Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy

Chia sẻ: Convetxao | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm đưa ra các giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy ở trường THCS Vạn Phúc – huyện Thanh Trì - Hà Nội. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy

UBND HUYỆN THANH TRÌ TRƯỜNG THCS VẠN PHÚC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY Lĩnh vực/ Môn: Nhân viên Cấp học: THCS Tên tác giả : Phạm Thị Hồng Nhung Đơn vị công tác: Trường THCS Vạn Phúc Chức vụ: Nhân viên thiết bị, thí nghiệm NĂM HỌC 2020 - 2021
2 MỤC LỤC A. ĐẶT VẤN ĐỀ ..................................................................................................... 3 I. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 3 II. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2019 - 2020 ........................................... 4 III. Đối tượng nghiên cứu: .................................................................................. 4 IV. Phạm vi nghiên cứu: ..................................................................................... 4 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ...................................................................................... 5 I. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 5 1. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................... 5 2. Các yêu cầu và tính chất đối với thiết bị dạy học ......................................... 6 3. Vai trò của TBDH trong GD - ĐT nói chung ............................................... 7 4. Quản lý công tác thiết bị dạy học ................................................................ 8 II. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 9 1.Thuận lợi ........................................................................................................ 9 2. Khó khăn ..................................................................................................... 10 3. Kết quả điều tra thực trạng:........................................................................ 11 III. Nội dung và các giải pháp thực hiện. ........................................................ 11 1. Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch sử dụng TBDH và đề xuất đổi mới kế hoạch mua sắm bổ sung thiết bị dạy học. ....................................................... 11 2. Giải pháp 2: Đổi mới xây dựng kế hoạch khai thác, sử dụng TBDH ......... 12 3. Giải pháp 3: Đổi mới xây dựng kế hoạch bảo dưỡng, sửa chữa TBDH. ... 13 4. Giải pháp 4: Lập sổ ghi tên các thiết bị theo môn và khối lớp ................... 14 5. Giải pháp 5: Đẩy mạnh phong trào tự làm đồ dùng, thiết bị dạy học ........ 15 6. Giải pháp 6: Quản lý và kiểm kê tài sản theo định kỳ, kiểm tra các loại sổ sách thường xuyên ........................................................................................... 16 IV. Kết quả triển khai áp dụng sáng kiến kinh nghiệm ................................ 17 V. Hiệu quả áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. ................................................. 18 C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................. 20 I. Kết luận........................................................................................................... 20 II. Khuyến nghị .................................................................................................. 21 Tài liệu tham khảo Phụ lục (Ảnh, các phiếu điều tra)
3 A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài Cấp trung học cơ sở là cầu nối giữa bậc tiểu học và bậc trung học của hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục trung học cơ sở nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học, có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Hiện nay chúng ta đang tiến hành đổi mới nội dung chương trình sách giáo khoa, do đó ta phải đổi mới phương pháp dạy học để phù hợp với nội dung chương trình mới đó. Phương pháp dạy học mới, phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Thiết bị dạy học cung cấp kiến thức cho học sinh một cách chắc chắn, chính xác và trực quan; do đó hấp dẫn và kích thích sự hứng thú học tập của học sinh. Nhờ sử dụng thiết bị dạy học mà rút ngắn được thời gian giảng dạy mà vẫn đảm bảo học sinh lĩnh hội đủ nội dung bài học. Giáo viên và học sinh được thao tác và làm các thí nghiệm nhiều lần do đó nâng cao hiệu quả dạy học...Thiết bị dạy học là tiền đề quan trọng của việc thực hiện phương pháp dạy học. Thiết bị dạy học ở các trường rất phong phú, đa dạng và phức tạp. Muốn sử dụng thiết bị dạy học có hiệu quả vào mục tiêu dạy học cần phải tăng cường công tác quản lý thiết bị dạy học. Nó là thành tố quan trọng đảm bảo phương pháp, chất lượng dạy học. Trong cơ cấu của quá trình dạy học thì nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học gắn bó chặt chẽ với nhau. Nó là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa học và hành. Cao hơn của việc “Học đi đôi với hành” là “Học bằng hành”, là một nguyên tắc của một nền giáo dục hiện đại. Đây là một biện pháp quan trọng nhằm trực tiếp tác động tích cực đến chất lượng dạy và học. Qua thực tế công tác ở trường tôi, việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và sử dụng thiết bị dạy học bước đầu đã có sự thành công nhưng còn nhiều bất cập, các thiết bị dạy học của nhà trường còn không đồng đều, một số thiết bị còn lạc hậu và cũ, chất lượng không đảm bảo...bên cạnh đó còn một số giáo viên chậm đổi mới, ít sử dụng thiết bị dạy học hoặc sử dụng nhưng chưa khai thác được hết các hiệu quả của thiết bị. Để đáp ứng được mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới và trước sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ hiện nay và thực hiện Nghị quyết số 29 - NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế do đó đòi hỏi toàn ngành giáo dục chúng ta phải nâng cao chất lượng giáo dục hơn nữa, phải đổi mới triệt để phương pháp dạy học, nhất
4 thiết phải sử dụng các thiết bị dạy học trong các giờ dạy. Việc quản lý và sử dụng thiết bị dạy học đặt ra cho các nhà trường phải có biện pháp quản lý, bảo quản, sử dụng hiệu quả và chất lượng. Xuất phát từ lí do trên nên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu “Một số giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy” ở trường THCS Vạn Phúc – huyện Thanh Trì - Hà Nội làm sáng kiến kinh nghiệm. II. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2019 - 2020 III. Đối tượng nghiên cứu: Các giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. IV. Phạm vi nghiên cứu: Công tác thiết bị dạy học tại trường Trường THCS Vạn Phúc, Huyện Thanh Trì.
5 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận 1. Một số khái niệm cơ bản * Khái niệm cơ sở vật chất sư phạm: Sự phát triển có tính quyết định của khoa học kỹ thuật và công nghệ cũng như khoa học giáo dục, triết học, tâm lý học ... đã làm cho Cơ sở vật chất sư phạm (CSVCSP) trở nên hết sức phong phú, đa dạng, nó đã trở thành một khoa học riêng bên cạnh các ngành khoa học khác và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong trong quá trình dạy học. Nội dung giáo dục phong phú như thế nào thì CSVCSP cũng phong phú tương ứng như thế. CSVCSP gồm: + Trường sở và các công trình thuộc nhà trường: Giảng đường, lớp học, phòng thí nghiệm, thư viện, phòng đọc, xưởng trường , đường sá, cảnh quan sư phạm. + Máy móc thiết bị, trang bị dạy học, phương tiện dạy học, giáo cụ trực quan, mô hình dạy học, ... Gọi tắt là thiết bị dạy học (TBDH) trong Giáo dục - Đào tạo. + Sách chuyên môn kỹ thuật, sách báo lý luận, học liệu, phần mềm dạy học + Vật tư, nguyên liệu phục vụ cho học tập... Như vậy, CSVCSP là tất cả các phương tiện vật chất được giáo viên và học sinh sử dụng nhằm thực hiện có hiệu quả nội dung chương trình dạy học. CSVCSP là một khái niệm rất rộng, tôi chỉ đề cập đến những khái niệm chung về thiết bị dạy học (TBDH) trong đào tạo nghề và phạm vi nghiên cứu của đề tài là quản lý công tác thiết bị dạy học (CTTBDH) ở trường THCS Vạn Phúc trong địa bàn huyện. * Khái niệm thiết bị dạy học trong trường: Thiết bị dạy học trong nhà trường là tất cả các chủng loại thiết bị, trang thiết bị, mô hình học cụ, đồ dùng, phương tiện dạy học, dùng cho dạy - học lý thuyết và thực hành. TBDH có thể phân thành 2 mảng như sau: + TBDH thực hành, TBDH thí nghiệm + TBDH dùng chung: Máy chiếu các loại, các thiết bị nghe nhìn. Như vậy, TBDH trong trường là tất cả các phương tiện vật chất được giáo viên và học sinh sử dụng nhằm thực hiện có hiệu quả nội dung chương trình dạy học đặc biệt dạy thực hành thí nghiệm. * Khái niệm công tác TBDH và quản lý công tác TBDH: + Công tác TBDH là tất cả các vấn đề về thiết bị và liên quan đến thiết bị phục vụ cho quá trình dạy học, đó là: Chủng loại, số lượng, chất lượng TBDH. Khâu đầu tư mua sắm TBDH. Khâu khai thác sử dụng TBDH. Khâu bảo dưỡng, sửa chữa TBDH. Yếu tố con người liên quan đến các khâu của TBDH.
6 + Quản lý CTTBDH là làm cho tất cả các khâu, yếu tố nêu trên gắn kết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau, làm cho TBDH phục vụ tốt nhất cho quá trình dạy học, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo. 2. Các yêu cầu và tính chất đối với thiết bị dạy học * Các yêu cầu: + Phù hợp với đối tượng. + Phù hợp với khả năng và đặc điểm tư duy của học sinh. * Các tính chất: + Tính khoa học sư phạm TBDH phải đảm bảo học sinh tiếp thu được các kiến thức có kỹ năng, kỹ xảo bộ môn tương ứng với chương trình học, giúp cho thầy giáo truyền đạt cho học sinh các kiến thức phức tạp, kỹ năng thực hành một cách thuận lợi, làm cho họ phát triển khả năng nhận thức và tư duy logic. TBDH phải phù hợp với nhiệm vụ sư phạm và phương pháp giảng dạy, thúc đẩy khả năng tiếp thu của học sinh. Các TBDH tập hợp thành bộ phải có mối liên hệ chặt chẽ về nội dung, bố cục và hình thức trong đó mỗi loại trong một bộ phải có vai trò và chỗ đứng riêng. TBDH phải thúc đẩy việc sử dụng các Phương pháp dạy học (PPDH) hiện đại và các hình thức tổ chức dạy học tiên tiến. Thực tế đã chứng tỏ, do sự ra đời của một số TBDH mới mà cơ cấu tổ chức của nhà trường và PPDH có nhiều thay đổi. Ví dụ: Nhờ có phương tiện máy chiếu, chương trình giáo án điện tử nên phương pháp dạy học thay đổi cách truyền đạt. + Tính thẩm mỹ TBDH cần cân đối, hài hoà về hình khối, đường nét như các công trình nghệ thuật. TBDH phải làm cho thầy giáo và học sinh thích thú khi sử dụng, kích thích tính yêu môn học. + Tính khoa học kỹ thuật Chất lượng thiết bị phải đảm bảo tuổi thọ và độ bền chắc. Thiết bị phải thể hiện các thành tựu mới nhất của hhoa học kỹ thuật (KHKT). Thiết bị tương xứng và phù hợp với thực tiễn ở các cơ sở ngoài xã hội. + Tính kinh tế Nội dung và đặc tính kết cấu của TBDH phải sao cho số lượng ít, chi phí nhỏ nhất mà vẫn đảm bảo hiệu quả sử dụng cao nhất TBDH phải đảm bảo bền, chắc và chi phí bảo quản thấp nhất.
7 3. Vai trò của TBDH trong GD - ĐT nói chung Thiết bị dạy học chiếm vị trí hết sức quan trọng, có thể khẳng định rằng: Tính hiện đại của một nhà trường được phản ánh qua trình độ tiên tiến của thiết bị giảng dạy. Một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục, đó là chất lượng giáo dục mà TBDH là một trong các yếu tố quan trọng của quá trình giáo dục. Bởi vậy, quản lý công tác TBDH là một khâu quan trọng trong quản lý giáo dục. 3.1. Những đặc trưng chủ yếu của TBDH Có thể cung cấp cho học sinh các kiến thức một cách chắc chắn và chính xác, như vậy nguồn thông tin họ thu nhận được trở nên đáng tin cậy và được nhớ lâu bền hơn. Làm cho việc giảng dạy trở nên trực quan hơn, cụ thể hơn vì vậy tăng thêm khả năng của học sinh tiếp thu những sự vật, hiên tượng và các quá trình phức tạp mà bình thường học sinh khó nắm vững được. Rút ngắn thời gian giảng dạy, mà việc lĩnh hội kiến thức của học sinh lại nhanh hơn. Khơi gợi sự tìm tòi khám phá sáng tạo cho học sinh. Giải phóng người thầy giáo khỏi một khối lượng công việc tay chân, do đó làm tăng khả năng chất lượng dạy học. Dễ dàng gây được cảm tình và sự chú ý của học sinh. Bằng việc sử dụng TBDH, giáo viên có thể kiểm tra một cách khách quan khả năng tiếp thu kiến thức cũng như hình thành kỹ năng, kỹ xảo của học sinh. 3.2. TBDH với nội dung, chương trình, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học Với mỗi nội dung dạy học, có thể có các phương pháp dạy học phù hợp, lựa chọn phương pháp nào lại liên quan đến TBDH. Sự tương thích của TBDH với phương pháp dạy học sẽ cho ta thể hiện nội dung dạy học có hiệu quả cao nhất. Qua TBDH học sinh có thể tìm ra câu trả lời cho mình mà không nhất thiết đòi hỏi giáo viên phải giải thích nhiều. Như vậy nhờ TBDH mà giáo viên đã tạo được vùng hợp tác, hiểu biết giữa thầy và trò về nội dung cần truyền đạt của thầy. Có thể nói phương pháp và phương tiện luôn gắn bó chặt chẽ với nhau, không tách rời nhau trong quá trình dạy học. Sự thay đổi về số lượng và chất lượng của các thiết bị dạy học, đã ngày càng khẳng định được vị trí của chúng trong quá trình dạy học và có thể khẳng định rằng thiết bị dạy học có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giáo dục - đào tạo. Mục tiêu hàng đầu trong các trườnghiện nay là nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo bằng việc đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học, tích cực sử dụng tối đa TBDH. Nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, TBDH, rõ ràng với phương pháp giảng dạy trực quan sinh động sẽ đem lại hiệu quả cao nhất.
8 Điều đó có nghĩa là thiết bị, mô hình và đồ dùng dạy học đóng vai trò rất quan trọng, quyết định đến chất lượng giáo dục đào tạo trong các trường. Đối với hình thứctổ chức dạy học cũng phụ thuộc nhiều vào TBDH. Nếu không có TBDH thì hình thức tổ chức dạy học thường là thuyết trình, giảng giải. Rõ ràng trong trường hợp đó mục đích sư phạm, ý đồ sư phạm bị hạn chế nhiều và nó không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của Thầy hay của Trò. Như vậy muốn thay đổi PPDH, hình thức tổ chức dạy học phải quan tâm tới thiết bị dạy học. Rõ ràng việc “Dạy chay, dạy suông” sẽ gây tổn hại lớn cho Giáo dục - Đào tạo. Nó làm cho người học thụ động, không phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học. Sự hỗ trợ đắc lực của thiết bị sẽ là cầu nối giữa người dạy và người học, làm cho hai nhân tố này gắn kết với nhau trong việc thực hiện Mục tiêu đào tạo – Nội dung đào tạo – Phương pháp đào tạo và làm cho chất lượng giảng dạy và học tập được nâng cao. Tóm lại, Thiết bị dạy học tham gia vào và hỗ trợ đắc lực cho việc dạy học ở các mặt: phương tiện giảng dạy, phương pháp giảng dạy, đối tượng của nhận thức... 4. Quản lý công tác thiết bị dạy học Thiết bị dạy học là hạt nhân của cơ sở vật chất là một trong sáu yếu tố quan trọng của quá trình giáo dục. Quản lý là làm cho các yếu tố này gắn kết với nhau, làm cho chúng phát huy hiệu quả cao nhất để phục vụ mục tiêu đã đề ra. Quản lý TBDH là thực hiện các chức năng quản lý đối với các mặt cụ thể của của công tác TBDH. Các mặt cụ thể của công tác TBDH được xác định như sau: Tổng hợp chức năng quản lý đối với các mặt khác nhau của công tác TBDH được thể hiện qua sơ đồ ma trận sau đây: Các chức năng Lập kế hoạch Tổ chức Chỉ đạo Kiểm tra Các khâu QL công tác TBDH Quan điểm. Cấu trúc Kế hoạch Tổ chức Chỉ đạo Kiểm tra mạng lưới cấu trúc cấu trúc mạng lưới mạng lưới mạng lưới mạng lưới hoạt động Đầu tư, trang bị Kế hoạch Tổ chức Chỉ đạo Kiểm tra đầu tư đầu tư đầu tư đầu tư Khai thác sử dụng Kế hoạch Tổ chức Chỉ đạo Kiểm tra khai thác khai thác khai thác khai thác Bảo quản, giữ gìn, Kế hoạch Tổ chức Chỉ đạo Kiểm tra sửa chữa sửa chữa sửa chữa sửa chữa sửa chữa Bảng 1. MA TRẬN CHỨC NĂNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC TBDH
9 Như vậy, qua trình bày ở trên đã nêu được vai trò quan trọng của TBDH trong giáo dục - đào tạo. Xác định được những yêu cầu, đặc trưng đối với thiết bị dùng cho dạy học. Từ đó xác định quản lý công tác TBDH là hết sức cần thiết, thông qua quản lý làm cho TBDH phục vụ tốt nhất cho quá trình dạy học mà đặc biệt là hoạt động dạy học trong trường cấp THCS. II. Cơ sở thực tiễn 1.Thuận lợi Trường THCS Vạn Phúc nơi tôi công tác là một trường thuộc ngoại thành Hà Nội. Năm học 2017 trường được xây dựng lại dãy nhà cũ một tầng lên bốn tầng khu hiệu bộ với các phòng chức năng khang trang. Có các phòng bộ môn Lý – Công nghệ, Hóa - Sinh, phòng Tin học - ngoại ngữ, phòng Thư viện... được trang bị đầy đủ các tủ, kệ, bàn ghế, máy chiếu…cho học sinh thực hành. Đặc biệt trường được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của phòng Giáo dục và đào tạo huyện và ban giám hiệu nhà trường hàng năm nhà trường đều có kế hoạch mua sắm bổ sung cơ sở vật chất, thiết bịdạy học. Công tác quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học khoa học và hiệu quả. Một số giáo viên rất tích cực sử dụng thiết bị dạy học, ứng dụng các thiết bị hiện đại nên đã thực sự nâng cao được chất lượng tiết học, cải thiện được phương pháp theo hướng dạy học tích cực, thu hút học sinh yêu thích môn học. Lãnh đạo nhà trường đã có những chủ trương, biện pháp nhằm phát huy hiệu quả của thiết bị, điều đó được thể hiện trong các quy chế nội bộ. Đó là khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có công khai thác và sử dụng thiết bị có hiệu quả phục vụ cho giảng dạy và học tập. Ngay trong các cuộc hội nghị, hội thảo về các nội dung khác nhau tại trường đều nhấn mạnh tầm quan trọng của thiết bị trong dạy học. Đặc biệt, nhà trường đã tổ chức chuyên đề “Hội thảo khoa học về thiết bị dạy học” nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nhiều giáo viên đã sử dụng TBDH vào bài giảng của mình rất thành công, mà đặc biệt trong dạy thực hành thí nghiệm, hơn 90% thiết bị trong dạy thực hành thí nghiệm được khai thác sử dụng cho cả các tiết trên lớp, việc sử dụng thiết bị gần như là hiển nhiên, bởi dạy thực hành thí nghiệm không có thiết bị thì không thể rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo tiếp xúc nghề để hướng nghiệp được. Loại thiết bị được khai thác sử dụng nhiều nhất, triệt để nhất là các loại thiết bị tranh ảnh, mô hình, các thiết bị vạn năng, những loại này có từ khi thay sách giáo khoa và phù hợp với nội dung chương trình các môn họchiện nay. Đa số các trang thiết bị đều được bảo quản, bảo dưỡng đều đặn ngay sau mỗi ca triển khai dạy, nổi bật nhất là các môn khoa học tự nhiên ...Thực hiện các công việc bảo quản, đó là: Quét dọn phơi, bụi, lau chùi và tra dầu mỡ ... thường xuyên và hiệu quả.
10 2. Khó khăn Nhà trường không đủ diện tích để đạt trường chuẩn quốc gia, trường không có nhà thể chất, thiếu nhiều phòng học chức năng, thiếu ba phòng học. Do vướng luật đê điều nên mặc dù địa phương đã quy hoạch nhà trường ở một khu đất mới nhưng đến nay vẫn chưa được xây. Một số thiết bị dạy học chưa đồng bộ, chất lượng chưa cao còn ảnh hưởng đến quá trình giảng dạy. Mặt khác một số ít giáo viên chưa thật tận tâm với công việc, chưa tiếp thu được với công nghệ mới, thiết bị tiên tiến, có thiết bị rồi nhưng chưa biết sử dụng và ngại sử dụng. Do đó một số thiết bị được sử dụng nhưng hiệu quả không cao. Nguồn vốn chủ yếu ngân sách nhà nước cấp hạn chế, mà thông thường cấp vào cuối tháng 12 hàng năm nên việc sử dụng vốn rất bị động. Ý thức khai thác sử dụng ở mỗi giáo viên là chưa đồng đều, để có một bài giảng tốt trên các TBDH sẽ phải huy động sức lực và trí tuệ mà điều này không phải giáo viên nào cũng dễ dàng hưởng ứng. Đặc biệt đối với thiết bị mới lạ, những thiết bị công nghệ cao thì việc sử dụng thiết bị như là phương tiện, công cụ để đổi mới phương pháp dạy học lại càng khó khăn hơn nhiều. Đối với học sinh, ý thức, khả năng nhận thức, năng lực thực hành rèn luyện kỹ năng thực hành rất đa dạng, bởi vậy mức độ sử dụng thiết bị rất khác nhau. Mặc dù phong trào “giữ tốt dùng bền” thường xuyên được chú trọng, nhưng vẫn có một số trường hợp sử dụng thiết bị không đúng quy trình quy phạm kỹ thuật. Một số thiết bị cũ, lạc hậu, độ chính xác không cao. Mặc dù các thiết bị này chỉ dùng để thực hành các thao tác cơ bản, nhưng do quá đơn giản nên làm việc không ổn định, hỏng hóc trục trặc thường xuyên. Trang thiết bị không đồng đều: Trong cùng một môn nhưng thiết bị có đặc tính kỹ thuật khác hẳn nhau gây ra nhiều khó khăn cho việc dạy học. Chất lượng một số thiết bị kém nên không thực hiện được chức năng của thiết bị, làm cho việc dạy học không phản ánh đúng ý nghĩa. Mạng lưới công tác thiết bị chưa được coi trọng, chính vì vậy mà việc tổ chức, chỉ đạo CTTB còn hạn chế, chưa cụ thể, chưa thay đổi kịp với tình hình. Việc cung cấp thiết bị chưa phù hợp với nhu cầu thiết thực của hoạt động dạy học trong nhà trường. Đầu tư tài chính cho thiết bị còn hạn chế, chi phí cho thiết bị so với tổng chi phí trong toàn trường hàng năm còn thấp. Chỉ đạo đầu tư chưa đồng bộ, chưa lường hết các liên quan ràng buộc kéo theo có thiết bị này thì phải có thiết bị khác bổ trợ, nhà đa năng, phòng bộ môn…Việc cải tiến nội dung, chương trình chưa gắn với đổi mới thiết bị…
11 3. Kết quả điều tra thực trạng: * Điều tra về các thiết bị dạy học: CHẤT LƯỢNG CỦA CÁC THIẾT BỊ (Nguồn: Bộ cấp) Tỷ lệ Tỷ lệ cũ Tỷ lệ Tỷ lệ Tỷ lệ hỏng so với mới so còn hiện tại TT Loại trang thiết bị so với tổng số với tổng dùng so với tổng số TB % số TB được nhu TB % % % cầu % 1 Tranh ảnh 10 10 80 70 70 2 Mô hình 10 15 75 80 80 3 Đồ dùng thí nghiệm 10 20 70 40 40 4 Máy chuyên dùng 5 0 5 95 70 Điều tra về giáo viên: QUẢN LÝ, KHAI THÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC Nội dung Rất cần thiết % Cần thiết % Không cần thiết % Việc quản lý công tác thiết bị dạy học. 90 10 0 Việc khai thác sử dụng các thiết bị 75 23 2 dạy học hiệu quả. Qua thống kê các thiết bị dạy học tranh ảnh còn thiếu và cũ, một số mô hình còn hỏng cần bổ sung thêm. Một số bộ đồ dùng thí nghiệm chất lượng chưa được tốt, độ sai lệch nhiều. Các thiết bị hiện đại còn ít chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới. Kết quả thi GVG và chất lượng học sinh đã tiến bộ nhưng còn chưa cao, còn một số giáo viên ngại sử dụng các thiết bị hiện đại vào dạy học. III. Nội dung và các giải pháp thực hiện. Từ những thực trạng nêu trên về thiết bị dạy học ở trường nơi tôi công tác. Tôi đã đề ra các giải pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học một cách thiết thực để đạt hiệu quả cao nhất nhằm nâng cao chất lượng dạy học. 1. Giải pháp 1: Xây dựng kế hoạch sử dụng TBDH và đề xuất đổi mới kế hoạch mua sắm bổ sung thiết bị dạy học. Đầu năm học tham mưu với ban giám hiệu lập kế hoạch sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học bằng cách dựa trên các biểu mẫu thống kê, kiểm kê thiết bị đồ dùng dạy học đầu năm học và số học sinh, số lớp của năm học mới. Từ đó xây dựng kế hoạch cụ thể cho từng tháng, kế hoạch mua sắm bổ sung, sửa chữa, bảo dưỡng kịp thời cho từng bộ môn.
12 Thường xuyên cập nhật các thông tin mới về các thiết bị, đồ dùng dạy học, các phương tiện dạy học, các trang thiết bị phục vụ đổi mới phương pháp dạy học trên mạng. Dựa vào tình hình và nhu cầu của nhà trường tham mưu với Ban giám hiệu tự mua sắm đầu tư thêm các thiết bị dạy học nếu cần. Khi mua sắm các thiết bị phải phù hợp và hiệu quả, có tính khả thi tránh lãng phí. Lập danh mục cụ thể của từng hạng mục cần đầu tư thêm: Tên danh mục thiết bị, tính năng kỹ thuật, số lượng, dự toán ngân sách... KẾ HOẠCH ĐẦU TƯ THIẾT BỊ Tên Đặc tính Số Thành tiền TT thiết bị Ký hiệu kỹ thuật lượng Đơn giá hoặc trên cấp Biểu 1: KẾ HOẠCH ĐẦU TƯ THIẾT BỊ 2. Giải pháp 2: Đổi mới xây dựng kế hoạch khai thác, sử dụng TBDH Việc đầu tư TBDH sẽ trở nên không có ý nghĩa nếu TBDH không được sử dụng cho giảng dạy và học tập, hay chúng ta có thể nói rằng: TBDH sẽ không phát huy được một chút tác dụng nào khi nó không thông qua quá trình sư phạm. Bởi vậy tôi thường xuyên dựa vào thời khóa biểu, căn cứ vào nội dung các chương trình thực hành, các môn học; chủng loại, số lượng, chất lượng thiết bị hiện có, đội ngũ giáo viên dạy lý thuyết liên quan thực hành. Sau đó lên mẫu kế hoạch cho giáo viên đăng ký sử dụng vào đó.
13 Kế hoạch khai thác sử dụng được thể hiện theo biểu mẫu sau: Trường:THCS …. CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Tổ:………………….. Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Môn học :…………… KẾ HOẠCH KHAI THÁC SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Tần suất sử dụng thiết bị TT Tên TBDH Số Ghi chú lượng Số tiết/ Ngày Số học sinh trong nhóm Biểu 2: KẾ HOẠCH KHAI THÁC SỬ DỤNG THIẾT BỊ Với kế hoạch được xây dựng như vậy, TBDH đã thực sự được sắp đặt cho mục đích hoạt động dạy học trong nhà trường. Hàng tháng có thống kê theo dõi số lượng sử dụng các thiết bị của giáo viên và động viên nhắc nhở kịp thời với những giáo viên còn sử dụng ít. 3. Giải pháp 3: Đổi mới xây dựng kế hoạch bảo dưỡng, sửa chữa TBDH. Trên cơ sở kế hoạch sử dụng sửa thiết bị, đồ dùng dạy học, nắm tần suất sử dụng thiết bị để đưa vào kế hoạch sửa chữa ưu tiên. Luôn vệ sinh phòng đồ dùng dạy học, các thiết bị được lau chùi tránh ẩm mốc. Tôi đã thành lập một đội sửa thiết bị, đồ dùng dạy họcnhỏ gồm giáo viên có kỹ thuật về điện, cơ khí,... Khi có những thiết bị môn lý, công nghệ… hỏng hóc nhỏ chúng tôi lên kế hoạch sửa chữa vào tiết trống để kịp thời có thiết bị dùng tránh để lâu thiết bị lại hỏng thêm. Những thiết bị hỏng lớn báo cáo kịp thời Ban giám hiệu để hợp đồng với các đơn vị, cá nhân ngoài trường sửa chữa theo hợp đồng và gia hạn thời gian cụ thể để kịp thời có thiết bị phục vụ dạy học. Lên kế hoạch bảo dưỡng định kỳ các thiết bị tránh để các thiết bị sử dụng quá thời hạn lại hỏng hóc thêm.
14 Kế hoạch sửa chữa được thể hiện theo biểu mẫu sau: Trường THCS … CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Tổ:……………….. Độc lập- Tự do- Hạnh phúc Môn học :………… KẾ HOẠCH BẢO DƯỠNG, SỬA CHỮA THIẾT BỊ Năm học: 20 - 20 Tên TB Mức độ Nội dung Thời Dự Ghi TT hoặc sửa chữa bảo gian kiến chú chủng loại trước đó dưỡng, thực kinh TB sửa chữa hiện phí Biểu 3: KẾ HOẠCH BẢO DƯỠNG, SỬA CHỮA THIẾT BỊ 4. Giải pháp 4: Lập sổ ghi tên các thiết bị theo môn và khối lớp Ghi rõ vị trí của thiết bị đó ở giá (hoặc tủ) nào, ở vị trí số mấy, đồng thời ghi tên các tiết dạy (theo phân phối chương trình) sử dụng thiết bị đó theo mẫu. SỔ GHI TÊN THIẾT BỊ DẠY HỌC Môn:………………….. Vị trí STT Tên TBDH Dạy tiết Giá/tủ Số 1 2 3 Biểu 4: SỔ GHI TÊN THIẾT BỊ DẠY HỌC Ví dụ: Muốn tìm “kính hiển vi” giáo viên dạy môn Sinh 6 chỉ cần mở sổ ghi thiết bị môn Sinh 6, tra ở cột tên thiết bị “kính hiển vi” giáo viên sẽ tìm ra tủ đựng và cột ghi vị trí để kính SỔ GHI TÊN THIẾT BỊ DẠY HỌC Môn: Công nghệ Vị trí STT Tên TBDH Dạy tiết Giá/tủ Số 1 Đồng hồ điện A 8 6 2 3
15 Như vậy giáo viên chỉ cần đến giá (tủ) A và đến vị trí số 8 lấy đồng hồ. Sổ ghi tên thiết bị dạy học cũng giúp cho cán bộ quản lý dễ dàng hơn trong khâu kiểm tra sự sử dụng thiết bị dạy học của giáo viên. Sổ luôn được để ở phòng đồ dùng dạy học để dễ tra cứu khi cần tìm đồ dùng dạy học. 5. Giải pháp 5: Đẩy mạnh phong trào tự làm đồ dùng, thiết bị dạy học Từ thực tế đồ dùng dạy học còn thiếu nhiều chưa đáp ứng cho việc giảng dạy nên hàng năm nhà trường cùng với nhân viên thiết bị phát động “Phong trào tự làm đồ dùng, thiết bị dạy học”. Phong trào tự làm TBDH có tác dụng huy động năng lực, trí tuệ, sự sáng tạo, bồi dưỡng, kích thích hứng thú nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên, nhân viên và học sinh. Hình thức hoạt động này giúp họ bồi dưỡng và rèn luyện các phẩm chất, năng lực, kỹ năng, cũng thông qua đó tầm hiểu biết và nhận thức của họ được mở rộng. Họ thấy được sự cần thiết của việc sử dụng TBDH trong quá trình dạy học, giúp họ tạo ra thói quen tự sáng chế và làm xuất hiện nhu cầu tự nhiên trong việc sử dụng các TBDH cho các công việc của mình. Hoạt động tự làm TBDH có tác dụng phục vụ kịp thời cho việc cải tiến đổi mới phương pháp dạy học góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Ngoài ra hoạt động tự làm TBDH có thể nâng cao được hiệu quả của nó nhờ tận dụng các nguồn lực tại chỗ, đặc biệt là sử dụng vật liệu đơn giản, rẻ tiền nhưng lại tạo ra các TBDH có tính linh hoạt cao, tính thực tiễn, gần gũi với nội dung dạy học thì sản phẩm đồ dùng dạy học đó càng có giá trị cao. Rõ ràng giá trị của một TBDH không phải ở chỗ nó có giá thành cao mà chủ yếu ở hiệu quả sử dụng, ở vai trò sư phạm mà nó đảm nhận. Do đó tự làm TBDH là một biện pháp, là con đường cơ bản để góp phần giải quyết vấn đề thiếu TBDH, cũng như việc hoàn thiện hệ thống TBDH. TBDH tự làm có một cơ sở tiềm năng vô tận đó là đội ngũ giáo viên, nhân viênvà học sinh. Như vậy TBDH tự làm vừa mang ý nghĩa kinh tế vừa mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Phát động các phong trào tự chế TBDH có tổ chức, chỉ đạo, có đánh giá khen thưởng kịp thời những sản phẩm mang tính sáng tạo và áp dụng được vào thực tiễn lâu dài. Phát động phong trào đưa kế hoạch về từng bộ môn, từng tổ cần xác định tự làm đồ dùng, TBDH là nhiệm vụ chuyên môn. Cần vạch kế hoạch cụ thể tự làm tạo đồ dùng dạy học từng học kỳ, năm học. Có thể xây dựng kế hoạch theo biểu mẫu sau:
16 Trường THCS …. CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Tổ:……………. Độc lập- Tự do- Hạnh phúc Môn:………….. KẾ HOẠCH TỰ LÀM THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY HỌC Thời Dự kiến tiêu hao Cá nhân, Thời gian Tên thiết gian tập thể thực hiện T bị tự chế hoàn Nguyên Công chủ trì Bắt Kết T thành vật liệu chế tạo và liên đầu thúc thiết kế quan Biểu 5: KẾ HOẠCH TỰ CHẾ TẠO TBDH Hội đồng thiết bị nhà trường sẽ họp xét quyết định triển khai chế tạo những đồ dùng, TBDH nào, từ kế hoạch tự chế tạo TBDH của các tổ, cân đối ngân sách và các điều kiện khả thi khác. 6. Giải pháp 6: Quản lý và kiểm kê tài sản theo định kỳ, kiểm tra các loại sổ sách thường xuyên Tôi lập sổ nhật ký trên máy tính theo dõi giáo viên sử dụng đồ dùng dạy học. mỗi ngày đều có thống kê số lượng sử dụng. Cuối mỗi tháng có thống kê từng giáo viên sử dụng để kịp thời nhắc nhở những giáo viên còn sử dụng đồ dùng ít. Sau mỗi năm học, mỗi học kỳ có kế hoạch kiểm kê toàn bộ số thiết bị dạy học hiện có, đánh giá chất lượng của các thiết bị dạy học để có phương án bổ sung, thay thế cho các năm học tiếp theo. Sổ nhật ký sử dụng đồ dùng dạy học theo mẫu sau: SỔ NHẬT KÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Tuần: …. tháng …. năm Thứ Họ và tên Tên Dạy Ký Ngày Ký Ghi Môn Lớp Tổng ngày CBGV thiết bị tiết mượn trả trả chú Tổng Biểu 6: SỔ NHẬT KÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ví dụ: SỔ NHẬT KÝ SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC
17 Tuần: 5 (16/9/19 đến 21/9/19) Thứ Họ và tên Tên Dạy Ký Ngày Ký Ghi Tổng Môn Lớp ngày CBGV thiết bị tiết mượn trả trả chú Thứ 2 Trần Văn A Lý 6 Mặt phẳng 7 A 16/9 (16/9) nghiêng Phạm Thị B Địa 6 Quả địa 6 B 16/9 cầu Thứ 3 Phạm Thị C Địa 6 Quả địa 6 C 17/9 (17/9) cầu Tổng Địa 6 2 Lý 6 1 Các loại sổ được ban giám hiệu kiểm tra thường xuyên và kịp thời nhắc nhở các giáo viên về việc sử dụng thiết bị dạy học. IV. Kết quả triển khai áp dụng sáng kiến kinh nghiệm - Năm học 2019 - 2020 tôi đã áp dụng các biện pháp trên trong việc quản lý và sử dụng thiết bị dạy học trong nhà trường tôi, kết quả cho thấy: - Hiện nay nhà trường đã có 01 phòng máy vi tính, 28 máy tính để phục vụ việc học tin học và tiếng Anh cho học sinh. - Một phòng học thông minh với 45 máy tính. - 06 máy chiếu đa năng, 4 máy in lader, 4 Rađio/Casstte dạy tiếng Anh. - Mua bổ sung các thiết bị cho phòng thực hành Hóa, Lý, Công nghệ và thiết bị dạy học các môn học khác. - Về cơ bản đảm bảo đủ thiết bị cho các bộ môn theo quy định của chương trình, tạo điều kiện để giáo viên đổi mới phương pháp, ứng dụng công nghệ thông tin. Kết quả cụ thể sau khi áp dụng các giải pháp trên: *Điều tra về các thiết bị dạy học: CHẤT LƯỢNG CỦA CÁC THIẾT BỊ Tỷ lệ hỏng so Tỷ lệ cũ so với Tỷ lệ mới so Tỷ lệ còn Tỷ lệ hiện tại Loại trang với tổng số tổng số với tổng số dùng được % so với nhu cầu TT thiết bị TB % TB % TB % % Trước Sau Trước Sau Trước Sau Trước Sau Trước Sau 1 Tranh ảnh 10 5 10 10 80 95 70 85 70 85 2 Mô hình 10 2 15 10 75 88 80 88 80 90 3 Đồ dùng thí 10 6 20 14 70 80 40 84 40 85 nghiệm 4 Máy chuyên 5 2 0 0 5 5 95 98 70 80 dùng
18 * Điều tra về giáo viên: QUẢN LÝ, KHAI THÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC Rất cần thiết % Cần thiết % Không cần thiết % Nội dung Trước Sau Trước Sau Trước Sau Việc quản lý công tác 90 100 10 0 0 0 thiết bị dạy học. Việc khai thác sử dụng các 75 95 23 5 2 0 thiết bị dạy học hiệu quả. - Giáo viên đã vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học theo hướng đổi mới, phát huy được tính tích cực chủ động học tập của học sinh; đã ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng hiệu quả phương tiện dạy học hiện đại vào giảng dạygóp phần nâng cao chất lượng dạy – học và giáo dục của nhà trườngTBDH khá tốt để hoàn thành đợt thi giáo viên giỏi cấp trườngkết quả 100% đạt giáo viên giỏi cấp trường; Trong năm học 2020 - 2021 giáo viên giỏi cấp huyện 1 giải xuất sắc, 1 giải nhất, 03 giải nhì, đặc biệt góp phần thành công cho đợt thi về kỹ năng công nghệ thông tin cấp huyện và thành phố lần thứ Vnhà trường có 01 giáo viên, 01 nhân viên thi cấp huyện đạt 02 giải nhất; Cấp thành phố 01 giải ba. - Ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên và học sinh đã nhận thức khá đấy đủ về vai trò, vị trí, sự cần thiết của CSVC – TBDH trong các hoạt động dạy – học; Thấy rõ trách nhiệm của mình trong quản lý – sử dụng CSVC – TBDH trong nhà trường. V. Hiệu quả áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. Năm 2019 - 2020 thực hiện đề tài, phong trào làm đồ dùng dạy học đạt kết quả cao 01 giải nhất cấp huyện về mô hình Hệ sinh thái - Sinh lớp 8, 01 giải Khuyến khích thành phố về mô hình hệ sinh thái - Sinh 8 và được gửi đi giải Quốc gia, giải ba về mô hình Hệ tuần hoàn - Sinh 8, giải nhì về mô hình Núi lửa - Địa lí 6. Chất lượng giáo dục mũi nhọn đã được nâng cao, tỷ lệ học sinh khá giỏi năm sau cao hơn năm trước, số học sinh đạt giải học sinh giỏi Thành phố được duy trì, phát triển. Đặc biệt chất lượng đội ngũ HSG, HSNK có thành tích vượt bậc.
19 Trong những năm qua, công tác phát triển giáo dục và đào tạo của trường THCS Vạn Phúc luôn được Huyện ủy – HĐND - UBND và các ban, ngành, đoàn thể của huyện ghi nhận. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp nêu trong sáng kiến kinh nghiệm “Một số giải pháp quản lý công tác thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy” đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện nhằm đáp ứng được nhu cầu đổi mới GD&ĐT, giáo dục đại trà giữ vững và phát triển, nâng cao giáo dục mũi nhọn, chất lượng học sinh nâng cao.
20 C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ I. Kết luận Qua kết quả nghiên cứu đã trình bày ở trên, tôi rút ra một số kết luận sau đây: Cơ sở vật chất trường học nói chung, TBDH nói riêng là một yếu tố không thể thiếu được của quá trình sư phạm, chúng góp một phần quyết định trong việc nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo. Do tầm quan trọng của TBDH trong giáo dục -đào tạo mà TBDH ngày càng nhận được sự quan tâm của các cấp quản lý. Đề tài đã thực hiện hoàn thành được các nhiệm vụ đặt ra, đó là các nhiệm vụ: + Tìm hiểu cơ sở lý luận về khoa học quản lý, quản lý trường học, quản lý CSVC Sư phạm, trang thiết bị trong quá trình giáo dục - đào tạo. + Khái quát thực trạng trang thiết bị và phân tích, đánh giá thực trạng công tác thiết bị phục vụ cho dạy – học ở trường THCS Vạn Phúc. + Đề xuất một số giải pháp cải tiến quản lý công tác thiết bị dạ y- học trong Trường THCS Vạn Phúc. Điều cơ bản trong cơ sở lý luận là đã khẳng định được TBDH là một bộ phận cấu thành không thể thiếu được của quá trình sư phạm, nó góp phần quyết định chất lượng dạy học. Rõ ràng việc “Dạy chay, dạy suông” sẽ gây tổn hại lớn cho giáo dục - đào tạo. Nó làm cho người học thụ động, không phát huy được tính chủ động sáng tạo của người học. Sự hỗ trợ đắc lực của thiết bị sẽ là cầu nối giữa người dạy và người học, làm cho hai nhân tố này gắn kết với nhau trong việc thực hiện Mục tiêu giáo dục - đào tạo, Nội dung giáo dục - đào tạo, Phương pháp giáo dục - đào tạo và làm cho chất lượng giảng dạy và học tập được nâng cao. Trong phần thực trạng, đã chỉ ra được những mặt mạnh, những tồn tại đối với công tác TBDH. Hình ảnh cụ thể về thiết bị là phần lớn đã cũ, một số đã hỏng không thể sử dụng được hoặc sử dụng với hiệu quả đào tạo thấp, thiếu về chủng loại và số lượng, kém về chất lượng, kém về tính hiện đại. Trong phần thực trạng cũng đã nêu thực sự rất ít cán bộ, giáo viên xác định rằng: TBDH là yếu tố hết sức quan trọng để thực hiện thành công chương trình giáo dục - đào tạo, rằng chất lượng dạy học phụ thuộc rất lớn vào phương pháp và phương tiện dạy học. Mục tiêu quản lý thiết bị dạy học là làm cho TBDH trở thành người bạn đồng minh trung thành của thầy giáo trong việc cải tiến chất lượng giảng dạy, là làm cho TBDH trở thành công cụ chính đáng cho học sinh rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, nâng cao nhận thức, tu dưỡng đạo đức và để thực hiện mục tiêu bao trùm là nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trong nhà trường.