intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

SÁch Kinh tế vi mô 1

Chia sẻ: Paradise_12 Paradise_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:208

Thêm vào BST
Báo xấu
138
lượt xem 22
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kinh tế học vĩ mô hay là kinh tế tầm lớn là một phân ngành của kinh tế học chuyên nghiên cứu về đặc điểm, cấu trúc và hành vi của cả một nền kinh tế nói chung. Kinh tế học vĩ mô và kinh tế học vi mô là hai lĩnh vực chung nhất của kinh tế học. Trong khi kinh tế học vi mô chủ yếu nghiên cứu về hành vi của các cá thể đơn lẻ, như công ty và cá nhân người tiêu dùng, kinh tế học vĩ mô lại nghiên cứu các chỉ tiêu cộng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SÁch Kinh tế vi mô 1

  1. Góp ý vui lòng g i cho Lê Khưong Ninh qua email: lekhuongninh@gmail.com hay lkninh@ctu.edu.vn. Kinh t h c vĩ mô 1 Lý thuy t t ng quát và kinh nghi m th c ti n LÊ KHƯƠNG NINH Tháng 7 năm 2006 B n quy n ð i h c C n Thơ ©
  2. Lê Khương Ninh t t nghi p Khoa Kinh t nông nghi p – ð i h c C n Thơ năm 1987 – chuyên ngành Kinh t nông nghi p, hoàn thành chương trình master chuyên ngành Kinh t qu c t – ð i h c Groningen, Hà Lan – năm 1997 và hoàn thành lu n án ti n sĩ chuyên ngành Kinh t h c tài chánh – ð i h c Groningen, Hà Lan – năm 2003. ðư c phong h c hàm Phó Giáo sư năm 2009. ðã gi ng d y và nghiên c u t i ð i h c Washington (Bang Washington, Hoa Kỳ) trong khuôn kh chương trình H c gi Fulbright. ðã tham gia nghiên c u t i ð i h c Groningen – Hà Lan. ðã biên so n các giáo trình Kinh t h c vi mô, Tài chánh vi mô và Tài chánh qu c t . ðã công b các bài nghiên c u trên The Economics of Transition, T p chí Nghiên c u kinh t và T p chí Công ngh Ngân hàng. Email : lkninh@ctu.edu.vn hay lekhuongninh@gmail.com. Website : http://lekhuongninh.googlepages.com.
  3. | LKN | 72B TV | 041201 | 0600 | Ph n I T NG QUAN V KINH T H C VĨ MÔ Chương 1 KHÁI NI M CHUNG V KINH T H C VĨ MÔ I. KINH T H C VĨ MÔ I.1. KINH T H C Kinh t h c nghiên c u cách th c n n kinh t s d ng ngu n tài nguyên khan hi m c a mình. Khan hi m nghĩa là n n kinh t ch có m t s lư ng ngu n tài nguyên gi i h n, do ñó không th s n xu t ra toàn b nh ng gì mà m i ngư i c n. Vì tài nguyên khan hi m nên con ngư i ph i ch n l a trên cơ s c a s ñánh ñ i, nghĩa là ch n l y cái này thì ph i hy sinh cái kia. h u h t m i n n kinh t , ngu n tài nguyên không ñư c phân b b i m t cá nhân mà ph i d a trên cơ s s tương tác gi a các tác nhân kinh t , ñó là h gia ñình và doanh nghi p, thông qua cơ ch th trư ng. Vì v y, các nhà kinh t ph i nghiên c u cách th c các tác nhân này ra các quy t ñ nh như làm vi c bao nhiêu, tiêu dùng bao nhiêu, ti t ki m bao nhiêu, ñ u tư bao nhiêu, v.v. và s tương tác gi a h , như nh hư ng c a s lư ng ngư i mua và s lư ng ngư i bán ñ n giá hàng hóa trên th trư ng, nh hư ng c a nhu c u ñ n s cung hàng hóa, v.v. Các nhà kinh t cũng nghiên c u các ñ ng l c và xu hư ng nh hư ng ñ n n n kinh t t ng th , bao g m tăng trư ng trong thu nh p bình quân, t l th t nghi p và t l l m phát. I.2. KINH T H C VĨ MÔ Kinh t h c vĩ mô – m t b ph n quan tr ng c a kinh t h c – nghiên c u cách th c s d ng ngu n tài nguyên khan hi m (có h n) ñ th a mãn nhu c u vô h n c a con
  4. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M ngư i ph m vi t ng th . T ng th có th là m t qu c gia, m t liên minh bao g m nhi u qu c gia, m t vùng, m t lãnh th hay m t ñ a phương. C th hơn, kinh t h c vĩ mô nghiên c u n n kinh t như m t t ng th c a s lư ng hàng hóa ñư c s n xu t ra, thu nh p qu c dân, m c ñ s d ng các ngu n tài nguyên, giá c hàng hóa trong n n kinh t , v.v. Kinh t h c vĩ mô nghiên c u phương th c t i ưu ñ ñ t ñư c các m c tiêu chính sách như tăng trư ng kinh t , n ñ nh giá c , t o công ăn vi c làm ñ y ñ và duy trì m t cán cân thanh toán h p lý. Nói cách khác, kinh t h c vĩ mô quan tâm ñ n các v n ñ l n quy t ñ nh m c ñ giàu có c a m t qu c gia, m t vùng, m t ñ a phương, v.v. Các v n ñ này có liên quan ñ n ho t ñ ng kinh t t ng th c a m t qu c gia hơn là c a các cá nhân riêng l , ch ng h n như dân chúng có th tìm ñư c vi c làm d dàng không, giá c hàng hóa c a n n kinh t thay ñ i như th nào, thu nh p qu c dân ñư c hình thành t ñâu và phân ph i như th nào, ngân sách chính ph có b thâm h t không, v.v. Trong quá trình phát tri n, kinh t h c vĩ mô thư ng t p trung tr l i các câu h i r t hóc búa là: (i) T i sao t l th t nghi p thư ng bi n ñ ng ? (ii) T i sao t l l m phát cũng bi n ñ ng ? (iii) T i sao năng su t lao ñ ng tăng quá ch m ? (iv) T i sao lãi su t th c l i quá cao ? (v) T i sao ngân sách chính ph l i b thâm h t m t cách dai d ng, (vi) T i sao n n kinh t l i tăng trư ng v i t c ñ ch m hay g p ph i suy thoái ? v.v. I.3. T M QUAN TR NG C A KINH T H C VĨ MÔ Kinh t h c vĩ mô có liên quan ñ n t t c khía c nh c a cu c s ng. Ch c n ñ c báo hàng ngày ta s th y ñư c t m quan tr ng c a kinh t h c vĩ mô. Các tiêu ñ báo chí thư ng g p là thu nh p tăng ch m, l m phát cao, giá ch ng khoán gi m, ñ ng ti n m t giá, thâm h t cán cân thương m i, v.v. M c dù các s ki n kinh t vĩ mô này dư ng như r t xa xôi, nhưng chúng l i hi n hi n m i m t c a ñ i s ng. Ch ng h n, các nhà qu n lý doanh nghi p c n d báo nhu c u c a ngư i tiêu dùng ñ i v i s n ph m c a mình d a vào t c ñ tăng trư ng c a thu nh p c a h . Ngư i v hưu s ng b ng ti n hưu trí r t c n bi t xu hư ng thay ñ i c a giá hàng hóa ñ ñi u ch nh cách tiêu xài c a mình cho h p lý. Nh ng ngư i th t nghi p ñang tìm vi c kỳ v ng s bùng n c a n n kinh t ñ các doanh nghi p thuê thêm nhi u lao ñ ng. T t c các v n ñ này ñ u ch u nh hư ng b i th c tr ng c a n n kinh t vĩ mô. T m quan tr ng c a kinh t h c vĩ mô còn n m ch các v n ñ v kinh t vĩ mô luôn là tiêu ñi m c a các tranh lu n ph m vi qu c gia cũng như qu c t . Uy tín c a lãnh ñ o các qu c gia trên th gi i b nh hư ng b i s thành công hay th t b i c a h trong vi c ho ch ñ nh cũng như th c thi các chính sách kinh t vĩ mô. Các v n ñ kinh t vĩ mô còn nh hư ng ñ n m i quan h gi a các qu c gia. Các qu c gia nh p kh u ñ ng th i xu t kh u hàng hóa. Trong nhi u trư ng h p, C.1 – Tr. 2 http://lekhuongninh.googlepages.com
  5. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M hàng hóa nh p kh u ph i ñư c tài tr b ng cách vay nư c ngoài. V n ñ vay và tr n có th t o ra mâu thu n gi a các qu c gia hay xung ñ t qu c t . Thí d , v th tăng lên c a ñ ng euro, h th ng tài chính th gi i b chao ñ o b i s gi m giá c a b t ñ ng s n và ch ng khoán, v n các nư c Châu Á b chuy n ra nư c ngoài, chính ph Hoa Kỳ b thâm h t cán cân thương m i n ng n , v.v. là các v n ñ kinh t vĩ mô thư ng ñư c ñưa ra th o lu n khi lãnh ñ o các nư c trên th gi i nhóm h p trong th i gian g n ñây. Các nhà kinh t h c vĩ mô c g ng gi i thích ho t ñ ng c a n n kinh t như là m t t ng th . H ph i thu th p d li u v thu nh p, giá c , t l th t nghi p và nhi u bi n s khác trong nhi u giai ño n và t nhi u nư c. Sau ñó, h c g ng xây d ng nên các lý thuy t khoa h c ñ gi i thích các s li u này. Cũng gi ng như các nhà thiên văn nghiên c u s ti n hóa c a các vì sao hay các nhà sinh h c nghiên c u s ti n hóa c a loài, các nhà kinh t h c vĩ mô không th ti n hành các thí nghi m có ki m soát vì b t kỳ m t th nghi m nào ñ i v i c m t n n kinh t ñ u r t t n kém và có th là vô nhân ñ o. Các nhà kinh t h c vĩ mô nh n th y các n n kinh t là khác nhau và thay ñ i liên t c theo th i gian. ði u ñó cho th y t m quan tr ng c a các lý thuy t khoa h c và các s li u căn b n ñ ki m ñ nh các lý thuy t này. Kinh t h c vĩ mô là m t ngành h c khá m i nên không th nào hoàn ch nh nhưng các nhà kinh t h c vĩ mô ñã có hi u bi t khá sâu s c v b n ch t và cơ ch v n hành c a n n kinh t . M c tiêu c a kinh t h c vĩ mô không ch là gi i thích các hi n tư ng kinh t ñã x y ra mà còn ph i giúp c i thi n các chính sách kinh t hi n hành. M i th i kỳ có các v n ñ kinh t vĩ mô khác nhau. Tuy nguyên t c căn b n c a kinh t h c vĩ mô là không thay ñ i nhưng nó ph i ñư c áp d ng m t cách uy n chuy n và sáng t o. Thí d , chính sách tài chính và chính sách ti n t có nh hư ng r t l n, có th làm cho n n kinh t tr nên m nh hơn hay y u hơn. Do ñó, các nhà kinh t h c vĩ mô giúp các nhà l p chính sách ñánh giá các chính sách này ñ ñưa ra ch n l a t t nh t trong t ng tình hu ng c th . I.4. MÔ HÌNH KINH T Các nhà kinh t s d ng mô hình ñ nghiên c u n n kinh t . Mô hình là m t d ng lý thuy t tóm t t, thư ng là dư i hình th c toán h c, m i quan h gi a các bi n s kinh t . Mô hình kinh t r t h u ích vì nó giúp lo i b các chi ti t không quan tr ng và ch gi l i các m i quan h kinh t quan tr ng c n ph i ñư c nghiên c u. Thông thư ng, mô hình kinh t bao g m hai lo i bi n s là bi n ngo i sinh và bi n n i sinh. Bi n ngo i sinh phát sinh t ngoài mô hình và ñư c xem như là ñ u vào c a mô hình. Bi n n i sinh phát sinh t b n thân mô hình và ñư c xem là ñ u ra c a mô hình. Thí d , hãy xem xét cách th c các nhà kinh t xây d ng mô hình nghiên c u th trư ng lúa g o m t qu c gia. Các nhà kinh t thư ng gi ñ nh là s C.1 – Tr. 3 http://lekhuongninh.googlepages.com
  6. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M c u ñ i v i g o QD ph thu c vào giá g o P và t ng thu nh p Y c a ngư i dân. M i quan h này có th ñư c th hi n qua hàm s c u : QD = D(P, Y) v i D(.) là hàm s c u. Tương t , các nhà kinh t gi ñ nh s lư ng g o cung ra trên th trư ng QS ph thu c vào giá g o P và giá các lo i ngũ c c khác (PNC). Khi ñó, m i quan h này có th ñư c di n t qua hàm s cung : QS = S(P, PNC) v i S(.) là hàm s cung. Cu i cùng, giá g o s ñi u ch nh ñ xu t hi n cân b ng cung c u ñ i v i g o. Khi ñó, ta có th vi t : QS = QD. Kinh t h c vĩ mô nghiên c u nhi u v n ñ khác nhau như nh hư ng c a chính sách tài chính lên ti t ki m c a qu c gia, nh hư ng c a tr c p th t nghi p ñ n t l th t nghi p, hay vai trò c a chính sách ti n t trong vi c n ñ nh giá c . Nói chung, kinh t h c vĩ mô ña d ng gi ng như n n kinh t . Vì không m t mô hình nào có th tr l i ñư c t t c các câu h i mà th c t ñ t ra nên các nhà kinh t ph i s d ng nhi u mô hình khác nhau. ði u quan tr ng là không có mô hình duy nh t ñúng cho t t c các trư ng h p. Thay vào ñó, có r t nhi u mô hình và m i mô hình ñư c s d ng cho m t m c ñích nào ñó. Vì v y, quy n sách này s trình bày nhi u mô hình khác nhau v i nhi u gi ñ nh khác nhau. I.5. S LINH ð NG C A GIÁ M t trong nh ng gi ñ nh quan tr ng c a các mô hình kinh t vĩ mô là t c ñ ñi u ch nh c a giá và ti n lương. Thông thư ng, các nhà kinh t gi ñ nh là giá hàng hóa ñi u ch nh r t nhanh ñ làm cân b ng cung c u.1 Nói cách khác, t i giá cân b ng trên th trư ng, ngư i tiêu dùng mua ñư c t t c nh ng cái mà h c n mua và nhà cung ng bán ñư c t t c nh ng cái mà h mu n bán. Gi ñ nh này ñư c g i là gi ñ nh th trư ng cân b ng.2 ð gi i quy t h u h t các v n ñ thu c ph m vi kinh t h c vĩ mô, các nhà kinh t s d ng mô hình th trư ng cân b ng. Tuy nhiên, gi ñ nh là th trư ng cân b ng không luôn ñúng. ð th trư ng luôn cân b ng, giá ph i ñi u ch nh ngay l p t c khi có b t kỳ s thay ñ i nào c a cung hay c u. Tuy nhiên, trong th c t giá (k c ti n lương) thư ng ñi u ch nh r t ch m. Thí d , các h p ñ ng lao ñ ng thư ng kéo dài trong ba năm. Các doanh nghi p thư ng gi giá c ñ nh trong m t kho ng th i gian nào ñó. M c dù h u h t các mô hình ñ u gi ñ nh là giá c linh ho t ñ duy trì cân b ng th trư ng nhưng trong th c t giá c thư ng c ng nh c hay ch m thay ñ i. S c ng nh c c a giá không nh t thi t nghĩa là mô hình th trư ng cân b ng là vô d ng. C n nh r ng giá không ph i c ng nh c mãi mãi. Giá s ñi u ch nh theo s thay ñ i c a cung và c u. Các mô hình th trư ng cân b ng không miêu t th trư ng 1 Trong quy n sách này, thu t ng hàng hóa ñư c s d ng ñ ch c hàng hóa l n d ch v . 2 ð hi u rõ hơn v n ñ này, ñ c gi có th xem quy n Kinh t h c vi mô : Lý thuy t và th c ti n kinh doanh, Lê Khương Ninh, Nhà xu t b n Giáo d c 2008. C.1 – Tr. 4 http://lekhuongninh.googlepages.com
  7. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M t i m i th i ñi m mà mô t cân b ng th trư ng mà n n kinh t d n ñ t ñ n. Vì v y, h u h t các nhà kinh t h c vĩ mô tin r ng gi ñ nh giá c là linh ñ ng có ý nghĩa trong vi c nghiên c u các v n ñ trong dài h n, như tăng trư ng kinh t , v.v. Tuy nhiên, ñ nghiên c u các v n ñ trong ng n h n, ch ng h n như s bi n ñ ng c a n n kinh t trong ng n h n, gi ñ nh giá c là linh ñ ng dư ng như l i ít thuy t ph c. Trong th i gian ñ ng n, giá c a nhi u lo i hàng hóa thư ng c ñ nh. Vì v y, h u h t các nhà kinh t cho r ng gi ñ nh giá c ng nh c có th là m t gi ñ nh phù h p trong ng n h n. I.6. VAI TRÒ C A KINH T H C VI MÔ ð I V I KINH T H C VĨ MÔ Như ta bi t, kinh t h c vi mô nghiên c u ho t ñ ng c a các ñơn v kinh t riêng l trong n n kinh t . Các nhà kinh t h c vi mô nghiên c u cách th c ra quy t ñ nh c a h gia ñình, doanh nghi p và s tương tác c a các tác nhân kinh t này trên th trư ng. Gi thi t tr ng tâm c a kinh t h c vi mô là gi thi t t i ưu hóa c a các ñơn v kinh t ñang ñư c nghiên c u, nghĩa là làm th nào ñ ñ t ñư c tr ng thái t i ưu v i các ràng bu c. Trong các mô hình kinh t h c vi mô, h gia ñình hay cá nhân l a ch n s lư ng hàng hóa, d ch v ñ t i ña hóa s th a mãn (h u d ng) và doanh nghi p thì mu n t i ña hóa l i nhu n hay doanh thu. Do các hi n tư ng kinh t trong n n kinh t xu t phát t s tương tác c a các h gia ñình và các doanh nghi p nên kinh t h c vĩ mô và kinh t h c vi mô có m i liên h ch t ch v i nhau. Khi nghiên c u n n kinh t như là m t t ng th , ta bu c ph i xem xét quy t ñ nh c a các ñơn v riêng l . Thí d , ñ hi u rõ các y u t nh hư ng ñ n t ng tiêu chi tiêu c a ngư i tiêu dùng, ta c n ph i xem các h gia ñình chi tiêu bao nhiêu và ti t ki m bao nhiêu cho tương lai. ð có th hi u ñư c t ng ñ u tư c a n n kinh t , ta c n ph i bi t các doanh nghi p có quy t ñ nh ñ u tư xây d ng nhà xư ng hay không. Do các bi n s t ng th có th ñư c xem là t ng c ng c a các bi n s cá th nên kinh t h c vĩ mô g n ch t v i kinh t h c vi mô. Do kinh t h c vi mô là n n t ng c a các mô hình kinh t nên trong nhi u mô hình kinh t m c tiêu t i ưu hóa c a h gia ñình và doanh nghi p thư ng ñư c ng m hi u hơn là phát bi u ra. Thí d , trong mô hình nghiên c u lúa g o trên, quy t ñ nh mua g o c a h gia ñình s quy ñ nh s c u ñ i v i g o trên th trư ng và quy t ñ nh s n xu t bao nhiêu lúa g o c a ngư i s n xu t s quy t ñ nh s cung c a lúa g o trên th trư ng. ðương nhiên, h gia ñình ñưa ra quy t ñ nh ñ t i ña hóa th a mãn c a mình và các doanh nghi p t i ña hóa l i nhu n nhưng các mô hình không ñ c p ñ n các v n ñ này mà ch gi ñ nh ng m. Tương t , trong kinh t h c vĩ mô gi thi t t i ưu hóa c a h gia ñình và doanh nghi p cũng ng m ñ nh. C.1 – Tr. 5 http://lekhuongninh.googlepages.com
  8. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M III. ðƯ NG GI I H N KH NĂNG S N XU T VÀ BA V N ð TRUNG TÂM III.1. ðƯ NG GI I H N KH NĂNG S N XU T Như ta bi t, ngu n tài nguyên c a m t qu c gia là khan hi m so v i nhu c u c a qu c gia ñó. ð mô t s khan hi m này, các nhà kinh t s d ng khái ni m ñư ng gi i h n kh năng s n xu t. M c dù trong th c t các n n kinh t s n xu t ra nhi u lo i s n ph m khác nhau, nhưng ñ cho ñơn gi n hãy hình dung m t n n kinh t ch s n xu t ra hai lo i s n ph m – xe ô tô và máy tính. Hai ngành công nghi p này s d ng toàn b y u t ñ u vào c a n n kinh t . ðư ng gi i h n kh năng s n xu t th hi n các k t h p t i ña v m t s lư ng c a các lo i s n ph m – trong trư ng h p này là xe ô tô và máy tính – mà m t n n kinh t có th s n xu t ñư c khi s d ng h t ngu n tài nguyên c a mình. ð th 1.1 là m t thí d v ñư ng gi i h n kh năng s n xu t. Trong n n kinh t này, n u t t c tài nguyên ñư c s d ng ñ s n xu t xe ô tô thì s s n xu t ñư c 1.000 xe ô tô và không có chi c máy tính nào c . N u t t c tài nguyên ñư c phân b cho ngành công nghi p máy tính thì s s n xu t ñư c 3.000 máy tính và không có xe ô tô nào c . Hai ñi m cu i c a ñư ng gi i h n kh năng s n xu t th hi n hai trư ng h p ñ c bi t này. N u phân b tài nguyên cho c hai ngành s n xu t này, n n kinh t s s n xu t ñư c 700 xe ô tô và 2.000 máy tính, tương ng v i ñi m A c a ð th 1.1. Ngư c l i, ñi m D là ñi m không th nào ñ t ñư c do s khan hi m c a ngu n tài nguyên, nghĩa là n n kinh t không có ñ s lư ng y u t ñ u vào ñ s n xu t ra m c s n lư ng này. Như v y, n n kinh t ch có th s n xu t các ñi m n m trên hay n m trong ñư ng gi i h n kh năng s n xu t. M t n n kinh t ñư c g i là hi u qu n u s d ng h t toàn b ngu n tài nguyên s n có. Các ñi m n m trên ñư ng gi i h n kh năng s n xu t cho bi t các m c s n lư ng hi u qu . N u n n kinh t n m các ñi m hi u qu này, như ñi m A ch ng h n, thì không có cách nào s n xu t thêm s n ph m này mà không ph i b t s n ph m kia. ði m B, ch ng h n, là ñi m không hi u qu c a n n kinh t . Vì lý do nào ñó (như t l th t nghi p cao), n n kinh t l i s n xu t ra s lư ng s n ph m ít hơn m c có th s n xu t ra v i s lư ng tài nguyên s n có : ch s n xu t ra ñư c 300 xe ô tô và 1.000 máy tính. N u s không hi u qu này ñư c lo i tr thì n n kinh t s chuy n t ñi m B sang ñi m A, tăng s lư ng c a c xe ô tô (lên 700 chi c) và máy tính (lên 2.000 máy). C.1 – Tr. 6 http://lekhuongninh.googlepages.com
  9. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M S lư ng máy tính D 3.000 C 2.200 A 2.000 B 1.000 S lư ng xe ô tô O 300 600 700 1.000 ð th 1.1. ðư ng gi i h n kh năng s n xu t Như ta bi t, con ngư i ph i ñ i m t v i s ñánh ñ i.3 ðư ng gi i h n kh năng s n xu t bi u th m t trong các ñánh ñ i mà con ngư i g p ph i. Khi ñã ñ t ñ n ñi m hi u qu trên ñư ng gi i h n kh năng s n xu t thì cách duy nh t ñ có ñư c nhi u s n ph m này là gi m s lư ng s n ph m khác. Khi n n kinh t chuy n t ñi m A sang ñi m C, ch ng h n, thì n n kinh t này s n xu t ra nhi u máy tính hơn nhưng l i s n xu t ra xe ô tô ít ñi. M t trong nh ng v n ñ lưu ý n a là chi phí c a m t cái gì ñó chính là cái b m t ñi khi c g ng ñ t ñư c cái ñó. ðó là chi phí cơ h i. ðư ng gi i h n kh năng s n xu t ño lư ng chi phí s n xu t ra m t lo i s n ph m nào ñó tính b ng s lư ng c a lo i s n ph m kia. Khi n n kinh t phân b m t s phân ph i m t s y u t s n xu t t công nghi p ô tô sang công nghi p máy tính thì n n kinh t chuy n t ñi m A sang ñi m C, n n kinh t này gi m 100 xe ô tô ñ s n xu t thêm 200 máy tính. Nói cách khác, khi n n kinh t ñi m A, chi phí cơ h i c a 200 máy tính là 100 xe ô tô. Lưu ý r ng ñư ng gi i h n kh năng s n xu t trong ð th 1.1 l i ra ngoài. ði u này cho th y chi phí cơ h i c a xe ô tô tính b ng s máy tính ph thu c vào s lư ng m i lo i s n ph m mà n n kinh t ñang s n xu t ra. Khi n n kinh t ñang s d ng ph n l n ngu n tài nguyên ñ s n xu t xe ô tô, ñư ng gi i h n kh năng s n xu t r t d c. Do lao ñ ng và máy móc t t nh t ñ s n xu t máy tính l i ñang ñư c s d ng ñ s n xu t xe ô tô, n n kinh t s có ñư c thêm r t nhi u máy tính n u b t s n xu t xe ô tô. Ngư c l i, khi n n kinh t s d ng h u h t ngu n tài nguyên ñ s d ng máy tính thì ñư ng gi i h n kh năng s n xu t r t ph ng. Trong trư ng h p này, t t c ngu n tài nguyên t t nh t cho s n xu t máy tính ñư c s d ng ñ s n xu t máy tính nên m i xe ô tô gi m ñi ch làm tăng m t s lư ng r t nh máy tính. ðư ng gi i h n kh năng s n xu t miêu t s ñánh ñ i gi a các s n ph m khác nhau t i m t th i ñi m nào ñó. Tuy nhiên, s ñánh ñ i này có th thay ñ i theo th i 3 ðánh ñ i ng ý r ng ñ có ñư c cái b n thích, b n ph i hy sinh cái khác mà b n cũng thích. C.1 – Tr. 7 http://lekhuongninh.googlepages.com
  10. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M gian. Thí d , n u k thu t s n xu t làm tăng năng su t c a lao ñ ng s n xu t máy tính, n n kinh t có th s n xu t ñư c nhi u máy tính hơn v i s lư ng xe ô tô không ñ i. K t qu là ñư ng gi i h n kh năng s n xu t s d ch chuy n ra ngoài, như trong ð th 1.2. Do tăng trư ng kinh t này, n n kinh t s chuy n t ñi m A sang ñi m E, s n xu t ra nhi u máy tính ñ ng th i nhi u xe ô tô hơn. S lư ng máy tính E 2.100 2.000 A S lư ng xe ô tô O 700 750 1.000 ð th 1.2. S d ch chuy n c a ñư ng gi i h n kh năng s n xu t ðư ng gi i h n kh năng s n xu t ñơn gi n hóa các n n kinh t ph c t p ñ nh n m nh m t s khái ni m cơ b n. Chúng ta s d ng nó ñ minh h a các khái ni m cơ b n như khan hi m, hi u qu , ñánh ñ i, chi phí cơ h i, và tăng trư ng kinh t . Các khái ni m này tái xu t hi n nhi u hình th c khác nhau. ðư ng gi i h n kh năng s n xu t cung c p m t cách nghĩ ñơn gi n v các khái ni m này. III.2. BA V N ð TRUNG TÂM D c theo ñư ng gi i h n kh năng s n xu t, n u tăng s n lư ng c a m t s n ph m thì s ph i gi m s n lư ng c a (các) s n ph m còn l i. Do ñó, vi c làm này phát sinh chi phí cơ h i. Chi phí cơ h i c a vi c s n xu t ra thêm m t ñơn v s n lư ng c a m t lo i s n ph m nào ñó chính là s s n lư ng b gi m ñi c a (các) s n ph m còn l i. Th c t cho th y chi phí cơ h i ñ s n xu t ra thêm m t s n ph m nào ñó là tăng d n. ðây là ñi u mà các nhà qu n lý kinh t vĩ mô ph i h t s c quan tâm. Xu t phát t phân tích trên, các nhà kinh t ph i gi i quy t ba v n ñ trung tâm là : (i) s n xu t ra s n ph m gì ? (ii) s n xu t b ng cách nào ? và (iii) phân ph i cho ai ? Trong kinh t h c vi mô, ba v n ñ này ñư c gi i quy t ph m vi cá th riêng l như cá nhân ngư i tiêu dùng hay doanh nghi p, nhưng trong kinh t h c vĩ mô n n kinh t v i tư cách là m t t ng th ph i gi i quy t ba v n ñ này trên cơ s cân ñ i ngu n tài nguyên c a mình v i nhu c u phát tri n kinh t b n v ng. Các qu c C.1 – Tr. 8 http://lekhuongninh.googlepages.com
  11. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M gia có n n kinh t phát tri n trình ñ cao thư ng gi i quy t ba v n ñ này t t hơn các qu c gia n n kinh t có trình ñ phát tri n th p hơn. IV. CHU KỲ KINH T Chu kỳ kinh t là khái ni m ñư c dùng ñ ch hi n tư ng s n lư ng dao ñ ng lên xu ng liên t c theo th i gian. Kho ng th i gian gi a hai ñi m c c ñ i hay hai ñi m c c ti u là m t chu kỳ. nh ng th i ñi m khác nhau thì kho ng th i gian này cũng s khác nhau. Các ñi m c c ñ i ñư c g i là ñ nh c a chu kỳ, các ñi m c c ti u ñư c g i là ñáy c a chu kỳ. Th i kỳ s n lư ng sút gi m t ñ nh xu ng ñáy ñư c g i là th i kỳ thu h p s n xu t, th i kỳ s n lư ng gia tăng t ñáy lên ñ nh ñư c g i là th i kỳ m r ng s n xu t. N u s n xu t b thu h p nghiêm tr ng, s n lư ng gi m xu ng th p hơn s n lư ng ti m năng (hay t nhiên) thì m c th t nghi p s cao hơn m c th t nghi p t nhiên. Th i kỳ này ñư c g i là th i kỳ suy thoái kinh t . N u suy thoái kinh t di n ra tr m tr ng thì có th d n ñ n kh ng ho ng kinh t . N u s n xu t m r ng quá m c, s n lư ng cao hơn s n lư ng ti m năng, thì s có hi n tư ng l m phát cao. V. ƯU, NHƯ C ðI M C A KINH T TH TRƯ NG VÀ VAI TRÒ C A CHÍNH PH V.1. ƯU, NHƯ C ðI M C A KINH T TH TRƯ NG Kinh t th trư ng có m t s ưu ñi m mà kinh t k ho ch hóa t p trung không có ñư c. Trư c h t, th trư ng thúc ñ y các doanh nghi p s d ng ngu n tài nguyên m t cách hi u qu nh t, b i vì m i doanh nghi p luôn ph i tìm cách h th p chi phí ñ tăng l i nhu n. Bên c nh ñó, y u t c nh tranh c a kinh t th trư ng còn thúc ñ y các doanh nghi p ñ i m i phương th c s n xu t ñ nâng cao ch t lư ng s n ph m. Ngoài ra, th trư ng cũng giúp cho n n kinh t s n xu t ra s n ph m phù h p v i yêu c u c a ngư i tiêu dùng b i vì n u không làm như th hàng hóa s n xu t ra s không bán ñư c. Tuy nhiên, kinh t th trư ng có m t s như c ñi m ñáng lưu ý như sau : • Kinh t th trư ng có th t o ra tình tr ng ñ c quy n và b t bình ñ ng trong phân ph i thu nh p. Trong n n kinh t th trư ng, ngu n tài nguyên có th t p trung vào m t s ít ngư i có kh năng s d ng nó m t cách hi u qu nh t, do ñó t o ra ñ c quy n và b t bình ñ ng trong thu nh p. ð h n ch hi n tư ng b t bình ñ ng trong thu nh p, chính ph các nư c thư ng ph i s d ng h th ng thu v i thu su t tăng d n theo thu nh p. • Kinh t th trư ng d n ñ n s b t n trong n n kinh t . Trong n n kinh t th C.1 – Tr. 9 http://lekhuongninh.googlepages.com
  12. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M trư ng luôn xu t hi n các chu kỳ kinh t , d n ñ n s dao ñ ng c a giá c và t l th t nghi p. Trong m t n n kinh t , s có khu v c s n xu t t o ra nhi u l i nhu n và có khu v c s n xu t t o ra ít l i nhu n. Chính ñi u này s thu hút các nhà s n xu t vào m t s lĩnh v c và r i b m t s lĩnh v c khác, do ñó t o ra s b t n trong n n kinh t . tình hu ng x u nh t, s b t n này s d n ñ n kh ng ho ng kinh t . • Thi u ñ u tư cho các hàng hóa công c ng (ñư ng sá, c u, ñi n nu c, v.v.) Ph n l n các ñ u tư vào các lo i hàng hóa này khó hay không th thu l i nên không thu hút nhà ñ u tư. Chính vì các như c ñi m trên c a n n kinh t th trư ng nên nhà nư c ph i có vai trò can thi p vào n n kinh t ñ ñi u ph i vi c s d ng ngu n tài nguyên m t cách h p lý. S ñi u ti t c a chính ph khác nhau các qu c gia trên th gi i. V.2. VAI TRÒ C A CHÍNH PH Nói chung, chính ph có hai vai trò ñi u ti t n n kinh t thông qua m t s công c cơ b n. M t là, chính ph là m t ch th kinh t có thu nh p và chi tiêu tương t như m t h gia ñình hay m t xí nghi p. Chi tiêu c a chính ph là r t l n nên chính ph có th tác ñ ng vào n n kinh t thông qua vi c chi tiêu c a mình (chính sách tài chính). V m t thu nh p và chi tiêu, chính ph là m t ch th kinh t quan tr ng, là ngư i tiêu dùng hàng hóa, d ch v l n nh t c a qu c gia. Thí d , trong giai ño n suy thoái c a n n kinh t , chính ph có th tăng cư ng chi tiêu c a mình (ch ng h n cho các công trình công c ng) ñ giúp n n kinh t vư t qua suy thoái. Hai là, chính ph th c hi n vi c ki m soát, ñi u ti t các ho t ñ ng c a n n kinh t (k c phân ph i thu nh p). ð th c hi n ñư c ñi u này, chính ph có th s d ng ba nhóm công c : (i) h th ng lu t pháp ; (ii) h th ng các bi n pháp hành chính ; và h th ng các chính sách kinh t . Trong ñó, h th ng các chính sách kinh t chi m v trí quan tr ng b c nh t. H th ng các chính sách kinh t có th bao g m chính sách lãi su t, chính sách ngo i thương, chính sách t giá ngo i h i, v.v. Các chính sách này s ñư c nghiên c u trong nh ng chương sau. VI. M C TIÊU VÀ CÔNG C ðI U TI T VĨ MÔ VI.1. M C TIÊU M c tiêu hi u qu M c tiêu hi u qu ñư c ñ t ra do s khan hi m c a ngu n tài nguyên. Chính vì s C.1 – Tr. 10 http://lekhuongninh.googlepages.com
  13. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M khan hi m này ñòi h i ngu n tài nguyên ph i ñư c s d ng m t cách hi u qu nh t. Có hai khái ni m hi u qu mà các nhà kinh t thư ng ñ c p ñ n : • Hi u qu k thu t. Hi u qu k thu t là hi u qu ñ t ñ n khi n n kinh t s d ng h t ngu n tài nguyên c a mình. Khi ñó, n n kinh t n m trên ñư ng gi i h n kh năng s n xu t. Ngoài ra, n u s d ng hi u qu ngu n tài nguyên c a n n kinh t , ta có th m r ng ñư ng gi i h n kh năng s n xu t c a n n kinh t . Khi ñó, v i m t s lư ng ngu n tài nguyên nh t ñ nh, n n kinh t có th s n xu t ra s n ph m nhi u hơn ñ th a mãn nhu c u c a ngư i dân. Tuy nhiên, ta cũng ph i tính ñ n hi u qu l a ch n. • Hi u qu l a ch n. Hi u qu l a ch n là hi u qu ñ t ñ n khi n n kinh t s d ng h t ngu n tài nguyên c a mình ñ s n xu t ra hàng hóa phù h p v i s ưa thích c a ngư i dân. Hi u qu này ch có th ñ t ñ n thông qua h th ng th trư ng vì chính ph khó có th bi t ñư c s thích c a t ng cá nhân trong n n kinh t . Vì v y, chính ph có l không nên can thi p quá sâu vào n n kinh t . Chính ph nên tìm cách giúp n n kinh t khai thác h t ngu n tài nguyên, nhưng không nên ch ñ nh là n n kinh t nên s n xu t lo i hàng hóa nào. M c tiêu bình ñ ng M c tiêu bình ñ ng xu t phát t như c ñi m c a n n kinh t th trư ng là t o ra s chênh l ch l n trong thu nh p. Chính ph nên ban b các chính sách phân ph i l i ñ gi m b t s chênh l ch này. ðó là vì theo quy lu t h u d ng biên gi m d n thì n u thu nh p c a m t qu c gia ñư c phân ph i càng ít bình ñ ng thì phúc l i xã h i càng th p.4 M t trong nh ng chính sách mà chính ph có th s d ng ñ ñ t ñư c m c tiêu này là chính sách thu (thu nh p). Ngoài ra, chính ph cũng có th s d ng m t s bi n pháp hành chính khác. Tuy nhiên, bình ñ ng không ph i là m i ngư i ph i có m c thu nh p như nhau. M c tiêu n ñ nh M c tiêu này xu t phát t m t như c ñi m c a kinh t th trư ng là giá c , s n lư ng và m c th t nghi p dao ñ ng lên xu ng có chu kỳ. M c tiêu n ñ nh ñư c hi u theo nghĩa là làm gi m nh m c ñ dao ñ ng c a các chu kỳ trong kinh t . M c tiêu tăng trư ng 4 ð rõ hơn v n ñ này, ñ c gi có th xem Kinh t h c vi mô : Lý thuy t và th c ti n kinh doanh, Lê Khương Ninh, Nhà xu t b n Giáo d c 2008. C.1 – Tr. 11 http://lekhuongninh.googlepages.com
  14. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M M c tiêu tăng trư ng là m c tiêu ñưa n n kinh t ñ t t i m c tăng trư ng cao nh t có th . Do tăng trư ng làm cho thu nh p qu c dân tăng lên nên tăng trư ng là m c tiêu quan tr ng nh t mà các n n kinh t ph i ñ t ñư c. M c tiêu này có m i quan h ch t ch v i m c tiêu hi u qu vì ch khi s d ng hi u qu ngu n tài nguyên c a mình thì n n kinh t m i tăng trư ng cao và b n v ng. VI.2. CÁC CÔNG C ðI U TI T VĨ MÔ ð ñ t ñư c b n m c tiêu nói trên, chính ph có th s d ng các công c ñ ñi u ti t n n kinh t : chính sách tài khóa, chính sách ti n t , chính sách ngo i thương và chính sách thu nh p. Nh ng chính sách này s ñư c nghiên c u trong t ng chương c th sau. Ph n này s phân tích t ng quát các chính sách này và các chương sau s ñi sâu nghiên c u vai trò c a chúng ñ i v i n n kinh t . Chính sách tài khóa Chính sách tài khóa ñư c chính ph th c hi n b ng cách thay ñ i các kho n thu chi ngân sách c a mình. Có ba lo i chính sách tài khóa : (i) chính sách tài khóa n i l ng – là chính sách mà trong ñó chính ph gia tăng mua hàng hóa, d ch v , gi m thu hay k t h p c hai ñ kích thích t ng c u và gia tăng s n lư ng; (ii) chính sách tài khóa th t ch t – là chính sách mà trong ñó chính ph gi m mua hàng hóa, d ch v , tăng thu hay k t h p c hai ñ gi m t ng c u và ki m soát l m phát; và (iii) chính sách tài khóa trung dung – là chính sách không nh m m c ñích t o ra nh hư ng ñ i v i n n kinh t . Chính sách này thư ng ít khi ñư c th c hi n. Chính ph chi tiêu cho nhi u m c ñích khác nhau, t an ninh, qu c phòng cho ñ n y t và giáo d c cũng như các kho n chuy n như ng nh m m c ñích tăng cư ng phúc l i xã h i. Chi tiêu chính ph có th ñư c tài tr b i nhi u ngu n như thu , in ti n hay vay mư n t công chúng hay t nư c ngoài. Chính sách ti n t Chính sách ti n t do ngân hàng trung ương th c hi n b ng cách thay ñ i lư ng ti n cung ng ra th trư ng nh m ki m soát lãi su t, duy trì t giá theo yêu c u c a n n kinh t , h n ch t l th t nghi p hay kích thích tăng trư ng kinh t . Chính sách ti n t liên quan ñ n vi c thay ñ i lãi su t m t cách tr c ti p hay gián ti p thông qua các ho t ñ ng trên th trư ng m , quy ñ nh t l d tr b t bu c, hay tham gia mua bán ngo i t trên th trư ng ngo i h i. Có hai lo i chính sách ti n t là (i) chính sách ti n t n i l ng và (ii) chính sách ti n t th t ch t. Chính sách ti n t n i l ng làm tăng s cung ti n hay làm gi m lãi su t. Ngư c l i, chính sách ti n t th t ch t làm gi m s C.1 – Tr. 12 http://lekhuongninh.googlepages.com
  15. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M cung ti n hay làm tăng lãi su t. Theo quan ñi m truy n th ng, chính sách ti n t n i l ng ñư c s d ng ñ gi m th t nghi p trong th i kỳ suy thoái b ng cách gi m lãi su t, trong khi chính sách ti n t th t ch t ñư c s d ng ñ kh ng ch l m phát b ng cách tăng lãi su t. Chính sách ngo i thương Chính sách ngo i thương bao g m vi c can thi p tr c ti p vào ngo i thương hay s d ng công c t giá h i ñoái. Can thi p tr c ti p vào ngo i thương có th thông qua h n ng ch (quota) hay thu quan ñ tác ñ ng ñ n các cân thương m i. Tuy nhiên, ngày nay các nư c ngày càng ít s d ng các công c này ph n l n ñã tr thành thành viên c a các hi p h i qu c t . Thay vào ñó, các nư c s d ng công c t giá h i ñoái – ñó là giá c a ñ ng ti n nư c này so v i ñ ng ti n nư c khác (t giá danh nghĩa) hay giá tr hàng hóa c a nư c này so v i giá tr c a hàng hóa nư c khác (t giá th c). Thông qua vi c thay ñ i (ch ñ t giá c ñ nh) hay hư ng d n s thay ñ i (ch ñ t giá th n i), chính ph các nư c có th làm nghiêng cán cân thương m i theo hư ng có l i cho mình. Chính sách thu nh p (ti n lương) Chính sách thu nh p là chính sách nh m h n ch s tăng lên c a ti n lương quá m c và các kho n thu nh p khác thông qua vi c thuy t ph c hay b ng các quy ñ nh c a chính ph . Ngoài ra, chính sách thu nh p cũng có tác d ng ñi u hòa thu nh p c a n n kinh t (thu thu nh p) hay giúp tránh s thi t thòi cho ngư i làm công ăn lương (chính sách ti n lương t i thi u). THU T NG Bi n ngo i sinh: Exogenous variable Bi n n i sinh: Endogeous variable Chính sách ngo i thương: Foreign trade policy Chính sách tài chính: Fiscal policy Chính sách thu nh p: Incomes policy Chính sách ti n t : Monetary policy S ñánh ñ i: Trade-off Th t nghi p c xát: Frictional unemployment Th t nghi p cơ c u: Structural unemployment Th t nghi p chu kỳ: Cyclical unemployment C.1 – Tr. 13 http://lekhuongninh.googlepages.com
  16. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M Th t nghi p tìm ki m: Search unemployment Thu quan: Tariff BÀI ð C THÊM Christ, C.F., “Judging the Performance of Econometric Models of the U.S. Economy,” International Economic Review 16, tr. 54–74. Gramlich, E.M., 1979, “Macro Polivy Responses to Price Shocks,” Brooking Papers on Economic Activity 10(1), tr. 125–178. Solow, R.M., 1979, “Alternative Approaches to Macroeconomic Theory: A Partial View,” Canadian Journal of Economics 12, tr. 339–354. Bài ñ c thêm 1.1. Phung phí ngu n l c T ng công ty Hàng h i Vi t Nam (Vinalines) v a công b trong quí 1-2008 s kh i công xây c ng Vân Phong (Khánh Hòa) và L ch Huy n H i Phòng. ðây ch là hai trong hơn m t ch c c ng nư c sâu ñã và ñang chu n b ñư c ñ u tư xây d ng, trong ñó ph n l n t p trung t i khu v c B c và Trung Trung b . Vi c cho ra ñ i m t lo t c ng bi n cho tàu tr ng t i l n g n li n v i các khu kinh t mi n Trung là nh m t o s c b t kinh t cho vùng ñ t nghèo này. Th nhưng, ñ u tư theo ki u phong trào, như ñã x y ra v i ngành mía ñư ng, ñóng tàu ñánh b t xa b mà không tính ñ n y u t th trư ng, ch ng nh ng không ñem l i nhi u l i ích cho ngư i dân khu v c, mà còn làm cho ngu n l c qu c gia b phung phí. V i các c ng nư c sâu, t nh nào cũng hy v ng ñ a phương mình s tr thành ñ u m i trung chuy n hàng hóa xu t nh p kh u c a khu v c. Trong th c t , ch có mi n ðông Nam b là có ñi u ki n t t nh t v th trư ng ñ hình thành c ng trung chuy n và khu v c này cũng ñã ñư c m t s hãng tàu l n ñưa vào b n ñ l trình c a h . Vi c ñ u tư xây d ng m t lo t c ng nư c sâu g n nhau, trong khi th trư ng chưa phát tri n ch c ch n s gây lãng phí l n. Còn v lâu dài, khi h th ng v n t i ñư ng s t hi n ñ i trên tuy n B c – Nam ra ñ i, không ít c ng bi n l n mi n Trung, ñư c xây d ng v i m c tiêu trung chuy n hàng, s tr nên vô tác d ng. Hi n nay, nhi u c ng bi n TPHCM ñang tr nên quá t i. Quá trình xây các c ng m i Hi p Phư c và t nh Bà R a – Vũng Tàu l i ti n tri n ch m ch p mà m t trong nh ng nguyên nhân là do thi u v n. Trong khi ñó, chính ph l i b t ñèn xanh cho ñ nh ng kho n ti n l n vào các d án nh ng khu v c ít có tri n v ng th trư ng, gây lãng phí không ít ngu n l c ñ u tư, v n r t eo h p, c a qu c gia. Tình tr ng quá t i cơ s h t ng, trong ñó có h th ng c ng bi n, có th làm gi m t c ñ tăng trư ng c a ðông Nam b và s tác ñ ng ngư c tr l i t i toàn b n n kinh t . Quy t ñ nh cho tri n khai nh ng d án phát tri n h t ng t n kém, trong khi ñi u ki n th trư ng chưa chín mu i, còn làm gi m ch t lư ng và tăng giá thành cung ng d ch v . Theo Ngân hàng Th gi i (WB), chi phí ñ xu t kh u m t container s n ph m t Vi t Nam C.1 – Tr. 14 http://lekhuongninh.googlepages.com
  17. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 1. KHÁI NI M ñ t g p ñôi so v i Trung Qu c và Singapore. ðây là m t trong nh ng y u t làm suy gi m kh năng c nh tranh c a hàng hóa Vi t Nam. Hi n nay, kh i lư ng hàng hóa xu t nh p kh u c a Vi t Nam chưa nhi u, h u h t l i t p trung hai ñ u phía B c và phía Nam. V i ñi u ki n th trư ng còn nh bé như v y, Vi t Nam ch c n t i ña ba c ng nư c sâu cho ba mi n. S ti n xây các c ng khác nên dành ñ xây d ng h th ng ñư ng b , ñư ng s t, nh m k t n i các c m công nghi p v i ñ u m i xu t nh p hàng, qua ñó giúp gi m căng th ng v giao thông t i các trung tâm kinh t l n. Hi n v n chưa quá mu n ñ Vi t Nam xem xét l i k ho ch ñ u tư xây d ng c ng nư c sâu ñ tránh lãng phí ngu n l c và dành v n cho nh ng công trình c p thi t hơn. Ngu n : Th i báo Kinh t Sài gòn 21-2-2008, tr. 1. C.1 – Tr. 15 http://lekhuongninh.googlepages.com
  18. | LKN | 72B TV | 050506 0615 | Chương 2 ðO LƯ NG S N LƯ NG QU C GIA I. T NG QUAN V ðO LƯ NG S N LƯ NG QU C GIA I.1. ð NH NGHĨA S N XU T S n xu t là ho t ñ ng căn b n nh t c a n n kinh t vì nó giúp t o ra c a c i ñ duy trì ñ ng th i nâng cao ch t lư ng cu c s ng và t o ra thu nh p cho con ngư i. Song, có nhi u ñ nh nghĩa khác nhau v s n xu t. Các ñ nh nghĩa này ñư c hoàn ch nh d n theo th i gian ñ có th miêu t các ho t ñ ng kinh t m t cách chính xác nh t. Theo l ch s phát tri n c a kinh t h c vĩ mô, có r t nhi u nhà kinh t ñóng góp vào vi c làm này. Vào th k 16, F. Quesnay (1694–1774),1 ngư i ñ ng ñ u trư ng phái tr ng nông, ñưa ra khái ni m ñ u tiên v s n xu t. Ông cho r ng s n xu t là t o ra s n lư ng thu n tăng, ñó là lư ng s n ph m tăng thêm so v i s lư ng y u t ñ u vào ñư c ñưa vào s n xu t. Thí d , n u gieo m t h t lúa sau m t th i gian thu ho ch ñư c 100 h t thì s n lư ng thu n tăng c a s n xu t lúa s là 99 h t. ð n th k 18, Adam Smith (1723–1790) ñưa ra khái ni m khác v s n xu t.2 Theo ông, s n xu t là sáng t o ra các s n ph m v t ch t – nh ng s n ph m h u hình, có th nhìn th y, s mó ñư c. V i quan ñi m này thì các ngành ñư c xem là ngành s n xu t bao g m nông nghi p, lâm nghi p, ngư nghi p, công nghi p và xây d ng. Nh ng ngành còn l i như thương nghi p, giao thông v n t i, bưu ñi n, v.v. ch t o ra s n ph m (d ch v ) vô hình, không th nhìn th y và s mó ñư c thì không ph i là s n xu t, cho nên không ñư c tính vào s n lư ng qu c gia. 1 F. Quesnay sinh ngày 4 tháng 6 năm 1694 t i th tr n Versal thu c vùng ven Paris (Pháp). 2 Adam Smith sinh ngày 5-6-1723 t i Kirkcaldy, Fife, Scotland, m t ngày 17-7-1990, cũng t i Scotland.
  19. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 2. ðO LƯ NG S N LƯ NG QU C GIA Vào th k 19, Karl Marx (1818–1883) m r ng quan ñi m v s n xu t c a Adam Smith. Marx cũng cho r ng s n xu t là t o ra s n ph m v t ch t gi ng như Smith, nhưng khái ni m s n ph m v t ch t c a Marx bao g m hai ph n : • M t là toàn b các s n ph m h u hình do các ngành nông nghi p, lâm nghi p, ngư nghi p, công nghi p và xây d ng t o ra. • Hai là m t ph n các s n ph m vô hình (d ch v ) ñư c t o ra b i các ngành thương nghi p, giao thông v n t i và bưu ñi n. ð i v i các ngành s n xu t s n ph m vô hình, Marx cho r ng ch ñư c xem là s n xu t khi chi phí ho t ñ ng c a chúng nh m m c ñích ph c v cho tiêu dùng ph i ñư c lo i ra. Như v y, ch ñư c tính vào s n lư ng qu c gia ph n giá tr mà các ngành này ph c v cho s n xu t. Quan ñi m c a Marx là cơ s ñ tính s n lư ng qu c gia các nư c xã h i ch nghĩa trư c ñây. H th ng ch tiêu tính toán theo quan ñi m này g i là h th ng s n xu t v t ch t, vi t t t là MPS. các nư c tư b n, vi c ño lư ng s n lư ng qu c gia d a trên quan ñi m r ng hơn v s n xu t. Ngư i ta cho r ng s n xu t là t o ra nh ng s n ph m v t ch t và d ch v có ích cho xã h i. Như v y, s n lư ng qu c gia theo quan ñi m này bao g m toàn b s n ph m h u hình và vô hình mà n n kinh t t o ra trong m t th i gian nào ñó. S n ph m vô hình có th k ñ n như các d ch v do ngành thương nghi p, giao thông, v n t i, bưu ñi n, tài chính, ngân hàng, giáo d c, y t , v.v. t o ra. Simon Kuznets (1901–1985)3 – ngư i ñã nh n ñư c gi i Nobel Kinh t năm 1971 – ñã m ñư ng cho cách tính s n lư ng qu c gia theo quan ñi m r ng như trên. Ngày nay, cách tính này ñã ñư c Liên h p qu c chính th c công nh n như m t h th ng ño lư ng qu c t ñư c g i là h th ng tài kho n qu c gia (SNA). H th ng này bao g m b n tài kho n t ng h p: (i) tài kho n s n xu t, (ii) tài kho n thu nh p và chi tiêu, (iii) tài kho n v n và (iii) tài kho n giao d ch v i nư c ngoài. Trư c ñây, nư c ta s d ng ch tiêu c a MPS. K t 1989, T ng c c Th ng kê ñã chính th c s d ng ch tiêu giá tr t ng s n ph m qu c n i GDP theo SNA. Hi n nay, ta d n tính toán ñ y ñ các ch tiêu c a SNA thay cho MPS. Vì v y, chương này s trình bày cách tính theo SNA. I.2. CÁC CH TIÊU TRONG SNA 3 Simon Kuznets sinh Nga vào năm 1901 trong m t gia ñình ngư i Do Thái và chuy n ñ n s ng M năm 1922. Ông hoàn thành chương trình ñ i h c năm 1923, master năm 1924 và ti n sĩ năm 1926 cùng ð i h c Columbia (Hoa Kỳ). Công trình nghiên c u quan tr ng nh t c a ông t p trung vào các lĩnh v c là thu nh p qu c dân, s hình thành v n c a n n kinh t , và tăng trư ng kinh t c a các qu c gia. Ông là giáo sư ð i h c Pennsylvania (1931–1954), ð i h c Johns Hopkins (1954–1960), và ð i h c Harvard (1960–1971) (Hoa Kỳ). Ông nh n ñư c gi i Nobel Kinh t năm 1971. C.2 – Tr. 2 http://lekhuongninh.googlepages.com
  20. LÊ KHƯƠNG NINH CHƯƠNG 2. ðO LƯ NG S N LƯ NG QU C GIA SNA bao g m b n ch tiêu cơ b n là : i. T ng giá tr s n ph m qu c dân hay thu nh p qu c dân (GNP) ; ii. T ng giá tr s n ph m qu c n i hay thu nh p qu c n i (GDP) ; H th ng tài kho n thu nh p qu c dân bao g m m t s ch tiêu ño lư ng thu nh p khác ñôi chút v i GDP và GNP. Ta c n ph i lưu ý ñ n các ch tiêu này vì các nhà kinh t và các phương ti n truy n thông ñ i chúng hay ñ c p ñ n chúng. ð th y ñư c m i quan h gi a các ch tiêu này v i nhau, hãy b t ñ u v i GNP và kh u tr m t s con s t ch tiêu này. iii. T ng giá tr s n ph m qu c dân ròng (NNP) : ð có ñư c NNP ta kh u tr kh u hao v n, ñó là giá tr kinh t c a nhà máy, trang thi t b , công trình dân cư gi m ñi hàng năm. Khi ñó : NNP = GNP – Kh u hao. Trong h th ng tài kho n thu nh p qu c dân, kh u hao ñư c g i là tiêu dùng v n c ñ nh. Do kh u hao là chi phí s n xu t s n ph m c a n n kinh t nên kh u tr kh u hao s cho bi t k t qu ròng c a ho t ñ ng kinh t . Vì lý do này, nhi u nhà kinh t tin r ng NNP là ch tiêu ño lư ng m c ñ giàu có c a m t qu c gia t t hơn c GDP và GNP. iv. T ng giá tr s n ph m qu c n i ròng (NDP). Ngoài b n ch tiêu nêu trên, còn có ba ch tiêu khác cũng ñư c s d ng khá r ng rãi trong các lý thuy t kinh t là : i. Thu nh p qu c dân hay l i t c qu c gia (NI): Ngoài các ch tiêu trên, thu nh p qu c dân còn ñư c ñi u ch nh ñ lo i tr thu , như thu doanh thu. Nh ng lo i thu này, thư ng chi m kho ng 10% NNP, t o ra kho n chênh l ch gi a giá mà ngư i tiêu dùng ph i tr cho hàng hóa và giá mà ngư i s n xu t nh n ñư c. Do nhà s n xu t không bao gi nh n ñư c kho n thu này nên nó không ph i là thu nh p c a h . Sau khi kh u tr thu gián ti p doanh nghi p ra kh i NNP, ta s có ch tiêu thu nh p qu c dân (NI) : NI = NNP – Thu gián ti p doanh nghi p. Thu nh p qu c dân ño lư ng thu nh p c a m i ngư i dân trong n n kinh t . H th ng tài kho n thu nh p qu c dân phân chia thu nh p qu c dân thành năm thành ph n tùy thu c vào ngu n g c phát sinh c a chúng. Năm thành ph n này là: (i) ti n lương tr cho lao ñ ng: lương và các kho n thu nh p ph khác c a ngư i lao ñ ng; (ii) thu nh p t s h u: thu nh p các lo i hình kinh doanh như trang tr i quy mô nh , C.2 – Tr. 3 http://lekhuongninh.googlepages.com
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2