Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học

Chia sẻ: Tabicani09 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:63

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm giúp hiệu quả trong quản lý tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, không những đối với giáo viên trong từng tổ mà còn phù hợp trong toàn trường và có thể chia sẻ cùng các trường bạn nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục các kỹ năng sống trong thành phố Bạc Liêu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học

Mẫu bìa phụ PHÒNG GD-ĐT TP BẠC LIÊU CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG TH TRẦN PHÚ Độc lập – Tự do – Hạnh phúc PHIẾU ĐÁNH GIÁ, CHẤM SÁNG KIẾN - Tên SKKN/giải pháp/đề tài nghiên cứu: “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.” Tác giả: Đặng Thị Kim Loan Điểm Điểm STT Tiêu chuẩn Tiêu chí chuẩn chấm Những sáng kiến, giải pháp đưa ra chưa có người nào thực hiện trước 20 điểm đó. 1 Ứng dụng có hiệu quả những Tính mới thành tựu mới về khoa học – công (30 điểm) nghệ, luận điểm, quan điểm mới, 10 điểm những chủ trương, chính sách mới. Tính hiệu Đem lại hiệu quả trong công tác. 25 điểm 2 quả Dễ thực hiện, không tốn kém về 10 điểm (35 điểm) chi phí Có khả năng phổ biến ứng dụng Tính ứng vào thực tiễn. 3 dụng 20 điểm (Tùy theo tỷ lệ đơn vị, cá nhân áp (20 điểm) dụng để làm căn cứ tính điểm) Phù hợp với Nếu phù hợp với nhiệm vụ của cá nhiệm vụ nhân thì được 10 điểm. 4 10 điểm được giao Nếu phù hợp với nhiệm vụ của (10 điểm) đơn vị thì được 5 điểm. Hình thức, Trình bày đúng bố cục, câu văn rõ 5 bố cục ràng, dễ hiểu, mạch lạc; từ ngữ sử 5 điểm (5 điểm) dụng chính xác. 100 điểm ……điểm Phường 7, ngày tháng năm 2019 HIỆU TRƯỞNG Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 1
Mẫu bìa phụ UBND THÀNH PHỐ BẠC LIÊU CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP Bạc Liêu, ngày tháng năm 2019 PHIẾU ĐÁNH GIÁ, CHẤM SÁNG KIẾN - Tên SKKN/giải pháp/đề tài nghiên cứu: ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. Tác giả:…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………. Điểm Điểm STT Tiêu chuẩn Tiêu chí chuẩn chấm Những sáng kiến, giải pháp đưa ra chưa có người nào thực hiện trước 20 điểm đó. 1 Tính mới Ứng dụng có hiệu quả những (30 điểm) thành tựu mới về khoa học – công 10 điểm nghệ, luận điểm, quan điểm mới, những chủ trương, chính sách mới. Tính hiệu Đem lại hiệu quả trong công tác. 25 điểm 2 quả Dễ thực hiện, không tốn kém về 10 điểm (35 điểm) chi phí Có khả năng phổ biến ứng dụng Tính ứng vào thực tiễn. 3 dụng 20 điểm (Tùy theo tỷ lệ đơn vị, cá nhân áp (20 điểm) dụng để làm căn cứ tính điểm) Phù hợp với Nếu phù hợp với nhiệm vụ của cá nhiệm vụ nhân thì được 10 điểm. 4 10 điểm được giao Nếu phù hợp với nhiệm vụ của (10 điểm) đơn vị thì được 5 điểm. Hình thức, Trình bày đúng bố cục, câu văn rõ 5 bố cục ràng, dễ hiểu, mạch lạc; từ ngữ sử 5 điểm (5 điểm) dụng chính xác. 100 điểm NGƯỜI ĐÁNH GIÁ (ký, ghi rõ họ tên) Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 2
Mẫu bìa phụ ỦY BAN NHÂN DÂN CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM THÀNH PHỐ BẠC LIÊU Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ………………, ngày tháng năm 2018 PHIẾU ĐÁNH GIÁ, CHẤM SÁNG KIẾN - Tên SKKN/giải pháp/đề tài nghiên cứu: ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. Tác giả:…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………. Điểm Điểm STT Tiêu chuẩn Tiêu chí chuẩn chấm Những sáng kiến, giải pháp đưa ra chưa có người nào thực hiện trước 20 điểm đó. 1 Tính mới Ứng dụng có hiệu quả những (30 điểm) thành tựu mới về khoa học – công 10 điểm nghệ, luận điểm, quan điểm mới, những chủ trương, chính sách mới. Tính hiệu Đem lại hiệu quả trong công tác. 25 điểm 2 quả Dễ thực hiện, không tốn kém về 10 điểm (35 điểm) chi phí Có khả năng phổ biến ứng dụng Tính ứng vào thực tiễn. 3 dụng 20 điểm (Tùy theo tỷ lệ đơn vị, cá nhân áp (20 điểm) dụng để làm căn cứ tính điểm) Phù hợp với Nếu phù hợp với nhiệm vụ của cá nhiệm vụ nhân thì được 10 điểm. 4 10 điểm được giao Nếu phù hợp với nhiệm vụ của (10 điểm) đơn vị thì được 5 điểm. Hình thức, Trình bày đúng bố cục, câu văn rõ 5 bố cục ràng, dễ hiểu, mạch lạc; từ ngữ sử 5 điểm (5 điểm) dụng chính xác. 100 điểm NGƯỜI ĐÁNH GIÁ (ký, ghi rõ họ tên) Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 3
MỤC LỤC Mục Nội dung Trang Phiếu đánh giá, chấm sáng kiến 1 Mục lục 4 1 Đặt vấn đề 5 1.1 Lý do, sự cần thiết thực hiện đề tài 5 1.2 Phạm vi đề tài 6 2 Nội dung đề tài 6 2.1 Thực trạng 6 a Mô tả, sơ lược về nhà trường 6 b Giới thiệu số liệu nhà trường 7 c Thuận lợi, khó khăn 7 * Thuận lợi 7 * Khó khăn 8 - Công tác tổ chức quản lý của Ban giám hiệu 8 - Phạm vi nghiên cứu và khả năng áp dụng 9 - Nguyên nhân chọn đề tài 10 2.2 Các giải pháp 10 2.2.1 Hướng dẫn giáo viên việc phân loại kỹ năng sống 10 2.2.2 Hướng dẫn chọn tích hợp, lồng ghép một số nội dung trong các môn 11 học về kĩ năng sống 2.2.3 Các hình thức tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu hoc 12 1 Tích hợp trong các môn học 2 Giáo dục và rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua HĐNGLL 14 3 Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các tiết SHTT 16 4 Thông qua sinh hoạt Sao nhi đồng, Đội... 17 2.2.4 Một số giải pháp hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kĩ năng sống 18 1 Nâng cao nhận thức cho giáo viên, phụ huynh, học sinh 18 2 Tổ chức tập huấn cho giáo viên về nội dung phương pháp … 19 3 Gắn giáo dục kĩ năng sống với xác định giá trị sống 19 4 Tăng cường tổ chức các hoạt động NGLL 20 5 Đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học trong đội ngũ giáo viên 20 6 Lựa chọn và ưu tiên giáo dục kĩ năng sống phù hợp với đối tượng HS 21 7 Rèn kĩ năng sống cho HS kết hợp rèn luyện nề nếp hàng ngày… 22 8 Phối hợp chặt chẽ gia đình, nhà trường và xã hội trong GD KNS 23 9 Đẩy mạnh các cuộc vận động… 24 10 Quan tâm đầu tư kinh phí và CSVC cho giáo dục kĩ năng sống 24 2.2.5 Các giải pháp vận dụng 25 2.2.6 Các phương pháp cần hình thành kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin 29 2.2.7 Kết quả thực hiện 30 3 Kết luận 30 3.1 Những kết luận trong quá trình nghiên cứu 30 3.2 Kiến nghị 32 Danh mục tài liệu tham khảo 34 Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 4
HƯỚNG DẪN TÍCH HỢP, LỒNG GHÉP MỘT SỐ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC 1. Đặt vấn đề: 1.1 Lý do, sự cần thiết thực hiện đề tài: Sự nghiệp giáo dục là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân của mỗi gia đình và toàn xã hội. Trong đó ngành Giáo dục - Đào tạo có vai trò trực tiếp, trọng yếu rất vinh dự, vẻ vang nhưng cũng hết sức nặng nề, khó khăn và phức tạp nên mục tiêu giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản góp phần hình thành nhân cách con người mới, con người xã hội chủ nghĩa. Kĩ năng sống là một trong những khái niệm được nhắc đến nhiều trong thời đại ngày nay. Có nhiều quan niệm về kĩ năng sống. Theo tôi, kĩ năng sống đơn giản là tất cả những điều cần thiết chúng ta phải biết để có thể thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Kĩ năng sống được hình thành theo một quá trình, hình thành một cách tự nhiên qua những va chạm, những trải nghiệm trong cuộc sống và qua giáo dục mà có. Có nhiều nhóm kĩ năng sống như: nhóm kĩ năng nhận thức, nhóm kĩ năng xã hội và nhóm kĩ năng quản lí bản thân... Dù là kĩ năng nào cũng đều rất quan trọng và cần thiết với mỗi con người. Cho nên, giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có một tầm rất quan trọng. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cấp tiểu học đảm bảo cho học sinh những hiểu biết đơn giản về tự nhiên, xã hội và con người; có các kỹ năng cơ bản về nghe, nói, đọc, viết và tính toán; có thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh; có hiểu biết ban đầu về nghệ thuật. Tuy nhiên, một số ít giáo viên chưa biết vận dụng các nhóm kĩ năng vào nội dung chương trình giáo dục trong các môn học và ít được chú trọng đến nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nhưng giáo dục kĩ năng sống hết sức quan trọng nên tôi chọn đề tài “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kĩ năng sống cho học sinh tiểu học”. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 5
Giáo viên biết vận dụng tích hợp, lồng ghép các nội dung học tập vào thực tế việc chỉ đạo chuyên môn, góp phần thực hiện hiệu quả các hoạt động giáo dục của nhà trường về kỹ năng sống cho học sinh tiểu học là quan trọng. Ngoài ra, nhà trường luôn phối hợp với gia đình, các tổ chức xã hội trong và ngoài nhà trường để cùng góp phần giáo dục kỹ năng sống cho các em. Tổ chức các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, các cuộc thi bằng các hình thức tổ chức cho các em tham quan, dã ngoại, du lịch. 1.2. Phạm vi đề tài: - “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học” có tính khả thi tại trường Tiểu học Trần Phú, giúp hiệu quả trong quản lý tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, không những đối với giáo viên trong từng tổ mà còn phù hợp trong toàn trường và có thể chia sẻ cùng các trường bạn nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục các kỹ năng sống trong thành phố Bạc Liêu. 2. Nội dung đề tài: 2.1. Thực trạng: a. Mô tả sơ lược về nhà trường: Năm học 2018-2019, tập thể CB GV đã có nhiều cố gắng thực hiện nhiệm vụ theo kế hoạch chỉ đạo của ngành và đem lại kết quả khá tốt, chất lượng đội ngũ được nâng lên về trình độ đào tạo đạt chuẩn và trên chuẩn; chất lượng giảng dạy và công tác có nhiều thầy cô đạt danh hiệu giáo viên Giỏi cấp thành phố. Các phong trào do ngành GD&ĐT phát động đều đạt và vượt chỉ tiêu được giao. Có nhiều sáng kiến kinh nghiệm được nghiệm thu và đã ứng dụng trong giảng dạy, trong đó các chuyên đề có lồng ghép tích hợp các kĩ năng sống đối với các khối lớp. Một số giáo viên đã ứng dụng công nghệ thông tin trong việc soạn giáo án và trình chiếu trong giảng dạy. Trường có Chi bộ độc lập gồm 26 đảng viên, hàng năm luôn đạt và giữ vững Chi bộ Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Kỷ cương trường lớp được xác lập, đội ngũ nhà giáo nghiêm túc trong công việc, làm việc có trách nhiệm, giảng dạy nhiệt tình và luôn thương yêu học sinh. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 6
Chất lượng học sinh nhiều năm qua được khen thưởng: Xuất sắc, Tiến bộ đạt trên 85%, nhiều em đạt giải viết chữ đẹp và đạt giải cao trong Hội khỏe Phù Đổng cấp Tỉnh, học sinh HT CTTH đạt 100%. Duy trì sĩ số học sinh đạt 100% (không có học sinh bỏ học). b. Giới thiệu số liệu nhà trường: Tổng số Cán bộ quản lý – Giáo viên – nhân viên : 51 người / 40 nữ. Trong đó: Giáo viên bộ môn gồm: 01 m nhạc, 02 Mĩ thuật, 01 Thể dục, 02 nh văn, 01 GV tin học, 01 GV âm nhạc nghỉ bệnh dài hạn ) và 02 nhân viên hợp đồng. Tổng số học sinh trong năm học 2018-2019 có 1581/750 nữ, gồm 34 lớp. c. Thuận lợi, khó khăn: * Thuận lợi: - Công tác tổ chức quản lý của Ban giám hiệu: các kế hoạch hoạt động có tính khả thi, thực tế. Công tác tổ chức triển khai kiểm tra đánh giá sâu sát, thực chất và đổi mới, được sự tin tưởng cao của cán bộ, giáo viên, công nhân viên nhà trường. - Đội ngũ cán bộ, giáo viên, công nhân viên nhiệt tình, có trách nhiệm, yêu nghề, gắn bó với nhà trường và mong muốn nhà trường phát triển đi lên về chất lượng chuyên môn và nghiệp vụ, đa số đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. Tập thể sư phạm đoàn kết, nhất trí, toàn tâm toàn ý vì nhà trường, vì học sinh, có phẩm chất đạo đức tốt. - Trình độ chuyên môn đạt chuẩn 100% (Trong đó 33/43 CB GV đạt trên chuẩn chiếm 76,7 %). Năng lực chuyên môn đa số vững vàng, đáp ứng được yêu cầu thực tế giáo dục hiện nay, tổ trưởng, giáo viên gương mẫu, đi đầu trong mọi hoạt động, có uy tín đối với tập thể sư phạm nên việc rèn luyện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học cần phối hợp tốt trong và ngoài nhà trường rất thuận lợi. - Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nội dung, mục tiêu quan trọng của phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Thực hiện mục tiêu đó, trong những năm qua Phòng Giáo dục – Đào tạo thành phố Bạc Liêu đã chỉ đạo trường chú trọng, quan tâm lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 7
sinh vào từng tiết học và các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Công tác giáo dục kĩ năng sống đã có nhiều chuyển biến. Nhà trường đã chú trọng tổ chức nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa, nhiều trò chơi dân gian đang có nguy cơ bị mai một dần, giờ chơi ở sân trường nhộn nhịp hẳn lên với các trò chơi đá cầu, chơi chuyền, chơi ô ăn quan, nhảy dây, … Học sinh được quan tâm và tạo điều kiện tốt nhất để “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”. Đi đôi với việc tăng cường tổ chức các hoạt động vui chơi cho học sinh, nhà trường còn hướng các em tham gia các hoạt động xã hội, tìm hiểu thêm về quê hương, đất nước, con người, tham gia giúp đỡ trẻ em nghèo, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Học sinh được tự trải nghiệm, rút ra được bài học cho bản thân, trang bị cho mình những kĩ năng cần thiết để ứng dụng vào cuộc sống nên đa số đều rất hứng thú với các hoạt động nhà trường tổ chức. Việc “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học” giúp giáo viên biết đưa vào một số môn học, tiết học phù hợp. * Khó khăn - Công tác tổ chức quản lý của Ban giám hiệu: Tuy nhiên, việc lồng ghép kĩ năng sống được đưa vào nội dung chương trình giáo dục nhưng việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh gần như được thực hiện theo kiểu “mạnh ai nấy làm”. Vì thế, kết quả của việc giáo dục kĩ năng sống chỉ tùy thuộc vào tâm huyết và năng lực của giáo viên, việc giáo dục kĩ năng sống mới chỉ được xem như một phong trào để được đánh giá thi đua. Mặt khác, trong thực tế một vài giáo viên chưa quen với việc giảng dạy lồng ghép các nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Nhiều người quan niệm việc lồng ghép các nội dung đó là chỉ lồng ghép vào các môn học có tính giáo dục như đạo đức hoặc những môn học thuộc nhóm khoa học xã hội như Tiếng Việt, Lịch sử và Địa lý, Khoa học. Nhưng thật ra bất kỳ môn học nào, bất kỳ hình thức giảng dạy nào cũng có thể lồng ghép giáo dục kĩ năng sống được. Một số giáo viên chưa được đào tạo căn bản về nội dung và cả phương pháp giáo dục kĩ năng sống mà phải tự nghiên cứu tìm hiểu, ứng dụng theo cách thức và hoàn cảnh riêng của mình. Nhiều ý kiến cho rằng, giáo viên còn ít quan tâm đến việc Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 8
giáo dục kĩ năng sống cho học sinh dẫn đến có một học sinh còn thiếu hụt hiểu biết về môi trường xung quanh, ứng xử cần thiết trong cuộc sống. Điều này cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến những bất cập trong hành vi, lối sống đạo đức của nhiều học sinh. Mặc dù có tài liệu nhưng vẫn còn một số ít giáo viên chưa biết vận dụng, lồng ghép vào một số môn học. Vì thế việc chọn đề tài “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học” hiện nay là phù hợp. - Phạm vi nghiên cứu và khả năng áp dụng: Trong hệ thống giáo dục phổ thông quốc dân hiện hành, bậc tiểu học giữ vị trí rất quan trọng và làm nền tảng cho các bậc học tiếp theo. Bởi lẽ, nó đóng vai trò chính trong việc hình thành kiến thức, kĩ năng cho học sinh, đó là việc trang bị cho các em những kiến thức xã hội và tự nhiên hết sức đơn giản nhưng cụ thể, cơ bản phù hợp với tâm lý, sinh lý và sự phát triển của trẻ ở độ tuổi tiểu học. Do vậy, người thầy phải hình thành kiến thức ở mỗi bài học mới, sau đó tiến hành việc hình thành kĩ năng cho học sinh. Chẳng hạn về một nội dung, một đơn vị kiến thức hay một hành vi giáo dục được Bộ Giáo dục & Đào tạo xây dựng chương trình thành từng đơn vị bài học hay sắp xếp thành chương hoặc cấu trúc thành một chủ đề nhất định. Công tác quản lý, chỉ đạo việc Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phải có tính kế hoạch, tổ chức nhân lực phù hợp, chỉ đạo sát sao và thường xuyên kiểm tra đôn đốc giáo viên, Tổng phụ trách phối hợp thật chặt chẽ. Chất lượng Giáo dục về kỹ năng sống được nâng lên thì người cán bộ quản lý phải kiên trì, không thể nóng vội, phải thực hiện dần dần từng chút một, mưa dầm thấm sâu chứ không thể đốt cháy giai đoạn, không thể làm cho năng lực của đội ngũ giáo viên nhanh chóng nâng cao ngay được. Phải tổ chức, hướng dẫn một cách cụ thể, tỉ mỉ từ khâu kế hoạch đến nội dung thực hiện từng buổi sinh hoạt tổ chuyên môn. Quản lý cả về thời gian, thời lượng, quan tâm từ nội dung đến cách tiến hành và quan trọng nhất là kết quả cuối cùng thể hiện ở chất lượng học tập của học sinh qua việc lồng ghép Giáo dục kỹ năng sống hàng ngày của giáo viên theo môn học phù hợp. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 9
- Nguyên nhân chọn đề tài: Công việc dạy lồng ghép Kỹ năng sống nhằm góp phần bồi dưỡng giáo viên nâng cao tay nghề, nhạy bén việc chọn lựa việc chọn câu hỏi phù hợp với trình độ lớp học, phù hợp với năng lực từng đối tượng học sinh. Thực chất của việc sinh hoạt chuyên môn là gì? Đó chính là những vấn đề đặt ra “Làm gì để nâng cao hiệu quả giờ dạy, chất lượng học tập của học sinh hiểu thêm kỹ năng sống trong học tập và cuộc sống va chạm thường ngày?”. Sinh hoạt tổ chuyên môn trong nhà trường về kỹ năng sống là đi đúng hướng, đạt được mục tiêu thì cần thiết phải thông qua công tác quản lý Tổ, chỉ đạo nội dung sinh hoạt một cách khoa học, chặt chẽ và có những biện pháp quản lý phù hợp với điều kiện thực tiễn về đội ngũ giáo viên, tình hình học sinh trong môi trường nhà trường. Từ đó mà tôi chọn “Hướng dẫn tích hợp, lồng ghép một số kỹ năng sống cho học sinh tiểu học” là phù hợp nhất trong việc quản lý giáo dục hiện nay. 2.2. Các giải pháp: 2.2.1. Hướng dẫn giáo viên việc phân loại kỹ năng sống: Có nhiều cách phân loại kĩ năng sống, tùy theo quan niệm về kĩ năng sống mà có những cách phân loại khác nhau. Theo UNESCO, WHO, UNICEF, có thể xem kĩ năng sống gồm các kĩ năng cốt lõi sau: + Kĩ năng giải quyết vấn đề + Kĩ năng suy nghĩ hay tư duy phê phán + Kĩ năng giao tiếp hiệu quả + Kĩ năng ra quyết định + Kĩ năng tư duy sáng tạo + Kĩ năng giao tiếp, ứng xử cá nhân + Kĩ năng tự nhận thức hay tự trọng và tự tin của bản thân, xác định giá trị. + Kĩ năng thể hiện sự cảm thông + Kĩ năng ứng phó với căng thẳng và cảm xúc Trong giáo dục ở vương quốc nh, kĩ năng sống được chia thành 6 nhóm chính là: Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 10
+ Hợp tác nhóm + Tự quản + Tham gia hiệu quả + Suy nghĩ hay tư duy bình luận, phê phán + Suy nghĩ sáng tạo + Nêu vấn đề và giải quyết vấn đề Trong nền giáo dục của nước ta, những năm vừa qua, kĩ năng sống thường được phân theo các mối quan hệ, bao gồm các nhóm sau: + Nhóm kĩ năng nhận biết và sống với chính mình bao gồm các kĩ năng sống cụ thể như: tự nhận thức xác định giá trị, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm hỗ trợ, tự trọng, tự tin, .... + Nhóm kĩ năng nhận biết và sống với người khác bao gồm những kĩ năng sống cụ thể như: giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn; thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp tác, .... + Nhóm kĩ năng ra quyết định bao gồm các kĩ năng sống cụ thể như: tìm kiếm và xử lý thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, .... 2.2.2. Hướng dẫn chọn tích hợp, lồng ghép một số nội dung trong các môn học về kỹ năng sống: a. Nội dung giáo dục kỹ năng sống. Trường tập trung giáo dục 2 nhóm kỹ năng sống sau đây: Nhóm Kỹ Năng giao tiếp – hòa nhập cuộc sống: + Các em biết giới thiệu về bản thân, về gia đình, về trường lớp học và bạn bè thầy cô giáo. + Biết chào hỏi lễ phép trong nhà trường, ở nhà và ở nơi công cộng. + Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi. + Biết phân biệt hành vi đúng sai, phòng tránh tai nạn. Nhóm kỹ năng trong học tập, lao động – vui chơi giải trí: + Các kỹ năng nghe, đọc, nói, viết, kỹ năng quan sát, kỹ năng đưa ra ý kiến chia sẻ trong nhóm. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 11
+ Kỹ năng giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh chung. + Kỹ năng kiểm soát tình cảm – kỹ năng kìm chế thói hư tật xấu sở thích cá nhân có hại cho bản thân và người khác. + Kỹ năng hoạt động nhóm trong học tập vui chơi và lao động. b. Giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh. Nhà trường xây dựng quy tắc ứng xử của học sinh. + Đối bản thân. + Đối với bạn bè. + Ứng xử của học sinh đối với thầy giáo, cô giáo, nhân viên trong nhà trường và khách đến trường. + Đối với gia đình. + Đối với môi trường. + Ứng xử nơi công cộng, nơi cư trú ( tổ dân phố, khóm ấp). + Ở trong lớp học. + Đối với những bất đồng, mâu thuẫn. Qua đó các em có cơ sở phấn đấu, rèn luyện. - Thực hiện nhiều nội dung giáo dục ngoài giờ lên lớp như: Biểu diễn văn nghệ, thi đố vui để học, tham quan góc giáo dục lịch sử trong trường, hội thi vẽ tranh, MC..... + Có nội dung giáo dục ngoài giờ hàng tuần, tháng thực hiện trong giờ sinh hoạt lớp. + Tổ chức ngoại khóa giáo dục truyền thống cho học sinh như: Cho học sinh xem tư liệu chủ điểm tháng vào tiết sinh hoạt lớp, tìm hiểu góc giáo dục lịch sử trong trường, tổ chức ngày hội thiếu nhi tiến bước lên đoàn. + Đưa nội dung công tác đội vào tiết sinh hoạt chủ nhiệm hàng tuần. + Tổ chức cho học sinh tham quan di tích trong tỉnh: Nhà lưu niệm cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, đền thờ Bác Hồ, Tiên Sư cổ miếu, … 2.2.3. Các hình thức tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học 1. Tích hợp trong các môn học. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 12
Tích hợp là sự hoà trộn nội dung giáo dục vào nội dung bộ môn thành một nội dung thống nhất, gắn bó chặt chẽ với nhau. Cùng với các nội dung giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm, giáo dục an toàn giao thông,…., nội dung giáo dục kĩ năng sống được tích hợp, lồng ghép vào các môn học ở 3 mức độ: - Tích hợp toàn phần: Khi mục tiêu và nội dung bài học phù hợp hoàn toàn với mục tiêu và nội dung của giáo dục kĩ năng sống. - Tích hợp bộ phận: Khi một phần của bài học thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng sống. - Liên hệ: Chỉ khai thác nội dung bài học để liên hệ với nội dung giáo dục kĩ năng sống. Tích hợp giáo dục kĩ năng sống không phải là ghép thêm vào chương trình giáo dục như là một bộ môn riêng biệt hay một chủ đề nghiên cứu mà nó là một hướng hội nhập vào chương trình. Nguyên tắc tích hợp là khai thác và lồng ghép các nội dung giáo dục vào bài học một cách tự nhiên, phù hợp với nội dung bài học. Việc tích hợp làm cho bài học sinh động, gắn với thực tế hơn, không làm quá tải bài học. Như vậy khi soạn giáo án, đặc biệt với những bài sử dụng phương thức tích hợp gián tiếp giáo viên cần lưu ý: + Nghiên cứu kỹ nội dung bài học. + Xác định nội dung giáo dục kĩ năng sống có thể tích hợp vào bài học. (chú ý về mục tiêu của Chuẩn kiến thức, kĩ năng) + Xác định tích hợp vào nội dung nào? Vào hoạt động nào? (địa chỉ tích hợp). + Cần chuẩn bị thêm đồ dùng dạy học gì ? + Khi tổ chức dạy học, giáo viên lựa chọn hoạt động dạy học phù hợp với hình thức tổ chức và phương pháp. Ở mỗi lớp nội dung tích hợp giáo dục kĩ năng sống ngày một nâng cao hơn (phụ thuộc vào nội dung bài học). Đặc biệt là giáo dục ý thức, hành động cụ thể thì mức độ khác nhau rõ rệt. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 13
2. Giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp (HĐNGLL). Đối với học sinh bậc tiểu học thì HĐNGLL có ý nghĩa rất quan trọng trong việc rèn luyện kĩ năng sống. Bởi vì HĐNGLL có ba nhiệm vụ, đó là: củng cố tăng cường nhận thức; bồi dưỡng thái độ, tình cảm và hình thành hệ thống kỹ năng, hành vi. Về nhiệm vụ hình thành hệ thống kỹ năng, hành vi. Nhiệm vụ này nhằm rèn cho HS những kỹ năng thực hiện các công việc lao động đơn giản, các kỹ năng sáng tạo nghệ thuật, thực hiện các bài thể dục, các trò chơi, các hành vi ứng xử đối với mọi người trong gia đình, trong nhà trường và trong xã hội. Những kỹ năng tham gia hoạt động tập thể, kỹ năng tổ chức những hoạt động chung cùng nhau, biết phối hợp với mọi người cùng thực hiện hoạt động chung, nâng cao ý thức tự chủ, tự tin, chủ động và giao tiếp với mọi người. Dựa vào những kỹ năng, hành vi này để rèn luyện những kỹ xảo, thói quen đạo đức bền vững và tự quản trong sinh hoạt tập thể. Như vậy, chúng ta phải biết tận dụng và phát huy nhiệm vụ này của HĐNGLL để góp phần rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Một số hoạt động nhằm thực hiện rèn kĩ năng sống cho học sinh. + Hoạt động văn hóa nghệ thuật: Đây là một loại hình hoạt động quan trọng, không thể thiếu được trong sinh hoạt tập thể của trẻ em, nhất là học sinh tiểu học. Hoạt động này bao gồm nhiều thể loại khác nhau: hát, múa, thơ ca, kịch ngắn, kịch câm, tấu vui, độc tấu, nhạc cụ, thi kể chuyện… Các hoạt động này góp phần hình thành cho các em kỹ năng mạnh dạn, tự tin trước đám đông. Đây là một trong những kỹ năng rất quan trọng trong xu thế toàn cầu hóa. + Hoạt động vui chơi giải trí, TDTT: Vui chơi, giải trí là nhu cầu thiết yếu của trẻ, đồng thời là quyền lợi của các em. Nó là một loại hoạt động có ý nghĩa giáo dục to lớn đối với học sinh ở trường tiểu học. Hoạt động này làm thỏa mãn về tinh thần cho trẻ em sau những giờ học căng thẳng, góp phần rèn luyện một số phẩm chất: tính tổ chức, kỉ luật, nâng cao tinh thần trách nhiệm, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái… Hầu hết các trường có tổ chức thực hiện nhưng xét về tính hiệu quả thì không phải nhà trường nào cũng đạt được. Sở dĩ như thế là do Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 14
điều kiện về cơ sở vật chất cũng như trình độ chuyên môn của tổng phụ trách chưa thể đáp ứng được. Chúng ta cũng cần nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động này để hướng hoạt động đạt mục tiêu đã đề ra. + Hoạt động xã hội: Bước đầu đưa học sinh vào các hoạt động xã hội để giúp các em nâng cao hiểu biết về con người, đất nước, xã hội. Đây là một hoạt động tuy khó nhưng nó mang một ý nghĩa vô cùng to lớn. Thông qua hoạt động này, các em sẽ được bồi dưỡng thêm về nhân cách, đặc biệt là tình người. Trong thực tế, hoạt động này đã được các nhà trường tiến hành tương đối tốt. Song hoạt động này phải được khai thác một cách triệt để nhằm phát triển tối đa nhân cách ở các em. + Hoạt động lao động công ích: Đây là một loại hình đặc trưng của HĐNGLL. Thông qua lao động công ích sẽ giúp các em gắn bó với đời sống xã hội. Ngoài ra, lao động công ích còn góp phần làm cho trẻ hiểu thêm về giá trị lao động, từ đó giúp trẻ có ý thức lao động lành mạnh. Lao động công ích giúp trẻ vận dụng kiến thức vào đời sống như: trực nhật, vệ sinh lớp học, sân trường, chăm sóc bồn hoa, cây cảnh cho đẹp trường, lớp. Đây là hoạt động tưởng như là Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 15
thường xuyên nhưng thật ra trong nhà trường bây giờ học sinh rất ít được tham gia. Một số nhà trường thuê bảo vệ hoặc lao công làm những công việc này nên gần như không tổ chức cho học sinh tham gia. Đây là hoạt động thật sự cần thiết giúp các em thích nghi với cuộc sống xung quanh để sau này dù có rơi vào hoàn cảnh khắc nghiệt nào thì các em vẫn có thể tồn tại được, đó là nhờ các em biết lao động. + Hoạt động tiếp cận khoa học - kĩ thuật: Đây là hoạt động giúp các em tiếp cận được những thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến. Điều đó sẽ tạo cho các em sự say mê, tìm tòi, kích thích học tập tốt hơn. Những hoạt động này có thể là sưu tầm những bài toán vui, tham gia sinh hoạt câu lạc bộ khoa học, tìm hiểu các danh nhân, các nhà bác học… Đây là một hoạt động nhằm tạo điều kiện cho các em làm quen với việc nghiên cứu khoa học và tự khẳng định mình. Có thể nói đây là hoạt động mà các nhà trường ít chú trọng tới - ít chú trọng không phải là do không hiểu hết tầm quan trọng của nó mà là do điều kiện không cho phép. Đó là điều kiện về cơ chế, về thời gian, về năng lực của đội ngũ giáo viên tổng phụ trách… Như vậy, HĐNGLL có ý nghĩa hết sức to lớn đối với việc hình thành kĩ năng sống cho học sinh. 3. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các tiết sinh hoạt tập thể Chương trình tiểu học luôn có tiết sinh hoạt tập thể, trước đây thường gọi là tiết sinh hoạt lớp. Tiết sinh hoạt tập thể có ý nghĩa hết sức quan trọng. Tổ chức tốt hoạt động cho học sinh trong tiết sinh hoạt tập thể sẽ giúp các em những hiểu biết về tập thể, vai trò của mỗi cá nhân đối với tập thể. Qua tiết sinh hoạt tập thể còn cung cấp cho HS những thông tin cần thiết và đa dạng của đời sống xã hội, của trường , của lớp giúp các em định hướng và rèn luyện tiến bộ về mọi mặt. Qua hoạt động trong các tiết sinh hoạt tập thể các em còn luyện được các kĩ năng cơ bản như: kĩ năng hoạt động tập thể, kĩ năng tự quản, kĩ thần trách năng giao tiếp, kĩ năng đánh giá, tính trung thực, qua đó kích thích tính Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 16
tích cực, tinh nhiệm và phát huy được những tiềm năng vốn có của mỗi học sinh. Để tiết sinh hoạt tập thể phong phú và có ý nghĩa giáo dục các kĩ năng sống cho học sinh giáo viên nên chuẩn bị cụ thể cho từng tuần, từng tháng. Tuỳ theo từng lớp, từng độ tuổi mà lựa chọn các nội dung và hình thức cho phù hợp. Chẳng hạn như vào dịp lễ giỗ tổ Hùng Vương ở các lớp 1, 2 thì giáo viên kể cho học sinh nghe như là sự tích bánh trưng, bánh dày; Mai n Tiên,…, ở lớp 3 có thể tổ chức cho các em thi kể chuyện về các vua Hùng, lớp 4,5 tổ chức cho các em thi tìm hiểu về thời đại Hùng Vương, dạy các em hát bài hát Dòng máu lạc hồng… 4. Thông qua sinh hoạt Sao nhi đồng, Đội TNTP Hồ Chí Minh giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Ngoài các môn học ở tiểu học việc hình thành nhân cách và rèn luyện kĩ năng sống cho trẻ còn phụ thuộc rất lớn vào các hoạt động mà trong đó hoạt Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 17
động sao nhi đồng là một trong những hình thức sinh hoạt tạo nên nhân cách tự nhiên và có hiệu quả nhất. Phần lớn tiết sinh hoạt Sao, Đội được tổ chức ngoài sân chơi chứ không sinh hoạt trong lớp, gò bó trong bốn bức tường. Các em được nghe kể chuyện về những nhân vật lịch sử của dân tộc, được hướng dẫn những kỹ năng cần thiết, lồng ghép giáo dục kĩ năng sống, an toàn giao thông... Sinh hoạt Sao, Đội trở thành một tiết học rất bổ ích cho học sinh, các em rất thích thú vì được chơi mà học, không bị áp lực điểm số. 2.2.4. Một số các giải pháp hướng dần tích hợp, lồng ghép một số kĩ năng sống cho học sinh trong trường tiểu học. 1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ quản lý giáo dục, giáo viên và cha mẹ học sinh. Cho đến thời điểm hiện nay, không phải cán bộ quản lý giáo dục nào, giáo viên nào cũng nhận thức đúng về tầm quan trọng việc giáo dục kĩ năng sống cũng như chủ trương đưa giáo dục kĩ năng sống tích hợp vào các môn học và các hoạt động giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đặc biệt, phần lớn cha mẹ học sinh chưa có sự quan tâm đến giáo dục kĩ năng sống cho con em mình, còn nghĩ công việc đó là của nhà trường. Để nâng cao nhận thức của các đối tượng nêu trên, cần thiết phải tiến hành một số nội dung sau: + Đối với cán bộ quản lý giáo dục và đội ngũ giáo viên: Cần phải có bộ tiêu chí đánh giá công tác giáo dục kĩ năng sống của các nhà trường. Đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống chính thức trở thành yêu cầu bắt buộc, không nên đưa vào nội dung phong trào thi đua như thời gian vừa qua. Có như thế, cán bộ quản lý giáo dục các cấp, đội ngũ giáo viên mới thực sự vào cuộc, mới thực sự quan tâm. + Đối với cha mẹ học sinh: Tích cực tuyên truyền bằng nhiều hình thức như lồng ghép trong các buổi sinh hoạt phụ huynh học sinh; tổ chức hội thảo chuyên đề; thu hút họ tham gia vào việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh,.. Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 18
2. Tiếp tục tổ chức tập huấn cho giáo viên về nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Đây là giải pháp then chốt. Giáo viên là người trực tiếp thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Nếu họ chưa hiểu mình làm gì? Làm như thế nào? Tại sao phải làm như thế? thì chắc chắn việc giáo dục kĩ năng sống sẽ không có hiệu quả. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cho xuất bản cuốn sách hướng dẫn giáo dục kĩ năng sống cho giáo viên. Giáo viên được tập trung vào 2 mảng chính: Hiểu về bản chất của kĩ năng sống; phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực, mối liên hệ giữa phương pháp dạy và kĩ năng sống. Thời gian vừa qua, các cấp giáo dục cũng đã quan tâm đến công tác tập huấn cho giáo viên nhưng với phạm vi đối tượng được tham dự tập huấn, thời gian tập huấn, cách thức tổ chức các buổi tập huấn nên hiệu quả của các buổi tập huấn còn rất hạn chế. Tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn còn mù mờ về việc này... Để giúp giáo viên nắm chắc được nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, quản lý mỗi nhà trường nên đổi mới công tác bồi dưỡng giáo viên. Chú trọng vào nghiên cứu tài liệu (tự học) và hội thảo, sinh hoạt chuyên môn tổ, trường, cụm trường. 3. Gắn giáo dục kĩ năng sống với xác định giá trị sống + Giá trị sống là nền tảng để hình thành kỹ năng sống: Bên cạnh việc học cách để làm nhằm chuẩn bị mưu sinh cho cuộc sống, con người cũng cần biết nên sống ra sao. Nghĩa là làm thế nào để ứng phó trước tình huống, quản lý cảm xúc, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh, làm thế nào để giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ, làm thế nào để thể hiện bản thân một cách tích cực, lành mạnh. Học sinh phải đối mặt với rất nhiều thử thách. Bằng việc nâng cao nhận thức và đưa các thành tố trọng yếu của kỹ năng sống vào cuộc sống của học sinh, điều này sẽ giúp các em nâng cao năng lực để có được những lựa chọn lành mạnh hơn, có được sự kháng cự tốt hơn với những áp lực tiêu cực và kích thích những thay đổi tích cực trong cuộc sống của các em. Chính vì vậy, trước khi hình thành những kỹ năng sống nào đó cho học sinh cần phải cho các Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 19
em cảm nhận rõ ràng về các giá trị sống và sự lựa chọn của em ấy đối với các giá trị đó. + Kỹ năng sống là công cụ hình thành và thể hiện giá trị sống: Thực chất kỹ năng sống là các giá trị thể hiện bằng hành động và ngược lại với kỹ năng thể hiện giá trị bằng hành động sẽ cho kết quả tích cực và nó lại củng cố các giá trị. Tuy nhiên, nếu chúng ta quá tập trung vào giáo dục các kỹ năng sống dưới góc độ “kỹ thuật hành vi” và không chứa đựng giá trị nhân văn tốt đẹp thì giáo dục kỹ năng sống kiểu này có thể dẫn đến phi đạo đức, không phù hợp với mục đich giáo dục tốt đẹp của chúng ta. Chính vì thế, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phải gắn với xác định giá trị sống. 4. Tăng cường tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có quy định về thời lượng các môn học và các hoạt động giáo dục rất cụ thể, chi tiết. Trong đó, đã có cân đối giữa lý thuyết và thực hành, có chương trình linh hoạt cho các địa phương. Thói quen chú trọng vào kiến thức mang tính lý thuyết của giáo viên là cản trở lớn khi triển khai giáo dục kĩ năng sống, loại hình giáo dục nhằm tạo thói quen, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp với các tình huống của cuộc sống. Tổ chức giáo dục kĩ năng sống có những đặc thù riêng khác với các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong môn học mà còn thông qua một số các hoạt động khác (hoạt động ngoài giờ lên lớp, câu lạc bộ, sinh hoạt Sao, Đội....). Vì vậy cần phải tăng cường tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh. 5. Đẩy mạnh hơn nữa việc đổi mới phương pháp dạy học trong đội ngũ giáo viên. Giáo viên cần thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh (VD: sử dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm, phương pháp gợi mở, nêu vấn đề, phương pháp đóng vai,...; biết lựa chọn phối kết hợp linh hoạt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học); qua các hoạt động học tập học sinh được rèn các kĩ năng phân tích, tổng hợp, tư duy sáng tạo, hợp tác theo nhóm, kĩ năng đánh giá, kĩ năng hợp tác trong hóm, kĩ năng xử lý tình huống,... Sáng kiến kinh nghiệm, năm học 2018 - 2019 20