intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn Tiếng Việt 5

Chia sẻ: Lê Thị Quỳnh Nga | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:41

Thêm vào BST
Báo xấu
207
lượt xem 25
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học "Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn Tiếng Việt 5" được nghiên cứu nhằm: Tìm hiểu nội dung dạy hội thoại và việc dạy hội thoại trong môn tiếng Việt ở Tiểu học, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy nội dung hội thoại ở Tiểu học. Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn Tiếng Việt 5

  1.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  MỤC LỤC  LỜI CẢM ƠN                                                                                                          ......................................................................................................      3  PHẦN 1 – ĐẶT VẤN ĐỀ                                                                                         .....................................................................................      4  I. Lý do chọn đề tài                                                                                                   ..............................................................................................      4  II. Mục đích nghiên cứu:                                                                                          ......................................................................................      6  III. Nhiệm vụ nghiên cứu:                                                                                        ....................................................................................      6  IV. Phương pháp nghiên cứu:                                                                                   ...............................................................................      6  V. Đối tượng,  phạm vi nghiên cứu                                                                         .....................................................................      7  1. Đối tượng nghiên cứu                                                                                          ......................................................................................      7  2. Phạm vi nghiên cứu                                                                                              ..........................................................................................      7  VI. Đóng góp của đề tài                                                                                           .......................................................................................      7  VII .Cấu trúc đề tài                                                                                                   ...............................................................................................      7  PHẦN 2 ­ NỘI DUNG                                                                                              ..........................................................................................      8  CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU                                                  ..............................................     8  1. Hội thoại:                                                                                                              ..........................................................................................................      8 1.1. “ Hội thoại là hoạt động giao tiếp bằng lời ở dạng nói giữa các nhân vật  giao tiếp nhằm trao đổi các nội dung miêu tả và liên các nhân theo đích được   đặt ra”.                                                                                                                       ...................................................................................................................      8   1.2. Hội thoại và độc thoại:                                                                                    ................................................................................      9  1.3. Phân loại hội thoại:                                                                                         .....................................................................................       10  1.3.1. Phân loại theo số người tham gia:                                                               ...........................................................       10  1.3.2. Phân loại theo cương vị và vai trò của người tham gia hội thoại:             .........       10  1.3.3. Phân loại theo hình thức của của cuộc hội thoại:                                      ..................................      10  2. Bản chất của hội thoại:                                                                                     .................................................................................       10  3. Các nhân tố giao tiếp và hội thoại:                                                                    ................................................................       11  3.1. Ngữ cảnh:                                                                                                        ....................................................................................................       11  3.1.1. Nhân vật hội thoại: Là những người tham gia hội thoại.                           .......................       11  3.1.2. Hiện thực bên ngoài hội thoại:                                                                    ................................................................       11  3.2. Ngôn ngữ:                                                                                                         ....................................................................................................       12  3.2.1. Đặc điểm của ngôn ngữ nói:                                                                       ...................................................................       12  3.2.2. Ngữ vực:                                                                                                       ...................................................................................................       13  3.2.3. Ngôn ngữ cá nhân:                                                                                        ....................................................................................       13  4. Cấu trúc của hội thoại:                                                                                      ..................................................................................       13  4.1. Cuộc thoại:                                                                                                      ..................................................................................................       13  4.2. Đoạn thoại:                                                                                                      ..................................................................................................       14  4.3. Cặp thoại:                                                                                                        ....................................................................................................       14  5. Các quy tắc hội thoại, thương lượng hội thoại:                                               ...........................................       15  5.1. Các quy tắc hội thoại:                                                                                     .................................................................................       15  5.1.1. Các quy tắc điều hành luân phiên lượt lời                                                   ...............................................      15  5.1.2. Quy tắc chi phối cấu trúc hội thoại                                                             .........................................................      15  5.1.3. Quy tắc điều hành nội dung hội thoại                                                         .....................................................      15 SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          1              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  2. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  5.1.4. Những quy tắc chi phối quan hệ lien cá nhân trong hội thoại ­ phép lịch   sự                                                                                                                             .........................................................................................................................       15  5.2. Thương lượng hội thoại:                                                                                ............................................................................       15 5.2.1. Thương lượng hội thoại là quá trình các đối tượng tham gia qua trao  đổi, bàn bạc, đi đến đồng thuận về các vấn đề cơ bản của cuộc hội thoại   như thời gian, địa điểm, thành phần, đề tài, chủ đề…..                                       ...................................      15 5.2.2. Những người tham gia hội thoại có thể thương lượng về hình thức và  cấu trúc của hội thoại, các yếu tố ngôn ngữ, nội dung và cách kết thúc hội   thoại, lí lịch và vị thế giao tiếp của các đối tác..                                                   ...............................................      15  5.2.3.Ví dụ:                                                                                                             ........................................................................................................       15  6. Các yếu tố kèm lời và phi lời:                                                                            ........................................................................       16  6.2. Yếu tố phi lời:                                                                                                 ............................................................................................       16  CHƯƠNG 2.                                                                                                           ......................................................................................................       17  THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU                                                             .........................................................       17  1. Dạy hội thoại ở tiểu học để dạy giao tiếp bằng tiếng Việt:                          .....................      17  2. Nội dung dạy hội thoại ở tiểu học:                                                                  ..............................................................       17  2.1. Dạy hội thoại:                                                                                                 .............................................................................................       17  2.1.1.Dạy hội thoại là dạy hoat động nói năng:                                                    ................................................       17  2.2. Nội dung dạy hội thoại trong chương trình tiếng Việt lớp 5:                      ..................      18  2.2.1. Nội dung chương trình:                                                                                ............................................................................       18  2.2.1.1. Kiến thức tập làm văn:                                                                              ..........................................................................       18  2.2.1.2. Kĩ năng:                                                                                                      ..................................................................................................       19  2.2.2. Chuẩn kiến thức và kĩ năng:                                                                        ....................................................................       19  3. Thực trạng của Dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5:                           .......................      20  3.1. Đọc đoạn trích sau của truyện Thái sư Trần Thủ Độ:                                  ..............................      21 3.2. Dựa theo nội dung của đoạn trích trên, em hãy cùng các bạn trong nhóm   viết tiếp một số lời đối thoại để hoàn chỉnh màn kịch theo gợí ý sau:               ...........      21  CHƯƠNG3.                                                                                                            .......................................................................................................       23  NỘI DUNG DẠY TỐT HỘI THOẠI TRONG CHƯƠNG TRÌNH                      .................       23  TIẾNG VIỆT 5                                                                                                        ....................................................................................................       23  1. Tổ chức dạy hội thoại:                                                                                      ..................................................................................       23  1.1.Dạy hội thoại theo hướng phân tích:                                                               ...........................................................       24  1.2. Dạy hội thoại theo hướng thực hành:                                                            ........................................................       24  2. Phương pháp đặc trưng dạy các bài tập hội  thoại cho học sinh đóng vai      26 ..         3. Quy trình dạy bài hội thoại:                                                                               ...........................................................................       28 4. Các kiểu bài tập về dạy hội thoại cho học sinh trong sách giáo khoa Tiếng   Việt 5:                                                                                                                     .................................................................................................................       30  4.1. Kiểu bài tập dạy tập thuyết trình, tranh luận:                                               ...........................................       30  4.2. Kiểu bài tập dạy chuyển thể các câu chuyện thành cuộc thoại :                 .............      34  ............................................................................................................................                                                                                                                               39       PHẦN 3                                                                                                                   ..............................................................................................................       39 SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          2              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  3.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5    KẾT LUẬN                                                                                                            .......................................................................................................       39  TÀI LIỆU THAM KHẢO                                                                                       ...................................................................................       40 LỜI CẢM ƠN    Nhận thấy tầm quan trọng của việc dạy hội thoại trong chương trình  tiếng Việt ở Tiểu học nên em chọn đề tài: “Biện pháp dạy tốt hội thoại trong   môn tiếng Việt 5”.Để hoàn thành đề tài này ngoài sự nổ lực,cố gắng của bản  thân em,em xin cả   ơn sự  tận tình hướng dẫn,giúp đỡ  của T.s: Mai Thị  Liên   Giang.Trong quá trình nghiên cứu em đã cố  gắng sưu tầm ,tìm hiểu những  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          3              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  4. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  vấn đề liên quan đến đề tài nhằm đảm bảo tính khoa hoc và chính xác cho đề  tài nhưng chắc chắn còn nhiều thiếu sót .Kính mong quý thầy cô góp ý ,bổ  sung để hoàn thiện đề tài hơn .   Em xin chân thành cảm ơn. PHẦN 1 – ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài  Trong cuốn Ngữ dụng học (GS ­ TS Đỗ Hữu Châu) : Lời nói không chỉ  bao gồm sản phẩm của sự nói năng (văn bản) mà còn cả bao gồm các cơ chế  (sinh lí, tâm lí) ,những quy tắc điều khiển sự sản sinh ra các sản phẩm đó. Sử  dụng ngôn ngữ  để  giao tiếp là hoạt động bình thường của mọi người.   Trong giao tiếp, hội thoại chiếm tỉ lệ thời gian rất lớn, nếu thống kê, có lẽ  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          4              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  5.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  hội thoại chiếm đến 70 ­ 80% thời gian con người sử  dụng ngôn ngữ  trong   một ngày. Nhiều việc đạt kết quả  hay thất bại phụ  thuộc vào kinh nghiệm  tham gia hội thoại của từng người. Ngôn ngữ  được sử  dụng chủ  yếu trong  hội thoại. Giáo sư  Đỗ  Hữu Châu khẳng định: “ Hội thoại là hình thức giao   tiếp thường xuyên, phổ  biến của ngôn ngữ, nó cũng là hình thức cơ  sở  của   mọi hoạt động ngôn ngữ khác…”    (Đỗ  Hữu Châu. Đại cương ngôn ngữ  học ­ tập2, NXB Giáo dục­H.2003,  tr201). Trong văn chương, hội thoại cũng chiếm vị trí quan trọng. Các nhân vật  trò chuyện, trao đổi với nhau tạo nên nhiều cuộc hội thoại khác nhau trong  dòng diễn biến của cốt truyện. Các cuộc hội thoại góp phần bộc lộ tính cách   nhân vật, bộc lộ  mâu thuẫn, thúc đẩy sự  phát triển của tình tiết truyện, của  các tính cách nhận vật. Hội thoại có vị trí quan trọng như thế  trong đời sống và trong văn học  nhưng một thời gian dài nó không được quan tâm nghiện cứu, không được  đưa vào giảng dạy trong nhà trường; người ta cứ  nghĩ rằng, trẻ  dùng được  tiếng mẹ  đẻ  thì đương nhiên đã biết nói và nghe, đã biết hội thoại. Đây là  một quan niệm phiến diện. Việc  đưa hội thoại vào nhà trường đã tạo ra   những thay đổi quan trọng trong nội dung cũng như  trong phương pháp dạy   tiếng mẹ  đẻ  và dạy ngoại ngữ. Việc chú ý đến dạy hội thoại trong nhà  trường giúp học sinh giao tiếp ngày càng linh hoạt sinh động. Chương trình môn tiếng Việt  ở tiểu học năm 2000 đặt mục tiêu “ hình  thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, nói, nghe,  viết) để học tập giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi”. Xuất phát từ  mục tiêu trên mà nội dung dạy tiếng Việt  ở  tiểu học đã chú   trọng đến dạy phát triển lời nói cho học sinh thông qua nội dung dạy hội   thoại. Lần đầu tiên, chương trình môn tiếng Việt  ở  tiểu học đưa hội thoại   thành một nội dung học tập. Các chương trình này quy định các kĩ năng cần  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          5              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  6. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  rèn luyện trong phần nội dung chương trình và mức độ  cần đạt được trong   phần chuẩn kiến thức và kĩ năng. Mặc   dù   hội   thoại   đã   được   đưa   thành   một   nội   dung   học   tập   trong  chương trình môn Tiếng Việt ở tiểu học, chương trình tiểu học 2000 đã triển  khai được 15 năm, nhưng để hiểu rõ hơn về hội thoại và thực hiện giảng dạy  các bài học có nội dung hội thoại còn là một khó khăn đối với giáo viên. Qua  việc nghiên cứu,tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm, em chọn nghiên cứu và tìm   hiểu về  đề tài: “Biện pháp dạy  tốt hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5   ”. II. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu đề tài nhằm: 1. Tìm hiểu nội dung dạy hội thoại và việc dạy hội thoại trong môn  tiếng Việt ở Tiểu học. 2. Đề  xuất một số  biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy nội dung   hội thoại ở tiểu học. III. Nhiệm vụ nghiên cứu: 1/ Tìm hiểu nội dung dạy hội thoại trong môn tiếng Việt lớp 5 2/  Tìm  hiểu  thực trạng dạy hội thoại trong môn tiếng Việt lớp 5  ở  trường tiểu học THTH. 3/ Tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng. 4/  Đề xuất một số  giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy   nội dung hội thoại trong môn tiếng Việt. IV. Phương pháp nghiên cứu: 1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu. 2. Phương pháp điều tra. 3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          6              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  7.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  V. Đối tượng,  phạm vi nghiên cứu 1. Đối tượng nghiên cứu      Tìm hiểu nội dung hội thoại trong chương trình tiếng Việt 5 2. Phạm vi nghiên cứu    Trong chương trình tiếng Việt 5 VI. Đóng góp của đề tài ­ Giúp giáo viên và học sinh dạy và học tốt hội thoại trong chương trình   Tiếng Việt 5. ­ Giúp học sinh nâng cao vốn sống thực tế, biết vận dụng kiến thức vào trong  giao tiếp hằng ngày. VII .Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu kết luân ,phần nội dung tiểu luận gồm có 3 chương : Chương 1: Cơ sở lí luận nghiên cứu Chương 2 : Thực trạng vấn đề nghiên cứu Chương 3 : Nội dung dạy tốt hội thoại trong chương trình tiếng Việt 5 SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          7              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  8. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  PHẦN 2 ­ NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU 1. Hội thoại: 1.1. “ Hội thoại là hoạt động giao tiếp bằng lời ở dạng nói giữa các nhân  vật giao tiếp nhằm trao đổi các nội dung miêu tả  và liên các nhân  theo đích được đặt ra”.  (Đỗ Hữu Châu ­ Bùi Minh Toán. Đại cương ngôn ngữ học, tập 1. NXB Giáo  dục ­ Hà Nội) . “ Hội thoại là cuộc giao tiếp bằng lời (ở  dạng nói hay dạng viết) tối thiểu   giữa hai nhân vật về một vấn đề nhằm đạt đích đã đặt ra”.  (Nguyễn Trí. Một số vấn đề dạy hội thoại cho học sinh tiểu học. NXB Giáo  dục 2008)  Ví dụ: Đoạn truyện sau trong câu chuyện “ Chuỗi ngọc Lam” (tiếng Việt 5,  tập 1) là một cuộc hội thoại: Chiều hôm  ấy có một em gái nhỏ  đứng áp trán vào tủ  kính cửa hàng   của Pi­e, nhìn từng đồ vật như muốn kiếm thứ gì. Bỗng em ngửng đầu lên: ­Cháu có thể xem chuối ngọc lam này không ạ? Pi­e lấy chuỗi ngọc, đưa cho cô bé. Cô bé thốt lên: ­Đẹp quá! Xin chú gói lại cho cháu! Pi­e ngạc nhiên: ­ Ai sai cháu đi mua? ­ Cháu mua tặng chị  cháu nhân lễ  Nô ­ en. Chị  đã nuôi cháu từ  khi mẹ  cháu   mất. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          8              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  9.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  ­ Cháu có bao nhiêu tiền? Cô bé mở khăn tay, đổ lên bàn một nắm xu: ­ Cháu đã đập con lợn đất đấy! Pi­e trầm ngâm nhìn cô bé. Rồi vừa lúi húi gỡ  mảnh giấy ghi giá tiền, anh   vừa hỏi: ­ Cháu tên gì? ­ Cháu là Gioan Anh đưa Gioan chuỗi ngọc gói trong bao lụa đỏ: ­ Đừng đánh rơi nhé! Cô bé mỉm cười rạng rỡ, chạy vụt đi. Cô đau biết chuỗi ngọc này Pi­e dành   để  tặng vợ  chưa cưới của mình, nhưng rồi một tai nạn giao thông đã cướp   mất người anh yêu quý. Cuộc hội thoại này có những đặc điểm chính:  * Nhân vật tham gia hội thoại: Gioan (cô bé mồ  côi, người mua hàng)  và Pi­e (chủ cửa hàng, người bán hàng) . * Nội dung chính của cuộc thoại: là cuộc trao đổi, thoả  thuận xung   quanh việc mua, bán chuỗi ngọc lam. * Đích của cuộc hội thoại: Gioan muốn tìm mua một kỉ  vật để  tặng   người chị nhân ngày lễ Nô­en. Pi­e muốn bán được hàng. Kết thúc cuộc thoại   cả hai nhân vật đề đạt được đích đặt ra. * Diễn biến cuộc thoại: Pi­e từ ngạc nhiên đã chuyển sang  ưng thuận  bán cho bé Gioan chuỗi ngọc lam với giá là tất cả  số  xu em có được do đập   con lợn đất. còn Gioan ra về  trong niềm sung sướng vì nhận được món quà  lưu niệm để tặng chị.  1.2. Hội thoại và độc thoại: Độc thoại là lời một người nói với một hay nhiều người nghe, không   cần lời đáp lại. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          9              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  10. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  Ví dụ: Lời của anh chiến sĩ nói với các em học sinh trong bài “ Trung thu độc   lập” (tiếng Việt 4, tập 1)   Độc thoại cũng có thể là lời một người tự nói với mình. Ví dụ: Thế Lữ đã mượn lời con hổ trong vườn bách thú tự nói với chính mình  trong bài “Nhớ rừng”. Còn hội thoại là cuộc trò chuyện tối thiểu giữa hai người trong đó họ   luân phiên đổi vai, lúc là người nói, lúc là người nghe, lúc người này nói thì   người kia nghe và ngược lại. 1.3. Phân loại hội thoại: 1.3.1. Phân loại theo số người tham gia: Căn cứ vào số người tham gia hội thoại ta có: Song thoại: cuộc hội thoại của hai người. VD: Cuộc hội thoại trong bài  “ Chuỗi ngọc lam”. Tam thoại: cuộc hội thoại có ba người tham gia Đa thoại: cuộc hội thoại có nhiều người tham gia VD: cuộc hội thoại   trong bài “ Ở lại với chiến khu” (TV3, tập 2) . 1.3.2. Phân loại theo cương vị và vai trò của người tham gia hội thoại: Theo cương vị  và vai trò cảu người tham gia hội thoại, người ta chia  thành các cuộc hội thoại được điều khiển và không được điều khiển. 1.3.3. Phân loại theo hình thức của của cuộc hội thoại: Gồm: cuộc hội thoại chính thức hay không chính thức, trang trọng hay   bình thường, dân dã…   2. Bản chất của hội thoại: Hội thoại vừa là một hiện tượng giao tiếp bằng ngôn ngữ  vừa là một  hiện tượng xã hội. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          10              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  11.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  3. Các nhân tố giao tiếp và hội thoại: 3.1. Ngữ cảnh: 3.1.1. Nhân vật hội thoại: Là những người tham gia hội thoại. Mối quan hệ  giữa các nhân vật tham gia hội thoại có thể   được biểu  hiện qua sơ đồ sau: 3.1.2. Hiện thực bên ngoài hội thoại: Gồm nhiều yếu tố tác động lẫn nhau, có thể sơ đồ hoá như sau: SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          11              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  12. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  3.2. Ngôn ngữ:  Hội thoại là quá trình sử  dụng ngôn ngữ  làm công cụ  giao lưu giữa   người với người. Để  có thể  sử  dụng ngôn ngữ  đạt hiệu quả  cao trong hội   thoại, người tham gia hội thoại cần chú ý đến những vấn đề  như: đặc điểm  của ngôn ngữ nói, ngữ vực và ngôn ngữ cá nhân. 3.2.1. Đặc điểm của ngôn ngữ nói: Ngôn ngữ có hai dạng là ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói. Hai dạng của   ngôn ngữ có nhiều đặc điểm chung (cùng dung chung kho từ vựng, hệ thống   các quy tắc ngữ pháp và phong cách, cùng chịu sự chi phối của các đặc điểm  về  truyền thống và văn hoá dân tộc…) ,   nhưng mỗi dạng ngôn ngữ  lại có   những đặc điểm riêng khác nhau. Ngôn ngữ nói có những đặc thù:  Có thể sử dụng tất cả các lớp từ trong vốn từ cảu một ngôn ngữ.  Thường sử  dụng các cấu trúc ngư  pháp đơn giản, giản lược… kể  cả  các  cách diễn đạt không theo quy tắc ngữ pháp chuẩn mực, nói tắt…  Chú trọng sử dụng ngữ điệu đê diễn đạt một số nội dung thong tin và nội  dung liên quan đến tình cảm, biểu đạt thái độ … của người nói. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          12              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  13.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5   Được sự  phụ  trợ  rất có hiệu quả  của các yếu tố  phi ngôn ngữ  của người  tham gia hội thoại. 3.2.2. Ngữ vực: Trong giao tiếp, có những chuẩn mực ngôn ngữ  được cả  xã hội hoặc  cộng đồng thừa nhận; bên cạnh đó lại có các phương ngữ địa lí, các loại biệt  ngữ xã hội… Còn căn cứ vào vách dùng có thể nói đến các ngữ vực khác nhau: Ngữ  vực quy thức: dùng để  nói với những người quen biết ít hoặc chưa   quen biết. VD: Lời nói của các em bé với cụ  già ngồi tư  lự  ven đường trong   câu chuyện Các em nhỏ và cụ già. Ngữ  vực thân tình: dung để  giao tiếp giữa những người có quan hệ  than   thiết với nhau  Ngữ  vực quy nghi thức: dung để  giao tiếp giữa những người tuy có biết   nhau nhưng không than thiết. 3.2.3. Ngôn ngữ cá nhân: Ngôn ngữ mỗi cá nhân dung khi giao tiếp, hội thoại đều có dấu ấn của  ngôn ngữ  chuẩn mực, của phương ngữ, của ngữ  vực, thậm chí của cả  biệt   ngữ xã hội, đồng thời kèm theo là những sang tạo riêng của cá nhân. 4. Cấu trúc của hội thoại: Đơn vị  cơ  bản của hội thoại là cuộc thoại. Cuộc thoại lại được xem  như  sự  hợp thành từ  các đơn vị  nhỏ  hơn như  đoạn thoại, cặp thoại, tham   thoại, hành vi ngôn ngữ. Ở tiểu học chỉ sử dụng các đơn vị: cuộc thoại, đoạn thoại và cặp thoại. 4.1. Cuộc thoại: Là đơn vị  lớn nhất của hội thoại, là sản phẩm của tình huống hội thoại.  Cuộc thoại giải quyết vấn đề đặt ra trong tình huống hội thoại. Các tiêu chí để nhận diện một cuộc thoại: SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          13              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  14. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  Nhân vật hội thoại. Tính thống nhất về thời gian và địa điểm Về đề tài diễn ngôn Về ranh giới của cuộc thoại. Mô hình điển hình của một cuộc thoại gồm 3 loại đoạn thoại: đoạn thoại   mở  đầu, các đoạn thoại phát triển nội dung hội thoại (tham thoại) và đoạn  thoại kết thúc. Tuy nhiên, những cuộc thoại không điển hìnhcó thể thiếu một  loại đoạn thoại nào đó. 4.2. Đoạn thoại: Được xây dựng trên cơ sở  xác lập các cặp thoại liện kết chặt chẽ với   nhau về nội dung (chủ đề) về tính duy nhất của đích.  Đoạn thoại ngắn nhất chỉ gồm một cặp thoại, đoạn thoại lớn nhất không thể  hạn định số cặp thoại. 4.3. Cặp thoại: Một cặp thoại tối thiểu chỉ gồm một lời trao (lời dẫn nhập) và một lời  đáp   (lời hồi đáp) (Cặp thoại điển hình)  Ví dụ:  Cai: Anh chị kia! Dì Năm: Dạ, cậu kêu chi?   (Lòng dân ­ Nguyễn Văn Xe)  Tuy nhiên, còn nhiều cặp thoại không điển hình.  Ví dụ: ­ Bé Gioan nói: Cháu có thể xem chuỗi ngọc lam này được không ạ? Pi­e lấy chuỗi ngọc đưa cho cô bé. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          14              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  15.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  5. Các quy tắc hội thoại, thương lượng hội thoại: 5.1. Các quy tắc hội thoại: 5.1.1. Các quy tắc điều hành luân phiên lượt lời 5.1.2. Quy tắc chi phối cấu trúc hội thoại 5.1.3. Quy tắc điều hành nội dung hội thoại 5.1.4. Những quy tắc chi phối quan hệ lien cá nhân trong hội thoại ­ phép   lịch sự 5.2. Thương lượng hội thoại: 5.2.1. Thương lượng hội thoại là quá trình các đối tượng tham gia qua   trao đổi, bàn bạc, đi đến đồng thuận về các vấn đề cơ  bản của cuộc   hội thoại như thời gian, địa điểm, thành phần, đề tài, chủ đề….. 5.2.2. Những người tham gia hội thoại có thể thương lượng về hình thức   và cấu trúc của hội thoại, các yếu tố ngôn ngữ, nội dung và cách kết   thúc hội thoại, lí lịch và vị thế giao tiếp của các đối tác.. 5.2.3.Ví dụ: Câu chuyện Bài văn bị điểm không ­ Ba đã bao giờ thấy một bài văn bị điểm không chưa, ba? Tôi ngạc nhiên: ­ Đề bài khó lắm sao? ­ Không. Cô chỉ yêu cầu “ Tả bố  em đang đọc báo”. Có đứa bạn con bảo ba   nó không đọc báo, nhưng rồi nó bịa ra, cũng được 6 điểm. Tôi thở dài: ­ Còn đứa bị điểm không, nó tả thế nào? ­ Nó không tả, không viết gì hết. Nó nộp giấy trắng cho cô. Hôm trả  bài, cô   giận lắm. Cô hỏi: “ Sao trò không chịu làm bài?” Nó cứ làm thinh. Mãi sau nó  mới bảo: “ Thưa cô, con không có ba”. Nghe nó nói, cô con sứng người. Té ra,   ba nó hi sinh từ khi nó mới sanh. Cô mới nhận lớp nên không biết, ba  ạ. Cả  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          15              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  16. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  lớp con ai cũng thấy buồn. Lúc ra về, có đứa bảo: “ Sao mày không tả ba của  đứa khác?” Nó cúi đầu. hai giọt nước mắt chảy dài xuống má. Chuyện về  cậu học trò có bài văn bị  điểm không đã để  lại trong tôi một nỗi   đau, nhưng cũng để lại một bài học về long trung thực.  (Theo Nguyễn Quang Sáng)  Trên đây là VD về thương lượng khi phát hiện ra sai lầm của đối tác tham gia   hội thoại 6. Các yếu tố kèm lời và phi lời: Bên cạnh phương tiện chủ  yếu để  tham gia hội thoại là lời nói, con   người còn có thể sử dụng các yếu tố kèm lời và phi lời. 6.1. Các yếu tố kèm lời:  Là các yếu tố  gắn liền với lời nói, đi kèm cùng với lời nói như  ngữ  điệu,  trọng âm, cường độ, độ dài, đỉnh giọng…  Các yếu tố kèm lời có vai trò biểu nghĩa rất rõ, đặc biệt là biểu nghĩa ngữ  dụng.  VD: Trong câu chuyện  Người ăn xin, yếu tố  kèm lời là yếu tố  “ông nói  bằng giọng khản đặc”  6.2. Yếu tố phi lời:  Là những yếu tố không thuộc lời nói nhưng diễn ra song song với lời nói,  thường được dung trong hội thoại mặt đối mặt. Như: cử  chỉ, vẻ  mặt, ánh  mắt, tư  thế  cơ  thể, sự thay đổi khoảng cách không gian, sự  tiếp xúc của cơ  thể… Các yếu tố  phi lời có thể  cho người đối thoại nhiều thông tin quan trọng   như giới tính, tuổi tác, thành phần xã hội …. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          16              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  17.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  CHƯƠNG 2.  THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Dạy hội thoại ở tiểu học để dạy giao tiếp bằng tiếng Việt:  Chương trình môn tiếng Việt  ở tiểu học đầu thế  kỉ XXI (chương trình  năm 2001 và năm 2006) đều nhấn mạnh dạy tiếng Việt để giao tiếp và trong   giao tiếp.  Dạy tiếng Việt để giao tiếp liên quan đến việc xác định mục tiêu môn  học. Chương trình đã đặt lên hàng đầu mục tiêu “ hình thành và phát triển  ở  học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, viết, nghe, nói) để học tập giao  tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi”. Học và luyện tập các kĩ năng  sử dụng tiếng Việt trở thành nội dung cốt lõi của môn tiếng Việt. Dạy tiếng   Việt trong giao tiếp liên quan đến phương pháp dạy học đặc thù của môn  học. Mọi hoạt động học tập, luyện kĩ năng và kiến thức tiếng Việt phải  được diễn ra trong môi trường giao tiếp. 2. Nội dung dạy hội thoại ở tiểu học: 2.1. Dạy hội thoại: 2.1.1.Dạy hội thoại là dạy hoat động nói năng: Hoạt động trước tiên là dạy kĩ năng nghe và nói, trong đó chú trọng rèn   cho học sinh  năng lực nghe hiểu, năng lực nói liền mạch theo đề  tài, chủ đề  nhất định và đạt được đích giao tiếp. Quá trình rèn luyện năng lực nghe hiểu   và nói liền mạch là quá trình tiếp nhận và sản sinh lời nói. Hoạt động nói năng là một loại hoạt động giao tiếp. Dạy hoạt động nói  năng là rèn luyện các kĩ năng giao tiếp, rèn luyện các kĩ năng nói trong các tình   huống giao tiếp cụ  thể, phù hợp với các nhân tố  giao tiếp, với các đề  tà và  chủ đề hội thoại và đạt được đích giao tiếp, hội thoại.  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          17              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  18. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  2.1.2.Dạy hội thoại góp phần phát triển tri thức, nâng cao văn hoá ứng xử   trong xã hội Dạy hội thoại là dạy huy động vốn kiến thức đã có và xử  lí các thông  tin mới  tiếp nhận trong hội thoại để tham gia hội thoại làm cho hiểu biết của  con người trở nên phong phú, sắc sảo, mở rộng và nâng cao. Dạy hội thoại là dạy văn hoá ứng xử trong giao tiếp. 2.2. Nội dung dạy hội thoại trong chương trình tiếng Việt lớp 5: Chương trình môn tiếng Việt  ở tiểu học năm 2000 đặt mục tiêu “ hình  thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, nói, nghe,  viết) để học tập giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi. Xuất phát tự  mục tiêu trên mà nội dung dạy tiếng Việt  ở  tiểu học đã chú   trọng đến dạy phát triển lời nói cho học sinh thông qua nội dung dạy hội   thoại. Lần đầu tiên, chương trình môn tiếng Việt  ở  tiểu học đưa hội thoại   thành một nội dung học tập. Các chương trình này quy định các kĩ năng cần  rèn luyện trong phần nội dung chương trình và mức độ  cần đạt được trong   phần chuẩn kiến thức và kĩ năng. Chương trình tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học (ban hành năm 2006) quy định  các kiến thức và kĩ năng cần học và rèn luyện phục vụ cho dạy hội thoại như  sau: 2.2.1. Nội dung chương trình: 2.2.1.1. Kiến thức tập làm văn: ­ Sơ giản về liên kết câu, đoạn văn ­ Văn miêu tả (tả cảnh, tả người)  ­ Văn bản thông thường: đơn từ, báo cáo thống kê, biên bản, chương trìn hoạt  động. ­ Một số quy tắc giao tiếp trong trao đổi, thảo luận. SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          18              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  19.  Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  2.2.1.2. Kĩ năng: a) Nghe: * Nghe và kể lại câu chuyện. Nhận xét về nhân vật trong truyện. * Nghe ­ thuật lại bản tin, văn bản phổ biến khoa học. * Nghe và tham gia ý kiến trong trao đổi thảo luận. * Nghe ­ viết chính tả một đoạn văn, đonạ thơ, bài thơ. * Nghe ­ ghi chép một số thông tin, nhân vật, sự kiện. b) Nói: ­ Kể  lại câu chuyện đã nghe, đã đọc; thuật lại sự  việc đã chứng kiến hoặc   tham gia. ­ Trao đổi, thảo luận về đề tài phù hợp với lứa tuổi; bày tỏ ý kiến, thái độ về  vấn đề đang trao đổi, thảo luận. ­ Giới thiệu về lịch sử, văn hoá, các nhân vật tiêu biểu,… của địa phương. 2.2.2. Chuẩn kiến thức và kĩ năng: Chủ đề Mức độ cần đạt Ghi chú Nói: Biết dùng lời nói phù hợp với quy  Xưng hô lịch sự, dùng  Sử dụng nghi  tắc giao tiếp khi bàn bạc, trình  từ, đặt câu phù hợp với  thức lời nói bày ý kiến. mục đích nói năng. ­ Kể câu chuyện đã  Biết kể lại một câu chuyện đã  nghe, đã chứng kiến  nghe, đã đọc; chuyển đổi ngôi kể  bằng lời kể, bằng lời  Thuật việc, kể  khi kể chuyện; thuật lại một việc  của nhân vật trong câu  chuyện đã biết hoặc đã tham gia. chuyện. ­ Thuật lại một việc  thành bài có độ dài  khoảng 15 ­ 20 câu Trao đổi,thảo  Biết giải thích để làm rõ vấn đề  luận khi trao đổi ý kiến với bạn bè,  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          19              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
  20. Biện pháp dạy tốt hội thoại trong môn tiếng việt lớp 5  thầy cô. Bước đầu biết nêu lí lẽ  để bày tỏ sự khẳng định hoặ phủ  định. Biết giới thiệu thành đoạn hoặc  Phát biểu,  bài ngắn về lịch sử, văn hoá, về  thuyết trình các nhân vật tiểu biểu, … của địa  phương. 3. Thực trạng của Dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5: Qua thực tế giảng dạy, trao đổi với các thầy cô giáo trong các buổi họp  chuyên môn của trường, học hỏi kinh nghiệm các đồng nghiệp tôi nhận thấy  hầu hết các giáo viên đều cho rằng nội dung dạy hội thoại trong môn Tiếng   việt ở tiểu học nói chung và trong môn Tiếng Việt lớp 5 nói riêng là một nội  dung mới, có tầm quan trọng trong việc dạy tiếng cho học sinh theo quan   điểm giao tiếp. Tuy nhiên khi giảng dạy những nội dung này, nhất là những  bài tập  ở phân môn Tập làm văn, do đặc trưng của từng bài nên khi học học  sinh còn gặp một số khó khăn trong việc tham gia vào bài học. Cụ thể  sẽ nêu  trong hệ thống bài tập dạy hội thoại cho học sinh. Những bài đầu tiên về hội   thoại, sách giáo khoa có đưa ra mẫu. Ví dụ: Bài tập: Hãy đóng vai một trong ba bạn Hùng, Quý, Nam (trong bài Cái  gì quý nhất) nêu ý kiến tranh luận bằng cách mở  rộng thêm lí lẽ  và dẫn   chứng để lời tranh luận thêm sức thuyết phục. Mẫu: (Hùng) ­ Theo tớ, quý nhất là lúa gạo. Lúa gạo quý như vàng. Trong bài  Hạ gạo làng ta, nhà thơ Trần Đăng Khoa đã gọi hạt gạo là “ hạt vàng làng ta   ”. Lúa gạo nuôi sống tất cả mọi người. Có ai trong chúng ta không ăn mà sống  được đâu?... (Bài tập 2 trang 91 ­ TV5, tập 1)  SVTH: Nguyễn Thị Hoa Hường          20              Lớp: ĐHGD Tiểu học –  K54
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2