Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm "Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức" gồm các biện pháp sau: Tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cho bản thân; Giáo dục trẻ có những hành vi, thói quen đạo đức đúng đắn; Tăng cường luyện tập và rèn luyện tình cảm thói quen, hành vi đạo đức cho trẻ trong các hoạt động học có chủ định;...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức

TRƯỜNG MẦM NON XÃ HÒA HẬU CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM LỚP MẪU GIÁO A3 Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BÁO CÁO Biện pháp góp phần nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trẻ Tham gia hội thi giáo viên dạy giỏi cấp trường Năm học 2022 – 2023 1. Họ và tên giáo viên: Trần Thị Thùy Linh 2. Nhiệm vụ được phân công năm học 2022 – 2023: Giáo viên dạy lớp mẫu giáo A3 3. Đơn vị công tác: Trường mầm non Hòa Hậu 4. Tên biện pháp: “Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức” I. Lý do chọn biện pháp 1. Thực trạng Giáo dục Mầm non là bậc học đầu tiên của hệ thống giáo dục quốc dân, có vai trò to lớn trong việc đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách của con người. Vì thế chăm sóc giáo dục trẻ Mầm non là đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát huy nhân tố con người của Đảng và Nhà nước chiến lược này được cụ thể hoá trong xây dựng chương trình giáo dục Mầm non của nước ta hiện nay. Trẻ ở tuổi mầm non chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong việc lĩnh hội những khái niệm, biểu tượng đạo đức sơ đẳng vào trong việc hình thành hành vi phù hợp với những khái niệm ấy. Trong khi giao tiếp với những người xung quanh, trong quá trình giáo dục và dạy học, dựa vào kinh nghiệm trực tiếp, trẻ biết được như thế nào là tốt, như thế nào là xấu, biết được sự đánh giá của người lớn đối với điều tốt và điều xấu. Mặt khác lứa tuổi mầm non là giai đoạn đầu tiên của việc hình thành nhân cách, vốn kinh nghiệm xã hội của trẻ còn ít ỏi, tình cảm chi phối mạnh mẽ đến đời 1
sống của trẻ, trẻ dễ xúc động trước con người và cảnh vật xung quanh. Những ấn tượng đầu tiên của thời thơ ấu thường để lại những dấu ấn trong suốt cả cuộc đời sau này. Đây là thời điểm thuận lợi cho việc giáo dục hình thành tình cảm thói quen hành vi đạo đức cho trẻ. Chính vì vậy cần phải tạo cho trẻ những biểu tượng, khái niệm đạo đức, những dấu ấn ban đầu thật chính xác, phản ánh được khuynh hướng đạo đức của xã hội, đồng thời phải hình thành cho trẻ những thái độ thói quen hành vi đạo đức, tình cảm đúng đắn đối với con người và thế giới xung quanh. Giáo dục đạo đức là một nội dung không thể thiếu trong giáo dục nhân cách con người, một bộ phận nền tảng của nền giáo dục Việt Nam. Trẻ em tuổi mầm non cơ thể yếu ớt, sức đề kháng kém nhưng tốc độ tăng trưởng và phát triển lại diễn ra rất nhanh cả về thể chất và tâm lí. Cuộc sống và sự phát triển của trẻ chủ yếu phụ thuộc vào việc chăm sóc giáo dục của người lớn. Chính vì thế đối tượng lao động của giáo viên mầm non cần được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục chu đáo, tỉ mỉ, cẩn thận tránh mọi sự sơ suất, đôi khi chỉ một sai lầm nhỏ cũng có thể gây nên những thiếu hụt trong quá trình tăng trưởng, phát triển của trẻ, ảnh hưởng không ít đến việc hình thành những năng lực cần thiết mai sau. Ngày nay người ta đang dần quên đi vấn đề giáo dục đạo đức của con người giữa cuộc sống bộn bề lo toan ngày càng phức tạp. Nhiều tệ nạn xã hội, và hành vi phạm pháp của những em nhỏ chưa đủ tuổi vị thành niên đã làm không ít người phải đau lòng phải chăng đạo đức của các em chưa được quan tâm giáo dục đúng mức và đúng cách nhưng theo tôi, tôi thiết nghĩ vấn đề này không phải là của mỗi cá nhân ai hay tập thể nào mà nó là vấn đề của toàn xã hội, xã hội cần chung tay nhằm cung cấp cho trẻ vốn hiểu biết, mối quan hệ trong giao tiếp với cộng đồng, đưa trẻ vào môi trường sống thật lành mạnh, trong sáng, giúp trẻ phát triển toàn diện về nhân cách. Việc hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức của con người ngay từ ban đầu là một nền tảng để phát huy nguồn nhân lực nhân tài của thế hệ trẻ cho đất nước. Chính vì vậy đạo đức và việc giáo dục đạo đức đối với quá trình hình thành và hoàn thiện nhân cách con người ngay từ lúc còn nhỏ là một trong những việc làm vô cùng quan trọng và rất cần thiết. đặc biệt là trẻ mầm non, 2
vì giai đoạn lứa tuổi mầm non là giai đoạn đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách toàn diện của trẻ sau này. Đối với trẻ mầm non, hàng ngày dưới tác động của người lớn, rồi bằng những kinh nghiệm trực tiếp, trẻ đã có thể hiểu và nắm bắt được những khái niệm, biểu tượng đạo đức sơ đẳng như thế nào là xấu, là tốt, ngoan, hư…,có những hành vi phù hợp với những khái niệm đó, dần dần trẻ biết đánh giá về những điều ấy. chẳng hạn trong quá trình giao tiếp với người lớn, trẻ chứng kiến những hành vi, sự đánh giá của họ “tốt, nên, không nên, không được phép…, từ đó trẻ biết cái gì là tốt nên làm, điều gì không nên làm…”. Nhờ đó mà những biểu tượng, khái niệm đạo đức, hành vi đạo đức được hình thành nhanh chóng ở trẻ và những ấn tượng đầu tiên đó thường để lại dấu ấn suốt đời, việc uốn nắn, sửa lại rất khó khăn phức tạp. Bởi vậy nếu ngay từ tuổi mầm non, chúng ta chú trọng giáo dục cho trẻ những khái niệm, biểu tượng hành vi đạo đức đúng đắn sẽ đặt cơ sở nền tảng cho bộ mặt đạo đức mai sau của trẻ. Tuy nhiên trong thực tế ở trường mầm non cho thấy trẻ còn hạn chế những tình cảm thói quen, hành vi đạo đức sơ đẳng ban đầu như đến lớp cô nhắc thì trẻ mới chào cô, tranh giành đồ chơi với bạn, phá hỏng đồ chơi, nói tục, chửi bậy, vứt rác bừa bãi, nói to đùa nghịch xô đẩy bạn, ngắt lá, bẻ cành…. Với ý nghĩa vô cùng quan trọng của đạo đức đối với sự phát triển nhân cách toàn diện của trẻ và từ nhận thức về tầm quan trọng trong việc giáo dục nhằm hình thành những tình cảm đạo đức cho trẻ thực tế như trên tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài nghiên cứu “Một số biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức”. Nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ, giúp trẻ phát triển toàn diện. 2. Nguyên nhân * Thuận lợi Năm học 2022-2023 tôi được nhà trường phân công phụ trách nhóm lớp 3- 4 tuổi. Được nhà trường quan tâm tạo điều kiện, giúp đỡ về chuyên môn, ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, mua sắm tương đối đầy đủ trang thiết bị, đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho việc học tập của trẻ. Nhà trường luôn quan tâm, 3
tạo điều kiện cho giáo viên học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh Bản thân nhận được sự ủng hộ quan tâm nhiệt tình của ban giám hiệu nhà trường của các cấp lãnh đạo địa phương và phụ huynh Về phía nhà trường : Trường mầm non Hòa Hậu là một đơn vị có bề dày về thành tích. Ban giám hiệu nhà trường có trình độ chuyên môn cao. 100% đạt trên chuẩn, có kinh nghiệm quản lý, làm việc có kế hoạch cụ thể khoa học sáng tạo. Đội ngũ giáo viên trong trường có trình độ 100% đạt chuẩn. Đa số là giáo viên trẻ năng động, nhiệt tình sáng tạo tâm huyết yêu nghề mến trẻ. Môi trường làm việc dân chủ, kỹ cương, tình thương và trách nhiệm. Là một đơn vị chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục nên hầu hết thời gian của trẻ là ở trên lớp có điều kiện tiếp xúc nhiều với môi trường giáo dục mà cô giáo đề ra. Về phía bản thân là một giáo viên trẻ luôn mang trong mình lòng nhiệt huyết năng động sáng tạo, yêu nghề mến trẻ làm việc với tinh thần trách nhiệm cao , luôn có tinh thần tự học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, luôn tự rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức cho bản thân nên luôn nhận được sự quan tâm tin tưởng của ban giám hiệu nhà trường và phụ huynh Trẻ 3-4 tuổi đã hoàn thiện về hệ thống phát âm và vốn từ phong phú nên khả năng hiểu nghĩa của từ cao. Khi cô giáo giải thích về các biểu tượng đạo đức và hành vi đạo đức trẻ đã phần nào nhận ra và bắt chước theo. Bên cạnh đó các bậc phụ huynh đã quan tâm hơn đến bậc học mần non nên họ có ý thức cho con đi học đều, đúng độ tuổi, đưa đón đúng giờ quy định và phối kết hợp chặt chẽ với giáo viên, nhà trường để có biên pháp giáo dục trẻ tốt nhất. * Khó khăn Cơ sở vật chất của nhà trường đang còn hạn chế, nguồn tài liệu để giáo viên tham khảo chưa được phong phú. Thiết bị, đồ dùng phục vụ cho các hoạt động trong ngày của trẻ vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu ham khám phá của trẻ. Đội ngũ giáo viên của nhà trường còn thiếu nhiều, đa số là giáo viên trẻ, tỷ lệ 4
giáo viên trong độ tuổi sinh đẻ và nuôi con nhỏ nhiều, chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc chăm sóc giáo dục trẻ. Một số gia đình bố mẹ đi làm ăn xa để con ở nhà với ông bà, một số phụ huynh lại quá cưng chiều con cháu của mình, nên việc hình thành tình cảm thói quen hành vi đạo đức cho con em mình chưa được thực hiện đúng mức và đúng cách và phối kết hợp giữa giáo viên và phụ huynh cũng gặp nhiều khó khăn. Một số trẻ chưa học qua lớp nhà trẻ lần đầu tiên đến trường nên chưa có nề nếp sinh hoạt, chưa nhận biết rõ hành vi nào tốt, hành vi nào sấu trẻ luôn hành động theo ý thích của mình, trẻ đến lớp với thói quen hành vi tự do, chưa có ý thức nề nếp. Tuy cùng một độ tuổi nhưng khả năng hoạt động của trẻ không đồng đều một số trẻ còn nhút nhát, một số trẻ lại qúa hiếu động, một số trẻ đi học chưa đều do tình hình sức khoẻ. Do tâm lý trẻ đang trải qua “Thời kỳ khủng hoảng tuổi lên ba” tính độc lập bắt đầu xuất hiện. Nhu cầu được độc lập trong các hoạt động, dẫn đến biểu hiện chống đối hoặc hành động ngược lại ý người lớn. Một số phụ huynh chưa nhận thức rõ, chưa quan tâm đến tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức hình thành thói quen hành vi văn minh cho con em mình nên chuyện trẻ ứng xử không phù hợp cũng chưa thực sự được quan tâm. * Số liệu khảo sát - Qua nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng tháng 9 năm học 2022 - 2023, tôi khảo sát trên 32 trẻ nhóm trẻ A3 khu trung tâm trường mầm non Hòa Hậu về những tình cảm thói quen hành vi đạo đức ban đầu cho trẻ như sau. BẢNG KHẢO SÁT HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH NHỮNG TÌNH CẢM THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC BAN ĐẦU CHO TRẺ Lần 1: Tháng 8/2022 TT NỘI DUNG Tổng Số trẻ Đạt Tỷ Đạt Tỷ Đạt Tỷ Đạt Tỷ số trẻ tốt lệ% khá lệ% TB lệ% yếu lệ% 1 - Có thói quen giữ 5
gìn vệ sinh cá nhân trong sinh hoạt 32 10 31,2 8 25 7 21,9 7 21,9 hàng ngày 2 - Trẻ biết yêu thích, sử dụng và giữ gìn đồ dùng, đồ 32 10 31,2 10 31,2 8 25 4 12,6 chơi cất đúng nơi quy định 3 - Có thói quen hành vi văn minh trong quan hệ giao tiếp. Biết sử dụng 32 8 25 10 31,2 10 31,2 4 12,6 một số câu đơn giản trong giao tiếp 4 - Có tình cảm, thái độ, thói quen và 32 10 31,2 10 31,2 8 25 4 12,6 hành vi đạo đức Kết quả trên cho ta thấy việc “hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức ban đầu của trẻ 3-4 tuổi” chưa cao. Hiệu quả của việc giáo dục trong gia đình còn nhiều hạn chế.Từ thực tế đó tôi luôn trăn trở và suy nghĩ để tìm ra những giải pháp dạy trẻ sao cho phù hợp đạt hiệu quả tốt nhất. II. Cách thực hiện Để nâng cao hiệu quả trong việc “giúp trẻ hình thành những tình cảm thói quen hành vi đạo đức ban đầu cho trẻ 3-4 tuổi” tôi đã tìm hiểu và đưa ra các biện pháp sau: Biện pháp 1: Tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cho bản thân. Giáo viên mầm non là người được giao phó trách nhiệm chăm sóc - giáo dục trẻ nhằm hình thành những cơ sở ban đầu của nhân cách con người. Giáo viên mầm non phải là người có phẩm chất đạo đức tốt đẹp, có 6
lòng yêu thương và trách nhiệm cao đối với trẻ có như vậy mới hoàn thành được nhiệm vụ vinh quang mà gia đình và xã hội tin tưởng giao phó. Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ lớp 3-4 tuổi tôi phụ trách nói riêng thì cô giáo được xem như một người thầy, người mẹ, là người bạn gần gũi hàng ngày và được trẻ tin yêu hết mực. Chính vì vậy mà cô giáo cũng là đối tượng mà trẻ hay bắt chước nhiều nhất. Trẻ thường bắt chước cô từ lời nói, cử chỉ, dáng vẻ bên ngoài, thái độ, cách cư sử đối với người xung quanh, nên để hình thành tình cảm đạo đức ban đầu cho trẻ thì trước hết cô phải là tấm gương sáng cho trẻ noi theo về mọi mặt. Bởi hàng ngày thời gian của trẻ ở trường, ở bên cô là chủ yếu, trẻ luôn thích được cô yêu thương, gần gũi. Mọi hành vi của cô được trẻ để ý và thích bắt chước làm theo. Vì vậy cô luôn luôn thể hiện chuẩn mực trong cách giao tiếp với người lớn và mọi người xung quanh. Với trẻ không to tiếng quát tháo, xưng hô dịu dàng bằng cô và cháu, giờ đón trả trẻ tôi luôn ân cần dịu dàng thương yêu trẻ, khiêm tốn lịch sự trong giao tiếp với phụ huynh, Khi nói với trẻ tôi phát âm chuẩn, rõ ràng song không khô khan, cứng nhắc. Tôi nhận thấy tư duy của trẻ gắn với yếu tố tình cảm, hành động suy nghĩ theo hứng thú trẻ ghi nhớ chủ yếu qua những gì ấn tượng mạnh: Một giọng nói hấp dẫn nhẹ nhàng, khi trẻ hỏi tôi về một vấn đề gì tôi trả lời trẻ rõ ràng, đủ câu, không trả lời qua loa chiếu lệ. Có thể nói phẩm chất đạo đức của giáo viên là một điều kiện rất quan trọng trong quá trình hình thành đạo đức cho trẻ người giáo viên mầm non muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ cao cả của mình phải thường xuyên trau rồi đạo đức và nâng cao trình độ tư tưởng lí luận và trình độ nghiệp vụ của mình. Nhận thức rõ những điều trên bản thân luôn tự rèn luyện tu dưỡng đạo đức và nâng cao trình độ chuyên môn. Để trình độ chuyên môn của mình được vững vàng hơn, tôi đã tự nâng cao trình độ chuyên môn bằng nhiều hình thức: Nghiên cứu kỹ các loại chương trình nuôi dưỡng, chăm 7
sóc và giáo dục trẻ, đặc biệt là trẻ 3 - 4 tuổi. Xây dựng kế hoạch soạn giảng cụ thể, lựa chọn nội dung phương pháp “Nhằm giúp trẻ hình thành tình cảm thói quen hành vi đạo đức ban đầu” sao cho phù hợp với từng hoạt động. Tham dự và ghi chép đầy đủ nội dung các buổi bồi dưỡng chuyên môn do các cấp tổ chức. Thực hiện tốt sự chỉ đạo chuyên môn của nhà trường. Học hỏi kinh nghiệm và tiếp thu ý kiến đóng góp của chị em đồng nghiệp. Luôn luôn rèn luyện tu dưỡng đạo đức và học tập “Tư tưởng, đạo đức, tác phong Hồ Chí Minh” Với những biện pháp tự rèn luyện đạo đức, học tập nâng cao chuyên môn này đã giúp cho trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của bản thân được nâng lên, và có thêm rất nhiều kĩ năng về “hình thành tình cảm thói quen hành vi đạo đức cho trẻ mầm non nói chung và trẻ 3-4 tuổi” nói riêng Biện pháp 2: Giáo dục trẻ có những hành vi, thói quen đạo đức đúng đắn. - Hình thành những biểu tượng và khái niệm đạo đức đúng đắn cho trẻ. Để hình thành cho trẻ những tình cảm, thói quen hành vi đạo đức trước hết phải giúp trẻ có được những biểu tượng và khái niệm đạo đức đúng đắn. Bởi lẽ muốn có được những hành vi đạo đức tốt thì trẻ phải hiểu, phải nhận thức đúng hành vi, phương thức đạo đức đó. Ví dụ: Hình thành cho trẻ khái niệm thế nào là tốt, thế nào là xấu, thế nào là ngoan, là không ngoan, thế nào là lễ phép, thế nào là không lễ phép từ đó giúp trẻ nhận thức việc mình làm. Giáo viên có nhiệm vụ phát triển các khái niệm đạo đức sơ đẳng ở trẻ, trên cơ sở đó hình thành các động cơ hành vi. Giáo viên khi giải thích cho trẻ nên hành động như thế nào cần thông qua các dẫn chứng cụ thể. Cô giáo giải thích cho trẻ biết người bạn tốt là người biết nhường nhịn đồ chơi, không tranh giành đồ chơi với bạn, biết chơi chung, biết quan tâm đến bạn khác từ đó hình thành cho trẻ tình cảm quyến luyến yêu quý bạn bè. 8
Ví dụ: con không được tranh giành đồ chơi với bạn có đồ chơi đẹp nhường bạn cùng chơi với mình mới vui. Hình thành cho trẻ các khái niệm đạo đức như lòng tốt, sự khiêm tốn, dũng cảm dám nhận trách nhiệm khi mình làm sai việc gì đó biết đối xử công bằng không phân biệt . Ví dụ: Cô ơi con xin lỗi cô vì con đã làm hỏng hộp bút mầu của cô không phải bạn Quỳnh Anh đâu ạ. Giáo viên cần giúp trẻ hiểu được bản chất từng khái niệm đạo đức, biết so sánh, đối chiếu với các hành động cụ thể trong cuộc sống hàng ngày của mình và của người khác. Các khái niệm đạo đức được hình thành là cơ sở để phát triển các động cơ hành vi, thúc đẩy trẻ đi đến các hành động và thói quen đúng đắn. - Hình thành cho trẻ thói quen văn minh trong giao tiếp. Giáo viên cần dạy trẻ có thói quen văn minh giao tiếp với những người xung quanh như. Cô dạy trẻ biết kính trọng, chào hỏi, lễ phép khi gặp người lớn, biết cảm ơn khi được người khác giúp đỡ, biết xin lỗi khi làm phiền người khác. Chơi đoàn kết, nhường nhịn, giúp đỡ bạn bè và các em nhỏ, biết chia sẻ tình cảm với mọi người xung quanh. Ví dụ: Khi cô phát bé ngoan cho trẻ trẻ biết nhận bằng hai tay và nói câu cảm ơn cô. Bên cạnh đó cần phải giáo dục trẻ có những hành vi văn hóa, vệ sinh như: giữ mặt mũi, chân tay sạch sẽ, ăn uống gọn gàng… Cần rèn cho trẻ có thói quen văn minh khi ở nơi công cộng. Ví dụ: Cô dạy cho trẻ thói quen không vứt rác bừa bãi hay vẽ bẩn lên tường, không bẻ cành cây hoặc ngắt hoa nơi công cộng. Việc giáo dục ý thức đạo đức là việc làm giúp trẻ hiểu tính đúng đắn của các chuẩn mực hành vi đạo đức mà người lớn yêu cầu trẻ thực hiện. Chính vì vậy, việc hình thành những biểu tượng về các chuẩn mực hành vi đạo đức phải cụ thể để trẻ dễ hiểu, dễ nhớ, dễ bắt chước. Đồng thời, giáo 9
viên cần phải mở rộng, nâng dần yêu cầu về chuẩn mực hành vi đạo đức trong quá trình rèn luyện thói quen đạo đức cho trẻ. - Hình thành cho trẻ thái độ, tình cảm đạo đức Việc hình thành cho trẻ những thái độ tình cảm đạo đức có vị trí quan trọng đầu tiên đối với trẻ từ những năm đầu. Tình cảm đạo đức có ý nghĩa quan trọng trong mỗi con người, nó chi phối mạnh mẽ hành vi đạo đức. Trong quá trình giao tiếp, cần giáo dục trẻ tình cảm quyến luyến và yêu mến người khác, dạy trẻ mong muốn làm theo lời chỉ dẫn của người lớn, làm người lớn hài lòng, biết kìm hãm những hành động làm người lớn buồn phiền… Ở tuổi mầm non cần hình thành cho trẻ những tình cảm đạo đức như lòng nhân ái, bao dung, biết yêu mến, vâng lời người lớn, lòng tự trọng, dũng cảm tinh thần trách nhiệm với những người xung quanh và với công việc. Ví dụ: Một trẻ trong lớp bị đau chân cô cần giáo dục trẻ các con phải biết đồng cảm quan tâm hỏi han xem bạn bị đau thế nào, bạn có đau lắm không hay quan tâm đến cô giáo “Hôm nay cô giáo mệt à! Cô có cần con làm gì giúp không?”. - Hình thành cho trẻ những thói quen và hành vi đạo đức Đây là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong quá trình giáo dục đạo đức. Hành vi, thói quen đạo đức là kết quả của nhận thức, tình cảm, thái độ đạo đức. Đặc điểm của trẻ mầm non là khả năng bắt chước cả những hành vi tốt lẫn hành vi xấu vì trẻ chưa thực sự phát triển tính tự giác của hành vi, chưa biết kiểm tra hành động của mình, chưa hiểu nội dung đạo đức của hành vi, từ đó có thể dẫn đến những hành vi xấu. Bởi vậy phải hình thành ở trẻ những kỹ xảo và thói quen hành vi khác nhau, thể hiện ở lòng kính trọng đối với người lớn Ví dụ: Cô thường xuyên liên tục giáo dục trẻ biết nghe lời, biết chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi để hình thành ở trẻ tính tự giác làm mà không cần người lớn nhắc Phát huy tình cảm thái độ tốt đối với bạn bè. Biết quan tâm, nhường nhịn đồ dùng đồ chơi biết chơi đoàn kết và giúp đỡ bạn khi chơi. Hình thành ở trẻ ý thức giữ gìn bảo vệ các đồ dùng đồ chơi xung quanh mình 10
Ví dụ: Giáo dục trẻ biết bảo vệ lau và sắp xếp gọn gàng, giữ gìn đồ dùng đồ chơi, không quăng ném đồ chơi,biết cất đúng nơi quy định cùng cô. Hình thành ở trẻ hành vi văn hoá đối với người xung quanh và nơi công cộng Ví dụ: Không nói to, không làm ảnh hưởng đến người khác, giữ gìn quần áo sạch sẽ, không vứt rác bừa bãi không vẽ bậy lên tường… Như vậy chúng ta có thể thấy rằng việc hình thành cho trẻ những khái niệm, biểu tượng đạo đức, những thói quen văn trong giao tiếp, những thái độ tình cảm đạo đức, những thói quen và hành vi đạo đức là một việc làm thiết thực và đặc biệt quan trọng đối với việc “Giúp trẻ hình thành tình cảm thói quen hành vi đạo đức ban đầu”cho trẻ mầm non nói riêng và cho thế hệ trẻ của đất nước nói chung. Biện pháp 3: Tăng cường luyện tập và rèn luyện tình cảm thói quen, hành vi đạo đức cho trẻ trong các hoạt động học có chủ định. Đây là biện pháp chủ đạo để thực hiện các nhiệm vụ của công tác giáo dục đạo đức nhằm biến những khái niệm đạo đức thành những hành vi, thói quen đạo đức. Chỉ trong hoạt động thực tiễn qua những giờ học trong mối quan hệ với bạn bè, cô giáo, trẻ mới lĩnh hội được qui tắc, hành vi trong cuộc sống, mới tập hành động theo các tiêu chuẩn đạo đức, hình thành những thói quen của hành vi đạo đức, nhờ vậy mà trẻ có những thái độ, những hành vi đúng đắn trong cuộc sống hàng ngày như lễ phép, tôn trọng người lớn, đoàn kết với bạn bè, em nhỏ, giữ gìn và bảo vệ, bảo quản đồ dùng đồ chơi. * Hoạt động âm nhạc: Thông qua hoạt động âm nhạc: Bài “Cả nhà thương nhau” của nhạc sỹ(Phan Văn Minh) trẻ biết yêu thương kính trọng lễ phép với bố mẹ trẻ biết quan tâm chăm sóc các thành viên trong gia đình mình.... Hay qua bài hát “Cô giáo em” của nhạc sỹ (Trần Kiết Tường) trẻ biết yêu thương kính trọng lễ phép với cô giáo. Từ đó trẻ có tình cảm yêu trường mến lớp yêu cô giáo yêu bạn bè thích được đến trường để gặp cô gặp bạn. 11
Hoặc khi dạy bài hát “Chào hỏi” của nhạc sĩ Trần Hoàng Tiến, mục đích của tôi không chỉ dừng lại ở việc dạy trẻ hát đúng hát hay mà qua đó tôi luyện tập cho trẻ thói quen phải chào hỏi khi đi học về, khi đến trường... khi đã luyện tập cho trẻ thói quen chào hỏi thì tôi tiến hành luyện tập cách thức chào hỏi thông qua các trò chơi như: “Người lịch sự”, “Lời chào cao hơn mâm cỗ”, “Tôi muốn nói câu chào”... với mục đích rèn cho trẻ cách thức chào hỏi như: khi chào người lớn thì vòng tay cúi chào, chào bạn bè thì giơ tay, chào em nhỏ thì âu yếm...nhờ thế thói quen chào hỏi dễ dàng chuyển thành kỹ năng trong cuộc sống của trẻ. * Hoạt động làm quen với tác phẩm văn học: Qua bài thơ “Bạn mới” tôi giáo dục cho trẻ tinh thần đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau, khi trẻ đã ghi nhớ lời cô tôi tiến hành luyện tập bằng cách cho trẻ chơi các trò chơi có liên quan đến các tình huống giúp đỡ bạn bè trò chơi: “Gọi bạn đi hoc”, “Gói quà tặng bạn”, “Bạn cần gì”... hay trong bài thơ “Giờ ăn” tôi luyện tập cho trẻ cách thức ăn uống hợp vệ sinh...hay thông qua nội dung câu truyện “Mỗi người một việc” tôi luyện tập cho trẻ ý thức giữ gìn và bảo vệ các bộ phận của cơ thể mình. Qua chuyện: “Bông hoa cúc trắng” trẻ biết thể hiện tình cảm yêu thương kính trọng đối với bà. Hay qua bài thơ “Lấy tăm cho bà” giáo dục trẻ biết kính trọng, lễ phép chăm sóc yêu thương, quan tâm đến các thành viên trong gia đình mình khi ăn xong biết lấy tăm rót nước cho người lớn. Bên cạnh tình yêu thương đối với ông bà, bố mẹ và mọi người xung quanh cần hình thành cho trẻ tính thật thà, lòng dũng cảm biết nhận lỗi, nhận trách nhiệm về mình khi làm sai không được đổ lỗi cho người khác và điều đó sẽ giúp trẻ khắc sâu hơn khi trẻ được nghe câu truyện: “Cậu bé dũng cảm” Quan trọng hơn nữa qua hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học sẽ khắc sâu trong tâm hồn trẻ lòng yêu thích thơ ca, truyện… * Hoạt động khám phá khoa học: Hoạt động khám phá khoa học cũng giúp trẻ hình thành được tình cảm yêu quê hương đất nước, yêu thiên nhiên, yêu vạn vật cỏ cây hoa lá, 12
yêu con người. Cụ thể như qua hoạt động: “trò chuyện về các loại cây xanh” Để giúp trẻ hiểu hơn về ích lợi của cây xanh đối với đời sống con người và vạn vật thì cô cần hướng và gợi mở cho trẻ trồng cây xanh để làm gì? Cây xanh có ích lợi như thế nào đối với đời sống của con người và vạn vật? Để có nhiều cây xanh và giúp cây luôn xanh tốt thì cần phải làm gì? Từ đó giúp trẻ hình thành và ý thức được tầm quan trọng và ích lợi to lớn của cây xanh đối với con người và van vật xung quanh, giúp trẻ biết yêu quý, chăm sóc bảo vệ cây xanh, bằng cách thường xuyên tưới nước cho cây, nhổ cỏ, bắt sâu, và đặc biệt là không được ngắt lá bẻ cành cây để cây luôn tươi tốt tạo nhiều bóng mát cho con người đặc biệt góp phần làm cho môi trường của chúng ta xanh- sạch- đẹp. Bên cạnh đó hoạt động khám phá khoa học trẻ được quan sát tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh bằng những vật thật như tìm hiểu về các loại hoa, quả, tìm hiểu về nước… Khi tìm hiểu khám phá về các loại quả trẻ được sờ được ngửi được nếm qua đó hình thành cho trẻ thói quen trước khi ăn quả phải rửa sạch, gọt vỏ, không được ăn những quả dập quả thối… * Hoạt động phát triên thể chất: Hoạt động phát triển thể chất: Trước khi vào hoạt động tôi luôn trò chuyện với trẻ muốn cơ thể luôn khoẻ mạnh thì các con cần phải làm gì? Cho trẻ kể ra những gì mà trẻ biết giúp trẻ biết từ đó giúp trẻ yêu quý giữ gìn và bảo vệ các bộ phận trên cơ thể. Để cho cơ thể lớn lên khoẻ mạnh cần phải ăn đấy đủ các chất dinh dưỡng và siêng năng luyện tập thể dục thể thao tập đều đặn, tập thường xuyên để có một cơ thể phát triển khỏe mạnh, hài hòa, cân đối. Dạy trẻ biết cách xếp hàng theo hiệu lệnh của cô, trong lúc tập không được chen lấn, hay xô đẩy nhau. Biết cách ăn mặc gọn gàng, sạch sẽ khi đến lớp. *Hoạt động tạo hình: 13
Khi cho trẻ hoạt động tạo hình ví dụ bài “tô màu con gà” cô hướng dẫn giải thích cho trẻ biết để giữ cho vở của mình luôn sạch đẹp thì các con cần phải làm gì. Trong quá trình hoạt động tô màu cô gợi mở cho trẻ biết giữ gìn và bảo quản đồ dùng của mình như không làm nhàu, quăn mép vở, không vẽ bậy ra vở, không xé vở, không bẻ màu… Hoặc khi cho trẻ thực hiện các bài nặn, xé dán cụ thể là “Nặn các loại quả” cô chuẩn bị khăn lau tay cho trẻ và thường xuyên nhắc trẻ khi thực hiện các con không được cho tay vào miệng, không được lau tay vào quần áo, thực hiện xong các con lau tay vào khăn lau tay cô đã chẩn bị sẵn, không được lăn lẫn các màu đất nặn lại với nhau mà phải lăn riêng từng màu và cất gọn gàng vào hộp và kiểm tra xem hộp của mình đã đủ các màu chưa sau đó cho trẻ đi rửa tay . Qua hoạt động tạo hình giúp trẻ hình thành được những ý thức thói quen kỹ năng hàng ngày như giữ gìn vệ sinh cá nhân, ý thức tự giác gọn gàng độc lập tính trách nhiệm và đặc biệt là đã hình thành cho trẻ thói quen kỹ năng rửa tay sau khi hoạt động với các đồ vật, đất, cát.... Hơn nữa qua hoạt động tạo hình cô giáo dục trẻ biết giữ gìn, quý trọng sản phẩm của mình của bạn làm ra. * Hoạt động làm quen với toán: Khi trẻ được hoạt động làm quen với toán trẻ được hoạt động trực tiếp với các đồ dùng từ đó cô có thể hình thành cho trẻ kỹ năng giữ gìn đồ dùng khi hoạt động không được ngậm đồ dùng vào miệng, không được xé đồ dùng, không làm bẩn đồ dùng và khi hoạt động xong biết cất đồ dùng vào nơi quy định cùng cô. Việc lặp lại có hệ thống cùng một hình thức hành vi trong những hành động cụ thể sẽ hình thành ở trẻ thói quen đạo đức vững chắc. Những thói quen đạo đức giúp trẻ tích luỹ được những kinh nghiệm đạo đức, tức là những hành vi khi trẻ xử sự tốt không phải vì người khác yêu cầu trẻ phải hành động như vậy, mà là vì các em không thể làm khác được. 14
Giáo dục hình thành tình cảm đạo đức ban đầu cho trẻ thông qua các hoạt động học là rất cần thiết vì thông qua hoạt động học đó sẽ hình thành cho trẻ những tình cảm kỹ năng thói quen, hành vi có văn hóa. Biện pháp 4: Tăng cường rèn luyện tình cảm thói quen hành vi đạo đức cho trẻ thông qua các hoạt động trong ngày. Hoạt động đón trẻ: Hoạt động đón trẻ nhằm giúp trẻ hình thành thói quen đến lớp biết chào cô, chào bạn, chào ông bà, bố mẹ, anh chị khi họ ra về. Vì hoạt động đón trẻ là hoạt động thường xuyên liên tục nên việc hình thành thói quen cho trẻ sẽ rất dễ dàng khi đón trẻ vào lớp cô luôn nhắc trẻ các con đến lớp phải biết chào hỏi lễ phép, biết chơi với bạn biết giúp đỡ bạn… Việc cô đón trẻ vào lớp với thái độ ân cần, vui vẻ niềm nở tạo cho trẻ cảm giác vui vẻ thoải mái, cảm giác được yêu thương tôn trọng điều đó giúp trẻ càng yêu trường, yêu lớp, yêu mến cô giáo và thích được đến lớp với cô với bạn. Chính vì vậy, việc giáo dục đạo đức cho trẻ cần được thực hiện hàng ngày liên tục, thường xuyên, cần luôn luôn làm giàu vốn kinh nghiệm đạo đức cho trẻ. Cô giáo phải gần gũi, yêu thương và trò chuyện với trẻ một cách cởi mở, tự nhiên để trẻ tự bộc lộ bản thân. Ví dụ: Cô trò chuyện cùng trẻ về gia đình trẻ, gia đình của các con có những ai? Bố mẹ các con làm nghề gì? Nhà các con có mấy anh, chị em? Con sẽ làm gì khi em bé đòi đồ chơi của con? Con sẽ làm gì khi ông bà, bố mẹ… đau ốm? * Hoạt động ngoài trời: Giờ hoạt động ngoài trời giúp trẻ được trải nghiệm được tiếp xúc với những đồ dùng đồ chơi, đồ vật cây cối, hoa lá một cách trực tiếp nên việc hình thành những tình cảm đạo đức cho trẻ rất gần gũi, dễ dàng và thực tế Ví dụ: Khi cô cho trẻ được quan sát chăm sóc cây hoa ở trường trẻ được quan sát, được sờ vào cây được cảm nhận vẻ đẹp từ cây được nhổ cỏ, nhặt lá tưới nước bắt sâu.Từ đó giúp trẻ ý thức được rằng muốn cho cây 15
luôn tươi tốt thì cần phải chăm sóc bảo vệ một cách cẩn thận chu đáo thường xuyên và đặc biệt không được ngắt lá, ngắt hoa điều đó sẽ giúp trẻ hình thành lòng yêu thiên nhiên cỏ cây hoa lá. Hình ảnh trẻ lớp A3 đang chăm sóc cây * Hoạt động góc: Đối với trẻ mầm non thì việc “học bằng chơi – chơi mà học” ở hoạt động góc trẻ được trải nghiệm nhiều vai chơi khác nhau trong cuộc sống . Các hoạt động chơi đòi hỏi trẻ phải suy nghĩ, phải sáng tạo và chủ động khi chơi, khi trẻ chơi cô là người quan sát và hướng dẫn trẻ nhập vai chơi cùng trẻ cô luôn gợi mở cho trẻ khi chơi phải làm những gì? biết đoàn kết, giao lưu với bạn, không xô đẩy quăng ném đồ chơi biết giữ gìn lau chùi, sắp xếp đồ chơi vào đúng nơi quy định cùng cô. Hơn nữa thông qua hoạt động góc giúp trẻ mạnh dạn, tưn tin giao tiếp với mọi người xung quanh. 16
Hình ảnh đang chơi hoạt động góc của trẻ lớp A3 * Hoạt động ăn trưa ngủ trưa: Trước khi vào giờ ăn tôi cho trẻ rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước sạch sau đó cho trẻ ngồi vào bàn ăn và đọc bài thơ: “Giờ ăn” Đến giờ ăn cơm Vào bàn bạ nhé Nào thìa bát đĩa Xúc cho gọn gàng Chớ có vội vàng Cơm rơi cơm vải [3] ( Tác giả: Lê Thị Hoa) Hàng ngày đọc bài thơ này để giúp trẻ hứng thú và ghi nhớ những gì trong giờ ăn mình cần thực hiện. Trong các giờ ăn tôi giới thiệu các món ăn cho trẻ gợi ý cho trẻ mời cô mời bạn cùng ăn cơm, trong khi trẻ ăn, cô cần 17
khuyến khích động viên trẻ ăn hết suất, trong khi ăn không làm rơi vãi cơm, thức ăn ra bàn, xuống đất, không nói chuyện riêng khi ăn, khi ho hoặc sặc phải biết che miệng hoặc quay ra ngoài. Từ đó hình thành cho trẻ thói quen ăn uống có văn hóa như: Rửa tay sạch trước và sau khi ăn, lau miệng sau khi ăn, trẻ biết cách sử dụng những đồ dùng, dụng cụ trong ăn uống một cách đúng đắn. Ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, không nói chuyện, ăn hết suất. Biết mời cô và các bạn trước khi ăn. Biết tự dọn, cất đồ dùng, bát, đĩa, thìa… đúng nơi quy định hoặc biết giúp cô chuẩn bị giờ ăn, ngồi ngay ngắn, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Bên cạnh hoạt động ăn, thông qua hoạt động ngủ của trẻ cũng giúp trẻ biết rằng phải ngủ đủ giấc ngủ đúng giờ quy định, khi ngủ không được nói chuyện riêng, không được kéo gối không được gác chân, tay lên người bạn. * Hoạt động nêu gương cuối ngày: Tâm lý của con người thích được khen hơn là chê nhất là trẻ nhỏ rất thích được khen ngợi, động viên, khi làm được việc tốt. Những lời động viên, những phần thưởng nhỏ cũng làm trẻ vui sướng và khích lệ trẻ cố gắng hơn nữa để lại được khen, được thưởng. Khi dạy trẻ lúc nào cũng phải trung thực trong lời nói và việc làm, tập cho trẻ biết cách nhận xét tự nhận xét về mình về bạn hôm nay mình có ngoan hay không ngoan và lí do vì sao chưa ngoan. Từ đó cô quan sát lời nói, hành vi cử chỉ của trẻ xem những điều trẻ nói có đúng với việc trẻ làm không, và nêu gưong bạn ấy trước lớp cho cả lớp tuyên dương vì trẻ đã làm được nhiều việc tốt hoặc đã nhận ra khuyết điểm của mình rất đáng được khen và thưởng cắm cờ bé ngoan trong ngày.Và tôi luôn đưa ra các nội dung yêu cầu để tặng hoa bé ngoan như “Bé sạch sẽ, bé lễ phép, bé học 18
ngoan”. Điều đó khuyết khích trẻ thích thú và mong muốn ngày nào cũng ngoan để được cắm cờ hoa bé ngoan của cô. Ví dụ: Cô cho trẻ nhận xét xem hôm nay đến lớp có những bạn nào ngoan sau khi trẻ nhận xét xong cô sẽ nhận xét chung. À đúng rồi đấy các con ạ hôm nay đến lớp bạn Thanh Trúc rất ngoan vì đến lớp biết chào cô, trong giờ ăn bạn ăn rất nhanh không làm rơi vải cơm thức ăn ra bàn không nói chuyện riêng vậy bạn có ngoan không? cả lớp hãy học tập và tuyên dương các bạn nào. Hoạt động nêu gương sẽ hình thành ở trẻ sự tự tin, lòng dũng cảm Còn với những bạn chưa ngoan thì cô sẽ tạo cơ hội bằng cách cho trẻ lên đọc thơ, hát múa và tặng những món quà nhỏ để khuyến khích động viên trẻ cố gắng hơn nữa để lần sau cũng được nhận nhiều quà như các bạn * Hoạt động trả trẻ: Khi trả trẻ tôi thường cho trẻ hát bài “Đi học về” Cho trẻ đứng dậy chào cô chào bạn trước khi về, qua hoạt động trả trẻ nhắc trẻ về nhà biết vâng lời ông bà, cha mẹ, trước khi ăn biết mời người lớn, khi ăn không nói chuyện không làm rơi vải cơm ra ngoài, ăn xong biết lấy tăm mời người lớn. Về nhà biết nhường nhịn đồ chơi với em bé, không tranh dành đồ chơi với bạn, không vẽ bậy lên tường ăn xong biết vứt rác vào nơi quy định. Từ đó giúp phụ huynh thấy phấn thoải mái để trao đổi với cô về tình hình của trẻ ở nhà và cảm nhận được sự thay đổi rõ rệt của trẻ từ khi đến lớp. Biện pháp 5: Tăng cường giải thích và nêu gương người tốt, việc tốt Khi giải thích giúp trẻ tiếp thu những khái niệm đạo đức từ đó trẻ tự giác thực hiện. Khi dùng biện pháp này tôi luôn cố gắng giải thích ngắn ngọn, rõ ràng cụ thể, dễ hiểu và điều quạn trọng là phải dựa vào vốn tri thức, vốn kinh nghiệm mà trẻ đã có. Khi giải thích, tôi phải truyền đạt những kiến thức về yêu cầu đối với hành vi của trẻ, phải giải thích tại sao cần có những yêu cầu đó, phải chỉ cho trẻ cách thức thực hiện và khuyến khích trẻ tự nguyện thực hiện theo các yêu cầu đó. 19
Ví dụ: Cô đề ra qui tắc: “Các con không được làm hư hỏng đồ chơi vì làm hỏng sẽ không có gì để chơi, khi chơi phải nhẹ nhàng, không quăng ném đồ chơi, chơi xong phải cất vào nơi qui định”. Khi nêu gương người tốt tôi thường chọn lọc những tấm gương tốt về hành vi đạo đức của mọi người xung quanh, giúp trẻ thấy được cách làm cụ thể, cách cư xử như thế nào cho đúng trong những trường hợp này, trường hợp khác của cuộc sống. Những tấm gương trong cuộc sống của người lớn, bạn bè xung quanh trẻ, cả những tấm gương trong các tác phẩm văn học, có ảnh hưởng lớn tới việc hình thành hành vi đạo đức của trẻ. Do đó trong sinh hoạt hàng ngày tôi luôn sử dụng những tấm gương để giáo dục trẻ. Trẻ em thường hay bắt chước những người được các em kính trọng, yêu mến, mà chước hết là bắt chước tấm gương của cha mẹ, cô giáo. Trẻ mầm non luôn dựa vào uy tín của cô giáo, yêu cầu của cô giáo để các em biện bạch cho tính chất đúng đắn của mình rằng “cô giáo con nói thế, cô giáo con nói không được làm như thế...”. Chính vì vậy tôi luôn chú ý đến thái độ, hành vi, cử chỉ, lời nói, việc làm của mình. Trẻ em không chỉ bắt chước người lớn mà còn bắt chước lẫn nhau. Trong cuộc sống hàng ngày tôi luôn lấy gương một số trẻ để giáo dục trẻ khác. Ví dụ: “Bạn Đức Anh rất giỏi vì đã biết nhặt vỏ bim bim trên nền nhà bỏ vào thùng rác”, “Bạn Đình Bảo ăn nhanh, khi ăn không nói chuyện, không làm rơi vãi “ Bạn Gia Bảo rất ngoan trong giờ học chú ý nghe cô giáo giảng bài không nói chuyện riêng, “Bạn Hải Yến đến lớp biết chào cô và chơi với các bạn rất đoàn kết.. ..chúng mình cùng học tập theo các bạn ấy nhé”... Biện pháp 6: Làm tốt công tác phối kết hợp với phụ huynh Cùng với mục tiêu xã hội hoá giáo dục thì vai trò của phụ huynh có vai trò không nhỏ trong việc giáo dục trẻ. Vì vậy việc phối kết hợp với phụ huynh trong việc giáo dục lễ giáo cho trẻ là vô cùng cần thiết. Để phụ huynh hiểu được tầm quan trọng của việc hình thành tình cảm đạo đức ban đầu cho trẻ thì cô giáo cần phải kết hợp môi trường giáo dục và tận dụng mọi đối tượng cùng giáo dục trẻ bằng cách động viên các bậc phụ huynh tham gia 20