zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc

Chia sẻ: Lê Thị Quỳnh Nga | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:38

Báo xấu

303
lượt xem 49
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học "Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc" được nghiên cứu với các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn; biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 thông qua phân môn Tập Đọc; giáo án thực nghiệm. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc

Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................................................... 1 PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 2 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ........................................................................................................... 2 II.PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CƯU ĐỀ TÀI. ................................................ 4 2.1. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................. 4 2.2. Ph ương pháp nghiên cứu ................................................................................................... 4 III. ĐÓNG GÓP VÀ CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................... 4 3.1 Đóng góp của đề tài. ............................................................................................................ 4 3.2. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................................. 4 PHẦN NỘI DUNG ............................................................................ 6 CHƯƠNG I : CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ................................................................. 6 1.1. Cơ sở lí luận ........................................................................................................................ 6 1.1.1. Cảm thụ văn học, bồi dưỡng cảm thụ văn học. ............................................................ 6 1.1.1.1. Cảm thụ văn học ........................................................................................................... 6 1.1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cảm thụ văn học ................................................................. 7 1.1.1.3. Đặc trưng của hoạt động cảm thụ văn học trong nhà trường .................................... 9 1.1.2. Mục tiêu của việc bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học .................... 11 1.1.2.1. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh xác định đúng nội dung chính của tác phẩm ......................................................................................................................................... 11 1.1.2.2. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh nhận biết nhanh nhạy và chính xác các tín hiệu nghệ thuật trong tác phẩm ......................................................................................... 12 1.1.2.3. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh hình thành một số kĩ năng sơ giản trong phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm ..................................................... 12 1.1.2.4. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh hình thành và phát triển tình cảm, tâm hồn và nhân cách ...................................................................................................................... 12 2.1. Nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 3,4 – ngữ liệu dùng để bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh. ........................................................................................................ 14 2.1.1. Hệ thống văn bản, câu hỏi, bài tập trong Tập đọc lớp3, 4 nhằm nâng cao cảm thụ văn học cho học sinh ................................................................................................................ 14 2.2 Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh trong phân môn Tập đọc ............................. 15 2.2.1. Mục đích ........................................................................................................................ 15 2.2.2. Nội dung ........................................................................................................................ 15 2.3. Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 thông qua phân môn Tập đọc ........................................................................................................................... 16 2.3.1. Biện pháp 1: Giáo viên bồi dưỡng tri thức tiếng Việt, văn học cho học sinh ............ 16 2.3.2. Biện pháp 2: Tăng cường rèn kĩ năng đọc hiểu, giúp học sinh tìm hiểu sâu sắc nội dung các bài Tập đọc nhằm nâng cao cảm thụ văn học cho các em .................................... 17 2.3.2.1. Bản chất của quá trình dạy đọc hiểu ......................................................................... 17 2.3.3. Biện pháp 3: Luyện tập và củng cố vững chắc các thao tác trong cảm thụ văn học cho học sinh .............................................................................................................................. 18 2.3.4.1. Giúp học sinh rung cảm nghệ thuật ở hoạt động giới thiệu bài của GV ................ 19 2.3.5. Biện pháp 5: Xây dựng hệ thống bài tập nhằm nâng cao cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 ............................................................................................................................... 22 2.3.5.1. Dạng 1: Bài tập rèn kĩ năng đọc hiểu cho học sinh. ................................................ 22 CHƯƠNG 3: ............................................................................................................................ 25 GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM. ................................................................................................... 25 SVTH: Đoàn Thị Mai 1 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................................................... 36 PHẦN MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Văn học là nghệ thuật của ngôn ngữ, sự nhận thức về thế giới cuộc sống con người , xã hội. Tác phẩm văn học dùng phương tiện ngôn từ để sáng tạo nên những hình tượng về cuộc sống con người, xứ sở và đem lại cho người đọc những rung cảm thực sự trong sáng.Tiếng Việt nói chung và phân môn tập đọc nói riêng luôn có nhiệm vụ quan trọng, bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh là điều kiện cần thiết cho các em hiểu và cảm nhận được nội dung của bài học một cách sâu sắc. Giáo dục tiểu học là bậc học trong hệ thống giáo dục quốc dân, cơ sở ban đầu hết sức quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện con người. . Hiện nay, đất nước ta đang bước vào thời kì mới, thời kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa đòi hỏi có đội ngũ tri thức , có kinh nghiệm, mà chất lượng giáo dục là vấn đề số một trong nội dung công tác của ngành giáo dục. SVTH: Đoàn Thị Mai 2 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh nhằm hướng tới việc khám phá nghệ thuật của tác phẩm. Đó là việc hướng dẫn học sinh từng bước nhận diện, làm quen, hiểu biết và sáng tạo được các sản phẩm thẩm mĩ. Với tác phẩm văn học, bồi dưỡng cảm thụ chính là nhằm giúp các em nhận biết nhanh nhạy và chính xác các tín hiệu thẩm mĩ trong tác phẩm. Giúp học sinh xác định đúng nội dung chính của tác phẩm, hình thành một số kĩ năng sơ giản trong phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Từ đó sẽ hình thành và phát triển tình cảm, tâm hồn, nhân cách cho các em. Giúp các em cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong văn học và trong cuộc sống, môn Tiếng Việt sẽ dần dần xây dựng được những tâm hồn, nhân cách theo mục tiêu giáo dục đề ra trong chiến lược phát triển con người. Vấn đề bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 là một vấn đề khó, Đây là vấn đề phức tạp vì học sinh tiểu học t ư duy trừu tượng đang được hình thành và phát triển, các em tiếp nhận vấn đề này t ương đối vất vả. Mà ở Tiểu học lại chưa có phân môn học riêng cho cảm thụ văn học chủ yếu giáo viên phải bồi dưỡng lồng ghép thông qua các phân môn của môn Tiếng Việt như Tập đọc, Kể chuyện, Tập làm văn .Không những thế, cảm thụ văn học cũng được đánh giá là một vấn đề khó đối với giáo viên. Dạy cảm thụ thông qua phân môn tập đọc lớp 3,4 là dạy học sinh cách đọc chữ để cho chúng ta vang lên, có hồn, có hình ảnh, có màu sắc.Đọc diễn cảm có sáng tạo. Nó kích thích các em khám phá những gì ẩn dưới dòng chữ, để cho chúng vang lên, có hồn, có hình ảnh, có màu sắc. Chính vì vậy, tôi cho rằng, bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh ở bậc Tiểu học là một việc làm thiết thực, cấp bách, góp phần thực hiện đổi mới nội dung, phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học. SVTH: Đoàn Thị Mai 3 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc II.PHẠM VI VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CƯU ĐỀ TÀI. 2.1. Phạm vi nghiên cứu Tiểu luận tập trung nghiên cứu bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3, lớp 4 thông qua phân môn Tập đọc. 2.2. Phương pháp nghiên cứu Để việc nghiên cứu đạt kết quả cao , trong quá trình thực hiện đề tài tôi đã vận dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây: Phương pháp phân tích Phương pháp tổng hợp Phương pháp đánh giá Phương pháp so sánh. Phương pháp thực nghiệm. III. ĐÓNG GÓP VÀ CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI 3.1 Đóng góp của đề tài. Hệ thống hoá những vấn đề lí luận về cảm thụ văn học, bồi d ưỡng cảm thụ văn học cho học sinh trong quá trình dạy học phân môn Tập đọc ở trường Tiểu học. Tiếp thu những thành tựu đổi mới phương pháp dạy học hiện đại, Tiểu luận đã đề xuất các biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh nhằm tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học. Kêt quả nghiên cứu sẽ là tài liệu cần thiết và bổ ích cho những ai quan tâm tìm hiểu về bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3, 4 thông qua phân môn Tập Đọc. 3.2. Cấu trúc của đề tài Ngoài các phần Mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, tiểu luận gồm có 3 chương: SVTH: Đoàn Thị Mai 4 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn Chương 2: Biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 thông qua phân môn Tập Đọc. Chương 3: Giáo án thực nghiệm. SVTH: Đoàn Thị Mai 5 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I : CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Cảm thụ văn học, bồi dưỡng cảm thụ văn học. 1.1.1.1. Cảm thụ văn học Bàn về vấn đề cảm thụ văn học, có rất nhiều ý kiến tranh luận, có ý kiến cho rằng: cảm thụ văn học là một đối tượng “phi phương pháp luận. Như thế, nghĩa là chúng ta không nghiên cứu được cảm thụ văn học vì tính chất “thiên biến vạn hoá” và sự lệ thuộc của nó vào những thiên kiến chủ quan của người đọc. Trong Từ điển thuật ngữ văn học do Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên chỉ giải thích các thuật ngữ: Tiếp nhận văn học, thưởng thức văn học, phê bình văn học mà không có thuật ngữ cảm thụ văn học ( hay cảm thụ văn chương). Như vậy có thể suy ra rằng, cảm thụ văn học không được coi là một thuật ngữ, không được coi là một khái niệm mà cảm thụ văn học được coi là một hiện tượng bao trùm tất cả ba khái niệm trên. Tác phẩm văn học được viết ra là để cho người đọc đọc, thưởng thức, cảm nhận, suy ngẫm nhờ đó mà người đọc có thêm nhận thức, nâng cao năng lực tiếp nhận, có đời sống tâm hồn phong phú. Người ta gọi tất cả các hoạt động nói trên là tiếp nhận để nhấn mạnh mối quan hệ giữa tiếp nhận của người đọc với thông điệp nghệ thuật do tác giả gửi gắm vào tác phẩm. Nhưng chúng ta cũng hiểu thêm rằng: Không phải mọi sự đọc đều là tiếp nhận văn học. Đọc để tìm các dữ kiện ngôn ngữ, tâm lí, dân tộc học, dấu vết của thái độ chính trị đều chỉ là nghiên cứu chứ không phải là tiếp nhận văn học. Tiếp nhận đòi hỏi người đọc phải sống với tác phẩm bằng toàn bộ tâm hồn để cảm nhận cái thông điệp thẩm mĩ mà tác giả gửi đến cho người đọc tác phẩm văn học. SVTH: Đoàn Thị Mai 6 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc 1.1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cảm thụ văn học a. Cảm thụ văn học trước hết là hoạt động nhận thức hình tượng văn học Nhận thức hình tượng văn học bắt đầu từ việc đọc một cách trọn vẹn tác phẩm văn học. Người đọc ( hoặc người nghe) phải có khả năng thông qua lớp vỏ ngôn từ mà hiểu được nội dung tác phẩm, hình dung được những con người, những cuộc sống, tâm trạng, tính cách, số phận trong tác phẩm; đồng thời nắm bắt được các tình tiết, diễn biến của của tác phẩm tự sự, hay cảm xúc chủ đạo của tác phẩm trữ tình.Từ đó rút ra được đại ý (đối với đoạn văn), tư tưởng chủ đề (đối với tác phẩm hoàn chỉnh) và phát hiện được ý đồ nghệ thuật của tác giả. Nói chung, nhận thức tác phẩm văn học chính là nắm bắt được các nét chính về nội dung và nghệ thuật tác phẩm, thu thập và xử lí các thông tin liên quan đến tác phẩm dựa trên những quan niệm nghệ thuật nhất định, nhằm phát hiện ra những đặc điểm riêng biệt của tác phẩm về mặt nội dung và hình thức nghệ thuật . Trong cảm thụ văn học, nhận thức là phương diện đầu tiên và quan trọng nhất. b. Cảm thụ văn học còn là sự rung cảm trước vẻ đẹp tinh tế của hình tượng văn học Sự rung cảm xét cho cùng chính là hoạt động “nhận thức một cách đặc biệt”, là sự thể nghiệm của người đọc đối với nội dung tác phẩm, nhằm phát hiện và thưởng thức những vẻ đẹp tinh tế, kín đáo, sâu sắc của hình tượng văn học. Hình tượng văn học không phải chỉ chứa đựng những tri thức, kinh nghiệm thuộc một vài lĩnh vực khoa học hay đời thường mà là tổng thể nhứng tri thức, kinh nghiệm liên quan đến mọi lĩnh vực, được thăng hoa một cách kì diệu, có sức hấp dẫn và có thần lực luôn lôi cuốn tâm hồn người đọc. Do đó, cảm thụ văn học còn là sự rung động của tâm hồn và nhân cách người đọc trước tính thẩm mĩ và tổng hoà của hình tượng trong tác phẩm. SVTH: Đoàn Thị Mai 7 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc c. Cảm thụ văn học thiên về chủ quan và cảm tính Tính chủ quan trong cảm thụ văn học là đặc tính cho phép người đọc có thể tuỳ ý yêu thích tác phẩm này hay tác phẩm khác; tán thành hay phản đối tư tưởng nghệ thuật của tác giả tuỳ thuộc vào sở thích riêng, vốn tri thức, vốn sống, vốn kinh nghiệm riêng của mỗi người. Thậm chí họ còn có thể nhận thức, rung cảm theo một cách khác, không hoàn toàn giống với ý đồ nhà văn. Nói chung, cảm thụ văn học tuỳ thuộc rất nhiều vào chủ quan của người đọc. Cảm thụ văn học cũng là hoạt động thiên về cảm tính. Nếu các ngành khoa học nói chung đòi hỏi phải dùng tư duy lôgíc để khảo cứu, phân tích, thống kê một cách đầy đủ và chính xác, thì cảm thụ văn học đòi hỏi phải có các yếu tố cảm nhận. Người đọc, bằng vốn tri thức và kinh nghiệm, cùng với năng khiếu của mình, có thể lĩnh hội được những khía cạnh khó nhận thấy nhất, ẩn giấu sau các chi tiết bình thường. d. Cảm thụ văn học là hoạt động mang tính chủ động, sáng tạo Người đọc không phải chỉ biết tiếp nhận tác phẩm một chiều thụ động mà trái lại, bao giờ họ cũng chủ động, sáng tạo trong nhận thức và rung cảm. Tính chủ động và sáng tạo thể hiện ở chỗ: người đọc không bị lệ thuộc vào dụng ý của tác giả mà có quyền nhận thức và rung cảm theo cách riêng, tuỳ thuộc vào hoàn cảnh sống, vào vốn năng lực của họ. Người đọc có thể chủ động tìm kiếm trong tác phẩm những gì đồng cảm, giúp ích được cho họ trong cuộc sống và thậm chí còn có thể phát hiện ra những ưu điểm, nhược điểm của tác giả để khen hoặc chê. Tính chủ động, sáng tạo của cảm thụ văn học khiến cho người đọc trong tưởng tượng của tác giả không đồng nhất, thậm chí đôi khi còn trái ngược với người đọc trong thực tế và có những phát hiện của họ đôi khi làm cho chính tác giả phải ngạc nhiên. SVTH: Đoàn Thị Mai 8 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc 1.1.1.3. Đặc trưng của hoạt động cảm thụ văn học trong nhà trường Các đặc trưng cơ bản đó là: a. Tác phẩm được dạy học (tức là được cảm thụ) trong nhà trường là những tác phẩm đã được chọn lọc, có giá trị nhân văn rõ rệt, tương đối ổn định về sự đánh giá của xã hội, có hình thức nghệ thuật độc đáo nhưng không quá khó đối với học sinh. b. Nếp cảm, nếp nghĩ, phương pháp tư duy của tác giả cũng cần phải mang tính truyền thống, dân tộc và đại chúng, nếp cảm xúc và tư duy đó tất nhiên phải có đổi mới nhưng không đến mức quá xa lạ với người học sinh bình thường, không mang màu sắc cá tính đến mức quá khó trong hoạt động cảm thụ hoặc gây nhiều tranh cãi. c. Tất cả những giá trị nội dung và hình thức của tác phẩm hoặc đoạn trích đều có xu hướng “định lượng” hoặc “mô phạm hoá”, tức có thể dùng sự phân tích lí tính là chủ yếu trong việc khám phá cái hay, cái đẹp, nhằm tạo điều kiện thuận lợi tương đối cho học sinh trong quá trình nhận thức và vận dụng. d. Do tính chất sư phạm nên việc cảm thụ trong nhà trường nói chung là hoạt động “tái cảm thụ” và “tập cảm thụ”. Trong quá trình dạy học, tất nhiên không nên bắt buộc học sinh phải lệ thuộc vào kết quả cảm thụ của những người đi trước, mà trái lại, rất cần phải khuyến khích học sinh cảm thụ tự do theo suy nghĩ và tưởng tượng của trẻ. Tuy vậy, nhà trường đồng thời lại vẫn có yêu cầu khiến học sinh không cảm thụ sai lạc, tản mạn và tiêu cực. Chính vì vậy, tính chất “tái cảm thụ” và “tập cảm thụ” trong nhà trường là không thể tránh khỏi. Đó là sự tất yếu và cần thiết. Chúng tôi cho rằng, không nên vì coi trọng tính chủ động, sáng tạo của học sinh mà đồng nhất hoạt động cảm thụ trong nhà trường với cảm thụ SVTH: Đoàn Thị Mai 9 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc trong nghiên cứu – phê bình văn học hay cảm thụ tự do ngoài xã hội. Các hoạt động cảm thụ ấy có những đặc điểm rất khác nhau. 1.1.1.4. Đặc trưng của văn bản nghệ thuật ngữ liệu bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học Văn bản nghệ thuật có 4 đặc trưng, đó là: Tính nhân văn, tính chủ quan, tính biểu trưng, hình trượng độc đáo và tính nghệ thuật ngôn từ. a. Tính nhân văn Thể hiện ở việc nội dung văn bản nghệ thuật chủ yếu nói về con người, tư tưởng tình cảm của con người. Dù tác giả miêu tả hiện tượng nào của cuộc sống đi nữa, một cái cây, một cánh rừng, một ngọn núi, một dòng sông thì điều mà tác giả muốn tìm hiểu, điều mà làm cho họ phải ngạc nhiên, xúc động và muốn nói lên để người khác cùng quan tâm, ngạc nhiên, xúc động như mình, không phải là bản thân cái hiện tượng đó mà là mối liên hệ giữa chúng với con người, ý nghĩa cuộc sống, con người mà những hiện tượng đó thể hiện, cách nhìn, sự rung động của con người trước những hiện tượng cụ thể và trước cuộc sống. b. Tính chủ quan của văn bản nghệ thuật Thể hiện ở chỗ tác phẩm là nơi tác giải bày tỏ thái độ chủ quan của mình, nói lên ước mơ, khát vọng của mình về thế giới, về cuộc sống. Tác phẩm nghệ thuật là đứa con tinh thần của nhà văn, nhà thơ, là sự sáng tạo, là thông điệp mà tác giả gửi đến bạn đọc. Chính tính chủ quan, đặc điểm tình cảm, cảm xúc này của tác phẩm nghệ thuật đòi hỏi khi tiếp nhận văn học, học sinh không chỉ phải hiểu nội dung sự việc của văn bản mà còn phải nắm nội dung liên cá nhân, các nghĩa hàm ẩn, giá trị biểu hiện, chất trữ tình cũng như thái độ, tình cảm, sự đánh giá sự việc của tác giả, cái làm nên chức năng bộc lộ của văn bản. SVTH: Đoàn Thị Mai 10 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc c. Tính biểu trưng, hình tượng, độc đáo khác thường của văn bản nghệ thuật. Văn học phản ánh cuộc sống bằng hình tượng, nó đi tìm cho mình một ngôn ngữ riêng, một cách “kí mã” riêng, khác với đời thường và khác với các nghệ thuật khác. Chính vì vậy, khi tiếp nhận văn học, học sinh phải tiếp nhận khác với logíc thông thường. Đó là, năng lực biết nghe được, đọc được những gì ẩn chứa dưới những dòng chữ hay chính là năng lực giải mã nghệ thuật. d. Tính nghệ thuật ngôn từ của văn bản nghệ thuật. Văn học là nghệ thuật của ngôn từ. Một tác phẩm có giá trị phải là tác phẩm kết hợp sự hài hoà của nội dung và hình thức, tình ý chứa chan mà lời lẽ phải dạt dào. Vì vậy, ngoài việc giải mã cái nghĩa, cái lí, cái tình của văn bản còn phải cho học sinh tiếp nhận được vẻ đẹp của ngôn từ, vẻ đẹp của cách nói văn học, khả năng phát hiện được tín hiệu nghệ thuật và cao hơn nữa là cho các em đánh giá được giá trị của các tín hiệu nghệ thuật trong việc biểu đạt nội dung. Đây là một việc làm quan trọng của dạy cảm thụ văn học ở trường Tiểu học . 1.1.2. Mục tiêu của việc bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học 1.1.2.1. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh xác định đúng nội dung chính của tác phẩm Khi cảm thụ văn học, việc xác định đúng và chính xác nội dung của tác phẩm là một yêu cầu thiết yếu. Ngay từ tuổi mới đến trường, việc xác định không đúng hoặc thiếu chính xác các nội dung tình cảm, tư tưởng trong tác phẩm có thể dẫn đến những điều không tốt trong quá trình phát triển tình cảm của các em. SVTH: Đoàn Thị Mai 11 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc Do vậy, bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học không phải là một công việc xa lạ, mà nằm ngay trong quá trình học tập môn Tiếng Việt của các em. 1.1.2.2. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh nhận biết nhanh nhạy và chính xác các tín hiệu nghệ thuật trong tác phẩm Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học còn định hướng tới việc khám phá nghệ thuật của tác phẩm. Đó là việc hướng dẫn học sinh từng bước nhận diện, làm quen, hiểu biết và sáng tạo được các sản phẩm thẩm mĩ .Với tác phẩm văn học, bồi dưỡng năng lực cảm thụ chính là nhằm giúp các em nhận biết nhanh nhạy và chính xác các tín hiệu thẩm mĩ trong tác phẩm. Như ta đã biết, tác phẩm văn học bao giờ cũng có những tín hiệu đặc biệt, vốn là nơi tập trung những cảm xúc, suy nghĩ của nhà văn. Nói rộng hơn, tín hiệu thẩm mĩ là tình cảm, tư tưởng của nhà văn, được thăng hoa một cách kì diệu, tạo nên vẻ đẹp độc đáo, luôn tồn tại và khắc sâu tâm hồn bạn đọc. 1.1.2.3. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh hình thành một số kĩ năng sơ giản trong phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Thế nào là kĩ năng sơ giản trong phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm? Ta biết rằng, do đặc điểm tâm lí lứa tuổi của học sinh, nhà trường tiểu học không yêu cầu các em phải phân tích, đánh giá tác phẩm văn chương. Trong đó, yêu cầu học sinh tìm các khía cạnh của nội dung và hình thức, nêu ý nghĩa của từ ngữ, hình ảnh giàu tính nghệ thuật, khái quát các ý nhỏ thành ý lớn hơn.Đó thực chất là những bước đi ban đầu của thao tác phân tích, tổng hợp, đánh giá đối với nội dung, nghệ thuật của tác phẩm. 1.1.2.4. Bồi dưỡng cảm thụ văn học giúp học sinh hình thành và phát triển tình cảm, tâm hồn và nhân cách Chúng ta đã biết “dạy văn là dạy người”. Do vậy, việc hình thành và phát triển tình cảm, tâm hồn cho học sinh có ý nghĩa cực kì quan trọng. Bồi SVTH: Đoàn Thị Mai 12 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc dưỡng cảm thụ văn học chính là nhiệm vụ gắn liền với bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách cho. Do đặc điểm tâm lí lứa tuổi qui định, học sinh Tiểu học so với đối tượng học sinh các cấp THCS và THPT thì mục tiêu bồi dưỡng cảm thụ văn học có những tính chất khác nhau. Trong khi cùng định hướng tới việc hình thành và phát triển năng lực cảm thụ văn học cho học sinh thì nội dung chương trình môn Tiếng Việt của bậc học Tiểu học được xây dựng trên những cơ sở ban đầu, có tính chất nền tảng cho các bậc học sau, làm tiền đề để học sinh học tốt ở các bậc học tiếp theo, đặc biệt là để góp phần trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi Văn Tiếng Việt. SVTH: Đoàn Thị Mai 13 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc CHƯƠNG II : BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG CẢM THỤ VĂN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 3,4 THÔNG QUA PHÂN MÔN TẬP ĐỌC. 2.1. Nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 3,4 – ngữ liệu dùng để bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh. 2.1.1. Hệ thống văn bản, câu hỏi, bài tập trong Tập đọc lớp3, 4 nhằm nâng cao cảm thụ văn học cho học sinh Chương trình SGK TV3 .Phân môn Tập đọc lớp 3, tập 1 được dạy trong 15 tuần, trừ 1 tuần ôn tập, kiểm tra, mỗi tuần có 3 bài tập đọc, tất cả có 41 bài. Phân môn Tập đọc lớp 3 tập 2 được dạy trong 15 tuần, trừ 2 tuần ôn tập, kiểm tra, mỗi tuần cũng có 3 bài tập đọc, tất cả kì là 45 bài. Như vậy, SGK TV3 có tổng cộng 86 bài tập đọc.Đây là điều kiện tốt cho học sinh đọc tốt và cảm nhận được nội dung cũng như vẻ đẹp ngôn từ của bài. Chương trình SGK TV4 được đưa vào giảng dạy chính thức từ năm học 20052006. Phân môn Tập đọc lớp 4, tập 1 được dạy trong 18 tuần, trừ 2 tuần ôn tập, kiểm tra, mỗi tuần có 2 bài tập đọc, tất cả có 32 bài. Phân môn Tập đọc lớp 4 tập 2 được dạy trong 17 tuần, trừ 2 tuần ôn tập, kiểm tra, mỗi tuần cũng có 2 bài tập đọc, tất cả kì là 30 bài. Như vậy, SGK TV4 có tổng cộng 62 bài tập đọc, trong đó 41 bài thuộc thể loại văn xuôi, 1 bài tục ngữ và 20 bài thuộc thể loại thơ. Nghiên cứu kĩ chúng tôi thấy trong 62 bài tập đọc thì có đến 60 bài là văn bản nghệ thuật, 2 bài là văn bản phi nghệ thuật. Đây là điều kiện thuận lợi giúp học sinh học tốt. SVTH: Đoàn Thị Mai 14 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc 2.2 Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh trong phân môn Tập đọc 2.2.1. Mục đích Mục đích của việc bồi dưỡng cảm thụ văn học trong phân môn Tập đọc nhằm trang bị cho học sinh vốn văn hoá văn học cần thiết, giúp học sinh rèn luyện năng lực đọc – hiểu và hình thành những kĩ năng sơ giản về phân tích tác phẩm, từ đó bồi dưỡng tình cảm, tâm hồn cho các em. Mục đích của việc bồi dưỡng cảm thụ văn học khác với mục đích chung của bài Tập đọc ở chỗ: Nội dung của một bài dạy Tập đọc có nhiều mục đích. Trong đó, trọng tâm là luyện đọc thành tiếng và luyện đọc hiểu. Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học không quan tâm đến việc luyện đọc các từ khó và một số nhiệm vụ khác như mục đích của bài Tập đọc nói chung. 2.2.2. Nội dung Tập đọc là phân môn có vai trò quan trọng bậc nhất trong việc bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh. Bởi vì, Tập đọc cung cấp một khối lượng ngữ liệu văn chương nhiều nhất thuộc nhiều lĩnh vực, nhiều phạm vi khác nhau, rèn kĩ năng đọc – hiểu nhiều nhất và rèn kĩ năng đọc diễn cảm, đọc phân vai tập trung nhất. ở đây có một số đoạn trích, hoặc toàn bộ tác phẩm của các tác giả văn học lớn được đưa vào chương trình. Nội dung cụ thể của cảm thụ văn học trong các bài Tập đọc là học sinh được đọc trực tiếp các ngữ liệu văn chương, tìm hiểu nội dung và nghệ thuật, đồng thời diễn đạt những suy nghĩ và cảm xúc của mình khi trả lời các câu hỏi và bài tập. Phân môn Tập đọc còn tạo điều kiện để học sinh rung cảm, thưởng thức vẻ đẹp của hình tượng ngôn từ thông qua giọng đọc diễn cảm, giọng ngâm tuỳ thuộc vào nội dung của từng bài. Phân môn Tập đọc bằng cách đó đã đóng vai trò quan trọng trong nhiệm vụ bồi dưỡng tình cảm, tâm hồn, phát triển tư duy và nhân cách học sinh. Khi dạy học Tập đọc, không nên biến giờ học này thành giờ giảng văn, vì con đường SVTH: Đoàn Thị Mai 15 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc cảm thụ văn học của học sinh sẽ phụ thuộc vào GV mà mất đi tính chủ động, sáng tạo của các em. 2.3. Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3,4 thông qua phân môn Tập đọc 2.3.1. Biện pháp 1: Giáo viên bồi dưỡng tri thức tiếng Việt, văn học cho học sinh GV giúp học sinh hiểu được cảm thụ văn học là một quá trình nhận thức cái đẹp chứa trong thế giới ngôn từ, cảm thụ kiến thức văn chương là quá trình tiếp nhận, hiểu và cảm được tính hình tượng của văn chương, đặc trưng phản ánh nghệ thuật của văn chương. Em vẽ Bác Hồ Trên tờ giấy trắng. Vẽ hết trang giấy Em vẽ vầng trán Toàn những thiếu nhi. Trán Bác Hồ cao. Theo bước Bác đi Em vẽ tóc râu Khăn quàng đỏ thắm Chỉ vờn nhè nhẹ. Em vẽ chim trắng Em vẽ Bác bế Bay trên trời xanh Hai cháu trên tay. Em đề dưới tranh Cháu Bắc bên này “Đời đời ơn Bác” Cháu Nam bên ấy. Trong bài có từ nào được lặp lại? Lặp lại như vậy nhằm mục đích gì? ( Từ “em vẽ”, lặp lại như vậy nhằm nói lên tình cảm của em nhỏ đối với Bác Hồ như thế nào?) Em bé đã vẽ những gì? ( vầng trán, tóc râu, Bác bế,thiếu nhi, chim trắng...) hình ảnh của Bác đối với em nhỏ. SVTH: Đoàn Thị Mai 16 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc 2.3.2. Biện pháp 2: Tăng cường rèn kĩ năng đọc hiểu, giúp học sinh tìm hiểu sâu sắc nội dung các bài Tập đọc nhằm nâng cao cảm thụ văn học cho các em 2.3.2.1. Bản chất của quá trình dạy đọc hiểu Như chúng ta đã biết rằng, văn bản có tính chỉnh thể, tính hướng đích và tính khả phân (khả năng phân tích thành các yếu tố nhỏ hơn của văn bản). Việc sản sinh văn bản và tiếp nhận văn bản là hai quá trình của một hoạt động tương tác hoạt động giao tiếp. Trong quá trình sản sinh văn bản, trước tiên người viết phải có mục đích, động cơ giao tiếp. Họ lập chương trình giao tiếp và triển khai ý định này một cách cặn kẽ, cho đến khi văn bản đó đạt được những mục đích đặt ra trong một hoàn cảnh cụ thể với những nhân tố giao tiếp cụ thể. Ngược lại, trong quá trình tiếp nhận, người đọc phải hướng lĩnh hội nội dung và đích của văn bản. Để đạt được mục tiêu này, người đọc phải phân tích văn bản trên những gì đã được người viết triển khai, đó có thể là nghĩa của từ (nghĩa từ điển và nghĩa văn cảnh, nghĩa biểu vật và nghĩa hình thái), nghĩa miêu tả và nghĩa tình thái của câu, nghĩa của đoạn, nghĩa của bài, rồi mới đi đến mục đích thông báo của văn bản. Như vậy, có thể nói bản chất của việc đọc hiểu chính là đọc và phân tích những cái được đọc. 2.3.2.2. Con đường nâng cao hiệu quả đọc hiểu cho học sinh * Việc dạy đọc hiểu, phải hướng dẫn sự trải nghiệm và tạo niềm vui cho học sinh. * Việc dạy đọc – hiểu cho học sinh phải chú trọng bản chất của hoạt động đọc và quá trình đọc. * Học sinh đọc có trình độ là biết nắm vững hình thức đọc đối với tài liệu và mục đích đọc đối với bản thân. SVTH: Đoàn Thị Mai 17 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc 2.3.3. Biện pháp 3: Luyện tập và củng cố vững chắc các thao tác trong cảm thụ văn học cho học sinh * Đọc – hiểu ngôn từ của văn bản: ở đây, chúng ta không chỉ tìm hiểu nghĩa của từng từ riêng lẻ mà phải hiểu được cách diễn đạt, nắm bắt mạch văn xuyên suốt từ câu đầu đến câu cuối, từ ý này sang ý khác để hiểu được những nét đặc sắc, khác thường, thú vị trong nghệ thuật sử dụng ngôn từ của tác giả. * Đọc – hiểu hình tượng nghệ thuật: Theo lí thuyết tiếp nhận văn học, đọc là hoạt động sáng tạo nhưng không phải là một hoạt động hoàn toàn tự do. Học sinh trước hết bị quy định bởi văn bản tác phẩm với các mã ngôn ngữ, mã nghệ thuật, mã văn hoá kết tinh trong đó. Chẳng hạn học sinh phải hiểu được nghĩa của ngôn từ, điển tích, mô tiếp của các biểu tượng thẩm mĩ * Đọc – hiểu tư tưởng tình cảm của tác giả: Nhà văn sáng tác bao giờ cũng nhằm thể hiện tư tưởng tình cảm trong tác phẩm. Tư tưởng tình cảm là linh hồn của các tác phẩm. Vì vậy, đọc – hiểu trong Tập đọc là phải phát hiện được linh hồn đó. Tuy nhiên, tình cảm thường không được tác giả bộc lộ một cách trực tiếp mà được thể hiện ở giữa lời, ngoài lời. Việc đọc – hiểu tư tưởng tình cảm tác giả đòi hỏi học sinh phải có năng lực tổng hợp, phán đoán, khái quát để từ các mối quan hệ giữa các nhân vật, sự kiện, chi tiết trong bài và thái độ, cách miêu tả của tác giả rút ra những kết luận khái quát về đề tài, chủ đề, cảm hứng quan niệm thẩm mĩ mà tác giả muốn truyền đạt. Kĩ năng quan sát lựa chọn: Tích cực bồi dưỡng cho học sinh những hiểu biết về thực tế cuộc sống. Hướng dẫn học sinh để ý, quan sát những sự việc, hiện tượng diễn ra hàng ngày xung quanh chúng ta. Học sinh quan sát để nhận xét và ghi nhớ, từ đó làm giàu thêm vốn từ, vốn hiểu biết cho các em. Học sinh phải biết quan sát để tìm ra các chi tiết, lựa chọn chi tiết tiêu biểu trước khi tái hiện chúng một cách có ý nghĩa nghệ thuật. Vốn sống là một SVTH: Đoàn Thị Mai 18 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc khái niệm rất rộng, bao gồm toàn bộ tri thức, kinh nghiệm về cuộc sống của mỗi cá nhân. Đó là tất cả những hiểu biết và cách ứng xử của mỗi người trong những mối quan hệ với thiên nhiên và xã hội. . 2.3.4. Biện pháp 4: Khuyến khích học sinh rung cảm nghệ thuật trong mọi hoạt động dạy học của tiết Tập đọc Để nâng cao khả năng cảm thụ văn học cho học sinh thông qua phân môn Tập đọc, biện pháp bao trùm hiện nay là khuyến khích học sinh rung cảm nghệ thuật. Vì nếu không có rung cảm nghệ thuật, không có những rung động, hứng thú theo hướng văn chương thì việc dạy học phân môn Tập đọc sẽ trở nên khô khan và nhàm chán. Trong thực tế, vì nhiều nguyên nhân, sự say mê, hứng thú của học sinh trong giờ học Tập đọc, đặc biệt là phần cảm thụ văn học đang có phần bị giảm sút. Cần làm tăng thêm hứng thú, say mê ở các em nhờ tăng cường các hoạt động cảm thụ văn học cho học sinh. Những giờ học đầy xúc động này sẽ gây ấn tượng tốt đẹp, tạo động lực thúc đẩy các em phấn đấu trở thành những công dân tốt, những con người biết sống có ích cho xã hội. 2.3.4.1. Giúp học sinh rung cảm nghệ thuật ở hoạt động giới thiệu bài của GV a. Đọc diễn cảm phát huy cao độ vai trò chủ thể cảm thụ Bản chất của đọc diễn cảm như các nhà khoa học đã nêu ra không chỉ là đọc chuẩn”, đọc ngôn ngữ tức là đọc đúng ngữ âm, ngữ pháp, đọc sáng rõ, mạch lạc, đọc trôi chảy một văn bản ngôn từ mà quan trọng hơn là đọc văn học, là kết hợp giữa khả năng diễn cảm, truyền cảm trong giọng đọc với việc bắt trúng cái “giọng” của nhà văn để làm bật ra ý nghĩa của câu chữ. Nghệ thuật đọc diễn cảm là nghệ thuật xử lí một cách hợp lí mối quan hệ giữa khách quan phản ánh và chủ quan biểu hiện của tác giả; giữa chủ quan của người đọc và chủ quan của người sáng tác để truyền đạt được tiếng nói SVTH: Đoàn Thị Mai 19 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53
Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh lớp 3 – 4 thông qua phân môn Tập đọc tình cảm của tác giả đến bạn đọc. Trong giờ Tập đọc, khi một học sinh đứng đọc bài trước lớp, h đọc sinh đó cần phải hiểu một cách rõ ràng rằng; mình đọc để truyền đạt cho người nghe những ý nghĩ, những rung động và tình cảm tác giả đã đem vào tác phẩm, cũng như để thể hiện thái độ của mình đối với tác phẩm. Như vậy, đọc diễn cảm là thông qua chủ quan của mình (trên cơ sở sự tôn trọng khách quan tác phẩm và sự đồng cảm với tác giả) làm sống dậy cái phần chủ quan của người viết. Đọc diễn cảm là truyền đến người nghe cái tình điệu của nhà văn trong tác phẩm và thái độ, tình cảm của người đọc về tác phẩm. Đọc diễn cảm là biểu hiện của sự cảm thụ nghệ thuật sâu sắc và là thước đo mức độ tiếp nhận nghệ thuật của người đọc. b. Đọc diễn cảm phát triển tính tích cực, sáng tạo ở học sinh Sự sáng tạo trong tiếp nhận văn học ở học sinh không chỉ thể hiện ở cách đọc “tri âm” mà còn thông qua việc truyền đi tiếng nói của nhà văn, người đọc “thổi” vào tác phẩm một luồng sinh khí mới mang hơi thở của thời đại và hoàn cảnh sống riêng tư. Những kinh nghiệm cá nhân, những đặc điểm tâm lí, ý thức, những suy ngẫm và thể nghiệm giá trị văn học vào đời sống của bạn đọc đã đem đến cho tác phẩm nhiều ý nghĩa phong phú và sắc điệu thẩm mĩ mới. Tính sáng tạo trong cảm thụ văn học của học sinh diễn ra trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, dưới nhiều dạng thức khác nhau, trong đó có hoạt động đọc diễn cảm. Và dù cho kinh nghiệm đó còn hạn chế và nhỏ bé đến đâu đi chăng nữa, nó bao giờ cũng đem lại cho sự trình bày của học sinh đặc điểm tươi mát và sự độc đáo không lặp lại. Trong khi đọc, người đọc sẽ nhất định đưa vào điều gì đó của mình. Và điều của riêng người đọc thể hiện ở chỗ người đọc hiểu tác phẩm như thế nào, nhấn mạnh vào chỗ nào và tư tưởng nào trong tác phẩm làm người đọc xuất hiện hơn cả. Khi đọc diễn cảm, xuất hiện sự giao tiếp thực sự giữa người nghe và người đọc, sự giao tiếp đó sẽ nâng cao khả năng tự sáng tạo của người đọc cũng như nâng cao SVTH: Đoàn Thị Mai 20 Lớp: ĐHGD Tiểu học – K53

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

EXAM.05: Bộ 300+ Đề Thi Thử THPT Quốc Gia 2022

304 tài liệu

926 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.