Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Chỉ đạo sử dụng bản đồ tư duy trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là giúp giáo viên - học sinh có phương pháp dạy - học tối ưu hơn, hứng khởi hơn, hiệu quả hơn. Tạo môi trường giáo dục gần gũi, thân thiện, tích cực. Xây dựng cho giáo viên thói quen tự nâng cao năng lực giảng dạy, giúp học sinh xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo để lĩnh hội, tiếp thu kiến thức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Chỉ đạo sử dụng bản đồ tư duy trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 1. Lý do khách quan: Như chúng ta đã biết, trong những năm qua ở nước ta việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) được đặt lên hàng đầu. Khó có thể hình dung tới chất lượng và hiệu quả của giáo dục nếu những nội dung giáo dục mới vẫn tiếp tục được truyền tải tới học sinh thông qua các PPDH cũ. Tinh thần của đổi mới PPDH là biến quá trình dạy học thành quá trình tự học, tự khám phá và xây dựng kiến thức của người học với vai trò dẫn dắt khéo léo không thể thiếu được của người giáo viên. Bản chất của đổi mới PPDH là dạy cho học sinh phương pháp học, dạy cho học sinh cách tiếp thu kiến thức, giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức chứ không phải nhồi nhét rồi học sinh thụ động ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Trong đó, tích cực hóa mọi hoạt động học tập của học sinh nhằm nâng cao tính tích cực, chủ động trong việc tiếp thu tri thức của học sinh đóng vai trò quan trọng. Như vậy, học sinh mới là nhân vật đóng vai trò trung tâm trong mọi hoạt động giáo dục chứ không phải là người giáo viên. 2. Lý do về mặt thực tiễn: Trong những năm qua, trình độ khoa học công nghệ trên thế giới phát triển như vũ bão. Cùng với sự phát triển đó, đất nước ta ngày càng đổi mới và giao lưu hội nhập với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Trong đó chúng ta cũng đã chú ý nhiều đến hoạt động giao lưu về văn hóa giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy những thay đổi trong cách dạy học của người giáo viên ở nước ta vẫn diễn ra chậm chạp và vô cùng khó khăn. Một trong những lý do đó là người giáo viên nước ta đã quá quen thuộc với lối dạy truyền thống, họ ngại thay đổi, ngại làm quen với cái mới. Nhất là giáo viên ở vùng nông thôn có nhiều khó khăn về điều kiện dạy học như chúng ta lại càng ngại thay đổi. Trước tình hình thực tế như vậy, một vấn đề được đặt ra là: Làm thế nào để giúp giáo viên học sinh có cách dạy và học hiệu quả nhất? Làm thế nào để giáo viên thấy được đổi mới PPDH là một nhu cầu tất yếu? 3. Lý do chủ quan: Với vai trò là Phó Hiệu trưởng Phó bí thư chi bộ Chủ tịch Công đoàn là một nhà quản lý giáo dục, xuất phát từ trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp, bản thân tôi luôn trăn trở “Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục?”. Thiết nghĩ, đây cũng là một vấn đề mà tất cả chúng ta, kể cả những ai không làm việc 1/28
trong lĩnh vực giáo dục cũng đều quan tâm. Bởi Giáo dục & Đào tạo là “Quốc sách hàng đầu”, là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân. Thực tế trong quá trình giảng dạy ở trường chúng tôi, các đồng chí giáo viên cũng đã cố gắng tích cực học hỏi, tìm tòi, nghiên cứu, trau dồi kiến thức, kỹ năng để đổi mới PPDH. Ở đây, tôi chỉ muốn gửi tới các bạn một vài kinh nghiệm nhỏ trong cách chỉ đạo vận dụng “Bản đồ tư duy” (BĐTD) vào việc đổi mới PPDH ở trường tiểu học, giúp ích hiệu quả cho việc nâng cao chất lượng dạy học. Sơ đồ tư duy Mind Map là một công cụ tổ chức tư duy. Đây là phương pháp tốt nhất để truyền tải thông tin vào não bộ. Nó là một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và hiệu quả. Đó là cách sử dụng kỹ thuật hình họa kết hợp từ ngữ, màu sắc, hình ảnh, đường nét phù hợp với cấu trúc hoạt động và chức năng của bộ não để mở rộng, đào sâu các ý tưởng, giúp con người khai thác tiềm năng vô tận của bộ não. Với phương pháp này, giáo viên giúp học sinh nắm nội dung bài dễ dàng hơn, nhớ được lâu hơn, hào hứng hơn. Đặc biệt là trong việc khái quát, tổng hợp kiến thức. Đây quả là phương pháp thực sự hiệu quả. Chính vì vậy, tôi luôn tâm đắc thực hiện đề tài: “Chỉ đạo sử dụng bản đồ tư duy trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục”. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Với thực tế, mọi điều kiện hỗ trợ cho việc đổi mới PPDH của Nhà trường. Cơ sở vật chất nhà trường có đầy đủ các phòng chức năng, phòng bộ môn và các phương tiện dạy học khác. Chính vì vậy, việc “ Chỉ đạo sử dụng BĐTD trong việc đổi mới PPDH” có vai trò vô cùng quan trọng, nhằm: Giúp giáo viên học sinh có phương pháp dạy học tối ưu hơn, hứng khởi hơn, hiệu quả hơn. Tạo môi trường giáo dục gần gũi, thân thiện, tích cực. Xây dựng cho giáo viên thói quen tự nâng cao năng lực giảng dạy, giúp học sinh xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo để lĩnh hội, tiếp thu kiến thức. Đích cuối cùng muốn đạt tới của đề tài này là giúp cho việc nâng cao chất lượng giáo dục, giúp học sinh phát triển nhân cách trở thành một con người phát triển toàn diện, người công dân có ích, góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: 1. Khách thể nghiên cứu: Là toàn bộ học sinh của nhà trường từ khối 2 đến khối 5 2. Đối tượng nghiên cứu: 2/29
Chỉ đạo, hướng dẫn cách vận dụng BĐTD, khai thác hiệu quả tối ưu của nó trong việc đổi mới PPDH ở trường tiểu học nhằm tạo hứng thú và rèn luyện kỹ năng học tập cho học sinh để nâng cao chất lượng giáo dục. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Phương pháp nghiên cứu lý luận. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Phương pháp quan sát sư phạm. Phương pháp thực nghiệm giáo dục. Phương pháp tham khảo tài liệu. Phương pháp điều tra nghiên cứu. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. Một số phương pháp khác. V. PHẠM VI VÀ THỜI GIAN THỰC HIỆN: 1. Phạm vi địa bàn nghiên cứu: Trường Tiểu học nơi tôi quản lý. 2. Nội dung nghiên cứu: “Chỉ đạo sử dụng bản đồ tư duy trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục”. 3. Thời gian nghiên cứu: Thời gian 2 năm: Năm học 20152016 và năm học 20162017. VI. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU: NGƯỜI THỜI GIAN NỘI DUNG THỰC GHI CHÚ HIỆN 9+ 10//2015 + Nghiên cứu văn bản chỉ đạo của Bộ,Hi ệu phó Thông báo Sở GDĐT, Phòng Giáo dục về việc tổ HĐSP tháng chức giảng dạy theo phương pháp “ Sử 10/2015 dụng bản đồ tư duy”. Phiếu điều tra đối với GV và HS trước khi thực hiện PP “ BĐTD” 11+12//2015 + Phó Hiệu trưởng lập kế hoạch triển Nội dung khai nội dung PHT sinh hoạt * Chuẩn bị hệ thống các môn học, bài chuyên môn học có thể giảng dạy theo PP “ Bản đồ 4 lần/tháng 3/29
tư duy” * Chuyển tải ý nghĩa lịch sử của sự phát triển PP “ Bản đồ tư duy” * Tập huấn cho GV 1+2//2016 Tổ chức hội thảo tại trường: BGH + Điều kiện cần và đủ GV trong Các nguyên tắc trường. Các bước tiến trình 3/2016 * Phân công dạy chuyên đề: HP+TTCM Phân công các tổ thực hiện chuyên đề: Khối 2: Đường giao thông Khối 3: Môn LTVC: Bài Nhân hóa Khối 4: Môn Địa Lý: Bài Thành phố Đà Nẵng Khối 5 : Môn Khoa học: Phòng tránh bị xâm hại 4+5/2016 + GV dạy thực hiện chuyên đề thựcGV các tổ hiện soạn giảng : CM * Nộp bài soạn về PHT * Qui định mỗi khối lớp phải chọn và soạn tốt 1 bài + Xây dựng tiết dạy hoàn chỉnh có bàiHP +TCM học theo PP “ Sử dụng bản đồ tư duy” HP + Nhận xét đánh giá các bài soạn. 9+10/2016 Các khối lớp thực hiện chuyên đề GV các Dự giờ, nhận xét, đánh giá. khối lớp Tổ chức rút kinh nghiệm, nhân diệnHP + TCM đại trà. 11+12/2016 GVCN các lớp dạy PP “ Sử dụng bảnGVCN l ớp đồ tư duy” trong dạy học. BGH và tổ trưởng chuyên môn dự giờ,Hi ệu phó rút kinh nghiệm. & TTCM 4/29
1+2/2017 Phiếu điều tra đối với GV và HS sauHi ệu phó khi thực hiện PP “ bản đò tư duy” 3/2017 So sánh đối chứng kết quả thực hiện PP “ Sử dụng bản đồ tư duy” 4+5/2017 Tiến hành viết SKKN Hiệu phó 5/29
PHẦN II. NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI I. CƠ SỞ LÝ LUẬN: Trước nay, với cách thức ghi chép theo kiểu truyền thống, chúng ta ghi chép thông tin theo kiểu ký tự, đường thẳng, con số,…Với cách ghi chép này, chúng ta mới chỉ sử dụng một nửa chức năng của bộ não não trái, mà chưa hề sử dụng kỹ năng nào bên não phải. Hay nói cách khác, chúng ta vẫn thường đang sử dụng 50% khả năng của bộ não chúng ta khi ghi nhận thông tin. Với mục tiêu giúp chúng ta phấn đấu sử dụng tối đa khả năng của não bộ, Tony Buzan đã sáng tạo ra BĐTD để giúp chúng ta thực hiện được mục tiêu này. Vậy, BĐTD là gì? BĐTD là một công cụ tổ chức tư duy. Đây là phương pháp tốt nhất để truyền tải thông tin vào bộ não của bạn rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Nó là một phương tiện ghi chép “đầy sáng tạo” theo đúng nghĩa của nó, đó là “sắp xếp” ý nghĩ của bạn. BĐTD (có khi còn gọi là bản đồ tư duy hay lược đồ tư duy, sơ đồ cây) là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý tưởng. BĐTD là công cụ tổ chức tư duy nền tảng, có thể miêu tả nó là một kỹ thuật hình họa với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh, đường nét, màu sắc phù hợp với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não, giúp con người khai thác tiềm năng vô tận của não bộ. Cơ chế hoạt động của BĐTD chú trọng tới hình ảnh, màu sắc, với các mạng lưới liên tưởng (các nhánh của sơ đồ). BĐTD là công cụ đồ họa nối các hình ảnh có liên hệ với nhau. Vì vậy có thể vận dụng BĐTD vào việc hỗ trợ dạy kiến thức mới, củng cố kiến thức sau mỗi tiết học, ôn tập hệ thống hóa kiến thức sau mỗi chương, mỗi kỳ, và mỗi năm học. Đồng thời, BĐTD còn có thể giúp cán bộ quản lý xây dựng kế hoạch, lập chương trình công tác, giúp việc triển khai thực hiện kế hoạch được hiệu quả và khoa học hơn. BĐTD có tác dụng như thế nào? Với cách thể hiện gần như cơ chế hoạt động của bộ não, BĐTD có tác dụng vô cùng lớn lao, nó là cách thức học tập vô cùng hữu ích. BĐTD giúp học sinh học được phương pháp học tập khoa học: Việc rèn luyện phương pháp học tập cho học sinh không chỉ là biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu dạy học. Qua quá trình thực tế giảng dạy chúng ta có thể thấy một số học sinh học tập rất chăm chỉ nhưng sự tiếp thu kiến thức vẫn rất hạn chế. Các em này thường học bài nào biết bài đấy, học bài sau đã 6/29
quên bài trước, không biết liên kết các kiến thức với nhau, không biết vận dụng kiến thức bài trước để giải quyết vấn đề kiến thức bài sau, không biết cách tổng hợp kiến thức. Hầu hết những học sinh này khi nghe giảng trên lớp hoặc khi tự học không biết cách ghi chép để lưu thông tin, lưu kiến thức trọng tâm vào trí nhớ của mình. Sử dụng BĐTD trong quá trình dạy học sẽ giúp học sinh học được phương pháp học, tăng tính độc lập, chủ động, sáng tạo và phát triển tư duy. BĐTD giúp học sinh học tập tích cực hơn, hào hứng hơn: Qua quá trình nghiên cứu cho thấy bộ não của con người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà do chính mình tự suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ của mình. Vì vậy, việc sử dụng BĐTD giúp học sinh học tập một cách tích cực, huy động tối đa tiềm năng của não bộ. Khi học sinh vẽ BĐTD sẽ phát huy tối đa tính sáng tạo của các em giúp các em phát triển năng khiếu hội họa, sở thích của bản thân, các em tự do chọn lựa màu sắc (xanh, đỏ, tím vàng, lục, lam,…), tự do lựa chọn đường nét (đậm, nhạt, thẳng, cong, xiên, chéo,…), vì các em tự sáng tác nên mỗi BĐTD sẽ thể hiện cách nghĩ, cách hiểu, cách trình bày kiến thức của từng em. Và cũng chính là BĐTD do các em tự sáng tạo, tự thiết kế nên các em sẽ yếu quý, trân trọng tác phẩm của mình và ghi nhớ nó rất lâu. BĐTD giúp học sinh ghi chép có hiệu quả: Do đặc điểm của BĐTD nên người thiết kế BĐTD phải chọn lọc thông tin, từ ngữ, sắp xếp, bố cục để “ghi” thông tin cần thiết nhất và logic nhất. Vì vậy, sử dụng BĐTD sẽ giúp học sinh dần dần hình thành cách ghi chép có hiệu quả. Cách ghi chép hiệu quả trên BĐTD đã được tổng kết như sau: Dùng từ khóa và ý chính. Viết cụm từ không viết thành câu. Dùng các từ viết tắt. Có tiêu đề cụ thể. Đánh số các ý theo thứ tự. Nên dùng nét đứt, mũi tên, số, màu sắc để liên kết các ý. Ghi chép nguồn gốc thông tin để có thể tra cứu lại dễ dàng. Sử dụng màu sắc để ghi. Tóm lại, sử dụng BĐTD sẽ giúp chúng ta học tập sáng tạo hơn, tiết kiệm thời gian hơn vì nó chỉ tận dụng các từ khóa, giúp chúng ta sử dụng được cả hai bán cầu não cùng một lúc và ghi nhớ tốt hơn. Đây chính là công cụ học tập vận 7/29
dụng được sức mạnh của cả bộ não. Một công cụ học tập tối ưu nhất, hiệu quả, khoa học và sáng tạo nhất. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN: 1. Thuận lợi: Thực hiện nghị quyết 29/ TƯ về “Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục”. Đầu năm học 20152016 Phòng Giáo dục Đào tạo huyện Ba Vì lại tổ chức chuyên đề chuyên môn cấp tiểu học với phương pháp dạy học bằng BĐTD để các Nhà trường triển khai thực hiện. Hầu hết giáo viên được đào tạo, được tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng BĐTD trong giảng dạy. Đồng thời thực hiện kế hoạch số 722/KHGD&ĐT ngày 12 tháng 10 năm 2016 của Phòng Giáo dục Đào tạo Ba Vì về việc triển khai thi đua năm học 20162017 với chủ đề “ Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”. Đặc biệt, quê hương tôi lại là đất họa nên việc sử dụng phương pháp này đã phát huy được thế mạnh, sở trường của thầy trò Nhà trường nên càng thuận lợi hơn. Phải nói rằng, đây là phương pháp dạy học thoải mái, vui vẻ, sáng tạo và đầy hứng khởi, đem lại hiệu quả thiết thực. Hơn nữa, dạy học bằng BĐTD là phương pháp mới, xu thế chung đã được khẳng định trong nền giáo dục của nhiều quốc gia trên thế giới và cả ở Việt Nam nên đã được sự tiếp nhận từ nhiều phía, từ các cấp, từ xã hội, giáo viên, phụ huynh và học sinh. Trong xã hội hiện đại, trình độ khoa học công nghệ phát triển như vũ bão tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên học sinh tiếp cận nhiều nguồn thông tin hữu ích từ các phương tiện thông tin khác nhau để vận dụng vào hoạt động dạy học của mình. Cơ sở vật chất của Nhà trường đầy đủ các phòng chức năng, phòng học bộ môn,… Nhà trường đã được cấp ba máy chiếu đa năng từ chương trình mục tiêu Quốc gia, đã có phòng tin học với 20 máy tính, bảng phụ và một số phương tiện dạy học hiện đại khác. Đây là phương pháp phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khắc phục được sự nhồi nhét nhàm chán, áp đặt của phương pháp dạy học truyền thống. Nó là phương pháp kích thích học sinh tư duy logic, tích cực, gây hứng thú say mê cho người học nên đã được học sinh đón nhận một cách hào hứng. Với hàng loạt lý do trên, đây là những điều kiện thuận lợi để chúng tôi chỉ đạo vận dụng phương pháp BĐTD trong hoạt động dạy học của Nhà trường. 2. Khó khăn: 8/29
Đây là PPDH mới nên cả giáo viên và học sinh đều còn lúng túng trong quá trình vận dụng: Sử dụng lúc nào? Sử dụng như thế nào? Thu thập, sưu tầm, chắt lọc và xử lý thông tin ra sao? Trình bày ý tưởng, sắp xếp các ý và vẽ như thế nào?... Về học sinh: Đa số học sinh chưa có phương pháp học tập khoa học, hiệu quả nên còn ngại vận dụng. Nhiều học sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn nên ít có điều kiện về kinh tế để mua thêm các loại sách tham khảo hỗ trợ cho việc học. Có em hoàn cảnh gia đình neo đơn, phải phụ giúp bố mẹ những việc vặt trong gia đình, nhiều khi phải đi làm thêm, ít có thời gian dành cho việc học tập. Về giáo viên: Khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả làm việc thực sự, cụ thể của từng học sinh. Với phụ huynh học sinh: Khó khăn trong việc hướng dẫn, kiểm tra con học vì đây là phương pháp mới nên không phải phụ huynh nào cũng nắm bắt, lĩnh hội được. III. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU: 1. Thực trạng về phía giáo viên: Một số giáo viên chưa dành nhiều thời gian cho việc nghiên cứu, tìm tòi tài liệu tham khảo để nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ, trau dồi phương pháp giảng dạy. Còn có những đồng chí chưa thoát ly được PPDH truyền thống, vẫn nặng về truyền thụ kiến thức lý thuyết, chưa coi trọng thực hành, rèn luyện kỹ năng. Ngại thay đổi, ngại tìm tòi sáng tạo trong giảng dạy. Chưa biết cách dẫn dắt học sinh tiếp thu tri thức, việc hướng dẫn học sinh cách học, cách tổng hợp khắc sâu, ghi nhớ kiến thức để liên hệ, vận dụng vào thực tế hiệu quả chưa cao. Cách thức tổ chức giờ dạy chưa linh hoạt, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức nên giờ học ít hứng thú, kết quả giờ dạy chưa cao. 1. Thực trạng về phía học sinh: Với tình hình thực trạng giáo viên như trên ảnh hưởng không nhỏ đến thực trạng học sinh: Học sinh chưa có phương pháp học tập hiệu quả. Chưa chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội, tiếp thu kiến thức. Chưa say mê, hứng thú trong việc tìm tòi phương pháp học tập mới. 9/29
Một bộ phận học sinh chưa biết tổng hợp ghi nhớ kiến thức, chưa biết liên hệ, vận dụng kiến thức lý thuyết đã học vào thực tế cuộc sống. KHỐ TSHS NỘI DUNG I Thuộc Thuộc Thuộc Hứng Không Muốn thay máy móc và hiểu chưa kĩ thú hứng đồi cách học thú 2 104 39 25 46 45 59 45 3 100 31 22 43 38 62 38 4 104 32 25 41 41 63 41 5 101 31 20 39 45 56 45 TC: 409 133 92 169 129 280 129 3. Ảnh hưởng của thực trạng: Chưa tạo sự bứt phá, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới trong đội ngũ giáo viên, nhất là lực lượng giáo viên trẻ. 4. Nguyên nhân của thực trạng: Thực tế vậy đấy, trong thời gian vừa qua, việc ứng dụng công nghệ thông tin và đặc biệt là việc sử dụng BĐTD vào hoạt động giảng dạy ở Nhà trường chúng tôi cũng như các trường khác trong huyện nhà còn rất nhiều khó khăn và hiệu quả chưa cao. Nhưng với phương pháp này, nếu chúng ta biết sử dụng linh hoạt, phù hợp vào giảng dạy trong trường Tiểu học sẽ mang lại hiệu quả không nhỏ. Đặc biệt là sẽ tạo nên một thế hệ học sinh năng động, sáng tạo, tự tin trong học tập. Đó là điều chúng ta hằng mong muốn và đó cũng chính là lý do thúc giục bản thân tôi quyết tâm thực hiện đề tài này IV. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN: Là một phó bí thư Chi bộ Phó Hiệu trưởng nhà trường – Chủ tịch Công đoàn tôi đã tham mưu với đồng chí bí thư chi bộ Hiệu trưởng nhà trường trong mọi phong trào thi đua, nhất là việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tôi thực sự băn khoăn, trăn trở và quyết tâm tìm ra giải pháp, hướng đi trong việc tiếp tục đổi mới PPDH. Đó là vận dụng BĐTD vào hoạt động giảng dạy ở trong Nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. 1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch chỉ đạo: 10/29
1.1 Thể hiện trong nghị quyết chi bộ: Trước thực tế kết quả giáo dục năm học 2014 2015, nhận được kế hoạch chỉ đạo của Phòng Giáo dục, tôi đã tham mưu thống nhất trong cấp ủy về công tác trọng tâm của năm học. Trong đó công tác trọng tâm nhất là nâng cao chất lượng giáo dục bằng cách sử dụng BĐTD trong hoạt động giảng dạy ở Nhà trường. Với hướng đi này các đồng chí trong chi ủy nhất trí cao và các đồng chí trong chi bộ nhiệt tình hưởng ứng. 1.2 Thể hiện trong kế hoạch chuyên môn: Từ nghị quyết chi bộ với vai trò là Phó Hiệu trưởng – chủ tịch Công đoàn tôi đã đưa việc đổi mới PPDH bằng cách sử dụng BĐTD vào giảng dạy là một trong những công tác trọng tâm hàng đầu của kế hoạch chuyên môn. Trong Hội nghị cán bộ viên chức đầu năm hướng đi này được đưa ra bàn bạc cụ thể. Trước hết, phải làm tốt công tác giáo dục tư tưởng, giáo dục ý thức nghề nghiệp cho giáo viên, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng, hiệu quả thiết thực của việc vận dụng BĐTD vào hoạt động giảng dạy ở nhà trường góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Thực ra chúng ta đã đổi mới, đang đổi mới và sẽ tiếp tục đổi mới PPDH. Nhưng đổi mới như thế nào, bằng phương pháp nào, với hướng đi nào là phù hợp, là bắt nhịp với xu thế phát triển của thời đại đó mới là vấn đề thiết thực. Vậy thì với phương pháp hữu hiệu là sử dụng BĐTD tại sao chúng ta lại không vận dụng để khai thác tối đa tác dụng của nó?”. Hướng đi đưa ra được giáo viên tích cực hưởng ứng, đồng tình ủng hộ và thể hiện quyết tâm thực hiện cao. 2. Biện pháp 2: Tập huấn cho cán bộ, giáo viên trong trường: 2.1.Ưu điểm của Sơ đồ tư duy: So với các cách thức ghi chép truyền thống thì phương pháp giản đồ ý có những điểm vượt trội như sau: Ý chính sẽ ở trung tâm và được xác định rõ ràng. Quan hệ tương hỗ giữa mỗi ý được chỉ ra tường tận. Ý càng quan trọng thì sẽ nằm vị trí càng gần với ý chính. Liên hệ giữa các khái niệm then chốt sẽ được tiếp nhận lập tức bằng thị giác. Ôn tập và ghi nhớ sẽ hiệu quả và nhanh hơn. Thêm thông tin (ý) dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm vào sơ đồ. Mỗi sơ đồ sẽ được phân biệt với nhau tạo sự dễ dàng cho việc gợi nhớ. 11/29
Các ý mới có thể được đặt vào đúng vị trí trên hình một cách dễ dàng, bất chấp thứ tự của sự trình bày, tạo điều kiện cho việc thay đổi một cách nhanh chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ. Vậy: Sơ đồ tư duy là gì? Ai là người đã sáng tác ra nó? BĐTD có tác dụng như thế nào? Cách vẽ BĐTD ra sao? Sử dụng BĐTD như thế nào? Vào hoạt động nào? Vào lúc nào là thích hợp nhất? Hướng dẫn học sinh như thế nào để các em dễ dàng tiếp thu và thực hiện đạt hiệu quả cao nhất? 2.2. Hướng dẫn giáo viên cách hướng dẫn học sinh thực hiện vận dụng BĐTD trong dạy học: Đây là trách nhiệm của từng giáo viên khi dạy học bằng phương pháp này. 2.2.1 Hướng dẫn học sinh hiểu BĐTD là gì? Với nội dung này giáo viên giúp học sinh hiểu nguồn gốc, đặc điểm, cấu trúc của BĐTD. 2.2.2 Cho học sinh thấy BĐTD có tác dụng như thế nào? Với nội dung này giáo viên cho học sinh thấy các tác dụng to lớn, vai trò hữu hiệu của việc sử dụng BĐTD, từ đó học sinh sẽ có hứng thú tiếp cận phương pháp này. 2.2.3 Hướng dẫn học sinh cách vẽ BĐTD: Bây giờ chúng ta đã hiểu được sức mạnh của BĐTD. Vậy làm sao có thể vẽ được BĐTD một cách tối ưu nhất? Ở phần này, chúng ta sẽ được hướng dẫn phương pháp vẽ BĐTD theo từng bước và theo các quy tắc trong cách vẽ. * Bước 1: Vẽ chủ đề ở trung tâm: Bước đầu tiên trong việc tạo ra một BĐTD là vẽ chủ đề ở trung tâm trên một mảnh giấy. Quy tắc vẽ chủ đề: Chúng ta cần phải vẽ chủ đề ở trung tâm để từ đó phát triển ra các ý khác. Chúng ta có thể tự do sử dụng tất cả màu sắc mà chúng ta thích. Chúng ta không nên đóng khung hoặc che chắn mất hình vẽ chủ đề vì chủ đề cần được làm nổi bật để dễ nhớ. 12/29
Chúng ta có thể bổ sung từ ngữ vào hình vẽ chủ đề nếu chủ đề không rõ ràng. Một bí quyết vẽ chủ đề là chủ đề nên được vẽ to cỡ hai đồng xu. * Bước 2: Vẽ thêm các tiêu đề phụ: Bước tiếp theo là vẽ thêm các tiêu đề phụ vào chủ đề trung tâm. Quy tắc vẽ tiêu đề phụ: Tiêu đề phụ nên được viết bằng CHỮ IN HOA nằm trên các nhánh dày để làm nổi bật. Tiêu đề phụ nên được vẽ gắn liền với trung tâm. Tiêu đề phụ nên được vẽ theo hướng chéo góc (chứ không nằm ngang) để nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng. * Bước 3: Trong từng tiêu đề phụ, vẽ thêm các ý chính và các chi tiết hỗ trợ. Quy tắc vẽ ý chính và các chi tiết hỗ trợ như sau: Chỉ nên tận dụng các từ khóa và hình ảnh. Bất cứ lúc nào có thể chúng ta hãy dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết kiệm không gian vẽ và thời gian. Mọi người ai cũng có cách viết tắt riêng cho những từ thông dụng. Chúng ta hãy phát huy và sáng tạo thêm nhiều cách viết tắt cho riêng mình. Mỗi từ khóa/hình ảnh nên được vẽ trên một đoạn gấp khúc riêng trên nhánh. Trên mỗi khúc nên chỉ có tối đa một từ khóa. Việc này giúp cho nhiều từ khóa mới và những ý khác được nối thêm vào các từ khóa sẵn có một cách dễ dàng (Bằng cách vẽ nối ra từ một khúc). Tất cả các nhánh của một ý nên tỏa ra từ một điểm. Tất cả các nhánh tỏa ra từ một điểm (thuộc cùng một ý) nên có cùng một màu. Chúng ta thay đổi màu sắc khi đi từ một ý chính ra đến các ý phụ cụ thể hơn. * Bước 4: Ở bước cuối cùng này hãy để trí tưởng tượng của chúng ta bay bổng. Chúng ta có thể thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật, cũng như giúp lưu chúng vào trí nhớ của chúng ta tốt hơn. * Cấu trúc BĐTD: Một cách điển hình BĐTD có cấu trúc như sau: 13/29
*Những điều cần tránh khi ghi chép trên BĐTD: Không ghi lại nguyên cả đoạn văn dài dòng. Không ghi chép quá nhiều ý vụn vặt không cần thiết. Không dành quá nhiều thời gian để ghi chép. 2.1.4 Hướng dẫn học sinh cách sử dụng BĐTD: Mỗi đồng chí giáo viên cần có cách hướng dẫn phù hợp, linh hoạt với đặc trưng môn mình phụ trách. Với vai trò, tác dụng của BĐTD là giúp chúng ta liên kết, tổng hợp và ghi nhớ kiến thức, cho nên BĐTD sử dụng phù hợp nhất là để giáo viên giúp học sinh: Tổng hợp kiến thức bài sau mỗi tiết dạy. 14/29
Tổng hợp kiến thức trong giờ ôn tập. Liên kết, tổng hợp kiến thức một chủ đề. Liên kết, tổng hợp kiến thức một học kỳ. BĐTD cũng có thể giúp giáo viên sử dụng để kiểm tra bài cũ, giúp cho hoạt động kiểm tra được phong phú, sinh động hơn. Với phương pháp sử dụng BĐTD, giáo viên cũng có thể hướng dẫn học sinh sử dụng nó trong quá trình tự tìm hiểu trước bài ở nhà. Tức là khâu tìm hiểu, chuẩn bị bài mới. Vận dụng ở hoạt động này có tác dụng tích cực giúp học sinh tự học, tự nghiên cứu để chủ động tiếp thu kiến thức. Như vậy, BĐTD có thể vận dụng linh hoạt, hiệu quả ở các khâu, các bước, các thời điểm và các hoạt động khác nhau của việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức. Dù dùng ở bước nào, vào lúc nào, nếu vận dụng linh hoạt, phù hợp đều đem đến hiệu quả tích cực, to lớn. 2. Biện pháp 3: Tổ chức hội thảo chuyên môn cấp trường: Như chúng ta đã biết, không có phương pháp dạy học nào là vạn năng. Bản thân mỗi phương pháp đều thể hiện những ưu, nhược điểm riêng của nó. Tuy nhiên, một phương pháp có nhiều ưu điểm, đáp ứng được yêu cầu đổi mới và có thể vận dụng tốt vào quá trình dạy học hiện nay đó chính là phương pháp Bản đồ tư duy . BĐTD không những giúp các nhà quản lý, giúp người thầy đổi mới công tác quản lý, đổi mới phương pháp đạt hiệu quả mà còn giúp người thầy có một cái nhìn tổng thể nắm chắc mục tiêu, không bỏ sót việc. Sử dụng BĐTD người thầy sẽ hình dung ra toàn bộ các hoạt động của quá trình lên lớp và có thể dự kiến tốt được tình huống Sư phạm có thể xảy ra. Từ đó người thầy có thể tự tin hơn trong quá trình giảng dạy làm cho tiết học trở lên nhẹ nhàng, sinh động, hiệu quả không đơn điệu, nhàm chán. Còn đối với học sinh, sử dụng BĐTD trong học tập, các em sẽ biết cách học và tự học một cách có chủ đích, không thuộc lòng, thuộc vẹt một cách máy móc. Các em sẽ nhớ nhanh, nhớ lâu, hiểu sâu các kiến thức trọng tâm cơ bản, biết liên tưởng, liên kết thành một hệ thống các kiến thức có liên quan với nhau và đặc biệt các em có thể thuộc bài ngay tại lớp, tập trung được sức mạnh tập thể, tự tin và sáng tạo hơn. 15/29
16/29
3.1 Xây dựng kế hoạch chuyên môn: BĐTD Lịch thực hiện kế hoạch chuyên môn 17/29
18/29
19/29
Với BĐTD này tôi có thể chủ động thực hiện Kế hoạch năm học theo đúng chương trình, lịch đã xây dựng, không lo vấn đề quên việc, thiếu hoạt động. Cách thực hiện này thực sự khoa học, hiệu quả. 3.2. Xây dựng chương trình công tác Đội: 3.3.GVCN xây dựng kế hoạch hoạt động hè cho HS 20/29