Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn giáo dục công dân 6

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm THCS "Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn giáo dục công dân 6" có mục tiêu là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn giáo dục công dân 6

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập Tự do Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng sáng kiến Phòng Giáo dục và Đào tạo Đồng Hỷ Tôi (chúng tôi) ghi tên dưới đây: S Ngày Nơi công Chức Trình Tỷ lệ (%) đóng ố Họ và tên tháng tác (hoặc danh độ góp vào việc T năm sinh nơi thường chuyên tạo ra sáng T trú) môn kiến (ghi rõ đối với từng đồng tác giả, nếu có) 1 Nguyễn Thanh An 25/8/1981 Trường Giáo Cao 100% THCS Hòa viên đẳng Bình Là tác giả (nhóm tác giả) đề nghị xét công nhận sáng kiến : “Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Giáo dục công dân 6” 1. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến (trường hợp tác giả không đồng thời là chủ đầu tư tạo ra sáng kiến): Không 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Bộ môn Giáo dục công dân 3. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử, (ghi ngày nào sớm hơn): Tháng 8/2019 tại trường THCS Hòa Bình, xã Hòa Bình, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. 4. Mô tả bản chất của sáng kiến: 4.1. Những vấn đề chung: Môn Giáo dục công dân nói chung và môn Giáo dục công dân ở trường THCS nói riêng là môn học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân cho học sinh mà Luật giáo dục đã xác định: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Môn học cung cấp cho học sinh một hệ thống các giá trị
đạo đức, pháp luật và các chuẩn mực lối sống phù hợp với lứa tuổi, giúp học sinh biết sống hòa nhập trong xã hội hiện tại với tư cách là những công dân tích cực, năng động; góp phần quan trọng hình thành những phẩm chất, năng lực cần thiết của nhân cách con người Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, tăng cường khả năng hội nhập trong xu thế phát triển và tiến bộ của thời đại. Để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn lực và đáp ứng yêu cầu phát triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của thế kỉ XXI, mà thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống, đó là “Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống”. Mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ trang bị kiến thức sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em học sinh. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được tích hợp trong môn học. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn được thực hiện thông qua nhiều chương trình, dự án như: giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục phòng chống HIV/AIDS, giáo dục phòng chống ma túy... Đặc biệt bộ tài liệu “Giáo dục kĩ năng sống” dành cho học sinh THCS đã chính thức được được đưa vào dạy học từ tháng 10 năm 2016 2017, được bố trí dạy lồng ghép, tích hợp với các môn học gần gũi khác ở mỗi khối lớp, trở thành “cẩm nang” giáo dục kĩ năng sống riêng biệt có tính chất đặc thù đối với giáo viên dạy bộ môn Giáo dục công dân. 4.2. Thực trạng của vấn đề: Hiện nay, nội dung giáo dục kĩ năng sống đã được đưa vào giảng dạy ở các trường dưới nhiều hình thức khác nhau. Chương trình hành động về giáo dục cho mọi người đặt ra trách nhiệm cho các trường phải đảm bảo cho người học được tiếp cận với chương trình giáo dục kĩ năng sống phù hợp và cần thiết được coi là một nội dung của chất lượng giáo dục. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động... Đặc biệt thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của những
yếu tố tích cực và tiêu cực, luôn phải đặt vào hoàn cảnh phải lựa chọn những giá trị, phải đương đầu với khó khăn, thách thức, những áp lực tiêu cực, bạo lực, với lối sống ích kỉ, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong những nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông thời gian vừa qua như: bạo lực học đường, đua xe máy, ăn chơi sa đọa, các trò chơi điện tử... chính là các em thiếu kĩ năng sống cần thiết như: Kĩ năng thể hiện sự cảm thông, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng hợp tác, kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ, kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin, kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng giao tiếp... Trường THCS Hòa Bình ngay từ đầu năm học mới Ban giám hiệu nhà trường đã triển khai và tập huấn về công tác giáo dục kĩ năng sống tới toàn thể cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh trong nhà trường. Trong quá trình giảng dạy các giáo viên dạy bộ môn cũng đã có sự tích hợp nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học như Ngữ văn, Giáo dục công dân, Địa lý, Sinh học, Lịch sử, Hóa học, Công nghệ, Âm nhạc, Mĩ thuật,... Ngoài việc tích hợp nội dung này thông qua các môn học, nhà trường còn chú ý lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho các em vào các hoạt động tập thể như các giờ chào cờ, giờ sinh hoạt, hoạt động ngoài giờ lên lớp, các buổi ngoại khóa, các buổi lao động, các hoạt động vui chơi như tổ chức Văn nghệ, Hội trại, Hội khỏe Phù Đổng… khuyến khích các em tham gia vào các câu lạc bộ như: Câu lạc bộ thể dục thể thao, Câu lạc bộ văn hóa văn nghệ, Câu lạc bộ Mĩ thuật để cho các em có nhiều cơ hội rèn luyện các kĩ năng sống có ích cho bản thân. Các em chưa có kĩ năng làm chủ bản thân, chưa xử lí linh hoạt các tình huống giao tiếp hằng ngày để thể hiện lối sống có đạo đức, có văn hóa. Một số em chưa có thái độ phê phán đối với những biểu hiện thiếu lành mạnh, chưa tự tin tham gia các hoạt động. Trong năm học 2019 – 2020, Trường THCS Hòa Bình, khối lớp 6 có 2 lớp với tổng số học sinh là 48 em. Trước khi tiến hành áp dụng đề tài này, ngay từ đầu năm học, tôi đã tiến hành khảo sát tình hình học sinh mà tôi được phân công giảng dạy môn GDCD lớp 6. Qua khảo sát, tôi thấy 48/48 học sinh lớp 6 chưa hiểu biết được đầy đủ các kĩ năng sống cơ bản và sự cần thiết của các kĩ năng sống có thể giúp cho bản thân sống tự tin, lành mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và tinh thần của các em. Các em học sinh lớp 6 của trường hầu hết sinh ra trong gia đình làm nghề nông thuần túy. Là một xã vùng kinh tế xã hội còn khá nhiều khó khăn, nên
người dân và các em học sinh ít có điều kiện, thời gian tiếp cận thông tin qua các phương tiện thông tin đại chúng nên trình độ nhận thức của người dân và học sinh còn nhiều hạn chế. Các em phải lao động phụ giúp gia đình ngoài giờ học nên điều kiện để đọc sách báo, hay theo dõi thông tin đại chúng còn ít. Chính vì vậy 100% các em chưa nhận thức được một cách đúng đắn và đầy đủ về những vấn đề xã hội có nguy cơ ảnh hưởng đến cuộc sống an toàn và lành mạnh của bản thân. Xuất phát từ tình hình đã nêu ở trên, bằng thực tế kinh nghiệm của bản thân trong quá trình làm công tác dạy học, tôi đã mạnh dạn đề ra và tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường cùng các ban ngành đoàn thể khác trong đơn vị một số biện pháp và kinh nghiệm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh của trường có hiệu quả thiết thực. 4.3. Các biện pháp giải quyết vấn đề: Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông tập trung vào các kĩ năng tâm lí – xã hội là những kĩ năng được vận dụng trong những tình huống hằng ngày để làm chủ bản thân, tương tác với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống. Việc hình thành những kĩ năng này không loại bỏ mà ngược lại phải gắn kết và song hành với việc hình thành các kĩ năng học tập như: nghe, nói, đọc, viết, tính toán... Nội dung giáo dục kĩ năng sống cần được vận dụng linh hoạt tùy theo từng lứa tuổi, cấp học, môn học, hoạt động giáo dục và điều kiện cụ thể. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường bao gồm nhiều kĩ năng. Tuy nhiên, do tình hình thực tế của Trường THCS Hòa Bình, tôi chỉ áp dụng một số kĩ năng sống cơ bản sau: 4.3.1. Các kĩ năng sống cơ bản: * Kĩ năng thể hiện sự cảm thông: Kĩ năng thể hiện sự cảm thông là khả năng có thể hình dung và đặt mình trong hoàn cảnh của người khác, giúp chúng ta hiểu và chấp nhận người khác vốn là những người rất khác mình, qua đó chúng ta có thể hiểu cảm xúc và tình cảm của người khác và cảm thông vời hoàn cảnh hoặc nhu cầu của họ và biết thể hiện sự cảm thông bằng những lời nói, cử chỉ, hành động, việc làm cụ thể phù hợp.
Kĩ năng này có ý nghĩa quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả giao tiếp và ứng xử với người khác; cải thiện các mối quan hệ giao tiếp xã hội. Kĩ năng thể hiện sự cảm thông cũng giúp khuyến khích thái độ quan tâm và hành vi thân hiện, gần gũi với những người cần giúp đỡ. Kĩ năng thể hiện sự cảm thông được dựa trên kĩ năng tự nhận thức và kĩ năng xác định giá trị, đồng thời là yếu tố cần thiết trong kĩ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, kiên định và kiềm chế cảm xúc. Ví dụ: Khi dạy bài “Công ước Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em” Giáo viên nêu câu hỏi: Nêu một số hành vi vi phạm quyền trẻ em mà em biết? Em có suy nghĩ gì về vấn đề này? Học sinh: Một số hành vi vi phạm quyền trẻ em như: Đánh đập, ngược đãi trẻ em, bắt trẻ em làm việc nặng quá sức, cha mẹ ly hôn không ai chăm sóc con cái, không cho con đi học... Đây là những mảnh đời bất hạnh cần được sự quan tâm, giúp đỡ, cảm thông, chia sẻ nhiều hơn từ phía mọi người. Với câu hỏi trên, giáo viên có thể rèn cho học sinh kĩ năng thể hiện sự cảm thông đối với những trẻ em bị thiệt thòi. * Kĩ năng tư duy phê phán: Kĩ năng tư duy phê phán là khả năng phân tích một cách khách quan và toàn diện các vấn đề, sự vật, hiện tượng... xảy ra. Kĩ năng tư duy phê phán rất cần thiết để con người có thể đưa ra được những quyết định, những hành động phù hợp. Nhất là trong xã hội hiện đại ngày nay, khi mà con người luôn phải đối mặt với nhiều vấn đề gay cấn của cuộc sống, luôn phải xử lý nhiều nguồn thông tin đa dạng, phức tạp thì kĩ năng tư duy phê phán càng trở nên quan trọng đối với mỗi cá nhân. Ví dụ: Khi dạy bài “Lễ độ” Giáo viên nêu vấn đề: Bị mẹ mắng, Hải giận dỗi cãi lại và bỏ đi chơi đến tối mới về. Em có nhận xét gì về hành vi của Hải? Học sinh: Hành vi của Hải là quá vô lễ đối với người đã sinh thành, cưu mang, dưỡng dục mình. Giáo viên: Hành vi của Hải cần phê phán. Giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng tư duy phê phán hành vi thiếu lễ độ.
* Kĩ năng ra quyết định: Kĩ năng ra quyết định là khả năng của cá nhân biết quyết định, lựa chọn phương án tối ưu để giải quyết vấn đề hoặc tình huống gặp phải trong cuộc sống một cách kịp thời. Mỗi cá nhân phải tự mình ra quyết định cho bản thân; không nên trông chờ, phụ thuộc vào người khác; mặc dù có thể tham khảo ý kiến của những người tin cậy trước khi ra quyết định. Kĩ năng ra quyết định rất cần thiết trong cuộc sống, giúp cho con người có được sự lựa chọn phù hợp và kịp thời, đem lại thành công trong cuộc sống. Ngược lại, nếu không có kĩ năng, con người ta có thể có những quyết định sai lầm hoặc châm trễ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, đến công việc và tương lai cuộc sống của bản thân; đồng thời có thể làm ảnh hưởng đến gia đình, bạn bè và những người có liên quan. Ví dụ: Khi dạy bài “Sống chan hòa với mọi người” Giáo viên nêu vấn đề: Bạn thân của em thường trốn học đi chơi. Câu hỏi: Trong trường hợp đó, em sẽ xử sự như thế nào? Học sinh: Em sẽ gần gũi và khuyên bạn không nên trốn học nữa, nếu bạn không nghe em sẽ báo với thầy cô giáo và gia đình bạn ấy. Giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng ra quyết định. * Kĩ năng hợp tác: Kĩ năng hợp tác là khả năng cá nhân biết chia sẻ trách nhiệm, biết cam kết và cùng làm việc có hiệu quả với những thành viên khác trong nhóm. Giáo viên nêu vấn đề: Mai là học sinh giỏi lớp 5 do nhà nghèo nên Mai không được đi học nữa. Thấy vậy cô giáo chủ nhiệm đến nhà vận động cho Mai đi học nhưng bố Mai không đồng ý vì Mai phải phụ bố bán hàng. Câu hỏi: Em có nhận xét gì về sự việc trên? Nếu em là bạn của Mai, em sẽ làm gì để giúp đỡ Mai được đi học? Giáo viên: Chia lớp thành 2 nhóm và yêu cầu các nhóm thảo luận. Học sinh: Đại diện từng nhóm lần lượt báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung. Giáo viên: Giới thiệu Điều 16 Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em: “Trẻ em có quyền được học tập; trẻ em học bậc tiểu học trong các cơ sở giáo dục công lập không phải trả học phí”
Giáo viên: Rèn cho học sinh biết bày tỏ ý kiến, tham gia xây dựng hoạt động của nhóm, biết chia sẻ với các thành viên trong nhóm. * Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ: Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ giúp chúng ta có thể nhận được những lời khuyên, sự can thiệp cần thiết để tháo gỡ, giải quyết những vấn đề, tình huống của mình; đồng thời là cơ hội để chúng ta chia sẻ, bày tỏ khó khăn, giảm bớt được sự căng thẳng tâm lý do bị dồn nén cảm xúc. Biết tìm kiếm sự giúp đỡ kịp thời sẽ giúp cá nhân không cảm thấy đơn độc, bi quan và trong nhiều trường hợp, giúp chúng ta có cách nhìn mới và hướng đi mới. Ví dụ: Khi dạy bài “Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm” Giáo viên nêu vấn đề: Hằng ngày trên đường đi học, Lan thường bị một nhóm con trai lớn hơn trêu ghẹo, có hành vi đụng chạm vào người. Câu hỏi: Trong trường hợp đó, Lan nên xử lý như thế nào? Học sinh: Lan tỏ thái độ phản đối nhóm con trai và báo cho cha mẹ, thầy cô giáo biết. Giáo viên: Lan ý thức được nhu cầu cần giúp đỡ, biết xác định được những địa chỉ hỗ trợ đáng tin cậy. Qua vấn đề này, giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ khi gặp phải vấn đề cần sự giúp đỡ của những người khác. * Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin: Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin là một kĩ năng quan trọng giúp con người có thể có được những thông tin cần thiết một cách đầy đủ, khách quan, chính xác, kịp thời. Ví dụ: Khi dạy bài “Thực hiện trật tự an toàn giao thông” Giáo viên nêu câu hỏi: Em hãy nhận xét tình hình tai nạn giao thông trong thời gian gần đây (số liệu cụ thể)? Học sinh: Số vụ tai nạn giao thông có chiều hướng giảm dần ( Cụ thể, trong năm 2019, trên địa bàn cả nước xảy ra 17.626 vụ tai nạn giao thông, bao gồm 9.229 vụ tai nạn giao thông từ ít nghiêm trọng trở lên và 8.397 vụ va chạm giao thông, làm 7.624 người chết, 13.624 người bị thương và 8.528 người bị thương nhẹ). Giáo viên Qua mạng Internet, đài, báo, trên truyền hình học sinh có được thông tin về số liệu các vụ tai nạn giao thông trong những năm qua.
Như vậy, với câu hỏi đó giáo viên đã giúp học sinh rèn được kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin. * Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm: Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm là khả năng con người thể hiện sự tự tin, chủ động nhận nhiệm vụ phù hợp với khả năng của bản thân, nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ và ý thức cùng chia sẻ công việc với các thành viên khác trong nhóm. Khi đảm nhận trách nhiệm, cần dựa trên những điểm mạnh, tiềm năng của bản thân, đồng thời tìm kiếm thêm sự giúp đỡ cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ. Khi các thành viên trong nhóm có kĩ năng đảm nhận trách nhiệm sẽ tạo được một không khí hợp tác tích cực và xây dựng trong nhóm, giúp giải quyết vấn đề, đạt được mục tiêu chung của cả nhóm đồng thời tạo ra được sự thỏa mãn và thăng tiến cho mỗi thành viên. Ví dụ: Khi dạy bài “Yêu thiên nhiên, sống hòa hợp với thiên nhiên” Giáo viên nêu câu hỏi: Là học sinh em sẽ làm gì để góp phần giữ gìn, bảo vệ thiên nhiên? Học sinh: Không vứt rác bừa bãi; Trồng cây xanh; Chăm sóc cây, hoa trong trường... Giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng đảm nhận trách nhiệm để giữ gìn, bảo vệ thiên nhiên. * Kĩ năng đặt mục tiêu: Kĩ năng đặt mục tiêu là khả năng của con người biết đề ra mục tiêu cho bản thân trong cuộc sống cũng như lập kế hoạch để thực hiện mục tiêu đó. Kĩ năng đặt mục tiêu là khả năng giúp con người biết đề ra mục tiêu cho bản thân trong cuộc sống cũng như lập kế hoạch để thực hiện được mục tiêu đó. Kĩ năng đặt mục tiêu giúp chúng ta sống có mục đích, có kế hoạch và có khả năng thực hiện mục tiêu của mình. Ví dụ: Khi dạy bài “Mục đích học tập của học sinh” Giáo viên nêu câu hỏi: Em có ước mơ gì về nghề nghiệp của tương lai? Em sẽ làm gì để có thể thực hiện được ước mơ của mình? Học sinh: Tự liên hệ.
Giáo viên: Phải cố gắng học tập tốt, để có thể trở thành con ngoan, trò giỏi, người công dân hữu ích. Qua câu hỏi này, giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng đặt mục tiêu trong học tập. * Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn: Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn là khả năng con người nhận thức được nguyên nhân nảy sinh mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn đó với thái độ tích cực, không dùng bạo lực, thỏa mãn được nhu cầu, quyền lợi các bên và giải quyết mối quan hệ giữa các bên một cách hòa bình. Yêu cầu của kĩ năng giải quyết mâu thuẫn là phải luôn kiềm chế cảm xúc, tránh bị kích động, nóng vội, giữ bình tĩnh trước mọi sự việc để tìm ra nguyên nhân nảy sinh mâu thuẫn cũng như tìm ra cách giải quyết tốt nhất. Ví dụ: Khi dạy bài “Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm” Giáo viên nêu vấn đề: Lan cho rằng Hoa đã nói xấu mình, nên Lan xông vào đánh Hoa. Câu hỏi: Trong tình huống đó, nếu em là Hoa, em nên xử sự ra sao? Học sinh đưa ra ý kiến: Trước sự việc xảy ra, Hoa phải biết kiềm chế, giữ bình tĩnh và giải thích cho Lan hiểu đây chỉ là hiểu nhầm. Giáo viên: Với cách giải quyết đó sẽ tránh được sự tranh cãi, xung đột với nhau. Giáo viên rèn cho học sinh kĩ năng giải quyết mâu thuẫn. * Kĩ năng giao tiếp: Kĩ năng giao tiếp là khả năng có thể bày trình bày, diễn đạt suy nghĩ, quan điểm, nhu cầu, mong muốn, cảm xúc của bản thân dưới hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể một cách phù hợp với đối tượng giao tiếp, hoàn cảnh giao tiếp, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm. Kĩ năng giao tiếp giúp con người biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả; cởi mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc nhưng không làm hại hay gây tổn thương cho người khác.
Kĩ năng này giúp chúng ta có mối quan hệ tích cực với người khác, bao gồm biết giữ gìn mối quan hệ tích cực với các thành viên trong gia đình, xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới. Ví dụ: Khi dạy bài “Lịch sự, tế nhị” GV nêu vấn đề: Thầy giáo đang giảng bài, một bạn đến lớp muộn. Câu hỏi: Nếu là em thì em sẽ xử sự như thế nào? HS: Đứng nép ngoài cửa đợi thầy giáo nói hết câu. Sau đó bước ra trước cửa, đứng nghiêm chào thầy và nói: “Em xin lỗi thầy vì đã đến lớp muộn và xin phép thầy cho em được vào lớp. GV rèn cho HS kĩ năng giao tiếp thể hiện sự lịch sự, tế nhị. Lưu ý: Trên thực tế, các kĩ năng sống không hoàn toàn tách rời nhau mà có liên quan chặt chẽ đến nhau. Chẳng hạn, để có thể giao tiếp một cách có hiệu quả chúng ta cần phải phối hợp nhiều kĩ năng như: kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng thương lượng, kĩ năng tìm kiếm sự cảm thông,... 4.3.2. Các giải pháp thực hiện: Trong quá trình nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm: “Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Giáo dục công dân 6” đạt hiệu quả, theo tôi cần kết hợp các giải pháp sau: Thực hiện nghiêm túc nội dung giáo dục kĩ năng sống theo chương trình của Bộ Giáo dục – Đào tạo ban hành. Giáo viên phải là những người có lòng nhiệt huyết, biết lựa chọn và kết hợp tốt các phương pháp dạy học và hình thức kiểm tra đánh giá, đẩy mạnh phong trào thi đua học tập sôi nổi, hiệu quả, động viên, khuyến khích kịp thời để giúp đỡ học sinh có tiến bộ từng ngày. Biết vận dụng những phương pháp dạy học tích cực, các kĩ thuật dạy học mới kết hợp với những phương pháp, kĩ thuật dạy học truyền thống phù hợp để tạo sự hứng thú cho học sinh đem lại hiệu quả cao cho giờ học. Dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống phù hợp với đặc thù môn học, bám sát đối tượng học sinh, rèn luyện kĩ năng và tinh thần tự giác, trung thực trong các hoạt động học tập, qua kiểm tra đánh giá phản ánh đúng năng lực học sinh.
Có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhằm trang bị cho các em những kĩ năng sống cần thiết, biến các kĩ năng sống hữu ích thành các thói quen lành mạnh, tích cực. Nhà trường quan tâm giáo dục và lồng ghép tích cực các hoạt động tập thể ( Sinh hoạt dưới cờ, thể dục thể thao, văn nghệ, ngoại khóa, giáo dục ngoài giờ lên lớp…),kết hợp với các hoạt động xã hội khác ( Từ thiện, ủng hộ, quyên góp…)với nội dung và hình thức đa dạng, phong phú, dễ nhớ, dễ hiểu, đem lại hiệu quả cao, tạo cơ hội cho học sinh được tham gia phát triển toàn diện về phẩm chất, năng lực, được rèn luyện các kĩ năng sống cần thiết cho bản thân. Học sinh lao động, quét dọn vệ sinh khu vực Đài tưởng niệm HS lao động cải tạo, chăm sóc vườn cây cảnh trong khuôn viên trường học
Học sinh tập thể dục giữa giờ theo nhạc Hội thi văn nghệ
Tuyên truyền Luật Bình đẳng giới và tháng hành động Vì trẻ em được tổ chức dưới hình thức sinh hoạt ngoại khóa và phát thanh trong phòng Phát thanh tuyên truyền Măng non của Liên đội Hoạt động tuyên truyền bảo vệ môi trường và thực hiện trật tự an toàn giao thông tại đường xóm Phố Hích, xã Hòa Bình Động viên, khích lệ, khen ngợi,... kịp thời những học sinh biết cách lựa chọn các kĩ năng sống phù hợp với hoàn cảnh thực tế cuộc sống mà các em gặp phải. Đồng thời cần có biện pháp uốn nắn các em với những biểu hiện sai lệch khi lựa chọn các kĩ năng sống không phù hợp hoặc có những hành vi sai lệch với các chuẩn mực đạo đức và chuẩn mực pháp luật quy định. 5. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): không 6. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 6.1. Đối với giáo viên: Sáng kiến kinh nghiệm của tôi mọi giáo viên giảng dạy môn GDCD, Ngữ văn, giáo viên Tổng phụ trách Đội, giáo viên chủ nhiệm lớp và giáo viên bộ môn khác ở trường THCS đều có thể áp dụng được. 6.2. Đối với học sinh: Sáng kiến có thể áp dụng cho mọi đối tượng là học sinh cấp THCS. 7. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Sau khi áp dụng sáng kiến “Rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Giáo dục công dân 6”, bản thân tôi nhận thấy phần nào các em cũng đã biết vận dụng một số kĩ năng vào những tình huống hằng ngày để tương tác với bạn bè,
mọi người xung quanh và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống. Chẳng hạn: Khi thấy một bạn trong lớp có hoàn cảnh khó khăn thì các em cũng đã có sự cảm thông, chia sẻ với bạn (em Ngô Hoàng Hải lớp 6B), hoàn cảnh gia đình khó khăn, mồ côi cha mẹ. Lúc vào đầu năm học em còn giữ khoảng cách với các bạn, có thái độ mặc cảm. Thấy vậy cả lớp đã động viên, khích lệ Hải, tạo ra sự hòa đồng, thân thiện, gần gũi để xóa đi sự mặc cảm và khoảng cách nơi Hải. Lúc đầu chưa được học kĩ năng thể hiện sự cảm thông qua các bài GDCD lớp 6, tôi thấy còn có 18/48 em là chưa biết cảm thông với hoàn cảnh của bạn, có em thực hiện theo nhưng còn miễn cưỡng, lấy lệ nhưng sau khi được học và với sự tích cực giáo dục kĩ năng sống cho các em, tôi thấy 48/48 em đã rèn cho mình kĩ năng thể hiện sự cảm thông một cách có hiệu quả, các em chủ động giúp đỡ bạn một cách rất nhiệt tình, thoải mái không còn miễn cưỡng như trước nữa. Trong một tình huống thực tế khác, em Nguyễn Thùy Linh lớp 6A đang ngồi học trong lớp khi giờ học mới được bắt đầu, bỗng dưng em bị cảm và bị nôn ói vội chạy ra khỏi lớp. Thấy vậy, em Phạm Quỳnh Anh đứng dậy xin phép cô giáo cho em ra ngoài lấy nước cho bạn xúc miệng, lấy khăn mặt cho bạn lau, rửa mặt. Sau khi ổn định lớp xong, tôi ra xem em mệt như thế nào để đưa em xuống phòng y tế của nhà trường nghỉ ngơi và để cán bộ y tế chăm sóc. Nhưng ra đến nơi em Phạm Quỳnh Anh đã nói với tôi rằng: “Cô cứ vào lớp đi để em đưa bạn xuống phòng y tế cho ạ!”. Trước tình huống đó, tôi cảm thấy rất xúc động và trong lòng cảm thấy rất vui vì em đã có cách xử trí rất nhanh để giúp bạn và cô giáo. Như vậy tôi thấy mình giảng dạy các em những kĩ năng sống cơ bản thông qua môn giáo dục công dân 6, các em đã biết áp dụng những kiến thức được học vào việc xử lý các tình huống thực tiễn một cách hiệu quả. Hoặc khi xảy ra mâu thuẫn các em đã biết kiềm chế nhờ sự can thiệp từ phía giáo viên chứ không dùng đến bạo lực để giải quyết vấn đề (em Lăng Văn Cảnh và em Trần Viết Hảo lớp 6B trêu đùa nhau dẫn đến mâu thuẫn nhỏ nhưng khi nghe giáo viên giảng giải 2 em học sinh này đã biết kiềm chế và lại vui vẻ với nhau). Khi xảy ra hiểu lầm trong cuộc sống các em đã biết giải thích cho người đối thoại với mình hiểu rõ vấn đề. Chính vì vậy, trong thời gian nghiên cứu và thực hiện sáng kiến này tôi nhận thấy tập thể lớp 6: 100% các em đoàn kết, hòa nhã, biết chia sẻ khó khăn với bạn bè và mọi người xung quanh.
Khi nhà trường có phát động phong trào thi đua hay tổ chức các hoạt động tập thể thì các em rất tích cực, tự giác tham gia như em Lý Diễm Như, Nguyễn Thu Quỳnh, Vũ Thùy Linh… tham gia biểu diễn văn nghệ và đã giành giải Ba cuộc thi “Giai điệu tuổi hồng” trong buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp nhân dịp ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11; em Nguyễn Thùy Linh lớp trưởng lớp 6B, tham gia nhiều hoạt động do nhà trường tổ chức rất tự tin ( Thi thuyết trình bồn hoa cây cảnh đẹp, thi cờ Vua, thi đọc diễn cảm thơ ).... Tóm lại tập thể lớp khối 6 là tập thể tham gia rất nhiệt tình các hoạt động văn nghệ, trò chơi trong các buổi lễ như: Khai giảng, Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, Ngày thành lập Quân đội nhân dân 22/12,... Trong các buổi chào cờ, buổi sinh hoạt lớp, các hoạt động ngoài giờ lên lớp... cùng với sự kết hợp lồng ghép nội dung giáo dục kĩ năng sống vào các môn học, lúc đầu nhiều em học sinh của trường hay nói trống không, không biết chào thầy cô giáo,... thì đến nay 100% các em đã biết nói năng lễ phép hơn, biết chào mọi người như chào thầy cô giáo, người lớn tuổi; các em biết thể hiện mình là những con người có đạo đức, có văn hóa. Các em là cán sự lớp đã biết tự tổng hợp nội dung cho tiết chào cờ đầu tuần và chính các em đã tự tin lên điều khiển, nhận xét trước toàn trường trong tiết chào cờ đó. Như vậy, ta thấy các em đã có sự tiến bộ vượt bậc về các kĩ năng sống cần thiết cho bản thân. Tuần nào lớp có kết quả học tập không cao các em biết đề ra mục tiêu và cùng nhau hợp tác, phấn đấu để đạt mục tiêu đó. Trong quá trình giảng dạy môn Giáo dục công dân khi tích hợp nội dung rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua các bài học tôi đã thu được kết quả như sau: 95% các em tham gia phát biểu xây dựng bài sôi nổi, 96% các em tham gia thảo luận nhóm tích cực, 28/48 em tham gia đóng vai xử lý tình huống đạt hiệu quả, 100% các em biết liên hệ thực tế có liên quan đến nội dung bài học phù hợp. Đặc biệt, trong năm học 20192020 này đã xảy ra đại dịch Covid19 trên toàn cầu và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Trong bối cảnh đại dịch hoành hành ngành Giáo dục đã gặp rất nhiều khó khăn, các em học sinh được tạm thời cho nghỉ học tại nhà để phòng tránh dịch. Nhưng với phương châm chung “ Chống dịch như chống giặc”, “ Tránh dịch nhưng không ngừng việc học” nên các em đã bước vào một giai đoạn mới của nhiệm vụ học tập: học online trực tuyến, học trên truyền hình, học qua các phần mềm ứng dụng xã hội zalo, facebook … Chính trong hoàn cảnh mới này các kĩ năng sống của các em đã được bộc lộ rõ ràng,
hiệu quả trông thấy đó chính là các kĩ năng thích nghi nhanh, kĩ năng hợp tác, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin; kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ… Sau khi trở lại trường học vào ngày 4/5/2020 các em khối lớp 6 đã tuân thủ rất nghiêm chỉnh các quy định của Chính phủ và Bộ Y tế về phòng chống dịch trong trường học ( tự giác đeo khẩu trang, rửa tay sát khuẩn đúng cách, đo thân nhiệt trước khi vào học, giữ khoảng cách tiếp xúc với các bạn, tự trang bị khăn tay khô, bình nước uống riêng cho bản thân; vệ sinh khử khuẩn lớp học sau khi kết thúc buổi học…). Điều đó cho thấy các em đã có kĩ năng sống trong việc bảo vệ sức khỏe của bản thân ,của bạn bè, người xung quanh và có trách nhiệm trong phòng chống dịch bệnh đối với cộng đồng. Để thể thấy rõ hơn hiệu quả của việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm “Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Giáo dục công dân 6”, tôi đưa ra bảng so sánh mà bản thân đã tiến hành khảo sát, theo dõi trước và sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này của HS khối lớp 6 trong năm học 2018 – 2019 và năm học 2019 – 2020 như sau: Trước khi chưa áp dụng sáng kiến này, tôi khảo sát được kết quả: Lớp/Năm học TSHS Hoàn toàn chưa Biết áp dụng một Biết áp dụng 10 biết áp dụng 10 số trong 10 kĩ kĩ năng sống kĩ năng sống năng sống trên. trên. trên. Lớp 6 49 32/49 = 63,3% 17/49 = 36,7% 0 2018 2019 Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, tôi thu được kết quả: Lớp / Năm TSHS Hoàn toàn chưa Biết áp dụng một Biết áp dụng 10 học biết áp dụng 10 số trong 10 kĩ kĩ năng sống kĩ năng sống năng sống trên. trên. trên. Lớp 6 2019 – 2020 48 5/48 = 10,4% 27/48 = 56,3% 16/48 = 33,3% (Học kì I và nửa học kì II)
Kết quả hạnh kiểm và học lực của khối lớp 6 trong học kì I năm học 2019 – 2020: + Hạnh kiểm: 100% học sinh đạt hạnh kiểm khá, tốt. + Học lực môn GDCD 6: Giỏi: 9/48 = 18,8% Khá: 25/48 = 52,1% TB: 14/48 = 29,1% Y: 0 Như vậy tổ chức cho học sinh được thực hành, trải nghiệm một số kĩ năng sống là hết sức cần thiết, chúng ta cần thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi (thực hiện trong các giờ học, các hoạt động lao động, hoạt động đoàn thể xã hội, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và các hoạt động giáo dục khác). Tôi nhận thấy việc giáo dục kĩ năng sống rất cần thiết, sẽ không làm nặng nề, quá tải nội dung môn học mà sẽ giúp cho việc học của học sinh nhẹ nhàng thoải mái, thiết thực và hiệu quả. Qua mỗi tiết học, học sinh được trang bị rất nhiều kĩ năng giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp với bạn bè, gia đình và mọi người xung quanh. Từ kết quả sáng kiến “Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Giáo dục công dân 6”, bản thân tôi thấy, việc giáo dục kĩ năng sống có thể tiếp tục triển khai thông qua môn giáo dục công dân khối lớp 7,8,9 và có thể áp dụng linh hoạt được ở tất cả các trường THCS trên phạm vi huyện, tỉnh, toàn quốc, có tính bền vững, lâu dài. Hiệu quả giáo dục sẽ cao hơn đối với nhà trường, cán bộ, giáo viên, phụ huynh và học sinh khi có mối quan tâm thực sự chặt chẽ, đúng cách và có nghệ thuật trong giáo dục. Nhìn chung các em có nhiều biểu hiện tiến bộ vượt bậc về kĩ năng sống, có ý thức trong học tập và ứng xử văn hóa trong các tình huống thực tế diễn ra. Nhiều em tiến bộ trông thấy về kĩ năng ứng xử thân thiện, hòa nhập đối với giáo viên, bạn bè và người xung quanh. Hơn thế, có tương đối học sinh nhìn nhận tốt về sự tự ý thức của bản thân trong các công tác, nhiệm vụ ở trường, biết tu dưỡng rèn luyện đạo đức, biết noi gương, vươn lên trong học tập, biết học hỏi và nhận thức về các hành vi, việc làm mang tính nhân ái, đoàn kết, lễ độ, tôn trọng, chan hòa… trong các mối quan hệ xã hội, có tính xây dựng cao trong các công tác hoạt động phong trào và thực hiện nội quy, điều lệ của trường.
8. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): Sáng kiến này đã được thực hiện trong nhà trường, nhiều giáo viên tham gia áp dụng có hiệu quả, được nhà trường và đồng nghiệp đánh giá cao đã góp phần rèn luyện các kĩ năng sống cần thiết cho học sinh và nâng cao ý thức, thái độ, tác phong, lối sống, đạo đức…của các em ở trường THCS Hòa Bình. Nhiều em đã có sự tiến bộ rõ rệt, biết điều chỉnh suy nghĩ, rèn luyện hành vi và nâng cao kĩ năng sống của mình trong quá trình học tập, tu dưỡng; nhiều em có ý chí vươn lên để trở thành con ngoan trò giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, là tấm gương tiêu biểu trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. 9. Danh sách những người đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có): S Họ và tên Ngày Nơi công Chức Trình Nội dung T tháng tác (hoặc danh độ công việc hỗ T năm nơi thường chuyên trợ sinh trú) môn 1 Nguyễn Thị Trà 1987 Trường Phó Đại học Tư vấn giáo THCS Hòa Hiệu dục , tổ chức Bình trưởng các HĐGD 2 Hoàng Thị My 1992 Trường Tổng Đại học Phối hợp tổ THCS Hòa phụ chức HĐGD Bình trách trong HĐ Đội Đội 3 Nguyễn Thu 1983 Trường Giáo Đại học Thực hiện Hương THCS Hòa viên chủ HĐGD Bình nhiệm 4 Lê Thị Hiền 1993 Trường Giáo Đại học Thực hiện THCS Hòa viên bộ HĐGD Bình môn 5 Hoàng Thị Hà 1990 Trường Bí thư Đại học Phối hợp tổ THCS Hòa chi đoàn chức HĐGD Bình trong công tác Đoàn
Tôi (chúng tôi) xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Hòa Bình, ngày 19 tháng 5 năm 2020 Người nộp đơn Nguyễn Thanh An