zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng tư liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam ở một số bài trong chương trình THPT

Chia sẻ: Sinh Sinh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:23

Báo xấu

111
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vấn đề sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử đã được đề cập sâu rộng trong rất nhiều loại tài liệu trong nước và ngoài nước. Dựa vào nguồn tài liệu tham khảo trên, tác giả tiến hành đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Sử dụng tư liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam ở một số bài trong chương trình THPT.” với mong muốn góp một phần nhỏ bé của mình làm phong phú thêm bức tranh nghiên cứu loại tài liệu tham khảo này trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng tư liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam ở một số bài trong chương trình THPT

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SỬ DỤNG TƯ LIỆU VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở MỘT SỐ BÀI TRONG CHƯƠNG TRINH ̀ THPT Hä vµ tªn: NguyÔn ThÞ Thuû Chøc vô: Gi¸o viªn §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THPT Yªn §Þnh 2 SKKN thuéc m«n: LÞch sö
Nguyễn Thị Thuỷ Yên Định, tháng 5 năm 2011 2 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ A. MỞ ĐẦU 1. Ly do ch ́ ọn đề tài Nếu chúng ta nói rằng lịch sử là hiện thực xã hội thì văn học chính là tài năng của nghệ sĩ và xúc cảm thăng hoa bắt nguồn tư chính hi ̀ ện thực ấy. Hiểu sâu sắc về mối quan hệ trên, các nhà nghiên cứu về phương pháp dạy học lịch sử đã rất chú trọng nói tới việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông, nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng dạy và học. Viết về vấn đề này một số công trình nghiên cứu của nước ngoài đă đề cập đến như cuốn: “Chuẩn bị giời học lịch sử như thế nào” của tiến sĩ N.G.Đairi, cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông” tập 1 do P.P.Kôrôpkin chủ biên, cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông” của nhóm tác giả: C.A Êdốpva, I.M.Lêbedepva, A.B Đơrukova...khẳng định tầm quan trọng và nêu ra các biện pháp sử dụng tài liệu văn học trong giảng dạy để kích thích hứng thú học tập lịch sử, đồng thời giúp học sinh hiểu sâu sắc và nhớ sự kiện, hiện tượng lịch sử. Ở trong nước, cuôn “ ́ Phương pháp dạy học lịch sử” do giáo sư Phan Ngọc Liên chủ biên đã nói về vai trò và các biện pháp sử dụng tài liệu văn học trong giảng dạy lịch sử. Đó là một trong những con đường, biện pháp để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Trong cuôn “ ́ Một số chuyên đề phương pháp dạy học lịch sử”, các nhà nghiên cứu giáo dục do GS.TS Phan Ngọc Liên, PGS.TS Trịnh Đình Tùng, GS.TS Nguyễn Thị Côi, TS Trần Vĩnh Tường (đồng chủ biên), có phần “ Sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử” có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử dân tộc ở trường phổ thông. Các tác phẩm văn học có vai trò to lớn trong việc tạo biểu tượng lịch sử, giúp HS hiểu sâu sắc về sự kiện, nhân vật. Hơn nữa tác phẩm văn học bằng hình tượng cụ thể có tác động mạnh đến tư tưởng, tình cảm của người đọc, góp phần quan trọng làm cho bài giảng thêm sinh động, hấp dẫn, nâng cao hứng thú học tập cho HS. Ngày nay với yêu cầu nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo của HS hết sức được chú trọng thì việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử càng cần được quan tâm đúng mức. Như vậy, vấn đề sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử đã được đề cập sâu rộng trong rất nhiều loại tài liệu trong nước và ngoài nước. Dựa vào nguồn tài liệu tham khảo trên, tôi tiến hành đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Sử dụng tư liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam ở một số bài trong chương trinh THPT. ̀ ” với mong 3 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ muốn góp một phần nhỏ bé của mình làm phong phú thêm bức tranh nghiên cứu loại tài liệu tham khảo này trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Trong thực tiễn dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay đặt ra những vấn đề cần giải quyết vì nó chưa đáp ứng được yêu cầu về nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Qua điều tra thực tế, chúng ta thấy rằng hầu hất các giáo viên lịch sử ở các trường phổ thông đều thấy được tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử, nhưng trong bài giảng lại sử dụng rất ít hoặc không sử dụng loại tài liệu tham khảo này. Đó cũng là một hạn chế rất lớn cần phải được khắc phục để bộ môn lịch sử hấp dẫn, cuốn hút học sinh, sửa chữa được quan niệm cho rằng lịch sử là môn phụ, tẻ nhạt, học sinh không yêu thích lịch sử như hiện nay. Rõ ràng tài lệu văn học rất cần thiết cho việc học tập lịch sử ở trường phổ thông nhưng thực tiễn sử dụng tài liệu văn học lại gặp không ít khó khăn lúng túng. Nhiều vấn đề được đặt ra là cần được giải quyết là: “ Những tài liệu văn học nào cần được khai thác và sử dụng đẻ phục vụ cho việc học tập lịch sử?”, “ Phương pháp sử dụng các tài liệu văn học đó như thế nào để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông?” Các tác phẩm văn học lấy đề tài từ thực tế cuộc sống, từ thực tiên đ ̃ ấu tranh bảo vệ độc lập của dân tộc: “Ở đâu có phong trào cách mạng thì ở đấy có văn học cách mạng, trước hết là thơ ca. Phong trào cách mạng càng cao, thơ ca càng nhiều, càng hay” . Vì thế có rất nhiều tác phẩm văn học có thể sử dụng để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử. Mặc dù mấy năm gần đây, ngành giáo dục nước ta đã có nhiều cố gắng, song hiệu quả còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu, mục tiêu giáo dục đặt ra. Đảng ta chỉ rõ tính trạng yếu kém đó là: “Chậm đổi mới về cơ cấu, hệ thống, mục tiêu, nội dung và phương pháp, chưa làm tốt chức năng tham mưu và trách nhiệm của quản lý nhà nước ”. Mà “yếu kém chủ yếu nhất của giáo dục hiện nay là chậm chuyển biến để thích ứng với nền kinh tế đang đổi mới. Tình trạng lạc hậu của giáo dục thể hiện từ cơ cấu, hệ thống đến mục tiêu, chương trình và nội dung, phương pháp”. Vì vậy, sử dụng tài liệu văn học một cách hợp lý sẽ góp phần đổi mới nội dung, phương pháp dạy học trong điều kiện hiện nay để phù hợp với sự phát triển kinh tếxã hội trong nước cũng như trên toàn thế giới. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi đa l ̃ ựa chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Sử dụng tư liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam ở một số bài trong chương trinh THPT ̀ ” nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông và từng bước đổi mới phương pháp dạy học lịch sử hiện nay. 4 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ 3. Cấu trúc của đề tài. Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và muc l ̣ ục, đề tài gồm có 4 phâǹ : I. Định hướng tích hợp hệ thống tưng ph ̀ ần lịch sử Việt Nam có kiến thức liên quan tới kiến thức văn học. II. Khai thác kiến thức văn học minh hoạ cho một số bài cụ thể trong sách giáo khoa lịch sử chương trinh c ̀ ơ bản lớp 10, 11, 12. III. Môt sô l ̣ ́ ưu y khi khai thac va s ́ ́ ̀ ử dung kiên th ̣ ́ ức văn hoc trong day hoc lich s ̣ ̣ ̣ ử. IV. Thực nghiêm s ̣ ư pham ̣ 5 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ B. NÔI DUNG ̣ I. ĐỊNH HƯỚNG TÍCH HỢP HỆ THỐNG TỪNG PHẦN LỊCH SỬ VIÊT NAM CÓ KI ̣ ẾN THỨC LIÊN QUAN TỚI KIẾN THỨC VĂN HỌC Phân ́ thưć Kiến thức văn học ̀ kiên Lớp lich s ̣ ử Văn học dân gian Văn học viết Truyền thuyết: Con rồng cháu tiên, Thánh Gióng, Bánh trưng, bánh dày, An Dương Vương…. Ai về Phú Thọ cùng ta, Nước Văn Lang Nhớ ngày giỗ tổ tháng 3 mùng 10. Âu Lạc Ai về đến ngã ba Chanh/ Ghé xem phong cảnh Loa thành Thục Vương /Cổ Loa thành ốc lạ thường/ Trải bao năm tháng nẻo đường còn đây. Ru con con ngủ cho lành/ Để mẹ Các cuộc đấu tranh gánh nước rửa bành cho voi/Muốn giành độc lập (từ coi lên núi mà coi/ Coi Bà Triệu thế kỷ VI đến tướng cưỡi voi đánh cồng. Thế kỷ XX) Sa Nam trên chợ dưới đò/Nơi Mai Hắc Đế dựng cờ dựng Vinh. Xây dựng và phát Đời vua Thái tổ Thái Tông/ lúa trổ Văn học Thế kỷ triển Văn học dân đầy đồng trâu chẳng buồn ăn. X XV: tộc Thế kỷ X XV Rộng nhất là sông Bạch Đằng/ 3 Thơ Lý Trân, lần giặc đến 3 lần giặc tan. Chiếu rời đô, 10 Cao nhất là núi Lam Sơn/ có ông Hịch tướng si,̃ Lê Lợi trong ngàn bước ra. Phú sông Bạch Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi. Đằng, Cáo Bình Ngô, Hồng Đức Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Các đoạn trích trong Đại Việt sử 6 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ ký toàn thư về Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn Lê còn thì Trịnh cũng còn/ Lê mà sụp đổ Trịnh không vẹn tuyền. Trăm quan có mắt như mờ/ để cho Huy Quận vào sờ chánh cung. Tình hình văn hóa, Từ ngày Cảnh Trị lên ngôi/ Khoai Thơ Nguyễn Bỉnh tư tưởng Thế kỷ chưa mọc chồi đã nhổ lên ăn. Khiêm XVI XVIII Lũy thầy ai đắp mà cao/ sông Gianh ai bới ai đào mà sâu. Nguyễn ra rồi Nguyễn lại về, Chúa Trịnh mất đất vua Lê hãy còn. Từ ngày Tự Đức làm vua/ Cơm Thơ Hồ Xuân chẳng đầy nồi trẻ khóc như ri, Hương; Nguyễn Đời sống Văn hóa Tháng 8 có chiếu vua ra/ cấm quần Công Trứ; Bà tư tưởng từ nửa không đáy người ta hãi hùng Huyện Thanh đầu thể kỷ XIX Quan; Cao Bá Một ngày mà có 3 vua/Vua sống, Quát. vua chết, vua thua chạy dài 11 Phong trào công 3 cống hiến vĩ nhân quốc tế cuối đại của Mác – thế kỷ XIX đầu Ăngghen thế kỷ XX Cuộc kháng chiến Rằng năm Tự Đức hãy còn /có 5 Thơ Nguyễn chống thực dân ba chiếc tàu con nó vào Đình Chiểu; Pháp xâm lược tàu này tàu của nước Tây/ Nó sang Huỳnh Mẫn Đạt ( (18581848) làm giặc sự này tại đâu? Hỏa hồng Nhật Giặc Tây đánh đến Cần Giờ/ Biểu Tảo; kinh thiên đừng thương nhớ đợi chờ uổng địa/ Kiếm bạc công. Kiên Giang khấp Gò Công anh dũng tuyệt vời/ ông quỷ sầu) Trương “đám lá tối trời” đánh Tây Kẻ sĩ cho chí kẻ nông/ ai ai rồi cũng môt lòng chán vua. 7 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Vì ai thất thủ kinh đô/ Vì ai ấu chúa phải vô chốn này. Phong trào chống Hàm Nghi chính thực vua trung/ Thơ văn Nguyễn Pháp của nhân dân còn như Đồng Khánh là ông vua Khuyến, Trần Tế Việt Nam cuối thế xằng. Xương. kỷ XIX Có chàng Công Tráng họ Đinh/ Dựng cờ Ba Đình chống đánh giặc Tây Phong trào yêu Bán thân đổi máy đồng xu/ thịt nước và cánh mạng xương vùi gốc cao su mấy tầng. ở Việt Nam từ đầu Thơ văn Phan Bội thế kỷ XX đến Châu chiến tranh Thế giới I năm 1914 12 Từ khi có Đảng Đông Dương/ dân Thơ Tố Hữu (Từ ta biết rõ con đường đấu tranh. Ấy) Phong trào giải Biển Đông có lúc vơi đầy/ mối thù Hồ Chí Minh phóng dân tộc 1930 đế quốc có ngày nào quên (Nhật ký trong tù) 1945 Thơ ca cách mạng Cao trào kháng Nhật cứu nước và tổng khởi nghĩa Tuyên ngôn dộc cách mạng Tháng 8 lập. năm 1945 nước dân chủ cộng hòa ra đời Hồi ký những Nước Việt Nam năm tháng không dân chủ cộng hòa thể nào quên ( Võ từ sau ngày Nguyên Giáp) 2/9/1945 đến trước Lời kêu gọi toàn ngày 19/12/1946 quốc kháng chiến (Hồ Chí Minh) Những năm đầu Thơ ca kháng trong cuộc kháng chiến chống 8 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ chiến toàn quốc Pháp: Tây Tiến chống thực dân (Quang Dũng); Pháp Đồng Chí ( Chính Hữu); Nhớ (Hồng Nguyên); Bên kia sông Đuống (Hoàng Cầm); Thơ Hồ Chí Minh. Cuộc kháng chiến Hoan hô chiến sỹ toàn quốc chống Điện Biên; Việt thực dân Pháp kết Bắc (Tố Hữu); thúc (19531954) Đât nước (Nguyễn ĐÌnh Thi). Xây dựng XHCN ở 30 năm đời ta có miền Bắc; chiến Đảng; đấu chống chiến Tập Gió lộng lược “Chiến tranh (Tố Hữu) đăc biệt” của Mỹ ở Tiếng hát con Miền nam ( 1961 tàu (Chế Lan 1965) Viên) Sông Đà ( Nguyễn Tuân) Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi) Việt Nam trên con Văn học Việt đường đổi mới đi Nam từ 1986 đến lên CNXH (1986 thế kỷ XX. 2000) Chiếc thuyền ngoài xa (Nguyễn Minh Châu) Một người Hà Nội (Nguyễn Khải) 9 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ II. KHAI THÁC KIẾN THỨC VĂN HỌC MINH HOA CHO M ̣ ỘT SỐ BÀI CỤ THỂ TRONG SÁCH GIÁO KHOA LICH SỬ CHƯƠNG TRINH C ̀ Ơ BAN L ̉ ƠP ́ 10, 11, 12. 1. Đối với lịch sử lớp 10 Bài 14. Khi giảng về phần quốc gia Văn Lang – Âu Lạc giáo viên liên hệ tới câu ca dao lưu truyền trong nhân dân liên quan tới thời đại các vua hùng. 1. Ai về Phú Thọ cùng ta, Vui ngày giỗ tổ tháng ba mùng mười. 2. Ai về qua huyện Đông Anh, Ghé xem phong cảnh Loa Thành Thục Vương. Cổ Loa thành ốc khác thường, Trải bao mua nắng dãi dàu còn đây. (Ca dao lịch sử) (Giáo viên lưu ý, sau khi đọc thơ phải cắt nghĩa cho các em hiểu một số từ ngữ, khái niệm mang tính tượng trưng như:sự “khác thường” của thành Cổ Loa được thể hiện ở cấu trúc và sự chắc chắn của nó(giáo viên kết hợp với việc mô tả thành)) Bài 15. Khi nói về chính sách cai trị hà khắc cũng như sự vơ vét bóc lột nặng nề nhân dân ta của các triều đại phong kiến phương bắc được nhân dân ta khắc họa: 3. Sâu quả vải vì ai cắn lá, Ngựa hồng trần kể đã héo hon. 4. Đường đi cống vải từ đây dứt, Dân nước đời đời hưởng phúc chung (Ca dao lịch sử) Câu ca giao trên kể tội bọn đô hộ nhà Đường, bắt dân ta phải cống nạp nhiều sản vật quý như vải ngọt, ngựa hồng trần, đông th ̀ ơi no cung thê hiên s ̀ ́ ̃ ̉ ̣ ự phan đôi va chông lai cac ̉ ́ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ́ ̉ chinh sach boc lôt ha khăc cua phong kiên ph ́ ́ ́ ương Băc. Truy ́ ện kể rằng, một lần Mai Thúc Loan cùng một số người phải đi phu gánh vải ngọt để cống cho bon thống trị nhà Đường. Đường xa nắng gắt, Thúc Loan bảo mọi người ăn vải, số còn lại thì gánh về không mang cống nữa. Bài 19. Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trong các thế kỉ X – XV . Khi tim ̀ ̉ ̀ ́ ợi ve vang cua cuôc khang chiên chông quân xâm l hiêu vê thăng l ̉ ̉ ̣ ́ ́ ́ ược Tông, giao viên ́ ́ ̉ không thê không nhăc t ́ ơi bai th ́ ̀ ơ thân cua Ly Th̀ ̉ ́ ương Kiêt “Nam quôc s ̀ ̣ ́ ơn ha”. Đây đ ̀ ược ̀ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ xem la ban tuyên ngôn đôc lâp đâu tiên cua dân tôc ta khăng đinh quyên đôc lâp dân tôc bât ̀ ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ kha xâm pham. Đôi v ̣ ́ ơi cuôc khang chiên chông quân xâm l ́ ̣ ́ ́ ́ ược Mông Nguyên thê ky XIII, ́ ̉ giao viên s ́ ử dung th ̣ ơ văn thơi Ly – Trân nh ̀ ́ ̀ ư: Hich t ̣ ương si cua Trân H ́ ̃ ̉ ̀ ưng Đao, đo la l ̣ ́ ̀ ời 10 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ kêu goi t ̣ ương si va nhân dân đ ́ ̃ ̀ ứng lên môt long chông giăc ngoai xâm gi ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ữ nước. Sông ̣ Bach Đăng(1288) môt lân n ̀ ̣ ̀ ữa lai đi vao trang s ̣ ̀ ử hao hung cua dân tôc: ̀ ̀ ̉ ̣ 5. Em đố anh từ Nam chí Bắc, Sông nào là sông sâu nhất, Núi nào là núi cao nhất nước ta? Anh mà giảng được cho ra, Thì em kết nghĩa giao hòa cùng anh. Sâu nhất là sông Bạch Đằng, Ba lần giặc đến ba lần giặc tan. (Ca dao lịch sử) ̣ ́ ̉ Năm 1407, cuôc khang chiên cua nha Hô thât bai n ́ ̀ ̀ ́ ̣ ước ta rơi vao ach đô hô cua nha Minh. ̀ ́ ̣ ̉ ̀ Vơi thăng l ́ ́ ợi vang dôi ̣ ở trân Chi Lăng – X ̣ ương Giang ngươi anh hung dân tôc Lê L ̀ ̀ ̣ ợi đa ̃ đưa dân tôc ta thoat khoi ach đô hô đông th ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ời cung “thê đ ̃ ̉ ức hiêu sinh”to ro long nhân ́ ̉ ̃ ̀ đaoṿ ơi ke thu khi chung r ́ ̉ ̀ ́ ơi vao thê cung quân đa câp thuyên , ng ̀ ́ ̀ ̃ ̃ ́ ̀ ựa, lương thực cho chung ́ ́ ̀ ước. rut vê n Cao nhất là núi Lam Sơn, Có ông Lê Lợi trong ngàn bước ra. 6. Ai lên Biện Thượng Lam Sơn, Nhớ vua Thái Tổ chặn đường quân Minh. (Ca dao lịch sử) 7. ̣ ̃ ̉ Đem đai nghia đê thăng hung tan, ́ ̀ Lây chi nhân đê thay c ́ ́ ̉ ương bao[….] ̀ ̣ ̃ ́ ư đây v Xa tăc t ̀ ưng bên, ̃ ̀ Giang sơn từ đây đôi m ̉ ơi[…]́ (Binh Ngô Đai Cao) ̀ ̣ ́ Bài 22: Tình hình kinh tế trong các thế kỉ XVI – XVIII. Nói tới sự phát triển của công thương nghiệp và sự hưng khởi của các đô thị trong các thế ̉ ky XVI – XVIII, giáo viên vân dung đ ̣ ̣ ưa phân ca dao noi vê thanh Thăng Long v ̀ ́ ̀ ̀ ơi 36 phô ́ ́ phương đê minh hoa cho cac em. ̀ ̉ ̣ ́ 8. .Rủ nhau chơi khắp Long Thành, Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai. Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai, Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Hài, Hàng Khay. Mã Vĩ, Hàng Điếu Hàng Dày, Hàng Lờ, Hàng Cót, Hàng Mây, Hàng Đàn. 11 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Phố Mới, Phúc Kiến, Hàng Ngang, Hàng Mã, Hàng Mắm, Hàng Than, Hàng Đồng. Hàng Muối, Hàng Nón, Hàng Đông, Hàng Hòm, Hàng Đậu, Hàng Bông, Hàng Bè. Hàng Thùng, Hàng Bát, Hàng Tre, Hàng Vôi, Hàng Giâý, Hàng The, Hàng Gà. Quanh đi đến phố Hàng Da, Trải xem hàng phố thật là càng xinh. (Ca dao lịch sử) hoăc:̣ 9. Phố hoa thứ nhất Long Thành, Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ. Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ, Bút hoa xin chép nên thơ lưu truyền. 2. Đôi v ́ ơi l ́ ịch sử lớp 11 Bài 20: Khi phản ánh về sự bât l ́ ực của quan quân triều Nguyễn va trach nhiêm cua ho ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ơi viêc đê mât n đôi v ́ ̣ ̉ ́ ước vào tay thực dân Pháp, nhân dân ta đã phê phán va lên an các vua ̀ ́ quan nha Nguy ̀ ễn dưới cái nhìn trào phúng thông qua ca dao. 10. Ngỡ rằng quan tương có tài, ́ Ngờ đâu quan tướng vái dài thăng tây (1873 khi Pháp đánh thành Ninh Bình, tuần phủ Ninh Bình ra thành lạy 5 tên lính Tây xin đầu hàng) 11. Triều đình bảy vía còn ba, Quan Tây vừa dọa, đái ra đầy quần. (Ca dao lich s ử) . 12 Nhà vua than với Lang Sa, Để Tây ăn cướp trừng gà của dân 13. Trơi ̀ ơi ngó xuống ma coi, Nước Nam cơ khổ nhiều đời đắng cay. Vì ai cho Tây sang đây, Vì vua Tự Đức, Tây rày mới sang! (Ca dao l ịch s ử) 15. . Kẻ sĩ cho tới kẻ nông, Ai ai rồi cũng một lòng chán vua. . 12 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Bài 24. I. Tinh hinh kinh tê – xa hôi ̀ ̀ ́ ̃ ̣ . Trong khi đi tìm hiểu chính sách cai tri, cũng như công cuộc khai thác bóc lột thuộc địa của thực dân Pháp, ca dao cũng đã góp phần phản ánh rất rõ nét đời sống cực khổ của nhân nhân ta dươi s ́ ự thông tri cua th ́ ̣ ̉ ực dân Phap. ́ 16. Cao su đi dễ kho v ́ ề, khi đi trai tráng khi về bủng beo. ̣ (ca dao lich s ử). 17. Bán thân đổi mấy đông xu, thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng. (Ca dao lịch sử) Cùng với việc khai thác đồn điền thì sự bóc lột công nhân khai thác mỏ diễn ra rất tàn khốc.. 18. Thuyền than đâu b ̣ ến đen sì, Anh không ra mỏ, lấy gì em ăn? 19. Đau đẻ cũng phải xúc than, Đẻ rơi cũng mặc, kêu van cũng lờ. 20.. Làm thì chẳng kém đàn ông, Thế mà kém gạo, kém công, kém tiền. Một ngày hai sáu đồng xu, Đi sương về mù, khổ lắm ai ơi! (Ca dao l ịch s ử) Hoặc nói về chính sách thuế khóa nặng nề cung đ ̃ ược minh hoa rât ro net: ̣ ́ ̃ ́ Trăm thứ thuế, thuế gì cũng ngặt Thắt chặt dần như thắt chỉ xe” (Á tế á ca) Cũng trong bài này, khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu về con đường hoạt động cứu nước của Nguyễn Tất Thành giáo viên có thể khai thác bài thơ “Theo chân Bác” của Tố Hữu, trích:“……… Từ đó, Người đi…Những bước đầu lênh đênh bốn biển một con tàu cuộc đời sóng gió, trong than bụi tay đốt lò, lau chảo, thái rau. Mở măt trông quanh, mau săc m ́ ̀ ́ ới Nhưng b ̃ ơ bên la n ̀ ́ ̣ ước nông sâu ́ ̃ ̀ ̣ A, Âu đâu cung long trong đuc 13 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ ̀ ́ ̉ ̉ Vang mau chia hai canh khô giau. ̀ Muôn nôi đ ̃ ời như anh trăng đen ̉ ́ Bâng khuâng đêm lanh, th ̣ ưc bên đen ́ ̀ ̣ ̀ ̣ Môt hon gach nong nung tâm huyêt ́ ́ ̣ ̉ Môt mâu mi con nuôi chi bên. ̀ ́ ̀ …..” theo chân Bác – Tố Hữu) 3. Đôi v ́ ơi lich s ́ ử lớp 12 Bài 17. Nước Việt nam dân chủ cộng hòa… Tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám: khi nói đến nạn đói năm 1945, người giáo viên dạy sử nhắc lại học sinh liên tưởng đến các nhân vật như Chị Dậu hoặc hỏi về tác phẩm “Vợ Nhặt” của nhà văn Kim Lân; tác phẩm “Một bữa no” của Nam Cao, “Đoi! Đoi!” cua Tô H ́ ́ ̉ ́ ữu…và đặc biệt là phải nói đến đoạn trích trong Hồi kí “Những năm tháng không thể nào quên” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Bài 20. Cuôc khang chiên toan quôc chông th ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ực dân phap kêt thuc(19531954) ́ ́ ́ Giáo viên dạy sử có thể liên hệ với bài “Việt Bắc”, “Hoan hô chiên si Điên Biên” c ́ ̃ ̣ ủa Tố Hữu. Bài thơ này nhắc lại rất nhiều kỉ niệm trong cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc ta, về ́ ợi ve vang cua dân tôc kêt thuc thăng l thăng l ̉ ̉ ̣ ́ ́ ợi cuôc khang chiên chông Phap. Bài th ̣ ́ ́ ́ ́ ơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi hay bài “Dọn về làng” của Nông Quốc Chấn cũng là một bài thơ hay nói về cuộc kháng chiến này. Về văn xuôi, giáo viên có thể nói về truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”. Bai 21 ̀ : Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quôc Mĩ và ́ chính quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954 1965), Khi dạy phân III m ̀ ục 2. Phong trào “Đồng Khởi” (1959 – 1960). Thang 51957 Ngô Đinh Diêm ban hanh đao luât 10/59 công ́ ̀ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ khai chem giêt lam cho hang van can bô, đang viên bi giêt hai, hang chuc van đông bao yêù ̣ ̣ ̀ ̀ nươc bi tu đay. Đê minh ch ́ ̣ ̀ ̀ ̉ ưng cho tôi ac cua đê quôc Mi giao viên liên hê t ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̃ ́ ̣ ới bai th ̀ ơ : Lá thư Bên Tre (Tô H ́ ́ ữu) Biêt không anh ́ ? Giông Keo, Giông Trôm ̀ ̀ ̉ Tham lăm anh a. Lu ac ôn. ́ ̀ ̃́ ́ ̉ Giêt ca trăm ng ươi, trong môt sang ̀ ́ Mau t ́ ươi lênh lang đo đ ́ ̉ ường thôn. Co nh́ ưng ông gia, no khao tra ̃ ̀ ́ ̉ ̉ ́ ́ ưa sân nha Chăng khai, no chem gi ̃ ̀ ́ ̣ ̀ Co chi gân sinh, không chiu nhuc ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ Lây vô no đâp, vot thai ra. 14 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Anh biêt không Long My, Hiêp H ́ ̃ ̣ ưng No giêt thanh niên ac qua ch ́ ́ ́ ưng. ̀ ́ ̀ ̣ Hăm sau đâu trai bêu coc săt ́ ́ ̃ ở trưng tr Ba hôm măt vân m ̀ ưng ̀ ! Ở mục 2. Chiến đấu chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ trong phần V. Sau khi giáo viên tường thuật xong các thắng lợi của ta, để nhấn mạnh hơn sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ cách mạng miền Nam, giáo viên có thể sử dụng bài thơ sau về tấm gương hy sinh của anh hùngliệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi. Có những phút làm nên lịch sử Có cái chết hoá thành bất tử Có những lời hơn mọi bài ca Có những con người như chân lý sinh ra Nguyễn Văn Trỗi Anh đã chết rồi. Anh còn sống mãi .... Phút giây thiêng anh gọi bác ba lần Súng đã nổ, mười viên đạn Mĩ Anh gục xuống. Không! anh thẳng dậy Anh vẫn còn hô: Việt Nam muôn năm! Máu tim anh nhuộn đỏ đất anh nằm. Bai 22 ̀ . Nhân dân hai miên tr ̀ ực tiêp chiên đâu chông đê quôc Mi.... (1965 – 1973) ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̃ Sau khi miêu tả hai cuộc phản công mùa khô (1965 – 1966, 1966 – 1967) để tạ biểu tượng sâu sắc cho học sinh về sự trả thù tàn bạo của Mĩ – Nguy, giáo viên có th ̣ ể dùng đoạn trích trong tác phẩm Rừng Xà Nu của nhà văn Nguyễn Trung Thành: “ Bị giặc phục kích bắt được, Tnú nuốt thư vào bụng: Cộng sản ở đây nè! bị giặc đốt mười ngón tay, Tnú không kêu. Anh căm giặc đến mất cảm giác đau đớn ’’. Hoặc nhân vật Dít: cô em vợ Tnú thì cũng gan góc không kém gì Tnú “Giặc bắt cô đứng ra giữa sân, lên đạn bắn qua tai, qua tóc, cày đất quanh hai chân cô. Váy rách từng mảng, Dít khóc. Nhưng đến vên thứ mười, cô đứng im, nhìn bọn địch bình thản”. Đặc biệt, tài liệu văn học còn có ý nghĩa to lớn trong việc tạo biểu tượng về nhân vật lịch sử, về không gian của các sự kiện Cung trong bai 22 ph ̃ ̀ ̣ Cuộc tổng tiến công và nổ dậy xuân Mậu Thân ần I. Muc 3 1968, ta đã đánh toàn diện vào các thành thị ở Miền Nam, các vùng nông thôn, ấp chiến lược, sân bay Tân Sơn Nhất. Giáo viên có thể sử dụng bài thơ sau để tạo biểu tượng cho học sinh về sự hy sinh anh dũng của anh hùng liệt sĩ Lê Anh Xuân: Anh ngã xuống đường băng Tân Sơn Nhất 15 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Nhưng anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng Và anh chết trong khi đang đứng bắn Máu anh phun theo lửa đạn cầu vồng Chợt thấy anh giặc hốt hoảng xin hàng Có thằng sụp xuống chân anh tránh đạn Bởi anh chết rồi nhưng lòng dũng cảm Vẫn đứng đàng hoàng nổ súng tiến công.. Phần II.1 Mĩ tiến hành chiến tranh không quân và hải quân phá hoại miền Bắc. Để cho học sinh thấy được tội ác của đế quốc Mĩ khi tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân ghê gớm, tính chất ác liệt đôi v ́ ới miền Bắc của Mĩ. Giáo viên có thể miêu tả sự phá hoại của bom đạn Mĩ đối với các tuyến đường giao thông, nhất là các đầu mối giao thông quan trọng. Trong đó tiêu biểu là ngã ba Đồng Lộc. Ở đây giáo viên có thể trích đọc bài thơ viết về 10 cô gái đã hy sinh ở ngã ba Đồng Lộc trong lúc đang làm nhiệm vụ: Cúc ơi Tiểu đội đã xếp một hàng ngang Cúc ơi em ở đâu sao không về tập hợp? Chín bạn đã quây quần đủ hết NhỏXuânHàHườngHợiRạngXuânXanh A trưởng Võ Thị Tần điểm danh Chỉ còn thiếu mình em (Chín bỏ làm mười răng được) Bọn anh đã bới tìm vết cuốc Đất sâu bao nhiêu bọn anh không cần Chỉ sợn em đau nên nhát cuộc chùng Cúc ơi ! em ở đâu ? Đất sâu lạnh lắm Da em xanh Áo em thì mỏng Cúc ơi!Em ở đâu. Phần IV, mục 2. Miền Bắc vừa chiến đấu chống chiến tranh phá hoại, vừa sản xuất và làm nghĩa vụ hậu phương. Trong cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai cuả đê quôc Mĩ, dân mi ́ ́ ền Bắc đã làm nên trận “Điện Biên Phủ trên không”. Giáo viên có thể trích đọc bài thơ Theo chân Bác – Tố Hữu: Tưởng đem đạn xối, bom rơi 16 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Cho bàn thương lượng giá còn đặt cao Nào ngờ Mĩ lại thua đau B52 cũng rụng đầu như sung Bên kia Nhà Trắng đã rung Bên này Hà Nội anh hùng tiếng vang. Nói về sự chi viện của hậu phương lớn miến Bắc xã hội chủ nghĩa cho tiền tuyến lớn Miền Nam đánh Mĩ trong thời kì từ năm 1965 đến 1975, giáo viên nên tạo biểu tượng cho học sinh bằng đoạn thơ ngắn sau của nhà thơ Tố Hữu: Hỡi miền Bắc đó nặng đôi vai Ghánh cả non sông vượt dặm dài Xẻ dọc trường Sơn đi cứu nước Mà lòng phơi phới dậy tương lai! Như vậy tài liệu văn học là loại tài liệu tham khảo quan trọng trong dạy học lịch sử, có vai trò to lớn trong việc cụ thể hoá và nêu lên những kết luận khái quát giúp học sinh hiểu sâu sắc kiến thức, đồng thời gây hứng thú học tập cho các em, góp phần không nhỏ vào việc thực hiện mục tiêu bài học va nâng cao chât l ̀ ́ ương day hoc. ̣ III. MỘT SỐ LƯU Ý KHI KHAI THÁC VÀ VẬN DỤNG KIẾN THỨC VĂN HỌC 1. Đảm bảo tính khoa học, loại bỏ những yếu tố văn học hư cấu, không xa đà vào khai thác giá trị văn học mà chỉ khai thác giá trị lịch sử để phục vụ cho bài học lịch sử. Tránh tình trạng biến giờ học lịch sử thành giờ giảng văn, làm loãng kiến thức đang học. 2. Sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử phải đảm bảo về mặt dung lượng sao cho phù hợp không nên quá lạm dụng việc sử dụng loại tài liệu này Không phải trong bài học nào, chương mục nào giáo viên cũng sử dụng tài liệu văn học mà phải biết chọn lọc và sử dụng khéo léo để tránh gây nhàm chán cho học sinh và thực hiện được mục tiêu đề ra. Kết hợp chặt chẽ với việc sử dụng các loại tài liệu tham khảo và các con đường biện pháp khác : trình bày miệng, sử dụng đồ dùng trực quan, sử dụng sách giáo khoa và các loại tài liệu học tập khác, thâm nhập thực tế xã hội, tổ chức việc tự học cho cho học sinh để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử. 3. Giáo viên sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử phải đảm bảo cảm xúc văn học, tức là thể hiện bằng ngôn ngữ, điệu bộ mang sức biểu cảm cao. Nếu việc sử dụng tài liệu văn học không có và không đúng cảm xúc của sự kiện hiện tượng lịch sử thì mục tiêu của giờ học không những không đạt được mà còn gây căng thẳng, nhàm chán cho học sinh. Có thể nói, kĩ năng ngôn ngữ khi sử dụng tài liệu văn học của 17 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ giáo viên góp phần quan trọng nhất làm nên hiệu quả của việc sử dụng loại tài liệu tham khảo này. IV. THỰC NGHIÊM S ̣ Ư PHAM ̣ 1. Mục đích và nội dung thực nghiệm Mục đích của việc tiến hành thực nghiệm sư phạm là kiểm tra hiệu quả, tính khả thi của những biện pháp sử dụng tài liệu văn học trong day h ̣ ọc lịch sử dân tộc ở trương ̀ THPT. 2. Thời gian và đối tượng thực nghiệm Trong thời gian dạy tại trường THPT, tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Yên Đinh 2. Khi ti ̣ ến hành thực nghiệm, tôi dạy 2 lớp 10B3 và 10B4. Đây đều là hai lớp đại trà do vậy sẽ đánh giá được khách quan về kết quả thực nghiệm sư phạm. Trong đó: Lớp thực nghiệm: 10B3 Lớp đối chứng: 10B4 3. Phương pháp thực nghiệm Khi dạy tai tr ̣ ường THPT Yên Đinh 2, đ ̣ ược sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo trong trường, đặc biệt là các thầy cô giáo trong tổ xã hội, tôi đã tiến hành thực nghiệm ở hai lớp: Lớp 10B3: Lớp thực nghiệm, tôi áp dụng giáo án thực nghiệm với nội dung và phương pháp sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử như đã tình bày trong đề tài. Lớp 10B4: Lớp đối chứng, dạy theo phương pháp thuyết trình, sách giáo khoa là tài liệu duy nhất, không sử dụng tài liệu văn học trong bài giảng. Sau khi giảng dạy xong hai lớp, tôi tiến hành phát phiếu điều tra kết quả thực nghiệm, đánh giá trên hai mặt: mức độ hứng thú của học sinh đối với giờ học và trình độ nhận thức của học sinh sau giờ học. 4. Kết quả thực nghiệm 4.1. Mức độ hứng thú của học sinh đối với giờ học Để kiểm tra mức độ hứng thú của học sinh sau giờ học ở lớp thực nghiệm cũng như lớp đối chứng, chúng tôi tiến hành phát phiếu điều tra toàn bộ hai lớp với nội dung như sau: Anh/ chị hãy cho biết cảm tưởng của mính sau khi học xong tiết học lịch sử: Nội dung: Bai 24. Viêt Nam trong nh ̀ ̣ ưng năm chiên tranh thê gi ̃ ́ ́ ới thứ nhât(1914 ́ 1918) Giáo viên dạy: Nguyên Thi Thuy ̃ ̣ ̉ (Đánh dấu X vào ô lựa chọn) Rất hứng thú 18 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Hứng thú Bình thường Không hứng thú Lớp Số HS Rất hứng thú Hứng thú Bình thường Không hứng thú Thực 37 nghiệm 41,2% 50,6% 8,2% 0% (100%) 10B3 Đối 39 chứng 25,8% 46,3% 26,6% 1,3% (100%) 10B4 Qua bảng kết quả điều tra tâm lý học cho thấy: việc sử dụng giáo án thực nghiệm ở lớp thực nghiệm 10B3 đã đem lại hứng thú học tập cho học sinh cao hơn lớp đối chứng 10B3. Số học sinh có trang thái tâm lý rất hứng thú ở lớp đối chứng chỉ 25,8%, trong khi đó ở lớp thực nghiệm là 41,2%. Số học sinh có trang thái hứng thú ở lớp thực nghiệm cũng cao hơn lớp đối chứng: lớp thực nghiệm là 50,6%, lớp đối chứng là 46,3%. Còn trang thái tâm lý bình thường ở lớp đối chứng(26,6%) lại cao hơn lớp thực nghiệm (8,2%). Có 1,3% số học sinh ở lớp đối chứng cảm thấy không hứng thú với giờ học lịch sử đã dạy theo phương pháp thuyết trình, còn ở lớp thực nghiệm thì đa số học sinh đều cảm thấu hứng thú với giờ học. Với kết quả điều tra như trên cho thấy rõ ràng việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông có tác dụng to lớn trong việc gây hứng thú học tập cho học sinh. Trên cơ sở đó, mục tiêu giáo dục, giáo dưỡng và phát triển kĩ năng của học sinh sẽ đạt được hiệu qủa cao hơn. 4.2. Kết quả kiểm tra chất lượng của giờ học Nội dung của phiếu điều tra về trình độ nhận thức của học sinh như sau: Câu hỏi: 1. Nhưng biên đông vê măt kinh tê, xa hôi Viêt Nam trong chiên tranh thê gi ̃ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̃ ̣ ̣ ́ ́ ới thư ́ nhât? ́ ̣ ̀ ơi ki phong trao cach mang Viêt Nam khung hoang vê đ 2. Tai sao noi đây la th ́ ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ ̀ ường ́ ̀ ́ ̃ ̣ lôi va giai câp lanh đao? 19 Sáng kiến kinh nghiệm
Nguyễn Thị Thuỷ Tổng hợp kết quả thu được và thống kê trình độ nhận thức của học sinh sau tiết học như sau: Loại giỏi Loại khá Loại TBình Loại yếu Lớp Số học sinh (910 đ) (78 đ) (5 – 7đ) (

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.