao nhiÒu tµi nguyªn vµ lao ®éng, dùa trªn nÒn t¶ng ®iÖn c¬ khÝ, ®îc thay thÕ b»ng ngµnh c«ng nghiÖp cao cÊp, dùa trªn nÒn t¶ng c¬ ®iÖn tö, gi¶m suÊt tiªu hao cña c¸c nguån lùc tÝnh trªn mét ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm néi ®Þa. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ®ßi hái mét nguån nh©n lùc míi phï hîp víi nÒn v¨n minh trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ cã tÝnh s¸ng t¹o sÏ lµ nÒn t¶ng cña sù thÞnh vîng, giµu cã cña mçi x· héi, mçi quèc gia vµ ®îc thÓ hiÖn qua nguån nh©n lùc cña b¶n th©n quèc ®ã. 2.1.3.1. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc níc ta hiÖn nay Mét trong nh÷ng nguån nh©n lùc quan träng bËc nhÊt cña ®Êt níc hiÖn nay lµ ®éi ngò tri thøc. Theo thèng kª n¨m 1995 cña bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng cho thÊy so víi mét sè níc cã thu nhËp thÊp ë møc ngang b»ng th× lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®îc ®µo t¹o ë níc ta lµ t¬ng ®èi lín.Lùc lîng nµy bao gåm kho¶ng 9.300 tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ; 930.000 ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng, trªn 3,5 triÖu c¸n bé kÜ thuËt vµ c«ng nh©n kÜ thuËt. §éi ngò tri thøc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng c«ng hiÕn to lín trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng ph¸p vµ chèng mü, gãp phÇn tÝch cùc trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc hiÖn nay. §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ mang b¶n s¾c d©n téc: Th«ng minh, khiªm tèn, hiÕu häc, kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng dông c«ng nghÖ míi 21
nhanh. §iÒu nµy ®îc c¸c chuyªn gia níc ngoµi ®¸nh gi¸ rÊt cao. NhiÒu c«ng tr×nh kÜ thuËt hiÖn ®¹i, phøc t¹p cña thÕ giíi nh trong c¸c lÜnh vùc ®iÖn tö, viÔn th«ng, dÇu khÝ hoÆc l¾p ®Æt nh÷ng c«ng tr×nh c«ng nghÖ lín: Thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, xi m¨ng... ThÕ nhng thùc tr¹ng ®éi ngò c¸n bé tri thøc ViÖt Nam, ®Æc biÖt c¸n bé tri thøc bËc cao ®ang lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m. Thø nhÊt, sù giµ ho¸ cña ®éi ngò tri thøc. Trong c¸c viÖn vµ trung t©m khoa häc, tuæi b×nh qu©n tiÕn sÜ lµ 52,8 ; phã gi¸o s lµ 56,4 ; cÊp viÖn trëng lµ 55 ; CÊp viÖn phã lµ 50. Nh vËy ®Õn n¨m 2000 h¬n 80% sè ngêi cã häc hµm, häc vÞ sÏ ®Õn tuæi vÒ hu. Tõ ®ã g©y nªn t×nh tr¹ng hÉng hôt c¸n bé khoa häc kÕ cËn. Nh×n vµo ®é tuæi cña ®éi ngò c¸n bé gi¸o dôc t¹i c¸c trêng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ë níc ta cã thÓ thÊy mét thùc tr¹ng lµ sù giµ ho¸ qu¸ nhanh, dÉn tíi sù hôt hÉng c¸n bé gi¸o dôc vµo cuèi thÕ kØ XX, nhÊt lµ c¸n bé ®Çu ®µn. Thø hai, viÖc ®Çu t cho khoa häc vµ c«ng nghÖ còng nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cha ®ñ ®Ó ph¸t triÓn nguån lùc. Chóng ta muèn mau chãng trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp, muèn héi nhËp víi thÕ giíi, ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, t¹o nguån nh©n lùc, nh©n tµi, ph¶i lu«n ®îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §¶ng vµ chÝnh phñ ta ®· cã nh÷ng cè g¾ng lín t¨ng nguån ®Çu t tµi chÝnh cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. TØ träng ng©n s¸ch nhµ níc chi cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o t¨ng hµng n¨m vµ t¨ng nhanh chãng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ 5,83% n¨m 1986 víi møc chi 120 tØ ®ång, ®Õn n¨m 1990 t¨ng lªn 8,9% víi møc chi 9186 tØ vµ n¨m 1996 lµ 10,08% víi møc chi lµ 70000 tØ. Tuy vËy tØ lÖ nµy cßn thÊp so víi c¸c níc trªn thÕ giíi vµ khu vùc. Thø ba, c¬ cÊu nguån nh©n lùc cña níc ta hiÖn nay cha hîp lý: 1 ®¹i häc/ 1,6 trung häc chuyªn nghiÖp/ 3 c«ng nh©n. TØ lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ë níc ta míi chØ ®¹t 10% so víi tæng sè lao ®éng lµ qu¸ thÊp. ViÖc ph©n bè c¸n bé theo ngµnh nghÒ còng cßn rÊt bÊt cËp. Theo con sè cña tæng côc thèng kª n¨m 1997 c¬ cÊu c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ theo c¸c ngµnh khoa häc nh sau: Tù nhiªn: 38%; x· héi vµ nh©n v¨n: 20%; c«ng nghÖ: 27%; dîc: 8%; n«ng nghiÖp: 7%. H¬n thÕ n÷a ®éi ngò nµy n»m trong c¸c c¬ quan trung 22
¬ng tíi 94,4%, ë c¸c c¬ quan ®Þa ph¬ng chØ 5,4%. Cßn trong c¸c doanh nghiÖp, c¸n bé ®¹i häc vµ cao ®¼ng chØ chiÕm 32% so víi Hµn Quèc lµ 48%, NhËt B¶n lµ 64,4%, Th¸i Lan 58,2%. Thø t, hiÖn tîng ch¶y m¸u chÊt x¸m ®· vµ ®ang x¶y ra ngay trong ®éi ngò tri thøc. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét bé phËn c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng cßn hµo høng víi c«ng viÖc cña m×nh, xin ®îc chuyÓn sang nh÷ng ngµnh nghÒ kh«ng ph¶i ®îc ®µo t¹o, phÇn lín lµ nh÷ng ngêi khoÎ,trÎ vµ cã n¨ng lùc. Cßn sinh viªn ra trêng chØ muèn xin vµo lµm cho c¸c liªn doanh, kh«ng muèn vµo c¸c viÖn nghiªn cøu, trêng häc hoÆc c¸c c¬ quan cña ®¶ng vµ nhµ níc. Nh vËy, khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®éi ngò tri thøc ViÖt Nam giµu tÝnh s¸ng t¹o - mét nguån tµi nguyªn ®Æc biÖt, ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn tíi vµ t×m híng gi¶i quyÕt. 2.1.4. Ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®¸p øng yªu cÇu nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc Trong c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©nViÖt Nam, cÊp gi¸o dôc nµo còng cã vÞ trÝ, tÇm quan träng cña nã. Trong tõng giai ®o¹n x¸c ®Þnh, tuú thuéc vµo t×nh h×nh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi cô thÓ mµ ®Æt ra yªu cÇu, nhiÖm vô vµ cã sù s¾p xÕp, u tiªn cho mçi cÊp ®µo t¹o. §Ó cã nguån nh©n lùc dåi dµo ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc hiÖn nay, chóng ta ph¶i cã mét nÒn gi¸o dôc ®¹i häc ph¸t triÓn. V¨n kiÖn ®¹i héi IX cña ®¶ng ®· kh¼ng ®Þnh trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i: “Ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o ®¹i häc, sau ®¹i häc ; tËp trung ®Çu t x©y dùng mét sè trêng ®¹i häc träng ®iÓm quèc gia ngang tÇm khu vùc, tiÕn tíi ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ” 23