Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số đề xuất giúp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài "Một số đề xuất giúp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức" là tìm hiểu các phương pháp dạy học tích cực. Nắm được mức độ tiếp thu kiến thức và khả năng nhận biết của học sinh. Ứng dụng đồ dùng dạy học, công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn Âm nhạc. Đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả dạy, học môn Âm nhạc nói chung và phân môn Âm nhạc thường thức nói riêng, giúp học sinh yêu thích môn học. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết tại đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số đề xuất giúp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN TRƯỜNG THCS NGUYỄN LÂN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ ĐỀ XUẤT GIÚP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY VÀ HỌC PHÂN MÔN ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC Môn: Âm nhạc Cấp học: THCS Tên tác giả: Trần Thị Ánh Hồng Đơn vị công tác: Trường THCS Nguyễn Lân Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn tổ VănThểMĩ NĂM HỌC 2021 – 2022
2 MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài: “Nếu không có tài sản văn hóa – tri thức, văn hóa, nghệ thuật, âm nhạc cùng với mọi hình thức cái đẹp biểu hiện ra, cuộc sống sẽ trở nên đơn điệu, ích kỉ, từ đó đã mất đi hạnh phúc chân chính của con người.” Câu nói của Sukhomlinsky nhà giáo dục nhân văn người Ukraina đã cho chúng ta thấy vai trò quan trọng của âm nhạc trong đời sống con người. Âm nhạc giúp cuộc sống thêm nhiều màu sắc. Khi âm nhạc được khai thác hiệu quả, phần nào đó còn giúp con người sống có ích, có ý nghĩa và hạnh phúc hơn. Để trở thành con người sống có ý nghĩa và có ích cho xã hội cần hội tụ nhiều yếu tố, trong đó không thể thiếu Đức Trí Thể Mĩ. Giáo dục â m nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. Thông qua những phương tiện của nghệ thuật âm nhạc, có thể bồi dưỡng khả năng nhận thức, phát triển tư duy sáng tạo, góp phần quan trọng trong việc hình thành nhân cách toàn diện của con người mới. Giáo dục ở bậc Trung học cơ sở, trong đó có giáo dục Âm nhạc là một mắt xích quan trọng trong sự nghiệp giáo dục chung của cả nước, góp phần đào tạo nên những chủ nhân tương lai của đất nước. Âm nhạc, với vai trò là một
3 môn học chính khóa ở trường THCS, có ý nghĩa không kém phần quan trọng trong sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Trong bộ môn Âm nhạc, phân môn Âm nhạc thường thức là cầu nối giúp nâng cao sự hiểu biết của học sinh đối với âm nhạc. Ở phân môn này các các em được tự do cảm nhận âm nhạc, được lĩnh hội rất nhiều thông tin hay và thú vị liên quan đến âm nhạc chứ không chỉ là thuộc một giai điệu hay nhận biết được tên một vài nốt nhạc. Nhưng trên thực tế, học sinh thường chỉ thích học hát chứ chưa có nhiều hứng thú với phân môn Âm nhạc thường thức. Thêm vào đó, một bộ phận giáo viên còn lười tìm hiểu thông tin và các phương pháp giáo dục phù hợp với phân môn này nên tiết học có phân môn Âm nhạc thường thức chưa đạt hiệu quả cao, học sinh không yêu thích nội dung này, dẫn đến tình trạng tiết học nhàm chán, học sinh không hiểu nắm được đầy đủ nội dung của bài học. Vì vậy, để tạo hứng thú cho các em yêu thích phân môn này và để các em thấy được vai trò của phân môn Âm nhạc thường thức là điều không hề dễ dàng. Chính vì vậy, tôi xin mạnh dạn nêu một vài kinh nghiệm nhỏ trong đề tài: Một số đề xuất giúp nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Âm nhạc thường thức. II. Mục đích nghiên cứu: Tìm hiểu các phương pháp dạy học tích cực. Nắm được mức độ tiếp thu kiến thức và khả năng nhận biết của học sinh. Ứng dụng đồ dùng dạy học, công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn Âm nhạc. Tìm hiểu một số biện pháp trong giảng dạy và đưa ra những đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả dạy, học môn Âm nhạc nói chung và phân môn Âm nhạc thường thức nói riêng, giúp học sinh yêu thích môn học. III. Đối tượng nghiên cứu khảo sát, thực nghiệm: Học sinh trường THCS Nguyễn Lân Quận Thanh Xuân – Hà Nội.
4 Nội dung chương trình sách giáo khoa Âm nhạc hiện hành và các tài liệu Âm nhạc. IV. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu: Thời gian thực hiện kế hoạch: Năm học 2021 2022 Phạm vi nghiên cứu: Ứng dụng trong các tiết học Âm nhạc có phân môn Âm nhạc thường thức Kế hoạch nghiên cứu: + Tìm kiếm, đọc và chọn lọc tài liệu + Tìm hiểu, thu thập thông tin thực tế + Viết đề cương + Triển khai và áp dụng nghiên cứu vào thực tế + Đánh giá kết quả nghiên cứu V. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp lí luận. Phương pháp điều tra, khảo sát, thống kê Phương pháp quan sát, phỏng vấn, trao đổi, trò chuyện Phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
5 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Những nội dung lí luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu: Theo quan điểm Triết học thì mọi hoạt động của con người đều bao gồm hai phạm trù: mục đích và phương pháp. Sau khi đã có mục đích thì tất cả mọi con đường, cách thức, phương tiện cần đến hoạt động để đạt được mục đích đều là phương pháp hoạt động. Như thế với mọi hoạt động giáo dục ta hoàn toàn có thể coi cách thức lựa chọn nội dung giáo dục để đạt dược mục đích giáo dục nhất định như là một phương pháp giáo dục. Thậm chí ngay cả việc lựa chọn một trong các loại hình giáo dục hay lựa chọn đa dạng các loại hình trường lớp cũng là phương pháp giáo dục, dạy học để đạt được mục đích giáo dục, dạy học. Phương pháp dạy học chính là con đường, cách thức dạy học nhằm đạt được mục đích dạy học. Đây là một quá trình gồm hai mặt của một hoạt động, hoạt động của thầy và hoạt động của trò. Do đó phương pháp dạy học phản ánh mối quan hệ tác động qua lại giữa hoạt động dạy và hoạt động học, trong đó hoạt động dạy giữ vai trò chủ đạo và hoạt dộng học giữ vai trò chủ động, tự giác, tích cực. Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Âm nhạc, tôi luôn ý thức được tầm quan trọng của giáo dục Âm nhạc nói chung và phân môn Âm nhạc thường thức nói riêng, Tôi cũng hiểu được việc nâng cao chất lượng dạy, học bộ môn Âm nhạc là rất cần thiết. Do đó tôi thấy rằng, để phát huy được tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh và để phân môn Âm nhạc thường thức phát huy hiệu quả giáo dục, đòi hỏi người giáo viên giảng dạy phải linh hoạt, sáng tạo, chủ động, phối hợp hài hòa giữa các nhóm phương pháp giảng dạy để hoàn thành bài giảng một cách hiệu quả nhất. Qua đó, người giáo viên cũng cần đổi mới và áp dụng một số phương pháp dạy học tích cực tạo hứng thú cho học sinh. Cụ thể như: ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, sử dụng thành thạo đồ dung dạy học, tư liệu bài học sinh động, lôi cuốn giúp tạo sự say mê, hứng thú cho học sinh vào môn học.
6 II. Thực trạng về những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài: 1. Thuận lợi: Nhà trường và BGH luôn quan tâm thường xuyên đến việc dạy và học. Thường xuyên tổ chức các hoạt động Văn nghệ lồng ghép trong các hoạt động ngoại khóa của nhà trường và các tổ chức khác. Trường có đội ngũ giáo viên được đào tạo chính quy về chuyên môn, giáo viên được dạy đúng chuyên môn đã đào tạo và có phẩm chất đạo đức tốt, nhiều giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, sẵn sàng hỗ trợ đồng nghiệp trong công tác giảng dạy. Học sinh phần lớn là ngoan hiền, thật thà lại cũng thích học môn Âm nhạc. Và đây là một môn dễ đem lại cho các em những cung bậc tình cảm khác nhau, giúp các em thêm yêu mến mái trường, thầy cô giáo, bạn bè và yêu quý cuộc sống, giải toả tâm lý căng thẳng sau những giờ học các môn khác có nhiều áp lực. Nhà trường tạo điều kiện kết nối mạng Internet để giáo viên và học sinh có điều kiện tìm tòi các tư liệu giáo dục nhằm phục vụ cho việc dạy và học. 2. Khó khăn: Trường THCS Nguyễn Lân là ngôi trường mới thành lập nên cơ sở vật chất còn thiếu và chưa hoàn thiện, chất lượng chuyên môn của giáo viên còn có sự chênh lệch. Toàn trường chỉ có một giáo viên Âm nhạc nên còn hạn chế trong việc trao đổi và học hỏi chuyên môn nghiệp vụ. Thực tế hiện nay thì việc dạy học bộ môn Âm nhạc ở các trường THCS còn gặp nhiều khó khăn bất cập vì từ trước đến nay nó vẫn được xem là môn học phụ có vai trò thứ yếu và mờ nhạt trong nhà trường. Việc giảng dạy thường diễn ra một cách khô khan, nặng nề, đơn điệu ít gây hứng thú cho học sinh. Do đó chất lượng và hiệu quả giáo dục còn thấp chưa đem lại cho học sinh những điều bổ ích rõ rệt. Thực trạng trên đây còn do nhiều nguyên nhân, trong đó có những nguyên nhân chủ yếu sau:
7 Nhận thức chưa đầy đủ của không ít cán bộ, giáo viên về tác dụng của môn Âm nhạc trong nhà trường phổ thông, coi đây là môn học phụ nên dạy thế nào cũng được, học thế nào cũng được, kết quả học tập của học sinh như thế nào không quan trọng lắm vì vậy ảnh hưởng rất lớn đến ý thức học tập của các em. Hơn nữa, phụ huynh học sinh cũng không quan tâm và chú ý động viên con em tích cực học tập bộ môn này. Nhiều học sinh còn xem bộ môn Âm nhạc là chỉ giành riêng cho những học sinh có năng khiếu nên các em tham gia vào các giờ học Âm nhạc với tâm thế như bị ép buộc và còn rụt rè, thiếu tự tin. Một nguyên nhân nữa là cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của bộ môn âm nhạc được trang bị ở các trường THCS như hiện nay chưa đồng bộ, chỉ đủ đảm bảo yêu cầu cần thiết khi dạy hai phân môn: học hát, nhạc lí, tập đọc nhạc theo phương pháp mới. Riêng phân môn Âm nhạc thường thức thì thiết bị phục vụ cho phân môn này còn quá ít, trong lúc đó để dạy tốt phân môn này thì cần có đầy đủ các thiết bị như loa đài, máy nghe nhìn, băng đĩa nhạc, tranh ảnh. . . Mặt khác giáo viên muốn tìm thêm các thông tin tư liệu ngoài sách giáo khoa bộ môn để giới thiệu cho các em thì tài liệu về Âm nhạc lại quá ít. Vì vậy khi dạy phân môn này giáo viên thường phải dạy chay. Ngoài những nguyên nhân chủ quan trên còn đặc biệt phải kể đến nguyên nhân khách quan về tình hình dịch bệnh thời gian vừa qua. Đó là do ảnh hưởng của đại dịch COVID19 vẫn đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu nên học sinh phải chuyển từ học trực tiếp sang học trực tuyến một thời gian dài với nhiều khó khăn như đường truyền không ổn định, ý thức của học sinh, khó quản lí học sinh, khó xây dựng các hoạt động tập thể…nên chất lượng giảng dạy hiệu quả chưa được như mong đợi. Thông qua tình hình thực tế, tôi nhận thấy rằng việc tìm ra các biện pháp giúp nâng cao hiệu quả các giờ Âm nhạc có phân môn Âm nhạc thường thức là cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. III. Các giải pháp thực hiện đề tài: Các nhà lí luận giáo dục thường nói: “Phương pháp dạy học là một trong
8 những yếu tố quan trọng của quá trình dạy học”. Thực vậy, cùng một nội dung nhưng học sinh học tập hứng thú, say mê, tích cực hoặc uể oải, chán nản là do phương pháp dạy học. Có bài dạy để lại ấn tượng sâu sắc và khơi dậy ở học sinh những sáng tạo, tiếp thu và ngược lại. Đó cũng là do phương pháp. Với sự phong phú về nội dung, phân môn Âm nhạc thường thức (hay còn gọi là Thường thức âm nhạc đối với sách giáo khoa Âm nhạc 6 mới năm học 20212022) có những yêu cầu nhất định với học sinh và giáo viên như sau: Đối với học sinh đòi hỏi phải nắm được tác giả, tác phẩm tiêu biểu; nghe và cảm nhận một số tác phẩm; nhận biết được một số loại nhạc cụ dân tộc phổ biến; nắm được một vài nhạc cụ Phương tây; vài nét về âm nhạc thiếu nhi; các thể loại nhạc đàn, nhạc hát…. Đối với giáo viên phải sử dụng đồ dùng dạy học sinh động; tìm tòi nhiều tư liệu phong phú; sử dụng đàn thuần thục; sưu tầm nhiều trò chơi hay, hấp dẫn tạo hứng thú cho tiết học Nội dung dạy học âm nhạc cơ bản đã được quy định trong chương trình và sách giáo khoa, còn phương pháp dạy học lại phụ thuộc vào khả năng của thầy cô và các điều kiện dạy học cụ thể. Trong phương pháp dạy học âm nhạc nói chung và trong phương pháp dạy phân môn Âm nhạc thường thức nói riêng cũng vẫn còn nhiều vấn đề đang được trao đổi. Bởi vậy, khi học tập nghiên cứu về phương pháp cần hết sức tránh xu hướng “tuyệt đối hóa”. Vậy để làm tốt vai trò truyền đạt, điều khiển trong dạy học người giáo viên cần sử dụng phương pháp dạy học như thế nào để phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh? Sau đây là một vài phương pháp mà tôi cho rằng sẽ đem lại sự đổi mới cho môn học, đã được tôi vận dụng và bước đầu đã có kết quả.
9 1.Phương pháp sử dụng tranh ảnh: Khi bắt đầu dạy học phải xuất phát từ trực quan sinh động để đi đến trừu tượng từ đó hình thành kiến thức.Vì vậy việc tạo màu sắc cho hình ảnh sẽ tạo cho các em cảm giác thích thú, dần cuốn hút các em vào bài học ngay từ những hình ảnh đầu tiên. Nếu có thể làm được thì nên dùng tranh ảnh để kể về cuộc đời của các nhạc Sĩ từ nhỏ đến khi trưởng thành; dùng tranh ảnh tường thuật lại hoàn cảnh ra đời các tác phẩm tiêu biểu….các hình ảnh nhạc cụ; các thể loại đàn; các hình ảnh minh họa các thể loại âm nhạc… Nói cách khác phương pháp này giúp học sinh hình thành mẫu tư duy qua đó phát triển trí tuệ, đặc điểm nổi bật cơ bản của phương pháp này là thông báo tái hiện có tính chất diễn giải nội dung bài học và tính chất tái hiện sau khi lĩnh hội của học sinh. Trong giảng dạy môn Âm nhạc ngoài phương pháp sử dụng tranh ảnh còn cần rèn cho học sinh kĩ năng nghe và cảm thụ âm nhạc, đây cũng là phương pháp cơ bản trong việc thực hiện mục tiêu bài học. 2.Phương pháp nghe nhạc: Có thể khẳng định rằng trong môn âm nhạc thì phương pháp nghe nhạc là một phần tất yếu của tiết học, tùy từng hoàn cảnh, điều kiện cụ thể mà cho học sinh nghe nhạc bằng nhiều hình thức khác nhau. a. Nghe băng đĩa: Trong hoạt động âm nhạc xúc cảm là điều cực kì quan trọng, yếu tố sôi động, hào hứng và lý thú sẽ làm nên điều kì diệu. Sử dụng phương pháp này sẽ giúp các em học sinh tiếp thu bài tốt, tiết học đạt kết quả cao. Bởi lời ca, tiếng hát kết hợp với phần nhạc cụ phối khí sẽ giúp các em cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung bài hát, kích thích khả năng âm nhạc vốn có của học sinh. b. Giáo viên hát:
10 Không ai có thể phủ nhận một điều đó là nghe và thấy trực tiếp bao giờ cũng thú vị hơn là gián tiếp. Dù giọng hát của giáo viên hay hoặc có thể chưa được hay nhưng điều này sẽ đem lại cho các em cảm giác gần gũi và yêu thích phân môn này. Nhưng đôi khi vì điều kiện sức khỏe không cho phép thì giáo viên có thể sử dụng các hình thức nghe nhạc khác. c. Học sinh hát: Thực tế một số học sinh rất thích hát, các bạn trong lớp cũng rất muốn được nghe bạn mình hát. Vì vậy giáo viên nên khuyến khích các em tự thể hiện những ca khúc thiếu nhi của các nhạc sĩ, kết hợp các động tác múa phụ họa đơn giản. Từ đó tạo hứng thú cho những học sinh nhút nhát, khiến các em cũng muốn tham gia biểu diễn, với phương châm: không có học sinh nào đứng ngoài cuộc. Tùy vào tính chất của từng bài mà có nhiều cách hát khác nhau: đơn ca, song ca, tam ca, tốp ca…. d.Sử dụng nhạc cụ: Giáo viên có thể dùng nhạc cụ để đàn cho học sinh nghe một số bài nhạc độc tấu bằng tiếng loại nhạc cụ có sẵn trong đàn,bằng nhiều hình thức khác nhau giáo viên giúp học sinh phân biệt được nhạc hát và nhạc đàn….Qua đó học sinh có thể đưa ra được nhận xét về màu sắc âm thanh của từng loại nhạc cụ, biết được sự thú vị và tầm quan trọng của nhạc hát và nhạc đàn trong nghệ thuật biểu diễn. Tóm lại đây là một trong những phương pháp cần được quán triệt trong suốt quá trình dạy học âm nhạc. Có thể chúng ta không phải là người sáng tác ra được những tác phẩm ấy nhưng chúng ta có thể hiểu được cái hay, đẹp của nghệ thuật tác phẩm giúp thính giác của các em trở nên nhạy bén và tinh tế hơn. Phải hết sức quan tâm tới đối tượng mà ta sẽ truyền thụ, vì trí tuệ và khả năng nhận thức của học sinh không đều nhau. Phải thừa nhận rằng ở mỗi em đều có khả năng riêng và khả năng đó sẽ được phát triển khi áp dụng thích
11 hợp (nguyên tắc vừa sức). Cách dạy, cách học này khác với phương pháp thụ động trước kia nên làm cho việc dạy học môn âm nhạc có sinh khí hơn. 3.Phương pháp kể chuyện: Lứa tuổi thiếu nhi là lứ tuổi rất thích nghe kể chuyện vì những câu chuyện dễ nhớ, dễ đi sâu vào lòng người kể chuyện còn giúp phát triển tư duy, trí tưởng tượng, bồi dưỡng tình cảm, đạo đức cho học sinh, dạy các em cách chăm chú nghe mà không ngắt lời người khác. Phương pháp kể chuyện âm nhạc cũng giống như kể chuyện ở môn Tiếng Việt, chỉ khác ở chỗ là học sinh được nghe nhạc, nhằm minh họa cho câu chuyện và phát triển thẩm mĩ âm nhạc. Tận dụng điều này giáo viên nên thu thập nhiều thông tin, tư liệu về nhạc sĩ, hoàn cảnh ra đời tác phẩm, các loại nhạc cụ…. Trước khi bắt đầu câu chuyện có thể đưa ra các bức tranh trước, nhằm kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Nếu không có tranh ảnh, giáo viên cũng có thể đặt vài câu hỏi trước khi kể chuyện. Khi dùng phương pháp kể chuyện thì giáo viên phải nắm vững nội dung cần kể, ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, có cảm xúc, biết thêm bớt tình tiết để câu chuyện trở nên sinh động, tự nhiên và hấp dẫn hơn, phải dùng ánh mắt và cử chỉ để diễn đạt. Khi đang kể chuyện giáo viên có thể dừng lại và đặt câu hỏi cho các em tham gia trả lời. 4.Phương pháp thực hành luyện tập: Quá trình dạy học không chỉ có lí thuyết mà quan trọng nhất là phải thực hành, không phải ngẫu nhiên thích là cho học hát, ôn bài hát nhiều mà học âm nhạc thường thức ít. Phải qua quá trình học, cảm thị các bài hát rồi các em lại được tập trung tìm hiểu về nhiều điều thú vị qua phân môn âm nhạc thường thức.Thực hiện phương pháp này cần thu hút được sự chú ý tập trung, gợi được hứng thú của học sinh. Nghe xong cho các em thực hành lại và sau đó nêu cảm nhận của mình về nội dung vừa thực hiện, từ đó các em có kĩ năng biểu diễn trước đám đông. Có kĩ năng biết sử dụng âm nhạc để vận động vào
12 các hoạt động khác như tổ chức trò chơi dùng âm nhạc để nồng nghép vào trong các hoạt động của đội và hoạt động ngoại khoá khác trong nhà trường. 5.Phương pháp sử dụng lời nói: Cho đến nay phương pháp thuyết trình, giảng giải vẫn luôn được sử dụng rộng rãi trong giờ học. Tuy nhiên tùy từng nội dung của phân môn âm nhạc thường thức mà có thể nói nhiều hoặc ít. Thường dùng lời khi dạy những bài có nội dung sau: Giới thiệu tác giả, tác phẩm. Đặt câu hỏi gợi mở hoặc củng cố bài học. Cho học sinh nghe và cảm nhận tác phẩm. Ổn định tổ chức lớp, động viên nhắc nhở, khích lệ, đánh giá học sinh. Với môn âm nhạc không dùng lời nhiều như dạy môn Văn, môn Sử, bởi nó không phải là phương pháp cơ bản quan trọng nhất nhưng không thể thiếu. Điều cần chú ý khi dùng lời nói trong giảng dạy phải ngắn gọn, mạch lạc, có chuẩn bị để khi nói không thừa, không thiếu, từ ngữ chính xác, dễ hiểu. Khi giới thiệu tác phẩm cần sinh động, hấp dẫn, gây được hứng thú, thu hút học sinh hào hứng chuẩn bị tiếp thu tác phẩm sắp được thưởng thức. Phương pháp sử dụng lời nói không tách biệt độc lập mà thường gắn liền với các phương pháp khác. Chẳng hạn khi sử dụng phương pháp trực quan với các phương tiện dạy học phải dùng lời nói để giải thích là điều cần thiết. 6.Phối hợp chặt chẽ các phương pháp trong tiết dạy: Không có phương pháp nào là vạn năng trong dạy học, chúng chỉ mang tính chất tương đối mà thôi, vì vậy việc lựa chọn phương pháp cho từng tiết dạy là rất cần thiết, bởi không phải tiết dạy nào cũng có phần âm nhạc thường thức giống nhau. Đồng ý là sử dụng nhiều phương pháp trong một bài dạy nhưng bao giờ cũng có phương pháp chủ đạo, xuyên suốt và phương pháp khác chỉ là hỗ trợ. Tùy từng nội dung, yêu cầu của tiết dạy mà áp dụng các
13 phương pháp sao cho phù hợp. Trong môn âm nhạc ngoài học hát và tập đọc nhạc thì có 3 dạng phân môn âm nhạc thường thức chủ yếu: Giới thiệu tác giả và tác phẩm. Giới thiệu một số loại nhạc cụ. Giới thiệu một số thể loại âm nhạc. a. Đối với phần giới thiệu tác giả và tác phẩm: Đầu tiên giáo viên sẽ giới thiệu một số hình ảnh vể chân dung tác giả, nếu có tư liệu hình ảnh về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả từ lúc nhỏ đến lúc trưởng thành càng tốt. Qua các giai đoạn xuất hiện các tác phẩm tiêu biểu thì giáo viên sẽ giới thiệu cho học sinh về hoàn cảnh, xuất xứ của tác phẩm. Ngoài các tác phẩm trong sách giáo khoa thì nên cho học sinh nghe một số tác phẩm nổi tiếng khác của tác giả, cuối cùng là nghe băng đĩa tác phẩm mà bài học muốn giới thiệu. Cho học sinh nêu cảm nhận của mình sau khi nghe xong tác phẩm từ đó rút ra nội dung của tác phẩm muốn truyền đạt. Giáo dục các em liên hệ với thực tế biết cảm nhận và chân trọng những giá trị của tác phẩm đó. b.Đối với những bài giới thiệu nhạc cụ: Ngoài những thông tin trong sách giáo khoa, giáo viên nên tìm hiểu tư liệu về các loại nhạc cụ để có thể kể cho học sinh nghe về nguồn gốc, xuất xứ của những loại nhạc cụ đó. Nếu giáo viên có thể sử dụng được càng nhiều loại nhạc cụ càng tốt, điều này sẽ làm cho tiết học trở nên sinh động và dễ dàng hơn. Sự độc đáo của mỗi loại nhạc cụ sẽ tạo nên một thế giới âm nhạc đầy màu sắc nhẹ nhàng đi sâu vào lòng người. c. Đối với một số thể loại âm nhạc. Căn cứ vào nội dung bài học, căn cứ vào hình thức biểu diễn hoặc đôi khi là tác động của môi trường, của hoàn cảnh ứng dụng mà người ta chia ra làm nhiều thể loại âm nhạc: Một số thể loại bài hát; Một vài nét về âm nhạc
14 thiếu nhi Việt Nam; Vài nét về dân ca một số dân tộc ít người; Một số ca khúc mang âm hưởng dân ca; Ca khúc thiếu nhi phổ thơ… Giáo viên phải giúp các em biết phân biệt từng thể loại âm nhạc vì chúng có tính chất gần giống nhau. Học sinh phải nắm bắt được tính chất, nhịp điệu, âm điệu cũng như hình thức biểu diễn của các thể loại âm nhạc, từ đó giúp các em khắc sâu kiến thức nội dung bài học. Qua đó giúp học sinh nắm vững về một số di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của nhân loại, có ý thức giữ gìn và phát huy các truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. Sử dụng tốt các phương pháp này sẽ giúp các em tiếp thu bài nhanh, đạt kết quả cao. Đặc biệt là kĩ năng thực hành theo tổ, nhóm, mỗi thành viên trong lớp đều phải tham gia bồi dưỡng kiến thức,hình thành tư duy. Bên cạnh đó giáo viên phải tạo không khí vui tươi, sôi nổi, tạo hứng thú cho học sinh. Phải luôn đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá dựa trên chuẩn kiến thức kĩ năng. IV. Kết quả: Với sự áp dụng các phương pháp nói trên, tôi nhận thấy đa số học sinh ở trường tôi dạy đều hứng thú học tập. Trong các đợt kiểm tra giữa kì và cuối kì các lớp đều đạt kết quả cao, số học sinh đạt điểm trung bình trở lên có tăng rõ rệt so với việc sử dụng phương pháp cũ. Tôi cũng phát hiện ra nhiều em rất hăng hái phát biểu, xây dựng bài và thích thú đón nhận hơn. Qua quá trình giảng dạy. Tôi nhận thấy kết quả đạt được như trên là rất khả quan. Số học sinh thực hiện được đạt được yêu cầu tăng gấp đôi, tình trạng học sinh không học bài hay không chú ý, nhút nhát và không đạt yêu cầu đã khắc phục được. Bản thân tôi thấy tự tin và thích thú hơn trong các tiết dạy của mình. Kết quả tiết dạy được nâng cao rõ rệt. Học sinh yêu thích môn học hơn, các em cũng hứng thú với phân môn Âm nhạc thường thức hơn, nhiều em say sưa
15 quan sát, lắng nghe và trao đổi cùng giáo viên và các bạn. Các em còn tích cực tập luyện các tiết mục văn nghệ chào mừng các ngày lễ lớn trong năm do trường phát động như: chào mừng ngày nhà Giáo Việt Nam 20/11, chúc mừng ngày Quốc tế phụ nữ 8/3, ngày thành lập Đoàn 26/3… bằng cách ghi hình và gửi video dự thi trên các trang Web điện tử do nhà trường phụ trách, được Ban giám hiệu đánh giá cao về chất lượng các tiết mục cũng như phù hợp với lứa tuổi của các em.
16 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận: Qua quá trình tìm hiểu và ứng dụng tôi nhận thấy việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân môn âm nhạc thường thức ở trường THCS hiện nay là rất cần thiết. Với việc trang bị đồ dùng dạy học phục vụ cho việc cải cách giáo dục hiện nay sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trong việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy phân môn âm nhạc thường thức. Tuy nhiên hiện nay còn rất nhiều giáo viên ngại sử dụng hoặc sử dụng chưa được thành thạo đồ dùng dạy học vào việc giảng dạy môn âm nhạc nói chung và phân môn âm nhạc thường thức nói riêng bởi vì cần rất nhiều thời gian chuẩn bị và sưu tầm tài liệu. Các phương pháp dạy học đều mang lại kết quả rõ rệt: Phương pháp sử dụng tranh ảnh; Phương pháp kể chuyện; Phương pháp nghe nhạc; Phương pháp thực hành luyện tập; phương pháp dùng lời. Thực tế khi giảng dạy giáo viên nên kết hợp nhiều phương pháp với nhau để hiệu quả của việc dạy phân môn âm nhạc thường thức đạt kết quả cao. Tuy nhiên muốn áp dụng thành công những phương pháp dạy học này thì điều cần quan tâm trước hết là trình độ vận dụng của giáo viên cũng như khả năng thích ứng của học sinh. Ngoài ra còn phải xem phương tiện dạy và học có đáp ứng được yêu cầu đổi mới hay không?. Đấy chính là những yếu tố quyết định thành công hay thất bại của việc đổi mới phương pháp dạy và học. Tùy tình hình thực tế của mỗi trường, mỗi lớp để áp dụng các phương pháp trên chứ không nên áp dụng đồng loạt. 2. Khuyến nghị: Để thực hiện được theo tinh thần chủ đạo: “ Lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học” cần tăng cường phát huy sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy môn âm nhạc nói chung và phân môn âm nhạc thường thức nói riêng ở mức độ cao nhất cần biến học sinh thành những người nghiên cứu, có nhiệm vụ và nhu cầu dành lấy những kiến thức mới về bộ môn âm nhạc. Gíup các em trở thành người phát triển toàn diện về: Đức TríThểMĩ.
17 Bản thân tôi là người giáo viên dạy môn Âm nhạc muốn tiết học đạt kết quả cao tôi có một vài kiến nghị sau: Về phía giáo viên: + Người giáo viên phải thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, tạo được hứng thu học tập cho học sinh ngày từ đầu tiết học. Biết vận dụng những ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. + Phải biết phân loại học sinh về năng lực,hoàn cảnh, sở thích, tâm sinh ly lứa tuổi để áp dụng phù hợp với học sinh. Phải thường xuyên khen thưởng khích lệ kịp thời học sinh. + Phối hợp các hoạt động âm nhạc vời các hoạt động khác để làm phong phú nội dung, hình thức để phát triển khă năng âm nhạc của các em học sinh. Về phía nhà trường: + Trang bị, mua sắm thêm một số trang thiết bị và tài liệu tham khảo để phục vụ cho việc giảng dạy bộ môn + Đầu tư xây dựng phòng học dành riêng cho bộ môn âm nhạc, để các em có không gian hoạt động riêng. + BGH và nhà trường thường xuyên quan tâm,giúp đỡ giáo viên và học sinh hơn nữa. Về phía phòng GD&ĐT: + Tạo điều kiện giao lưu, học hỏi giữa các trường bạn, giữa các giáo viên cùng bộ môn. + Tổ chức nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về bộ môn để giáo viên có điều kiện học hỏi kinh nghiệm giảng dạy. Trên đây là một số ý kiến về phương pháp giảng dạy Âm nhạc thường thức trong trường THCS. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của đồng nghiệp để kinh nghiệm giảng dạy Âm nhạc nói chung và Âm nhạc thường thức nói riêng ngày càng được phong phú hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn. Hà Nội, ngày 25 tháng 03 năm 2022 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của bản thân tôi
18 được đúc kết trong quá trình giảng dạy, không sao chép nội dung của người khác. Người viết Trần Thị Ánh Hồng
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Hoàng Long Đỗ Thị Minh Chính (đồng Tổng chủ biên) Âm nhạc 6 Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 2. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 7(Tái bản lần thứ mười tám) Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 3. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 8(Tái bản lần thứ mười tám) Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 4. Hoàng Long (Tổng chủ biên) (2020), Âm nhạc và Mĩ thuật 9(Tái bản lần thứ mười tám) Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 5. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 7(Tái bản lần thứ năm) Nhà xuất bản Giáo dục. 6. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 8(Tái bản lần thứ năm) Nhà xuất bản Giáo dục. 7. Hoàng Long (chủ biên) (2007), sách giáo viên Âm nhạc 9(Tái bản lần thứ năm) Nhà xuất bản Giáo dục. 8. Hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng môn Âm nhạc Bộ giáo dục. 9. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc trường THCS Nhà xuất bản Giáo dục.
PHỤ LỤC 1. Số liệu khảo sát trước khi thực hiện đề tài: Đầu năm học 2021 2022, qua các tiết học Âm nhạc và các hoạt động của trường, tôi đã trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn các em về sự yêu thích đối với phân môn Âm nhạc thường thức và đề nghị các em bình chọn qua ô cửa chat của lớp học trực tuyến. Kết quả thu được là : Số HS Thích Bình Không % % % tham gia học thường thích học 46,25 387 121 31,27% 179 87 22,48% % Từ kết quả khảo sát và điều tra cho thấy việc việc tiếp thu các kiến thức âm nhạc và sự yêu thích phân môn Âm nhạc thường thức của các em học sinh là chưa cao. 2. Kết quả sau khi tiến hành thực nghiệm đề tài: Kết quả bình chọn của học sinh thực hiện giữa học kì II: Số HS Thích % Bình % Không % tham gia học thường thích học 387 302 78,04% 82 21,18% 3 0,78%