Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Giải pháp quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trường tiểu học

Chia sẻ: Tomjerry004 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điểm mới của sáng kiến là đưa ra một số giải pháp quản lí hoạt động của TCM góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở trường tiểu học, đáp ứng công cuộc đổi mới Giáo dục phổ thông trong tình hình mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Giải pháp quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trường tiểu học

1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn sáng kiến: Trong nền kinh tế tri thức ngày nay, giáo dục có vai trò vô cùng quan trọng: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có nêu: Xây dựng nền giáo dục có tính nhân dân, tính dân tộc, tiên tiến, hiện đại, xã hội chủ nghĩa, lấy chủ nghĩa Mác Lê Nin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng. Thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó để đạt được mặt bằng chung, đồng thời tạo điều kiện cho các địa phương và các cơ sở giáo dục có điều kiện bứt phá nhanh, đi trước một bước đạt trình độ ngang bằng với các nước có nền giáo dục phát triển. Xây dựng xã hội học tập, tạo điều kiện để ai cũng được đi học, học tập suốt đời, đặc biệt đối với người dân tộc thiểu số, người nghèo, con em diện chính sách. Kết luận số 51KL/TW ngày 29/10/2012 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) chỉ rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là một yêu cầu khách quan và cấp bách của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo bao gồm: đổi mới tư duy; đổi mới mục tiêu đào tạo; hệ thống tổ chức, loại hình giáo dục và đào tạo; nội dung, phương pháp dạy và học; cơ chế quản lí; xây dựng đội ngũ GV, cán bộ quản lí; cơ sở vật chất, nguồn lực, 1
điều kiện bảo đảm…, trong toàn hệ thống (giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục đại học, đào tạo nghề)” Hội nghị đã đề ra phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020: “Quán triệt đầy đủ và thể hiện bằng kế hoạch, chương trình hành động cụ thể quan điểm giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, phải đi trước và được đầu tư trước”. Đổi mới giáo dục phổ thông, đổi mới quản lí nhà trường, trong đó đổi mới quản lí hoạt động của tổ chuyên môn (TCM) trở thành đòi hỏi cấp bách để nâng cao chất lượng giáo dục. Đối với nhà trường tiểu học thì TCM là đơn vị quản lí trực tiếp triển khai các hoạt động chuyên môn. Hoạt động chuyên môn của TCM là một hoạt động thiết yếu, chủ lực cho tất cả hoạt động giáo dục. Vai trò quản lý của tổ trưởng góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giáo dục. Mọi công tác chuyên môn được bàn bạc, thống nhất và đi đến việc thực hiện đều phải qua các sinh hoạt giữa các thành viên trong tổ nhằm đảm bảo hiệu quả đúng theo mọi tiến độ của kế hoạch năm học đã được xây dựng. Một trong những hoạt động chủ yếu trong nhà trường là hoạt động chuyên môn. Các TCM là tổ chức quan trọng và nòng cốt trong các nhà trường nói chung, trường tiểu học nói riêng. Bởi lẽ hoạt động chủ yếu của nhà trường là hoạt động chuyên môn. Vì vậy TCM là đơn vị cơ sở gắn bó với người giáo viên giảng dạy. Ở đây diễn ra mọi hoạt động có liên quan đến toàn bộ hoạt động nghề nghiệp của người giáo viên. TCM cũng là nơi người giáo viên có thể chia sẻ mọi tâm tư, nguyện vọng cũng như những vấn đề có liên quan đến nghề nghiệp, đời sống vật chất và tinh thần của mình. Có thể nói, hoạt động của TCM trong nhà trường là nhân tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học của các trường tiểu học hiện nay. Do đó, quản lí hoạt động chuyên môn là nhiệm vụ hàng đầu, là trọng tâm trong quá 2
trình quản lí của nhà trường. Nâng cao chất lượng hoạt động của TCM trong các nhà trường sẽ phát huy tinh thần sáng tạo của giáo viên trong tập thể sư phạm, tính đoàn kết nội bộ, phát huy năng lực điều hành hoạt động của TTCM, đồng thời tạo động lực thôi thúc giáo viên trong các TCM phát huy nhiều sáng kiến, kinh nghiệm của mình trong lĩnh vực giảng dạy và giáo dục. Mặt khác, TCM còn có vai trò quan trọng trong việc góp phần bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tại chỗ thông qua hoạt động dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm các tiết dạy, sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, hội giảng để nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường. Những năm qua, ngành giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) cả nước nói chung, huyện nhà nói riêng đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng bên cạnh đó, vẫn còn những tồn tại, bất cập như Kết luận số 51KL/TW ngày 29/10/2012 Hội nghị lần thứ sáu khóa XI: “Công tác quy hoạch phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa được quan tâm”, “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều bất cập, thiếu dự báo nguồn nhân lực cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, trong đó có vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Vấn đề quản lí hoạt động của TCM ở trường tiểu học sao cho có hiệu quả thiết thực để từng bước nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục trong các nhà trường chưa được các cấp quản lí của ngành giáo dục tổng kết, rút kinh nghiệm. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn cũng chưa được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý TCM một cách có hệ thống, chưa có phương pháp quản lý điều hành thực sự khoa học, thiếu tính đồng bộ, chưa có sự nhanh nhạy và quyết đoán trong việc cải tiến công tác điều hành quản lý tổ dẫn tới hiệu quả, chất lượng giáo dục còn chưa cao. Với nhận thức đó, tôi chọn đề tài: “Giải pháp quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trường tiểu học” để nghiên cứu. 3
1.2. Điểm mới của sáng kiến Đưa ra một số giải pháp quản lí hoạt động của TCM góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở trường tiểu học, đáp ứng công cuộc đổi mới Giáo dục phổ thông trong tình hình mới. 1.3. Phạm vi áp dụng của sáng kiến: Sáng kiến “Giải pháp quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trường tiểu học” áp dụng được trong công tác quản lý của cán bộ quản lý ở trường tiểu họctôi đang công tác và có thể áp dụng rộng rãi trong các trường có HS tiểu học trong toàn huyện. 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1.Thực trạng quản lí hoạt động của tổ chuyên môn trường tiểu học” 2.1.1. Thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở trường tiểu học hiện nay 2.1.1.1. Cơ cấu tổ chuyên môn ở các trường tiểu học Điều lệ trường tiểu học quy định, TCM bao gồm GV, viên chức làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục. Mỗi tổ có ít nhất 3 thành viên. TCM có tổ trưởng, nếu có từ 7 thành viên trở lên thì có một tổ phó. Hiện nay mỗi trường tiểu học trong huyện từ 2 đến 3 tổ, các tổ được ghép từ 2 hay 3 khối lớp, GV bộ môn. Việc biên chế TCM trong nhà trường phụ thuộc vào cơ cấu và thành phần GV các bộ môn. 2.1.1.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn Qua nắm bắt kế hoạch hoạt động của TCM ở trường tiểu học tôi đang công tác về việc tổ chức các hoạt động chuyên môn trong nhà trường, tôi nhận thấy các TCM ở trường chủ yếu có các hoạt động cơ bản sau: TTCM hàng tháng có lên kế hoạch hoạt động chung cho tổ, tổ chức 4
sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, dự giờ, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch giảng dạy, soạn giảng của GV và có chú trọng việc bồi dưỡng nâng cao tay nghề cho GV qua dự giờ rút kinh nghiệm. TCM hoạt động căn cứ vào kế hoạch hoạt động chuyên môn, kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học của trường và các tiêu chí theo chỉ đạo của HT. Trong tổ chức thực hiện các hoạt động, số GV trẻ ít kinh nghiệm trong việc nghiên cứu những điểm mới trong nội dung, chương trình sách giáo khoa mới, đổi mới PPDH, sử dụng trang thiết bị dạyhọc còn lúng túng... Vì vậy, các TCM thực hiện các kế hoạch của tổ và các kế hoạch của nhà trường còn hạn chế. Theo quy định, TCM sinh hoạt định kỳ 2 tuần một lần và các buổi sinh hoạt khác khi có nhu cầu, nội dung buổi sinh hoạt ph ải được chuẩn bị chu đáo, nhưng thực tế có những nơi không thực hiện đầy đủ, cắt xén thời gian, không đảm bảo chất lượng dẫn đến nội dung sinh hoạt không đảm bảo, GV khi gặp khó khăn không được giúp đỡ kịp thời. Các văn bản chỉ đạo không được tìm hiểu kĩ càng dẫn đến thực hiện không tốt, ảnh hưởng hiệu quả giảng dạy của GV và người chịu thiệt thòi chính là HS. Đặc biệt là nội dung sinh hoạt đơn điệu, (như thực tập, dự giờ, góp ý giờ dạy…) nhàm chán, GV không muốn bày tỏ ý kiến chủ quan của mình trong khi thảo luận. Một số tổ trưởng không đủ khả năng để điều hành, chỉ đạo hoạt động chuyên môn của tổ làm mất lòng tin của GV. Kết quả khảo sát nội dung sinh hoạt của TCM ở trường tôi đang công tác đầu năm học . Đối tượng và kết quả khảo sát Nội dung sinh hoạt HT + PHT TT+TP.CM GV (12 lượt) (12 lượt) (102 lượt) của TCM SL % SL % SL % 5
1. Thao giảng, dự giờ 9 75,0 10 83,3 84 82,4 2. Bàn về đổi mới PPDH 5 41,7 5 41,7 42 41,2 3. Bàn về viết sáng kiến kinh 4 33,3 4 33,3 26 25,5 nghiệm 4. Bàn về sử dụng TBDH 4 33,3 3 25,0 33 32,4 5. Bàn về bồi dưỡng HS năng 7 58,3 7 58,3 32 31,4 khiếu. 6. Bàn về phụ đạo HS yếu kém 5 41,7 5 41,7 34 33,3 Kết quả khảo sát cho thấy, kế hoạch sinh hoạt TCM được các HT, PHT; TTCM, TPCM và GV đồng ý đánh giá là bàn về các nội dung như: thao giảng, dự giờ; đổi mới PPDH; bồi dưỡng HS năng khiếu, phụ đạo HS yếu kém và các nội dung khác. Nội dung về hoạt động thao giảng dự giờ cũng được nhận xét tương đối cao (từ 75,00 % đến 83,3%). Tuy nhiên các nội dung: đổi mới PPDH chỉ đạt từ 41,2 % đến 41,7 %, sử dụng TBDH thấp hơn từ 25,0% đến 33,3%; phụ đạo HS yếu kém từ 33,3 % đến 41,7% và viết sáng kiến kinh nghiệm chỉ có từ 25,0 % đến 33,3 %. Điều này cho thấy nội dung sinh hoạt TCM chưa được TTCM đưa ra bàn bạc và thống nhất chọn một số nội dung chính, thiết thực phục vụ cho công tác giảng dạy giáo dục. Điều đó cho thấy một số nội dung cần thiết trong sinh hoạt TCM trong giai đoạn hiện nay chưa được chú trọng và quan tâm đúng mức như sử dụng TBDH; viết sáng kiến kinh nghiệm, đổi mới PPDH và phụ đạo HS còn hạn chế về năng lực và phẩm chất. 2.1.1.3. Thực trạng thực hiện các loại hồ sơ sổ sách theo quy định của nhà trường Hồ sơ tổ chuyên môn bao gồm: Kế hoạch hoạt động TCM, biên bản sinh hoạt chuyên môn, tường thuật giờ dạy, phân phối chương trình, hồ sơ lưu các văn bản quản lý và chỉ đạo chuyên môn được thực hiện đầy đủ với 6
các nội dung cơ bản, chỉ tiêu, biện pháp cụ thể của năm học, từng tháng, từng tuần, phân công chuyên môn và phân công công tác trong tổ. Tuy nhiên trong sổ biên bản sinh hoạt chuyên môn chưa thể hiện được các nội dung về ý kiến của các thành viên và giải đáp ý kiến, kết luận của TTCM trong cuộc họp. Phân phối chương trình cập nhật ghi chú khi có thay đổi chưa kịp thời. Hồ sơ cá nhân GV tương đối đầy đủ, 100% GV soạn bài bằng máy vi tính. GV ghi chép và lập kế hoạch giảng dạy tương đối đầy đủ. Tuy nhiên việc dự giờ thăm lớp của GV chưa thường xuyên. Việc nhận xét đánh giá tư vấn xếp loại giờ dạy còn mang tính chung chung. Sổ tích lũy chuyên môn mới chỉ dừng lại ở việc ghi chép các chuyên đề, tập huấn, hội thảo về chuyên môn; các nội dung sưu tầm, học tập và tích luỹ kinh nghiệm của bản thân chưa được GV quan tâm. 2.1.1.4. Thực trạng xây dựng nề nếp dạy học của giáo viên và học sinh trong tổ Hiện nay các nhà trường đã rất quan tâm đến việc xây dựng nề nếp dạy học của GV và học sinh. Bởi công việc này nó sẽ quyết định đến chất lượng giáo dục trong cả một năm học và cả một giai đoạn học tập của học sinh. Các nhà quản lý chuyên môn đã có sự phân công công việc phù hợp với khả năng, năng lực của từng GV; quản lý tốt việc thực hiện chương trình dạy học theo phân phối chương trình SGK, sách GV theo chương trình học do Bộ GD&&ĐT quy định; quản lý tốt việc soạn bài, điều chỉnh nội dung dạy học theo quy định dạy học theo các vùng miền của Bộ GD&&ĐT; chỉ đạo và quản lý tốt ngày giờ công, việc thực hiện các nội quy, quy chế của nhà trường cũng như của ngành; quản lý và chỉ đạo tốt việc dạy học 2 buổi/ngày; Việc sinh hoạt chuyên môn theo định kỳ đã được tiến hành 2 lần/ tháng song thời gian, thời lượng, chất lượng chưa cao. Việc tham gia hội gi ảng, 7
kiểm tra, bồi dưỡng GV của các tổ, việc tự học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nâng cao trình độ Ngoại ngữ của GV cũng như việc ứng dụng CNTT trong dạy học của một số GV chưa tích cực. 2.1.1.5. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học Ngay từ đầu năm học, HT nhà trường đã chỉ đạo cho các TCM học tập lại những văn bản quy định về hoạt động chuyên môn và để tất cả các giáo viên trong nhà trường nắm vững những công việc cụ thể của giáo viên; thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy, giáo dục; soạn bài, chuẩn bị đồ dùng dạy học theo quy định; kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo thông tư số 22/2016/TTBGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016 ban hành kèm theo thông tư số 30/2014/TTBGDĐT ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng Bộ GD&ĐT. Tuy nhiên khi đánh giá định kì kết quả học tập, ranh giới giữa mức hoàn thành tốt: “thực hiện tốt các yêu cầu học tập của môn học hoặc hoạt động giáo dục” và Hoàn thành “thực hiện đượ c các yêu cầu học tập của môn học hoặc hoạt động giáo dục” khá mơ hồ. Để đánh giá chính xác đòi hỏi GV trong quá trình đánh giá thườ ng xuyên phải thu thập nhiều minh chứng. Bên cạnh đó, kết quả học tập của HS tiểu học thườ ng thiếu tính ổn định, có thể hôm nay các em hoàn thành tốt, đạt điểm 9 10 nhưng ngày mai lại không hoàn thành, đạt điểm kém. Còn khi đánh giá thườ ng xuyên, GV dùng lời nói chỉ ra cho học sinh biết đượ c chỗ đúng, chưa đúng và cách sửa chữa; viết nhận xét vào vở hoặc sản phẩm học tập của học sinh khi cần thi ết. Đối với GV dạy các môn văn hóa, điều này khá phù hợp bởi cô có nhiều thời gian bên HS, số lượng HS chỉ là HS trong một lớp nên có thể nhớ hết đặc điểm của từng em học sinh. Còn GV dạy các môn chuyên có thể phải dạy đến hàng trăm học sinh nếu chỉ ghi chép, nhận xét khi cần thiết thì khi đánh giá định kì, liệu có nhớ đượ c từng học sinh để 8
đánh giá được chính xác? KT ĐG hiệu quả giảng dạy và giáo dục của GV trong tổ thông qua việc kiểm tra hàng tháng việc soạn, chấm chữa bài của GV. GV trước khi lên lớp có đầy đủ giáo án giảng dạy, thiết kế bài dạy chi tiết, cụ thể theo từng phân môn. Tuy nhiên việc kí duyệt của TTCM chưa kịp thời, việc chấm bài, nhận xét HS thường xuyên chưa được sâu sát. Trong các buổi sinh hoạt TCM, các nhiệm vụ trọng tâm, nội dung cần trao đổi, kế hoạch chung, các bài dạy khó, tiết khó, những vấn đề mới đều được đem ra bàn bạc để thống nhất cách dạy trong tổ. Song việc sinh hoạt TCM một số buổi ch ưa đảm bảo thời gian, thời lượng, nội dung sơ sài, chưa thu hút được GV. 2.1.2. Thực trạng công tác quản lí hoạt động của tổ chuyên môn ở trường tiểu học. 2.1.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò, vị trí của tổ chuyên môn ở trường tiểu học Công tác sinh hoạt chuyên môn thường xuyên của TCM đã được ban giám hiệu các nhà trường quan tâm, chỉ đạo theo tinh thần tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các TCM. Mọi quan điểm chỉ đạo của cấp trên đều được chuyển hóa thành các nghị quyết chuyên môn và các việc làm cụ thể. Tuy nhiên, nhận thức của một bộ phận giáo viên chưa sâu sắc, chưa tích cực về vấn đề này. Họ còn coi nhẹ các giờ sinh hoạt trao đổi chuyên môn ở cấp tổ, còn dựa nhiều vào sự chỉ đạo trực tiếp của ban giám hiệu, chưa phát huy được tính tư duy sáng tạo. Chất lượng SHCM ở cấp tổ chưa phát huy được hiệu quả theo đúng tiềm năng thực tế vốn có của nó. Nhiều GV còn mang nặng tư tưởng các buổi SHCM là theo quy định bắt buộc của ngành, của trường chứ chưa nhận thấy được đây là quyền lợi chính đáng của người GV mà họ đang được hưởng. Chính vì thế mà vai trò, vị trí của TCM ở trường 9
tiểu học chưa phát huy có hiệu quả. 2.1.2.2. Thực trạng nội dung quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường tiểu học. Thực trạng công tác kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn Qua khảo sát tìm hiểu chúng tôi thấy hiện nay HT ở trường ti ểu h ọc đang sử dụng một số giải pháp nhằm quản lí các loại kế hoạch của TCM là: + HT quản lí công tác kế hoạch hoạt động TCM. + HT quản lí nội dung sinh hoạt TCM. + HT uỷ quyền cho TTCM ký duyệt giáo án của GV. + Quản lí việc thực hiện nội dung, chương trình dạy học của GV. + HT dự giờ đột xuất GV và kiểm tra chất lượng HS. + HT dự giờ đột xuất GV và kiểm tra chất lượng HS. + Quản lí công tác kiểm tra đánh giá và thanh tra hoạt động sư phạm nhà giáo. + HT trực tiếp quản lí công tác tự học, tự bồi dưỡng của GV. + HT quản lí việc kiểm tra đánh giá HS của các GV trong TCM. + Quản lí công tác quản lí bồi dưỡng, tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và viết sáng kiến kinh nghiệm. Hoạt động này được thực hiện ngay từ đầu năm học, có thể HT trực tiếp kiểm tra hoặc giao cho PHT phụ trách chuyên môn kiểm tra. Việc xây dựng các kế hoạch hoạt động của tổ phải căn cứ vào kế hoạch hoạt động của Nhà trường và phải được các cán bộ, GV bàn bạc thống nhất trong Hội nghị cán bộ viên chức đầu năm học. Thực trạng tổ chức hoạt động của tổ chuyên môn 10
Việc thực hiện nội dung, chương trình môn học đúng theo khung chương trình chuẩn của Bộ GD&ĐT là quy định bắt buộc đối với mỗi GV trong quá trình dạy học. Sau khi có khung chương trình chuẩn của Bộ GD&ĐT các trường tự soạn phân phối chương trình theo chuẩn kiến thức kỹ năng. Các nhà trường thực hiện công tác này phải được kiểm tra thường xuyên. Thực tế ở trường tiểu học, HT kiểm tra đột xuất hoặc phân công cho Phó HT phụ trách theo kế hoạch chung của toàn trường. TTCM trực tiếp chỉ đạo GV trong tổ thực hiện các quy định chuyên môn nhưng hầu như ít kiểm tra và quan tâm đến công tác này một cách thường xuyên. Việc thực hiện chuyên môn đúng theo khung chương trình chuẩn của Bộ GD&ĐT ở mức độ tốt trung bình chỉ mới đạt 63,3% và khá 23,7%; việc thực hiện chuyên môn đúng theo kế hoạch của tổ ở mức độ tốt chỉ mới đạt 58,44%, một số ý kiến cho rằng còn 1,86%% GV chưa đạt yêu cầu ở quy định này, trong đó các ý kiến của BGH và các TTCM, TPCM đánh giá GV chưa đạt yêu cầu ở quy định này nhiều hơn. Việc thực hiện chuyên môn theo kế hoạch giảng dạy của cá nhân được thực hiện ở mức độ tốt cao hơn (TB: 63,7%). Như vậy, kế hoạch của TCM chưa được GV quan tâm thực hiện, một phần do sự thiếu kiểm tra của BGH và các quy định để đánh giá thi đua và các cơ chế khác để yêu cầu GV thực hiện có hiệu quản hơn. Qua đó cho thấy vai trò của TCM chưa được quan tâm đúng mức. Thực trạng chỉ đạo các hoạt động của tổ chuyên môn BGH trường tiểu học đoàn kết, nhất trí cao trong các quan điểm chỉ đạo tổ chức SHCM ở các khối, TCM của nhà trường. Hoạt động của TCM gồm nhiều nội dung, nó quyết định cho sự thành công và hoàn thành nhiệm vụ năm học. Một số HT quản lí hoạt động của TCM thông qua TTCM, số khác thì giao cho PHT trực tiếp quản lí và báo cáo cho HT trong các buổi họp giao 11
ban. Thực trạng kiểm tra, đánh giá cá hoạt động của tổ chuyên môn Kiểm tra, đánh giá là một trong những chức năng quan trọng của quản lí, đặc biệt trong quản lí hoạt động chuyên môn thì việc KT ĐG của HT có ý nghĩa hết sức quan trọng. KT ĐG là biện pháp để đánh giá chất lượng giảng dạy của GV và chất lượng học tập của HS. Qua đó kịp thời chỉ đạo các hoạt động giáo dục, phương pháp dạy học giáo dục, hình thức tổ chức dạy học, phương pháp đánh giá nhằm đạt hiệu quả giáo dục cao nhất. Những năm qua tôi đã tiến hành chỉ đạo kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn của TCM, của GV với nhiều nội dung để nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn trong nhà trường. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ hoạt động tổ chuyên môn ở các trường tiểu học. Hiện nay hầu hết nhà trường đã có đủ phòng học, phòng hành chính và các phòng chức năng… Các hạng mục khác như hàng rào bao quanh, cổng trường, các khu vệ sinh cũng đã hoàn thành, tạo ra một không gian liên hoàn tương đối thuận lợi cho các hoạt động dạy và học cũng như các hoạt động giáo dục khác. Hệ thống các trường học thoáng mát, sạch sẽ, môi trường xanh sạch đẹp. Tuy nhiên, so với yêu cầu và nhu cầu của đổi mới, nâng cao chất lượng dạy và học hiện nay thì các phòng thực hành thiếu trang thiết bị, không đạt chuẩn, phòng học năng khiếu, nhà đa chức năng chưa có làm ảnh hưởng không nhỏ đến các hoạt động dạy và học, các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nhà trường đã phải cố gắng sắp xếp một cách tối ưu nhất để làm sao sử dụng các phòng hiện có một cách hiệu quả, tránh tình trạng lãng phí và phát huy tối đa CSVC hiện có. Công tác quản lí CSVC nói chung, TBDH nói riêng những năm gần đây đã được lãnh đạo các nhà trường quan 12
tâm hơn trước. Hiện nay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, tiếp tục hưởng ứng PPDH lấy HS làm trung tâm, thực hiện tốt đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước, học phải đi đôi với hành, lí luận phải gắn liền với thực tiễn”, một vấn đề cấp thiết đặt ra cho lãnh đạo nhà trường là phải xây dựng CSVC, thiết bị đủ số lượng, đảm bảo chất lượng; đề ra một số biện pháp quản lí TBDH hữu hiệu để công tác dạy và học của trường thực sự đi vào chiều sâu, có hiệu quả và thiết thực, (đặc biệt trong quá trình đổi mới GDPT chương trình sách giáo khoa lớp 15 mới bắt đầu từ năm học 2020 2021), góp phần đưa giáo dục của nhà trường lên tầm cao mới, góp phần vào công cuộc đổi mới đất nước, đưa đất nước từng bước đi lên theo xu hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Như vậy, với những thực trạng nêu trên, cần thiết phải có những giải pháp quản lí hoạt động của TCM ở trường tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học đáp ứng với yêu cầu của đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay. 13
2.2. Một số giải pháp quản lí hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học. 2.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí và giáo viên về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của tổ chuyên môn Quản lí hoạt động TCM là một trong những nhiệm vụ quản lí nhà trường của HT. Đưa các TCM đi vào hoạt động đúng với những quy định của Điều lệ trường tiểu học do Bộ GD&ĐT ban hành không phải là chuyện khó. Dường như không một HT nào lại không ý thức được rằng: TCM là một bộ phận cấu thành trong bộ máy quản lí của nhà trường, có chức năng giúp HT điều hành các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn liên quan đến dạy và học. TCM trực tiếp quản lí GV theo nhiệm vụ quy định, là đầu mối để HT quản lí nhiều mặt, trong đó, chủ yếu vẫn là hoạt động dạy học trong nhà trường. Tuy nhiên, nhận thức đầy đủ những quy định như trên tuy đúng, nhưng vẫn mới chỉ dừng lại ở khuôn mẫu nặng tính công thức, được định chế hoá trong các văn bản của cấp trên, chưa thể hiện được sự năng động, sáng tạo cũng như chưa in được dấu ấn riêng trong năng lực quản lí của người lãnh đạo. Muốn nâng cao chất lượng hoạt động của các TCM trong nhà trường thì CBQL nói riêng và GV nói chung phải nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của đơn vị này. Sự nhận thức đó, chung quy thể hiện như sau: Trước hết, nếu mỗi trường học được xem như một đơn vị sản xuất, thì mỗi TCM là một "đội sản xuất" trực tiếp làm ra sản phẩm đặc thù: sản phẩm giáo dục. Cũng như nhiều hoạt động khác trong xã hội, giáo dục phải là hoạt động có tổ chức, có bộ máy, mỗi đơn vị trong bộ máy giữ những chức năng nhất định, không thể thay thế cho nhau. HT đương nhiên là giữ vai trò đầu tàu, là "vị chỉ huy" tối cao trong nhà trường, đề ra những quyết sách để nhà trường có định hướng phát triển trước mắt cũng như lâu dài. Các bộ phận 14
trong trường như tổ chức Đảng, Đội TNTP HCM, Công đoàn,... có những chức năng khác nhau, giúp cho nhà trường hoạt động đúng hướng, có hiệu quả. Thế nhưng, xét cho cùng, những tổ chức ấy không trực tiếp tạo ra sản phẩm giáo dục. Nhìn từ khía cạnh này mới thấy TCM có vai trò, vị trí như thế nào trong cơ cấu tổ chức của nhà trường. Vì kiến thức khoa học mà HS tiểu học phải tiếp thu được trong quá trình học tập được cụ thể hoá ở các môn học: Toán, Tiếng việt, Khoa học, Lịch sử & địa lý, Thủ công (Kỹ thuật), TN&XH, Đạo đức, Âm nhạc, Mỹ thuật, Thể dục và các môn năng khiếu (Tiếng Anh Tin học). Mỗi môn học có những nét đặc thù về nội dung tri thức, về phương pháp mà chỉ có những thành viên trong TCM mới được trang bị đầy đủ. Và cũng chỉ họ mới có khả năng giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình thực hiện chương trình, SGK của môn học. Để quản lí TCM, HT vừa phải rất sâu sát hoạt động của từng tổ, vừa phải tôn trọng đặc thù về chuyên môn của các tổ. Mỗi HT đều từng là GV, từng được đào tạo về các môn học cụ thể trong các trường Sư phạm. Có thể, trước đây, trong tư cách một GV, HT đã đạt những thành tích về dạy học ở một môn nào đó. Nhưng khi đảm nhiệm công việc quản lí toàn diện một trường học, HT phải luôn biết tôn trọng những yếu tố cá biệt ở từng TCM trong trường. Thành tích về chuyên môn và giáo dục của trường học phải là kết quả của tất cả các tổ trong nhà trường. Thứ hai, bản chất hoạt động của TCM là hoạt động nhóm một vấn đề được nói đến nhiều trong khoa học và nghệ thuật quản lí. Cho nên trước một vấn đề, mỗi người sẽ có một cách quan sát, đánh giá khác nhau. Ý kiến của cá nhân có thể đúng, nhưng chưa chắc đã đủ. Cùng nhau góp sức giải quyết công việc, sự thành công sẽ đảm bảo chắc chắn hơn. 15
Một tập thể có tính gắn kết cao hơn khi được cấu trúc hợp lý. Do đó, mối liên hệ giữa các thành viên cũng trở nên gần gũi hơn. Một nghiên cứu của Sundstrom từ năm 1960 đã chỉ ra: “Nếu cấu trúc của tập thể cho phép các thành viên làm việc cạnh nhau, tập thể đó sẽ đạt hiệu suất cao hơn nhiều so với một tập thể được cấu trúc lỏng lẻo và ít tiếp xúc.” Thứ ba, hiệu quả hoạt động của TCM quyết định hiệu quả giáo dục của nhà trường. Điều 3 Điều lệ trường Tiểu học quy định: Trường Tiểu học có những nhiệm vụ và quyền hạn: 1. Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT tạo ban hành. 2. Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em khuyết tật, trẻ em đã bỏ học đến trường, thực hiện phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lí các hoạt động giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho HS trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn trường được phân công phụ trách. 3. Xây dựng, phát triển nhà trường theo các quy định của Bộ GD&ĐT và nhiệm vụ phát triển giáo dục của địa phương. 4. Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục. 5. Quản lí cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh. 6. Quản lí, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật. 7. Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực 16
hiện hoạt động giáo dục. 8. Tổ chức cho cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các hoạt động xã hội trong cộng đồng. 9. Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. Với 9 nhiệm vụ được qui định đối với trường tiểu học, nhiệm vụ “Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành” được đặt ở vị trí thứ nhất. Chất lượng một trường tiểu học được đánh giá bởi nhiều chỉ số, trong đó, chỉ số về chất lượng dạy học có tính chất quyết định. Không thể không thấy rằng, tính chất "đầu tàu" của hoạt động dạy học trong tổng thể các hoạt động giáo dục của nhà trường được đảm bảo trước hết bởi chất lượng của TCM. Có nhận thức rõ ràng điều đó, HT mới có những tìm tòi, sáng tạo trong quản lí hoạt động của các TCM trong nhà trường. Từ phân tích trên đây cho thấy, nhận thức của HT về tầm quan trọng của TCM là yếu tố có tính chất then chốt. Các văn bản được ban hành dù là kết quả của sự nghiên cứu rất kĩ lưỡng của các chuyên gia, thì đó cũng mới chỉ là công thức chung, mang tính gợi dẫn. Muốn có giải pháp tích cực, năng động trong quản lí, HT phải thấu suốt vấn đề, phải làm sao để công thức chung trở thành tư tưởng riêng cụ thể, sống động của bản thân. Tổ chức thực hiện giải pháp Điều 20 Điều lệ trường tiểu học đã qui định rõ nhiệm vụ và quyền hạn của HT, trong đó có những điểm liên quan trực tiếp đến việc quản lí của HT đối với tổ chuyên môn, thể hiện ở các mục: Mục a) Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học, giáo dục; báo cáo, đánh giá kết quả 17
thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền; Mục c) Phân công, quản lí, đánh giá, xếp loại; tham gia quá trình tuyển dụng, thuyên chuyển; khen thưởng, thi hành kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên theo quy định. Nếu thuần tuý dựa vào những điều quy định trong văn bản nêu trên, HT không mong tìm thấy "cẩm nang" cho công việc quản lí các mặt của mình, chưa nói đến các biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động của các TCM. Nhiều lắm, HT chỉ mới tránh được các sai phạm và thật khó có được những thành công nổi bật. Cho nên, HT thực sự năng động phải là người biết tự trang bị thêm nhiều tri thức lý luận về quản lí, cập nhật thông tin mới mẻ, hiện đại, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đối với quản lí TCM, trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng của đơn vị này, HT phải có biện pháp quản lí thiết thực, bao gồm: Phân công cụ thể nội dung phần việc đối với Phó HT phụ trách chuyên môn. Phải làm sao để Phó HT phụ trách chuyên môn thực sự là "cánh tay nối dài" của HT để thực thi có hiệu quả kế hoạch đề ra. Trong sự phối hợp công việc giữa HT và PHT, có sự phân công rõ ràng, dung hoà các chủ kiến, các mâu thuẫn, tìm sự đồng thuận để tạo sức mạnh tổng hợp. Tạo điều kiện để TTCM phát huy cao nhất năng lực, vai trò của mình trong việc quản lí hoạt động của tổ mình. Đáp ứng ở mức cao nhất trong hoàn cảnh cụ thể của nhà trường những yêu cầu về điều kiện hoạt động cho các TCM. Phát hiện và xử lý kịp thời những bất cập nảy sinh ở các TCM. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá đúng thực chất về chất lượng của các TCM. Tránh đánh giá chung chung, hình thức, chiếu lệ về các cá nhân cũng như về các TCM. 18
2.2.2. Nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lí cho đội ngũ Tổ trưởng chuyên môn Nhận thức của HT về tầm quan trọng của TCM phải đi liền với nhận thức về vai trò của TTCM. Một TCM có chất lượng tốt được quyết định không chỉ bởi các thành viên có trình độ nghiệp vụ cao, đồng đều, mà còn bởi người đứng đầu có tố chất "thợ cả", vừa hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ chuyên môn của cá nhân, vừa có tầm ảnh hưởng sâu rộng, tích cực đến các thành viên trong tổ. Từ đó có thể thấy, khâu lựa chọn và bồi dưỡng TTCM có ý nghĩa như thế nào đối với hiệu quả hoạt động của tổ. TTCM là những người quản lý trong phạm vi hẹp vì vậy tôi luôn biết phát huy năng lực của các tổ trưởng. Họ như cánh tay nối dài của cán bộ quản lý nhà trường. Một tổ trưởng giỏi là một tổ trưởng cũng có năng lực như một người quản lý. Đó là: Năng lực lập kế hoạch. Năng lực tổ chức, điều hành. Năng lực chỉ đạo. Năng lực kiểm tra, đánh giá. Vì vậy để các tổ trưởng phát huy được vai trò, thực thi tốt nhiệm vụ cần phải quan tâm đến việc bồi dưỡng năng lực chuyên môn, năng lực quản lý, chỉ đạo… Biện pháp bồi dưỡng là: Yêu cầu tổ trưởng nắm vững các văn bản chỉ đạo, nắm vững chương trình, chuẩn kiến thức kĩ năng cơ bản các môn học của các lớp thuộc khối lớp trong tổ phụ trách. Các văn bản về chỉ đạo chuyên môn và các hoạt động giáo dục HS nhà trường cần được chuyển đến tận tay của tổ trưởng thông qua các phương tiện khác nhau, yêu cầu họ nghiên cứu kỹ và đề xuất giải pháp hoặc có thể nêu những khó khăn khi thực hiện để BGH nhà trường tháo gỡ. 19
Thông qua các buổi hội ý chuyên môn, họp lãnh đạo nhà trường hay góp ý bổ sung khi duyệt kế hoạch tổ, nhà trường chú trọng đến việc bồi dưỡng các kiến thức, kĩ năng xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch tổ theo năm học, học kỳ, tháng, tuần cho từng tổ trưởng. Bồi dưỡng về nghiệp vụ kiểm tra nội bộ bằng cách điều các tổ trưởng tham gia kiểm tra toàn diện GV, kiểm tra một chuyên đề nhà trường thường yêu cầu tổ trưởng kiểm tra trước các thành viên trong tổ mình như: kiểm tra hồ sơ sổ sách, việc thực hiện chương trình, TKB; kiểm tra hiệu quả giáo dục của các thành viên trong tổ; kiểm tra việc sử dụng sách, thiết bị dạy học của các thành viên trong tổ. Bồi dưỡng cho tổ trưởng kĩ năng đánh giá GV theo Chuẩn nghề nghiệp GV Phổ thông theo Thông tư 20/2018/BGDĐT ngày 22/8/2018. Bồi dưỡng những kĩ năng tổ chức, sắp xếp nội dung sinh hoạt TCM cho cả năm học, cho từng buổi cụ thể. Bồi dưỡng năng lực tổ chức, điều hành một buổi sinh hoạt chuyên môn, tổ chức các chuyên đề, đặc biệt là tổ chức sinh hoạt theo nghiên cứu bài học hay tổ chức một cuộc thi trong tổ; một số kĩ năng ra đề kiểm tra cho HS trong các đợt kiểm tra định kỳ, phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong tổ đúng người, đúng việc, kiểm tra, đôn đốc để điều chỉnh và giúp đỡ GV một cách kịp thời. Muốn lựa chọn được TTCM giỏi HT phải căn cứ vào hệ thống tiêu chí cơ bản sau đây: Phải đạt các tiêu chuẩn theo CV hướng dẫn của PGDTCCB về việc hướng dẫn công tác bổ nhiệm tổ trưởng tổ phó chuyên môn trong các cơ sở giáo dục trực thuộc PGD. Trong đó: TTCM phải là người có khả năng xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ. Đầu mỗi năm học, kế hoạch chung của nhà trường do HT dự thảo, được thông qua và nhận sự góp ý xây dựng, hoàn thiện của tổ chức Đảng, Hội 20