Sáng kiến kinh nghiệm - Một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS

Chia sẻ: Do Manh Ha | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

682
lượt xem 214
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn công nghiệp hoá hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp trở thành nước công nghiệp , hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc CNH, HĐH và hội nhập quốc tế là con người, là nguồn lực Việt Nam được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được nâng cao. Vì vậy phải chăm lo đến nguồn lực người, chuẩn bị lớp người lao động có...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm - Một số biện pháp chỉ đạo hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của hiệu trưởng ở trường THCS

SÁNG KI N KINH NGHI M TÀI: “M t s bi n pháp ch o ho t ng i m i phương pháp d y h c c a hi u trư ng trư ng THCS”
M CL C M U .......................................................................................................................... 3 1. LÝ DO CH N TÀI ................................................................................................. 3 2.M C ÍCH NGHIÊN C U:.......................................................................................... 4 3. NHI M V NGHIÊN C U: ......................................................................................... 4 4. PH M VI NGHIÊN C U: ............................................................................................ 4 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U: ................................................................................. 4 6. TI N TRÌNH T CH C VÀ TH C HI N NGHIÊN C U: ........................................ 5 N I DUNG C A BÁO CÁO............................................................................................ 5 1. CƠ S LÝ LU N LIÊN QUAN N CH O I M I PPDH TRƯ NG THCS .......................................................................................................................................... 6 1.1 Cơ s pháp lý c a vi c i m i PPDH Trư ng THCS ............................................... 6 1.2. Cơ s giáo d c h c c a vi c i m i phương pháp d y h c trong trư ng THCS. ........ 7 1.3. Cơ s tâm lý h c c a ho t ng D y - H c ............................................................... 11 1.4. Cơ s lý lu n qu n lý giáo d c .................................................................................. 16 1.5 Nhi m v , quy n h n c a hi u trư ng, phó hi u trư ng trư ng THCS ....................... 18 2. TH C TR NG CH O HO T NG I M I PPDH TRƯ NG TRUNG H C CƠ S ................................................................................................................... 19 2.1. Th c tr ng ch o ho t ng i m i PPDH c a Hi u trư ng trư ng THCS. ........ 19 2.2. M t s nh n xét t i u tra kh o sát th c tr ng. ........................................................ 28 2.3. K t lu n: ................................................................................................................... 29 3. M T S BI N PHÁP CH O HO T NG I M I PPDH C A HI U TRƯ NG TRƯ NG THCS. ....................................................................................... 30 3.1 Ch o xây d ng i ngũ giáo viên ph c v i m i PPDH ...................................... 30 3.1.2 T o ng l c làm vi c cho giáo viên trong i m i phương pháp d y h c............... 31 3.2 Ch o xây d ng và s d ng CSVC - TBDH ph c v i m i PPDH . ..................... 36 3.3. Quy trình hoá vi c ch o ho t ng i m i phương pháp d y h c trư ng trung h c cơ s . ....................................................................................................................... 39 3.4. T ch c ch o vi c ki m tra, ánh giá ho t ng i m i PPDH trư ng THCS: .. 45 3.5. i m i cơ ch qu n lý và th ch hoá các ho t ng qu n lý c a Trư ng THCS. .... 48 3.6 M i quan h gi a các bi n pháp................................................................................. 55 3.7 K t qu kh o nghi m ................................................................................................. 55 K T LU N VÀ KI N NGH ......................................................................................... 57 K T LU N..................................................................................................................... 57 KI N NGH .................................................................................................................... 58 TÀI LI U THAM KH O .............................................................................................. 60 1
M TS BI N PHÁP CH O HO T NG I M I PHƯƠNG PHÁP D Y H C C A HI U TRƯ NG TRƯ NG THCS DANH M C VI T T T CNH Công nghi p hoá H H Hi n i hoá THCS Trung h c cơ s GD T Giáo d c ào t o PPDH Phương pháp d y h c GV Giáo viên HS H c sinh DCH Dân ch hoá CSVC Cơ s v t ch t TBDH Thi t b d y h c H ND H i ng nhân dân XHHGD Xã h i hoá giáo d c BCHTƯ Ban ch p hành Trung ương CBCC Cán b công ch c CBQL Cán b qu n lý QLGD Qu n lý giáo d c THPT Trung h c ph thông THCN Trung h c chuyên nghi p 2
M U 1. LÝ DO CH N TÀI t nư c ta ang bư c vào giai o n công nghi p hoá hi n i hoá v i m c tiêu n năm 2020 Vi t Nam s t m t nư c nông nghi p tr thành nư c công nghi p , h i nh p v i c ng ng qu c t . Nhân t quy t nh th ng l i c a công cu c CNH, H H và h i nh p qu c t là con ngư i, là ngu n l c Vi t Nam ư c phát tri n v s lư ng và ch t lư ng trên cơ s m t b ng dân trí ư c nâng cao. Vì v y ph i chăm lo n ngu n l c ngư i, chu n b l p ngư i lao ng có nh ng ph m ch t và áp ng yêu c u c a giai o n m i và vi c này c n ph i b t u t giáo d c ph thông. Tinh th n ó ư c th hi n qua nhi u văn ki n c a ng và Nhà nư c. c bi t ngày 9/12/2000 Qu c h i Nư c C ng Hoà Xã H i Ch Nghĩa Vi t Nam ã phê chu n ngh quy t s 40/2000/QH 10 v i m i chương trình giáo d c ph thông. Vi c i m i chương trình giáo d c ph thông quán tri t v n i dung, phương pháp giáo d c ã ư c qui nh trong lu t giáo d c i v i các b c h c, c p h c. Trung h c cơ s là c p h c n i gi a Ti u h c và Trung h c ph thông t o nên m t s liên thông g n bó các c p, b c h c c a giáo d c ph thôngvà th c hi n m c tiêu “ Nh m giúp h c sinh c ng c và phát tri n nh ng k t qu c a ti u h c. Có trình h c v n ph thông cơ s và nh ng hi u bi t ban u v k thu t và hư ng nghi p ti p t c h c THPT, THCN, h c ngh ho c i vào cu c s ng lao ng”. Chương trình THCS m i chú ý m c tiêu: “ Phát tri n ti p t c k năng h c t p chung và k năng h c t p b môn, c bi t là k năng v n d ng ki n th c vào các tình hu ng h c t p m i, vào th c t s n xu t và i s ng, hình thành thói quen và phương pháp t h c, phát tri n năng l c thu th p, x lý, và truy n thông tin, kh năng phát tri n và gi I quy t v n . c l p suy nghĩ, sáng t o trong tư duy và trong hành ng “. Ch th 14/ 2001/ CT - TTg là i m i n i dung giáo d c, sách giáo khoa, i m i phương pháp giáo d c, i m i ánh giá ng th i v i i m i cơ s v t ch t thi t b d y h c và công tác qu n lý giáo d c. Th c t cho tháy v i cách d y h c ph bi n hi n nay là phương pháp truy n - thu 1 chi u “ th y c, trò chép “ ghi nh tái hi n ki n th c là chính, cho nên khó t ư c nh ng yêu c u c a chương trình giáo d c ã t ra. Vì l ó i m i PPDH là i u h t s c c n thi t cùng v i i m i n i dung chương trình, sách giáo khoa. Trong 3
nh ng năm qua ã có không ít nh ng nghiên c u c pt i i m i PPDH nhưng các phương pháp gi ng d y truy n th ng v n ch ng trong vi c gi ng d y trư ng THCS. V y nguyên nhân nào d n t i hi n tư ng này? Theo chúng tôi có r t nhi u nguyên nhân và m t trong nh ng nguyên nhân là vi c ch o ho t ng i m i PPDH c a cán b qu n lý trư ng THCS chưa áp ng yêu c u. Công tác qu n lý giáo d c c n i m i theo k p các yêu c u, các nhi m v m i, m t m t c n t o i u ki n cho giáo viên thu n l i hơn, ph n kh i hơn trong vi c th c hi n i m i phương pháp d y h c, m t m t c n xem ch o i m i phương pháp d y h c là m t n i dung c a công tác qu n lý giáo d c. Vì th chúng tôi l a ch n v n nghiên c u: “ M t s bi n pháp ch o ho t ng i m i phương pháp d y h c c a hi u trư ng trư ng THCS “. 2.M C ÍCH NGHIÊN C U: xu t m t s bi n pháp ch o ho t ng i m i phương pháp d y h c c a hi u trư ng trư ng THCS nh m hi n th c hoá ch trương i m i PPDH c a ngành và góp ph n nâng cao hi u qu qu n lý cho cán b qu n lý trư ng THCS. 3. NHI M V NGHIÊN C U: 3.1 Nghiên c u cơ s lý lu n c a tài. 3.2 i u tra, kh o sát và ánh giá th c tr ng ch o ho t ng i m i PPDH trư ng THCS. 3.3 xu t m t s bi n pháp ch o ho t ng i m i PPDH c a hi u trư ng trư ng THCS. 4. PH M VI NGHIÊN C U: tài t p trung nghiên c u nh ng bi n pháp ch o c a hi u trư ng trư ng THCS i v i giáo viên th c hi n i m i PPDH theo hư ng phát huy tính tích c c t giác, ch ng sáng t o c a h c sinh áp ng i m i n i dung chương trình, SGK THCS. Ph m vi kh o sát ư c th c hi n m t s trư ng THCS c a Hà N i, Hà Tây, B c Ninh, Vĩnh Phúc, Thanh Hoá, Hà Giang. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U: 5.1. Phương pháp nghiên c u lý lu n: Nghiên c u tài li u, thu th p phân tích thông tin tìm hi u m t s khái ni m v PPDH, ch o d y h c... Nghiên c u m t s văn b n v nh hư ng i m i giáo d c ph thông, i m i PPDH b c THCS. 4
5.2. Phương pháp i u tra, kh o sát: Thông qua phi u h i, ph ng v n cá nhân và d gi . Vi c i u tra kh o sát ư c th c hi n trên hai nhóm i tư ng: - Giáo viên tr c ti p gi ng d y c p THCS nh m phân tích, ánh giá th c tr ng c a vi c s d ng các PPDH v các khía c nh liên quan n vi c i m i PPDH. - Cán b qu n lý trư ng THCS nh m ánh giá th c tr ng vi c ch o ho t ng i m i PPDH trư ng THCS. 5.3. Phương pháp chuyên gia: Thông qua trao i, th o lu n nh m thu th p các ý ki n óng góp c a các nhà khoa h c. Ngoài ra nhóm nghiên c u cũng s d ng phương pháp t ng k t kinh nghi m, phương pháp th ng kê toán h c phân tích, t ng h p làm cơ s cho vi c xu t các bi n pháp. 6. TI N TRÌNH T CH C VÀ TH C HI N NGHIÊN C U: T tháng 5/ 2002 n 12/ 2002 - T p h p l c lư ng nghiên c u - T ch c h p bàn xác nh n i dung, k ho ch nghiên c u. - Tri n khai nhi m v nghiên c u n các thành viên tham gia nghiên c u. T tháng 12/ 2002 n 5/ 2003 - Kh o sát th c tr ng ch o ho t ng i m i PPDH c a hi u trư ng trư ng THCS - X lý k t qu i u tra kh o sát - H i th o ánh giá th c tr ng ch o ho t ng i m i phương pháp c a hi u trư ng trư ng THCS T tháng 6/ 2003 n 12/ 2003 - Vi t báo cáo k t qu nghiên c u - B o v c p cơ s . - i u ch nh s a ch a báo cáo k t qu nghiên c u - B ov tài nghi m thu c p B . N I DUNG C A BÁO CÁO 5
1. CƠ S LÝ LU N LIÊN QUAN N CH O I M I PPDH TRƯ NG THCS 1.1 Cơ s pháp lý c a vi c i m i PPDH Trư ng THCS i m i chương trình giáo d c ph thông nói chung và THCS nói riêng th c hi n Ngh quy t i h i ng IX, Ngh quy t 40/2000/QH 10. Ch th s 14/2001/CT-TTg là i m i n i dung giáo d c, sách giáo khoa; i m i phương pháp giáo d c, i m i ki m tra ánh giá ng th i v i i m i cơ s v t ch t, thi t b d y h c và công tác qu n lý giáo d c. Trong ó i m i PPGD gi vai trò c bi t quan tr ng th c hi n m c tiêu giáo d c THCS. i m i phương pháp giáo d c là m t ch trương c a ng và Nhà nư c. Ngh quy t Trung ương 2 khoá 8 ã nêu rõ: “Ph i i m i phương pháp giáo d c- ào t o, kh c ph c l i truy n th m t chi u, rèn luy n thành n p tư duy sáng t o c a ngư i h c. T ng bư c áp d ng các phương pháp tiên ti n và phương ti n hi n i vào quá trình d y h c b o m i u ki n và th i gian t h c, t nghiên c u cho h c sinh, nh t là sinh viên i h c”. Lu t giáo d c, i u 24 kho n 2 quy nh: “Phương pháp giáp d c ph thông ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch ng, sáng t o c a h c sinh phù h p v i c i m c a t ng l p h c, môn h c; b i dư ng phương pháp t h c rèn luy n k năng v n d ng ki n th c vào th c ti n, tác ng n tình c m, em l i ni m vui, h ng thú h c t p cho h c sinh”. THCS là m t c p h c ph c p trong th i gian t i (năm 2010) nh m nâng cao m t b ng dân trí, chu n b ào t o ngu n cho giai o n CNH, H H. Do v y ã có nh ng im i ng b v m c tiêu, n i dung, phương pháp, phương ti n áp ng các yêu c u m i c a xã h i, cũng như yêu c u m i c a ngư i h c. Vi c biên so n sách giáo khoa m i v i nh ng yêu c u t ra m t m t nh m góp ph n t o i u ki n thu n l i cho giáo viên i m i PPDH theo hư ng tích c c hoá ho t ng h c t p c a h c sinh qua vi c xây d ng m t h th ng các câu h i bài t p. M t khác sách giáo khoa m i òi h i giáo viên ph i i m i PPDH, giáo viên là ngư i thi t k trên giáo án các ho t ng c a th y và trò trên l p, là ngư i thông báo tin m i, t ch c hư ng d n cho h c sinh thu th p thông tin, x lý thông tin và v n d ng ki n th c ã h c vào cu c s ng, là tr ng tài trong khi h c sinh tranh lu n v i nhau, giúp h c sinh t hoàn thành nhi m v h c t p. 6
Nh ng i u nêu trên òi h i công tác qu n lý giáo d c ph i im i áp ng yêu c u các nhi m v m i trong vi c th c hi n i m i phương pháp d y h c là m t n i dung c a công tác qu n lý giáo d c. 1.2. Cơ s giáo d c h c c a vi c i m i phương pháp d y h c trong trư ng THCS. 1.2.1. Phương pháp d y h c • Khái ni m v phương pháp d y h c: Phương pháp d y h c là t h p các cách th c ho t ng th ng nh t có s tương tác bi n ch ng gi a th y và trò nh m th c hi n m c ích và nhi m v d y h c. Phương pháp d y h c bao g m phương pháp d y và phương pháp h c. Chúng là hai ho t ng khác nhau v i tư ng, nhưng th ng nh t v i nhau v m c ích và nhi m v , tác ng qua l i v i nhau và là hai m t c a quá trình d y h c. • Cách phân lo i các phương pháp d y h c: Cách phân lo i c a BaBanxKi: Ông phân lo i h th ng phương pháp d y h c thành 3 nhóm: - Các phương pháp kích thích và thúc y ng cơ ho t ng h c t p. - Các phương pháp t chưc và th c hi n ho t ng nh n th c-h c t p. - Các phương pháp ki m tra và t ki m tra hi u qu c a ho t ng nh n th c, h c t p. Cách phân lo i c a anilov M.A: Cách phân lo i này d a trên m c ích và nhi m v d y h c ư c th hi n trong m i giai o n c a quá trình d y h c - ông chia h th ng phương pháp d y h c làm 3 nhóm: - Nhóm 1: Nghiên c u tài li u m i. - Nhóm 2: ng d ng ki n th c, k năng, k x o, c ng c k năng k x o. - Nhóm 3: Ki m tra ki n th c c a h c sinh. Cách phân lo i c a Pêtrôvsky: Trên cơ s các phương ti n ư c s d ng trong quá trình d y h c, ông chia h th ng phương pháp d y h c thành 3 nhóm l n: - Nhóm 1: Phương pháp dùng l i - Nhóm 2: Phương pháp tr c quan - Nhóm 3: Phương pháp th c hành 7
Cách phân lo i c a c giáo sư Nguy n Ng c Quang: Theo ông phân lo i là m t quy lu t v m i liên h qua l i bi n ch ng gi a m c ích, n i dung và phương pháp. Theo quan i m ó, ông phân lo i h th ng phương pháp d y h c thành 5 nhóm như sau: - Nhóm 1: Nghiên c u tài li u m i. - Nhóm 2: C ng c ki n th c - Nhóm 3: V n d ng ph c h p ki n th c, k năng, k x o - Nhóm 4: Khái quát hoá và h th ng hoá ki n th c - Nhóm 5: Ki m tra ánh giá và u n n n ki n th c k năng, k x o. Trong nh ng năm g n ây v i s phát tri n như vũ bão c a khoa h c công ngh , nh ng y u t k thu t hi n i ã xâm nh p sâu vào t t c m i lĩnh v c i s ng xã h i trong ó có lĩnh v c khoa h c giáo d c. Chính vì th trong lý lu n d y h c nói chung cũng như trong lĩnh v c phương pháp d y h c nói riêng ã xu t hi n nh ng xu hư ng ti p c n v phương pháp d y h c như: • D y h c theo quan i m h p tác: Trong quá trình d y h c h p tác GVvà HS u ư c coi có vai trò bình ng, các ho t ng cá nhân riêng bi t ư c t ch c l i, liên k t h u cơ v i nhau nh m th c hi n m c ích chung. PPDH h p tác là ho t ng có ng cơ và t nguy n c a HS, GV ư c t vào tư th s n sàng h tr , thông qua ó s hình thành ư c m i quan h v a d c (Th y-Trò) v a ngang (Trò-Trò) m b o các nguyên t c tích c c, tác ng qua l i và tham gia, h p tác. • D y h c gi i quy t v n : D y h c gi i quy t v n có nét c trưng là giáo viên chính là ngư i t o ra nh ng tình hu ng có v n , d n d t, nh hư ng cho h c sinh phát hi n ra v n ,t ó hư ng cho h c sinh h ng thú ho t ng, tích c c và sáng t o gi i quy t v n . Thông qua ó, HS có th lĩnh h i tri th c, rèn luy n k năng và t ư c các m c ích h c t p. • D y h c v i s h tr c a công ngh thông tin: Ngày nay v i s ph c p máy tính i n t và s phát tri n c a công ngh thông tin, nhi u nư c trên th gi i ã cho ra i nh ng phòng h c thông minh, 8
trư ng h c n i m ng, h c t p tr c ti p, xêmina, h i th o tr c tuy n. ây là nh ng hình th c h c t p hi n i và có tính tương tác cao gi a ngư i h c v i ngư i h c, ngư i h c v i th y t b t c kho ng cách nào. V i i u ki n máy tính i n t ã, ang và s ư c trang b y hơn cho các trư ng ph thông, chúng ta có th khai thác tri t th m nh này nh m nâng cao ch t lư ng h c t p c a h c sinh. T t c nh ng v n lý lu n v PPDH nói trên s là i m t a nghiên c u i m i PPDH trư ng THCS: • nh hư ng i m i PPDH Trư ng THCS c a Vi t Nam. Ngh quy t Trung ương 2 khoá VIII ã kh ng nh: “Ph i i m i phương pháp giáo d c ào t o, kh c ph c l i truiy n th m t chi u, rèn luy n thành n p tư duy sáng t o c a ngư i h c. T ng bư c áp d ng các phương pháp tiên ti n và phương pháp hi n i vào quá trình d y h c, m b o i u ki n và th i gian t h c, t nghiên c u cho h c sinh, nh t là sinh viên i h c” - nh hư ng PPDH Trư ng THCS là phương pháp d y h c tích c c v i nh ng c trưng cơ b n là: + Giáo viên là ngư i t ch c, hư ng d n v i vai trò tr ng tài, c v n. H c sinh là ch th nh n th c, ư c phát tri n trong ho t ng, ư c giáo viên hư ng d n, khuy n khích, ng viên h c sinh h c t p b ng hành ng tuỳ theo h ng thú và kh năng c a mình. + S d ng ngày càng nhi u phương pháp và phương ti n k thu t có th cá th hoá, phân hoá vi c h c t p c a h c sinh. + Quan tâm t i vi c hư ng d n h c sinh h c t p cá nhân. - Phương pháp d y h c ph i : + K th a nh ng y u t tích c c c a phương pháp d y h c truy n th ng. + L a ch n, ph i h p các PPDH hi n i nh m tích c c hoá ho t ng nh n th c c a t ng cá nhân h c sinh. C n ti p c n v i PPDH gi i quy t v n v n d ng tinh th n c a lý thuy t d y h c tình hu ng, d y h c h p tác… - H PPDH ư c l a ch n ph i: 9
+ có tính th c thi, có kh năng áp d ng vào th c ti n d y h c c a nư c ta và có tác d ng c i t o d n th c ti n ó. + Các PPDH s ph i h p các ho t ng c l p c a h c sinh. + HS c n ư c t o i u ki n ho t ng h c t p c l p dư i s ki m tra c a GV. 1.2.2. i m i phương pháp d y h c trong trư ng THCS • Quan ni m chung v i m i PPDH - i m i giáo d c nói chung, PPDH nói riêng là quy lu t phát tri n c a xã h i, c a giáo d c và c a chính b n thân ngư i làm công tác giáo d c, c a giáo viên và h c sinh trong i u ki n m i. - i m i không ph i là thay cái cũ b ng cái m i. Nó là s k th a, và s d ng m t cách có ch n l c và sáng t o h th ng phương pháp d y h c truy n th ng hi n còn có giá tr tích c c trong vi c hình thành trí th c, rèn luy n k năng, kinh nghi m và phát tri n thái tích c c v i i s ng, chi m lĩnh các giá tr xã h i. - i m i phương pháp d y h c òi h i ph i kiên quy t lo i b các phương pháp d y h c l c h u, truy n th m t chi u, bi n h c sinh thành ngư i th ng trong h c t p, m t d n kh năng sáng t o v n có c a ngư i h c. ng th i kh c ph c nh ng chư ng ng i v tâm lý, nh ng thói quen c h ã tr thành thâm căn c ó ngư i d y và ngư i h c. - Ph i quy t tâm, m nh d n chi m lĩnh nh ng thành t u m i c a khoa h c, k thu t, công ngh , tin h c có kh năng ng d ng trong quá trình d y h c nh m góp ph n nâng cao ch t lư ng d y h c. - i m i phương pháp d y h c ph i th c s góp ph n nâng cao ch t lư ng d y h c. • Ti p c n h th ng trong i m i phương pháp d y h c trư ng THCS - ts i m i PPDH trong m i quan h bi n ch ng v i s im im c tiêu (M) - n i dung (N) trong chương trình h c t p. M N P 10
- Ph i b t ut c i m i tư ng h c t p theo tinh th n: + Phát huy tri t tính tích c c, ch ng, sáng t o c a h c sinh trong gi h c t p. + Phân hoá v a s c c g ng c a i tư ng. + Tăng cư ng d y cách t h c, t hoàn thi n mình cho m i h c sinh. - u tư và s d ng t i ưu các ngu n l c ph c v cho ho t ng d y h c. + Ti m l c c a i ngũ giáo viên + Cơ s v t ch t thi t b d y h c + Môi trư ng giáo d c tích c c. - i m i cách qu n lý cho phù h p v i s i m i m c tiêu, n i dung chương trình và phương pháp d y h c. - i m i cách ki m tra, ánh giá. Nhìn chung, mu n i m i phương pháp d y h c có hi u qu ph i th c hi n m t cách có h th ng ng b trong b n thân các thành t c a quá trình d y h c cũng như toàn b h th ng giáo d c qu c dân trong th i i m i. Trên ây chúng tôi ã trình b y nh ng v n c t lõi nh t c a v n lý lu n d y h c. Trong ó có k th a nh ng giá tr c a truy n th ng và nh ng thành t u m i hi n nay. Nh ng v n lý lu n ó m t m t có th ng d ng m t cách sáng t o trong i m i phương pháp d y h c trư ng ph thông. M t khác nó cũng là m t trong nh ng cơ s ch o ho t ng d y h c theo tinh th n im i trư ng THCS . 1.3. Cơ s tâm lý h c c a ho t ng D y - H c 1.3.1. Ho t ng d y và các c i m tâm lý c a nó Ho t ng d y bao g m các lo i công vi c: a) công vi c chu n b c a giáo viên (v ch k ho ch gi ng d y c năm và t ng chương, t ng ph n, so n giáo án,..v..v); b) công vi c truy n t hay t ch c s lĩnh h i n i dung và c) công vi c nh m b o m m i liên h ngư c t h c sinh n giáo viên, nghĩa là ki m tra ti n trình và k t qu c a ho t ng h c. 11
Giáo viên ph i ho ch nh và th c hi n các lo i công vi c sau và ph i có nh ng năng l c tương ng: - Xây d ng lôgíc c a n i dung tài li u h c t p; - Thi t k tài li u h c t p; - Chu n b ph i h p các th thu t, phương pháp d y h c, c i t chúng trong ti n trình d y - h c; - D th o và th c hi n các phương ti n d y h c; - Ho ch nh hành vi và ho t ng c n thi t c a h c sinh; - L p k ho ch t ng k t; - Quan sát h c sinh nh m nh n bi t b n ch t tâm lý và ngu n g c hành vi c a h c sinh, ngu n g c nh ng thành công và sai sót; - Bi u t các tri th c, ni m tin, c m xúc b ng ngôn ng và b ng k thu t giao ti p phi ngôn ng : i u b , nét m t, v..v..; - Thi t l p không khí tâm lý thu n l i và th c hi n các hình th c giao ti p khác nhau ( c tho i, i tho i, tranh lu n, ra l nh,..); - T p trung s chú ý c a h c sinh, phân ph i các ch c năng, xây d ng khung c nh làm vi c,v..v.. - T t c nh ng vi c làm trên ây cho ta th y rõ ràng: ho t ng c a ngư i th y giáo có m t n i dung (tri th c, k năng, k x o), có m t tâm lý, m t xã h i và m t nhân cách. Vi c th c hi n quá trình d y h c òi h i ph i có s th hi n tích c c c a các ch c năng tri giác; bi u c m, giao ti p, t ch c, và thi t k ngư i giáo viên. c trưng tâm lý c a ho t ng d y còn th hi n vi c s d ng các phương pháp và th thu t d y h c. Thông thư ng trình chuyên môn v gi ng d y ư c th hi n s ph i h p các phương pháp d y h c m t cách phù h p v i tài li u h c t p a d ng và v i ngư i h c tài li u ó. Nh ng tri th c lý lu n ph c t p nh t òi h i ph i s d ng các tri th c b tr hi u ư c tri th c cơ b n trong bài ng th i v i vi c v n d ng các tri th c ph c t p ó vào nh ng tình hu ng m i i v i h c sinh, lĩnh h i và c ng c ư c các tri th c ó. Do ó, m t tài li u h c t p như th ít nh t cũng òi h i ph i có 3 - 4 phương pháp d y h c, bao g m nhi u th thu t khác nhau, h c sinh có th lĩnh h i ư c nó. 12
Tính ch t m m d o trong vi c xây d ng các th th t và phương pháp d y h c tuỳ thu c vào tính ch t c a tài li u h c t p và trình c a h c sinh - ó là m t thu c tính c bi t quan tr ng, c n thi t i v i ngư i giáo viên. Y u t tâm lý khi so n bài cũng gi m t vai trò l n. Giáo viên ph i hình dung trư c ư c trình c a l p h c, tâm tr ng c a l p, d ki n phân chia l p h c thành t ng nhóm khác nhau theo kh năng lĩnh h i tài li u có th có h c sinh, d ki n thái , ph n ng c a h c sinh v i bài gi ng,v..v.. giai o n này, giáo viên còn ph i thi t k các th thu t cá th hoá vi c d y h c. S khéo léo và t nh v tâm lý òi h i ph i cá th hoá vi c d y h c. i u quan tr ng là, trong m t m c như nhau ph i b o m nh ng i u ki n cho nh ng kh năng cá nhân c a t ng h c sinh - các năng l c, nh p lĩnh h i… ư c phát huy; ng th i không h th p h c sinh y u hơn, cũng không thúc y s t ph c a h c sinh khá hơn. Khi nh n xét và ánh giá các câu tr l i c a h c sinh thư ng xu t hi n nh ng tình hu ng tâm lý ph c t p. Các câu tr l i c a h c sinh thư ng thi u chính xác, không nh hình. Trong nh ng i u ki n ó thì i u c c kỳ quan tr ng là giáo viên ph i bi t nh n ra cái gì là cái mà h c sinh mu n nói ra nhưng không bi t cách bi u t. M t k năng cơ b n là k năng c m nh n ư c h t nhân c a m t ý nghĩ úng n ho c c s c trong câu tr l i không chính xác c a h c sinh, ng h cái m m chân lý hay tính c áo, em l i ni m tin cho h c sinh. Trong m t m c áng k , thành công c a vi c d y, h c ph thu c vào ch : d y- h c như là s tác ng qua l i gi a th y và trò trên cơ s m t n i dung d y h c xác nh. Khía c nh tâm lý c a s tác ng qua l i gi a th y và trò là ch : nó chính là s giao ti p trong quá trình d y - h c. S tác ng qua l i gi a th y và trò (như là m t quá trình giao ti p v i m c ích d y - h c) có m t thông tin, b i vì th y thông báo cho trò nh ng thông tin xác nh. S giao ti p này cũng là s t ch c ho t ng nh n th c c a h c sinh (m t t ch c). Nó không tránh kh i s tác ng giáo d c n h c sinh (m t giáo d c). Vì v y, th y giáo c n ph i suy nghĩ c v tính ch t c a thông tin, l n v hình th c bi u t thông tin. H ph i suy 13
nghĩ v tính ch t và s c m nh c a tác ng t ch c, ph i luôn nh r ng m i hành ng giao ti p b ng cách này hay cách khác u có tác ng giáo d c. Khi th y giáo thông báo hay t ch c ho t ng c a h c sinh, s giao ti p gi a th y - trò mang tính ch t ch nh, tác ng c a nó s khác v i giao ti p t do trong gi ngh , trong th i gian ngoài gi h c. C hai lo i giao ti p (ch nh và t do) u có nh ng c i m tâm lý riêng i v i các nhóm h c sinh khác nhau. Ch ng h n, có nh ng h c sinh này né tránh s giao ti p t do, có nh ng h c sinh khác l i tìm ki m nó. c i m tâm lý c a giao ti p ph thu c nhi u vào chính ngư i giáo viên, vào k năng th c hi n hình th c giao ti p này hay hình th c giao ti p kia. Do ó, trong d y- h c di n ra các lo i giao ti p sau: a) gi a cá nhân (giáo viên) v i cá nhân (h c sinh); b) gi a cá nhân (giáo viên) v i nhóm hay t p th h c sinh; c) Gi a cá nhân (h c sinh) v i nhóm. c i m tâm lý c a quá trình d y - h c trong lo i giao ti p này khác v i c i m tâm lý c a quá trình day - h c trong lo i giao ti p khác. Giao ti p còn là m t thành t c a n i dung giáo dư ng. Chúng ta c n ph i d y cho h c sinh c ngh thu t giao ti p n a. Như v y, s gương m u c a giáo viên v m t giao ti p cũng r t quan tr ng. S t nh và l ch thi p c a giáo viên là m t nhân t r t quan tr ng cho s thành công c a d y h c và giáo d c. Giao ti p trong quá trình d y - h c là m t công c hi u l c, nó khi n cho h c sinh c m th y ư c b o v và b o tr m t cách c n thi t. Cu i cùng, còn m t khía c nh tâm lí n a c n ư c nói n. M t ngư i th y giáo mà không trau d i trách nhi m, lương tâm, nâng cao trình chuyên môn, tay ngh , thì t t y u s b t t lùi. Mu n tránh i u ó, thì i u quan tr ng iv i ngư i giáo viên là ph i có tâm th không ng ng t hoàn thi n b n thân và sáng t o: Có th th y rõ 3 ph m vi sáng t o c a ngư i giáo viên: ho t ng nghiên c u trong lĩnh v c giáo d c h c ho c b môn gi ng d y; ho t ng thi t k trong lĩnh v c các th thu t, các phương pháp và phương ti n d y h c; s sáng t o trong quá trình t ch c và th c hi n vi c d y h c và giáo d c. Nh ng i u ã trình bày trên cho ta th y tâm lí h c d y h c giúp chúng ta hi u b n ch t c a ho t ng d y và ho t ng h c. K t qu c a ho t ng này có nh ng th hi n bên ngoài có th quan sát ư c và ng sau nh ng s ki n có 14
th quan sát ư c ó còn n ch a nh ng hi n tư ng tâm lí mà ngư i giáo viên c n tìm hi u, xem xét, i u khi n ho t ng h c t p c a h c sinh, xác l p m i quan h gi a các hành ng c a th y và các hành ng tương ng c a trò và nh hư ng k t qu c a ho t ng ph i h p cùng nhau này. 1.3.2. Ho t ng h c và các c i m tâm lí c a nó Ho t ng h c là ho t ng c a h c sinh nh m lĩnh h i n i dung kinh nghi m xã h i. lĩnh h i các tri th c, kĩ năng, kĩ x o (kinh nghi m xã h i) nh t nh, h c sinh có th có hai cách h c, và do ó có hai d ng ho t ng h c khác nhau. Cách th nh t ch nh m n m các khái ni m và k năng m i, xem ó là m c ích tr c ti p. Cách th hai là ti p thu các tri th c và kĩ năng trong khi th c hi n các m c ích khác. H c t p theo cách th hai không ph i là m t ho t ng c l p, mà là m t quá trình ư c th c hi n như là m t thành ph n và k t qu c a m t ho t ng khác. Thông thư ng vi c h c c a h c sinh ư c di n ra theo c hai cách. Còn ho t ng h c mà ta nói trên ây là ho t ng có m c ích theo cách h c th nh t hư ng tr c ti p vào vi c n m các tri th c và kĩ năng nh t nh. Các ho t ng khác trong nhà trư ng (vui chơi, lao ng) cũng giúp cho h c sinh n m ư c các tri th c, kĩ năng … nhưng vi c n m các tri th c, kĩ năng ó ch là k t qu ph , k t qu i kèm theo c a ho t ng mà thôi. Cho nên ho t ng h c khác v i ho t ng do h c sinh ti n hành trong quá trình h c t p (vui chơi, lao ng…) ch : m t cách khách quan nó cũng hư ng vào vi c hình thành nhân cách h c sinh. Nhưng khác h n các ho t ng khác do h c sinh ti n hành trong quá trình h c t p, ho t ng h c hư ng m t cách ch quan (có m c ích) vào vi c hình thành nhân cách c a b n thân. “Ho t ng h c, trư c h t là ho t ng mà nh nó di n ra s thay i trong b n thân h c sinh. ó là ho t ng nh m t bi n i mà s n ph m c a nó là nh ng bi n i di n ra trong chính b n thân ch th trong quá trình th c hi n nó” ( . B. Encônin). Tuy nhiên, h c t p không ng nh t v i lĩnh h i. Trong ho t ng h c t p bao g m vi c nh hư ng h c t p, l p k ho ch ho t ng, b n thân ho t ng h c và vi c ki m tra hi u qu c a nó. Vi c h c òi h i kĩ năng th c hi n m t lo t các hành ng không tr c ti p liên quan n s lĩnh h i, nhưng l i là ti n c n thi t cho nó. Có nh ng kĩ năng h c t p như: c sách, l p cương ơn 15
gi n và ph c t p, tóm t t, trích d n; k t h p úng n làm vi c và ngh ngơi, bi t các phương pháp h c thu c, tái hi n trong trí nh , xây d ng các b n báo cáo..v..v.. Hoàn toàn rõ ràng là: quá trình lĩnh h i g n li n v i các thao tác phân tích - t ng h p, so sánh khái quát… c a tư duy. ng th i, vi c lĩnh h i cùng m t n i dung như nhau l i có th ư c th c hi n b ng nhi u phương pháp và phương ti n h c t p khác nhau. V n tâm lí ch y u c a h c t p là xu hư ng, v i bi u hi n t p trung là h ng thú, i v i lo i ho t ng này (thích h c), h ng thú tìm tòi, ham hi u bi t, h ng thú t hoàn thi n b n thân. N u s h ng thú i v i vi c h c t p không ư c hình thành, thì b n thân s lĩnh h i s di n ra th p hơn nhi u so v i cư ng v n có c a h c sinh. Ngoài h ng thú ra, thì s n nh, t p trung tư tư ng, khuynh hư ng kh c ph c khó khăn, tình c m trách nhi m và nghĩa v cũng gi vai trò quan tr ng i v i vi c h c t p. 1.4. Cơ s lý lu n qu n lý giáo d c Quá trình qu n lý là quá trình ho t ng c a ch th qu n lý nh m th c hi n t h p các ch c năng qu n lý, ưa h qu n lý t i m c tiêu. Quá trình qu n lý bao g m 4 ch c năng: • K hoach hoá • T ch c • Ch o • Ki m tra Trong ph m vi nghiên c u c a tài chúng tôi t p chung vào ch c năng ch o. 1.4.1. Khái ni m ch c năng ch o: - Ch c năng ch o là quá trình tác ng nh hư ng t i hành vi, thái c a nh ng ngư i khác nh m t t i các m c tiêu ch t lư ng cao. 1.4.2. V trí, vai trò c a ch c năng ch o: Ch c năng ch o là ch c năng th 3 trong 1 quá trình qu n lý, nó có vai trò cùng v i ch c năng t ch c hi n th c hoá các m c tiêu. Ch c năng ch o ư c xác nh t vi c i u hành và hư ng d n các ho t ng nh m t ư c m c tiêu có ch t lư ng và hi u qu . Th c ch t c a ch c năng ch d o là quá 16
trình tác ng và nh hư ng c a ch th qu n lý t i nh ng ngư i khác nh m bi n nh ng yêu c u chung c a t ch c, h th ng giáo d c và nhà trư ng thành nhu c u c a m i cán b công ch c, trên cơ s ó m i ngư i tích c c t giác và mang h t kh năng làm vi c. Do ó ch c năng ch o là cơ s phát huy các ng l c cho vi c th c hi n các m c tiêu qu n lý và góp ph n t o nên ch t lư ng và hi u qu cao c a các ho t ng. 1.4.3. N i dung ch y u c a ch c năng ch o Ch c năng ch o là m t ch c năng qu n lý quan tr ng và c n thi t cho vi c hi n th c hoá các m c tiêu, do trong ch o giáo d c quán tri t phương châm “duy trì - n nh - i m i - phát tri n” trong các ho t ng c a nhà trư ng và c h th ng giáo d c, t ó, ch c năng ch o trong giáo d c c n th c hi n các n i dung sau: (1). Th c hi n quy n ch huy và hư ng d n tri n khai các nhi m v (2). Thư ng xuyên ôn c, ng viên và kích thích. (3). Giám sát và s a ch a. (4). Thúc y các ho t ng phát tri n. Ch c năng ch o có ngu n g c t hai thu t ng Directing ( i u hành) và thu t ng Leading ( Lãnh o), do ó ch o v a có ý nghĩa ra ch th i u hành v a là tác ng nh hư ng t i hành vi, tháI ( nh hư ng t i quá trình hình thành ng cơ làm vi c) c a m i thành viên trong toàn b h th ng trên cơ s s d ng úng n các quy n c a ngư i qu n lý. Th c hi n quy n ch huy và hư ng d n tri n khai các nhi m v cũng như tác ng nh hư ng t i các thành viên khác ph I m b o phù h p, thi t th c và c th v i kh năng và trình c a t ng thành viên trong t ch c hay trong trư ng h c. Vi c th c hi n thư ng xuyên ôn c, ng vi n và kích thích lao ng có tác d ng như quá trình t o ng cơ làm vi c c a m i thành viên. Trong giai o n này, ngư i qu n lý c n có nh ng tác ng c n thi t t i các i tư ng nghiên c u bi n các yêu c u t p th thành nhu c u ho t ng c a t ng ngư i. Khi ó m i ngư i s th hi n ư c h t kh năng và công s c c a mình cho vi c th c hi n các m c tiêu chung c a t ch c. 17
Giám sát là quá trình ho t ng c a ch th qu n lý theo dõi vi c th c hi n các nhi m v c a c p dư i, khi th y có s sai l ch, lúng túng thì giúp s a ch a ho c h tr , giúp i tư ng th c hi n t t các nhi m v ư c giao. Như v y ch o i m i PPDH n m trong m c tiêu c a h th ng giáo d c qu c dân, ch u s ch o chung và tuân th theo lý lu n qu n lý. Ch o ho t ng i m i PPDH c a Hi u trư ng trư ng THCS v th c ch t là s can thi p c a Hi u trư ng trong toàn b quá trình d y h c, huy ng l c lư ng giáo viên tham gia th c hi n i m i PPDH, i u khi n ho t ng i m i PPDH, ph i h p các l c lư ng trong nhà trư ng th c hi n k ho ch ưa ho t ng i m i PPDH t t i m c tiêu ã nh. Trong quá trình ch o Hi u trư ng chú ý t o i u ki n thu n l i v cơ s v t ch t cũng như các i u ki n khác cho ho t ng i m i PPDH. 1.5 Nhi m v , quy n h n c a hi u trư ng, phó hi u trư ng trư ng THCS 1.5.1 Hi u trư ng có nh ng nhi m v và quy n h n sau: • T ch c b máy nhà trư ng • Xây d ng k ho ch và t ch c th c hi n nhi m v năm h c • Qu n lý giáo viên, nhân viên, h c sinh; qu n lý chuyên môn; phân công công tác; ki m tra ánh vi c th c hi n nhi m v c a giáo viên, nhân viên. • Qu n lý và t ch c giáo d c h c sinh. • Qu n lý hành chính, tài chính, tài s n c a nhà trư ng. • Th c hi n các ch chính sách c a nhà nư c i v i giáo viên, nhân viên, h c sinh; t ch c th c hi n qui ch dân ch trong ho t ng c a nhà trư ng. • ư c theo h c các l p chuyên môn, nghi p v và hư ng các ch hi n hành. 1.5.2 Phó hi u trư ng có nh ng nhi m v và quy n h n sau: • Th c hi n và ch u trách nhi m trư c hi u trư ng v nhi m v ư c hi u trư ng phân công • Cùng v i hi u trư ng ch u trách nhi m trư c c p trên v ph n vi c ư c giao. • Thay m t hi u trư ng i u hành ho t ng c a nhà trư ng khi ư c u quy n. • ư c theo h c các l p chuyên môn, nghi p v và hư ng các ch hi n hành. 18
2. TH C TR NG CH O HO T NG I M I PPDH TRƯ NG TRUNG H C CƠ S tìm hi u th c tr ng ch o ho t ng i m i phương pháp d y h c trư ng THCS, nhóm nghiên c u ã ti n hành i u tra kh o sát th c tr ng qua nh ng ho t ng sau : • T ch c i nghiên c u th c t m t s trư ng THCS. • Nghe báo cáo v th c tr ng d y h c và ch o ho t ng i m i PPDH m t s trư ng THCS . • D gi c a m t s giáo viên trư ng THCS th c hi n i m i PPDH. • Tham gia h i ngh ánh giá vi c th c hi n chương trình i m i và sách giáo khoa l p 6 v i vi c i m i PPDH c a phòng giáo d c qu n ng a Hà N i. • Ph ng v n, to àm v i m t s hi u trư ng trư ng THCS. • S d ng phi u i u tra v i hai i tư ng: CBQL và GV trư ng THCS. (chúng tôi ã thu ư c tr l i c a 96 phi u trưng c u ý ki n dành cho CBQL trư ng THCS, 368 phi u trưng c u ý ki n dành cho GV trư ng THCS). Trên cơ s nghiên c u th c t cùng v i phân tích và x lý s li u ã thu th p ư c nhóm nghiên c u ưa ra m t s nét cơ b n v th c tr ng vi c d y h c theo tinh th n i m i PPDH và ch o ho t ng i m i PPDH c a Hi u trư ng trư ng THCS và cũng như m t vài ý ki n ánh giá t th c t i u tra. 2.1. Th c tr ng ch o ho t ng i m i PPDH c a Hi u trư ng trư ng THCS. 2.1.1 Th c tr ng vi c d y h c theo tinh th n i m i PPDH trư ng THCS. •M c s d ng các PPDH trong quá trình d y h c c a giáo viên 19