Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp chỉ đạo hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn trong thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường Tiểu học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm "Một số biện pháp chỉ đạo hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn trong thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường Tiểu học" với mục tiêu xác định thực trạng công tác quản lí chỉ đạo chuyên môn và sinh hoạt tổ chuyên môn, các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường tiểu học; Đề xuất và thực hiện một số biện pháp chỉ đạo, quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục của nhà trường trong quá trình thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp chỉ đạo hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn trong thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường Tiểu học

1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong các nhà trường phổ thông nói chung hay bậc Tiểu học nói riêng thì Tổ chuyên môn có một vai trò vô cùng quan trọng, góp phần quyết định vào chất lượng giáo dục của nhà trường. Tổ chuyên môn là một tổ chức cơ sở trong trường học trực tiếp quản lí giáo viên về tư tưởng, tác phong; đặc biệt là chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm nhằm quản lí và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giảng dạy. Tổ chuyên môn còn là nơi tổ chức thực hiện các chương trình giảng dạy và các hoạt động giáo dục học sinh. Hơn nữa trong hoạt động tổ chuyên môn thì sinh hoạt chuyên môn là hoạt động nhằm bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực sư phạm và trao đổi thống nhất các biện pháp cũng như tháo gỡ những khó khăn trong quá trình giảng dạy của giáo viên. Thực tế cho thấy nhà trường nào mà công tác quản lý, chỉ đạo chuyên môn sát sao, có hiệu quả, nề nếp; nội dung sinh hoạt chuyên môn sát yêu cầu, mục tiêu dạy học và nhiệm vụ năm học, thực sự giải quyết được những vướng mắc trong quá trình dạy học thì chất lượng giảng dạy và kết quả học tập của nhà trường đó sẽ từng bước được nâng lên. Theo Điều 14- Thông tư 28/ TT- BGDĐT ban hành Điều lệ trường tiểu học năm 2020 qui định tổ chuyên môn trong nhà trường sinh hoạt định kì 2 tuần/ lần và các sinh hoạt khác khi có nhu cầu nhằm triển khai các văn bản chỉ đạo của các cấp, tiếp cận các vấn đề đổi mới trong nội dung, phương pháp, hình thức dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học và bồi dưỡng giáo viên theo chuẩn; đồng thời triển khai thực hiện các hoạt động giáo dục của nhà trường. Qua thực tế cho thấy hiệu quả và chất lượng các buổi sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường chưa thực sự đồng đều và đi sâu về chất lượng. Điều này phần nào ảnh hưởng đến kết quả giảng dạy và giáo dục ở một mức độ nhất định. Về phía đội ngũ TTCM, đa số đã được tham gia học bồi dưỡng quản lí chuyên môn nghiệp vụ tổ trưởng song vẫn còn có đồng chí chưa được bồi dưỡng nên chưa nắm vững nhiệm vụ, tầm quan trọng của người tổ trưởng trong sinh hoạt chuyên môn; một số giáo viên còn ngại phát biểu ý kiến hay đưa ra những biện pháp chung chung, chưa đi sâu vào bàn bạc các vấn đề trọng tâm để tìm giải pháp cụ thể. Với những lí do trên, tôi luôn trăn trở và suy nghĩ “ Cần phải làm gì? Làm thế nào để nâng cao chất lượng và hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn?
2 Là quản lí phụ trách chuyên môn trong nhà trường, tôi mạnh dạn thực hiện một số biện pháp chỉ đạo sinh hoạt tổ chuyên môn trong nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh qua đề tài “Một số biện pháp chỉ đạo hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn trong thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường Tiểu học”. 2. Mục đích nghiên cứu đề tài - Xác định thực trạng công tác quản lí chỉ đạo chuyên môn và sinh hoạt tổ chuyên môn, các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường tiểu học. - Đề xuất và thực hiện một số biện pháp chỉ đạo, quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục của nhà trường trong quá trình thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018. 3. Đối tượng nghiên cứu và khảo sát thực nghiệm - Hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh. - Một số biện pháp quản lí và chỉ đạo nhằm nâng cao hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn trong thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở trường Tiểu học. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận - Phương pháp điều tra - Phương pháp quan sát- đàm thoại - Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp thống kê, đối chiếu, so sánh… 5. Phạm vi nghiên cứu và ứng dụng - Các biện pháp chỉ đạo và quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn ở trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh. 6. Thời gian nghiên cứu: - Từ tháng 9/2020 đến tháng 03/2023.
3 GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lí luận 1.1. Mục tiêu của công tác quản lí chuyên môn trong nhà trường - Thông qua công tác quản lí, chỉ đạo chuyên môn nhằm thúc đẩy việc thực hiện nhiệm vụ năm học và tạo chuyển biến về chất lượng trong việc dạy học của giáo viên, học sinh nhà trường. - Giúp người quản lí nắm được chất lượng cũng như hiệu quả của việc thực hiện các mục tiêu giáo dục. - Quản lí các hoạt động về chuyên môn, xây dựng các chương trình, kế hoạch công tác chuyên môn; quản lí việc thực hiện chương trình SGK, chương trình dạy học theo qui định của Bộ GD&ĐT ban hành. - Quản lí, chỉ đạo việc thực hiện kiểm tra đánh giá chất lượng dạy học. - Thông qua việc xây dựng chương trình, kiểm tra đánh giá, khảo sát chất lượng dạy học để nắm bắt những mặt mạnh và hạn chế về chuyên môn của giáo viên để phát huy ưu điểm và có biện pháp khắc phục nhược điểm, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. 1.2. Vị trí, vai trò của sinh hoạt chuyên môn Sinh hoạt chuyên môn(SHCM) là một hoạt động nằm trong tổ chức giáo dục của các nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học đảm bảo cho GV được trao đổi, chia sẻ và học tập kinh nghiệm lẫn nhau. Hoạt động chuyên môn trong trường tiểu học chiếm vị trí đặc biệt quan trọng, trong đó Tổ chuyên môn là một tổ chức đảm nhận chức năng thực thi nhiệm vụ chuyên môn của nhà trường. Tổ chuyên môn tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá ban đầu về kết quả dạy- học một cách sát thực nhất. Tổ chuyên môn còn là cầu nối giữa Ban giám hiệu nhà trường với giáo viên và học sinh. Tổ trưởng chuyên môn phải luôn theo sát từng giáo viên trong tổ khối để nắm bắt và khắc phục những điểm hạn chế về phương pháp dạy học và là người chịu trách nhiệm trước Hiệu trưởng về chất lượng giảng dạy của giáo viên, kết quả học tập của học sinh trong tổ. 1.3. Nội dung quản lí chuyên môn: - Quản lí chỉ đạo chuyên môn theo các văn bản hướng dẫn của các cấp Bộ- Sở- Phòng GD&ĐT. - Quản lí việc thực hiện chương trình SGK, nội dung dạy học theo
4 CTGDPT 2018. - Quản lí việc giảng dạy, hồ sơ sổ sách của GV, đánh giá xếp loại HS theo Thông tư 30/2014, Thông tư 22/2016 và Thông tư 27/2020/ TT- BGDĐT về Quy định đánh giá HS tiểu học cùng Thông tư 28/2020/TT- BGDĐT Ban hành Điều lệ trường tiểu học. - Quản lí việc học tập của HS, việc thực hiện các qui định của người học theo Điều lệ trường tiểu học. 2. Cơ sở thực tiễn: Thực trạng sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường 2.1. Thuận lợi: Trường Tiểu học Vĩnh Quỳnh thuộc qui mô trường hạng I, năm học 2022- 2023 có 49 lớp với 2313 HS. Đội ngũ cán bộ quản lí của nhà trường gồm 1 Hiệu trưởng và 2 Phó Hiệu trưởng đạt chuẩn, có đủ năng lực quản lí chỉ đạo các hoạt động giáo dục. Đội ngũ giáo viên: 100% đội ngũ giáo viên của nhà trường có đủ trình độ chuyên môn, được đào tạo đạt chuẩn , cụ thể: + Trình độ trên Đại học: 01= 1,5% + Trình độ Đại học: 53/69 = 76,8% + Trình độ Cao đẳng: 15/69 = 21,7% - Hầu hết các giáo viên đều nhiệt tình, trách nhiệm trong công việc, chịu khó học hỏi, trau dồi chuyên môn. Nhiều GV có kinh nghiệm giảng dạy, tạo được uy tín trong phụ huynh, học sinh. - Trường có 5 tổ chuyên môn, mỗi khối lớp là một tổ có 1 tổ trưởng và 1 tổ phó; các đồng chí tổ trưởng có chuyên môn vững vàng, khả năng quản lí chỉ đạo hoạt động của tổ tương đối tốt. Thông qua hoạt động của tổ chuyên môn Ban giám hiệu quản lí được giáo viên về chuyên môn, GV được tự học, tự nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, kinh nghiệm giảng dạy cho bản thân. Không chỉ vậy mà GV còn sinh hoạt đoàn thể với nhiều lĩnh vực khác giúp cho việc thực hiện các nhiệm vụ trong nhà trường đạt hiệu quả hơn. 2.2. Khó khăn: - Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn còn có 1/5 đồng chí chưa được đào tạo bồi dưỡng về công tác quản lí chuyên môn. - Nhiều giáo viên trẻ có kiến thức nhưng kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều, chưa tự tin ở năng lực chuyên môn nên chưa mạnh dạn trao đổi kinh nghiệm khi tham gia sinh hoạt tổ chuyên môn, một số GV nhiều tuổi còn hạn chế về ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. - Chất lượng sinh hoạt ở một số tổ chuyên môn diễn ra còn hình thức, chưa
5 thực sự đi vào chiều sâu. Nội dung buổi SHCM mặc dù có sự chuẩn bị nhưng còn sơ sài, chưa phát huy được hết khả năng của các tổ viên. Trong quá trình sinh hoạt còn ngại nêu vấn đề vì sợ mất thời gian hoặc bị đánh giá về năng lực… * Qua việc khảo sát đánh giá mức độ quan trọng của việc sinh hoạt tổ chuyên môn trong giáo viên ở trường: Số GV được Rất quan trọng Quan trọng Bình thường Tổ TS khảo sát SL % SL % SL % GV 1 13 13 7 53.8 5 38.5 1 7.7 2 13 13 4 30.8 7 53.8 2 15.4 3 13 13 5 38.5 7 53.8 1 7.7 4 13 13 4 30.8 7 53.8 2 15.4 5 14 14 7 50.0 7 50.0 0 0 Toàn 66 66 27 41.0 33 50.0 6 9.0 trường Tôi nhận thấy còn một số giáo viên chưa thấy rõ tầm quan trọng của các buổi SHCM, chưa tích cực trong sinh hoạt; đôi lúc cho rằng SHCM tranh thủ cũng được mà không ảnh hưởng gì đến chất lượng dạy học. Điều này có ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng SHCM trong trường. 2.3. Nguyên nhân: Tôi thiết nghĩ một trong những nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả SHCM là do một số nguyên nhân cơ bản sau: - Do nhận thức của một bộ phận GV chưa thấy rõ vai trò và tầm quan trọng của việc sinh hoạt tổ chuyên môn. - Việc xây dựng kế hoạch của tổ chuyên môn và GV chưa phù hợp, chưa được khoa học. - Chất lượng SHCM chưa sâu kĩ, nặng về thủ tục, hình thức. - Năng lực và kĩ năng tổ chức điều hành hoạt động tổ chuyên môn của một số TTCM chưa mềm dẻo, linh hoạt. - Hàng năm thường có thay đổi nhân sự về tổ trưởng, tổ phó chuyên môn. - Vai trò của chỉ đạo chuyên môn đôi lúc còn chưa sát thực tế. Để nhanh chóng khắc phục những hạn chế trên tôi đã nghiên cứu để tìm ra một số biện pháp chỉ đạo nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn trong nhà trường. 3. Các biện pháp chỉ đạo nhằm nâng cao hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn 3.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho giáo viên về tầm quan trọng của sinh hoạt tổ chuyên môn Trong kế hoạch hoạt động và thực tế việc sinh hoạt chuyên môn của nhà
6 trường những năm học trước được duy trì thường xuyên 2tuần/ lần, thường là vào buổi chiều thứ sáu các tuần học chẵn sau giờ dạy. Trong năm học 2022- 2023 do trường đang trong giai đoạn xây mới, phải mượn cở sở trường THCS cũ, còn thiếu phòng học nên phải học luân phiên và lịch SHCM của tổ 4 vào chiều thứ bảy các tuần chẵn sau buổi học. Tuy nhiên nội dung và hình thức có chỗ còn chưa phù hợp để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của giáo dục. Giáo viên còn chưa thấy hết vai trò, nhiệm vụ của tổ chuyên môn. Vì thế ngay từ đầu năm học, tôi xác định phải giúp giáo viên hiểu ý nghĩa, tầm quan trọng của việc sinh hoạt chuyên môn và vai trò của tổ chuyên môn trong việc nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường thông qua các hoạt động: - Tổ chức cho giáo viên nghiên cứu Điều lệ trường Tiểu học, học tập nhiệm vụ năm học, tổ chức trao đổi tọa đàm về tổ chức Tổ chuyên môn. Qua đó đã giúp giáo viên nhận thức đầy đủ sâu sắc hơn về sự cần thiết của công tác sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường và tổ khối. Đồng thời coi đó là quyền lợi, nghĩa vụ mỗi giáo viên phải thực hiện tốt để đáp ứng nhu cầu của giáo dục; giúp giáo viên thấy rõ hơn: sinh hoạt tổ chuyên môn là để học hỏi, tích lũy kinh nghiệm dạy học, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ sư phạm để mỗi thành viên làm tốt công tác giảng dạy, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ của nhà trường. - Qua hoạt động tổ chuyên môn mỗi giáo viên nhận được những ý kiến góp ý, được học hỏi lẫn nhau để có thêm kinh nghiệm trong mọi lĩnh vực; mọi người hiểu được tâm tư nguyện vọng của nhau, xây dựng một tập thể đoàn kết giúp nhau cùng tiến bộ. - Hơn nữa, qua việc cùng tham gia trong các buổi sinh hoạt với các tổ, cùng trao đổi trò chuyện tôi còn giúp giáo viên hiểu rằng: trong sinh hoạt chuyên môn, mỗi cá nhân đều được phát huy sở trường của mình, được bày tỏ khó khăn để cùng nhau tìm cách tháo gỡ; SHCM sẽ hiệu quả khi giải quyết được mọi vướng mắc một cách phù hợp, bổ sung cho nhau những cái hay, cái tốt để phát huy. Qua đó nâng cao tinh thần học hỏi, phê và tự phê trong công tác chuyên môn của các thành viên nhà trường. - Tác động vào nhận thức của mỗi giáo viên coi việc trao đổi học hỏi chuyên môn là nhiệm vụ chứ không phải thích hay không thích; không biết không dám hỏi hoặc biết mà không chia sẻ là thể hiện sự tự ti, ích kỉ. Qua việc tuyên truyền tổ chức học tập bồi dưỡng thường xuyên, mỗi giáo viên đã nhận thức đúng tầm quan trọng của SHCM và góp phần cho tổ chuyên môn thực hiện đúng chức năng, vai trò của mình. 3.2. Biện pháp 2: Bố trí nhân sự và lựa chọn tổ trưởng chuyên môn phù hợp
7 3.2.1. Bố trí nhân sự trong từng khối lớp Việc phân công giáo viên chủ nhiệm sao cho đúng người, đúng việc phù hợp năng lực, sở trường để GV phát huy hết khả năng, đồng thời đảm nhiệm và hoàn thành tốt nhiệm vụ là rất quan trọng. Trước khi học nhiệm vụ năm học mới, Ban giám hiệu nhà trường đã trao đổi thống nhất nhân sự ở từng khối lớp. Dựa vào năng lực chuyên môn và kết quả giảng dạy trong năm học trước, tôi mạnh dạn đề xuất việc bố trí nhân sự ở một số lớp cho hợp lí. Ví dụ: Ở khối lớp 1 lượng kiến thức không nhiều không khó nhưng là lớp đầu cấp nên cần chọn cử các giáo viên có tuổi đời và tuổi nghề, có kinh nghiệm dạy học, tính tình nhẹ nhàng, kiên nhẫn để vừa dạy vừa dỗ các con bước vào ngưỡng cửa trường học. Ở khối 4,5 cần cử những giáo viên có kiến thức, chuyên môn vững vàng, nghiêm khắc hơn. Các GV mới trẻ hay những đồng chí có tuổi, sức khỏe hạn chế hay hoàn cảnh gia đình khó khăn hơn có thể sắp xếp ở khối 2, 3. 3.2.2. Lựa chọn tổ trưởng chuyên môn Tổ trưởng chuyên môn là “linh hồn” của tổ chuyên môn và thường là người có năng lực nổi trội so với các thành viên trong tổ. Những tiêu chí để chọn TTCM phải là người có uy tín, nhiệt tình trách nhiệm, sáng tạo trong công việc, có phẩm chất đạo đức tốt, sống mẫu mực, biết quan tâm đến mọi người; luôn hành động vì mục tiêu chung của nhà trường; có kĩ năng chuyển tải thông tin đến GV; có điều kiện gia đình, sức khỏe tốt, thời gian công tác ổn định; được Ban giám hiệu tin tưởng và GV tin cậy. Với những tiêu chí trên, tôi cũng đã có ý kiến tham mưu với đồng chí Hiệu trưởng nhà trưởng trong việc lựa chọn các TTCM đủ khả năng đảm nhiệm công việc. Chọn TTCM phải tìm những người có Tâm và có Tầm. TTCM có Tầm ở chỗ biết nhìn xa trông rộng, biết nhìn thấy năng lực chung, năng lực riêng của từng tổ viên để giao việc cũng như tư vấn cho Ban giám hiệu phân công nhiệm vụ các thành viên phù hợp nhất. Ví dụ: Giáo viên có hiểu biết sâu về kiến thức toán sẽ phân công phụ trách môn Toán, thực hiện chuyên đề toán. Với GV có năng khiếu tiếng Việt thì phân công phụ trách môn tiếng Việt; GV có kĩ năng về công nghệ thông tin tốt sẽ thực hiện các chuyên đề về ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ, trường để hướng dẫn GV họp tập nâng cao trình độ CNTT ứng dụng trong dạy học. Tuy nhiên cũng có trường hợp GV giảng dạy chưa chắc về môn Toán thì yêu cầu thực hiện chuyên đề toán để có nhiều cơ hội tiếp cận và phát triển khả năng về môn toán…. Việc xây dựng mối quan hệ giữa các thành viên trong Tổ nhóm chuyên môn cũng được hết sức quan tâm. Tuy mỗi tổ viên có những điểm riêng khác
8 nhau về năng lực sư phạm, trình độ chuyên môn, sở trường,… nhưng họ đều có chung một mục tiêu giáo dục là hoàn thành tốt nhiệm vụ năm học. Vì vậy việc tăng cường xây dựng các mối quan hệ giữa các thành viên trong tổ như lòng yêu mến, tôn trọng đồng nghiệp, tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau, quan tâm hợp tác thực hiện công việc chung của tổ, của Nhà trường; biết gắn trách nhiệm của mình với tổ chuyên môn, có ý thức tổ chức tinh thần kỉ luật tôn trọng mọi người, tôn trọng lãnh đạo là việc làm rất cần thiết. Qua đó các TTCM và giáo viên đã thực sự gắn kết, tạo cơ hội cho các thành viên được tham gia tích cực đóng góp xây dựng tập thể vững mạnh. Tổ trưởng chuyên môn biết lắng nghe, phân tích ý kiến, giải quyết kịp thời những mâu thuẫn, thắc mắc, tạo ra sự hòa hợp thống nhất và gắn bó các giáo viên trong tổ có sự đồng thuận cao. Do vậy xây dựng tốt mối quan hệ giữa các thành viên trong tổ sẽ có tác dụng thúc đẩy hoạt động chuyên môn trong tổ và nhà trường. 3.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo tốt việc xây dựng kế hoạch và quy chế hoạt động của tổ nhóm chuyên môn 3.3.1. Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn Kế hoạch tổ chuyên môn là bản dự kiến kế hoạch triển khai tất cả các hoạt động của tổ chuyên môn trong một năm học, nhằm thực hiện mục tiêu phát triển của tổ chuyên môn và Nhà trường. Kế hoạch tổ chuyên môn được xây dựng dựa trên cơ sở cụ thể hóa kế hoạch năm học, kế hoạch chuyên môn, kế hoạch bồi dưỡng của Nhà trường. Khi xây dựng cần căn cứ vào điều kiện thực tế của Nhà trường, đội ngũ giáo viên và thực tế học sinh. Trong kế hoạch chuyên môn thì nội dung sinh hoạt chuyên môn là một phần quan trọng. Nội dung này phải thể hiện rõ công việc cần làm trong cả năm học, tập trung vào việc chỉ đạo nâng cao chất lượng dạy học trong tổ khối, tổ chức các chuyên đề; trao đổi các phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh. Muốn đạt được mục tiêu trên, người Tổ trưởng phải xây dựng được kế hoạch chuyên môn một cách cụ thể, sát thực tiễn và có tính khả thi. Chính vì vậy, ngay đầu năm học, tôi đã có buổi họp chuyên môn với các TTCM, hướng dẫn tổ trưởng cách xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn dựa trên tình hình thực tế của Nhà trường, của tổ, tất cả giáo viên trong tổ tham gia xây dựng kế hoạch chung của tổ và tự xây dựng kế hoạch cá nhân. Cụ thể: Quy trình xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn: * Bước 1: Lập dự thảo kế hoạch sinh hoạt chuyên môn Để lập dự thảo kế hoạch năm học của tổ chuyên môn, người Tổ trưởng cần tiến hành các công việc: - Thứ nhất: Thu thập, xử lí thông tin: Để thực hiện có hiệu quả công
9 việc này, TTCM cần thu thập, tổng hợp và phân tích các loại thông tin như: + Những định hướng lớn của Nhà trường trong năm học mới lấy từ Dự thảo kế hoạch năm học của Hiệu trưởng. + Thông tin từ những văn bản pháp luật, quy định, quy chế mới, có liên quan đến hoạt động chuyên môn… + Thông tin về quản lí dạy học: khung chương trình năm học, những điều chỉnh mới trong nội dung giảng dạy của môn học, yêu cầu mới về cách tổ chức dạy học, phương pháp dạy học. Ví dụ: năm học 2022-2023 là năm học đầu tiên thực hiện chương trình sách giáo khoa lớp 3 theo khung chương trình giáo dục phổ thông 2018; tiếp tục thực hiện dạy lồng ghép Tài liệu Bác Hồ và những bài học đạo đức vào các môn: Đạo đức, HĐTT, dạy lồng ghép An ninh – Quốc phòng, giáo dục STEM… đổi mới các phương pháp, hoạt động dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh, tăng cường các hoạt động trải nghiệm, tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học… + Thông tin về học sinh: số lượng học sinh, số lớp theo từng khối, số học sinh lớp 1 mới tuyển, số lượng học sinh lưu ban, học sinh khuyết tật, tình hình kết quả của học sinh trong năm học trước; những thuận lợi, khó khăn của học sinh trên địa bàn; hoàn cảnh của một số học sinh đặc biệt… + Thông tin về đội ngũ giáo viên trong tổ: Số lượng giáo viên của tổ trong năm học mới đủ hay thiếu, giáo viên bộ môn, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, hoàn cảnh của giáo viên trong tổ. Cụ thể: số giáo viên mới, giáo viên hợp đồng? Số giáo viên có con nhỏ, nhà xa trường,… Trên cơ sở các thông tin thu thập được, người Tổ trưởng chuyên môn cần tập trung phân tích tình hình để làm rõ thuận lợi, khó khăn nguyên nhân thành công hay hạn chế trong việc thực hiện kế hoạch chuyên môn của năm học trước. - Thứ hai: Xác định các mục tiêu và nhiệm vụ cho năm học mới. + Trên cơ sở phân tích các thông tin đề nắm tình hình, tôi giúp các TTCM phát hiện những nhiệm vụ cần giải quyết trong năm học mới, xác định thứ tự vấn đề ưu tiên cần giải quyết. Từ căn cứ đó TTCM xác định những mục tiêu cho các lĩnh vực hoạt động của tổ chuyên môn về: hoạt động dạy, hoạt động học, mục tiêu phát triển đội ngũ về chuyên môn, nghiệp vụ,…Tiếp theo tổ trưởng chuyên môn xác định các nhiệm vụ của tổ, chú ý làm rõ các nhiệm vụ trọng tâm, khi thiết kế các nhiệm vụ người tổ trưởng cần làm rõ: Tại sao chọn đó là nhiệm vụ trọng tâm? Khi thực hiện nhiệm vụ này có thuận lợi hay khó khăn gì?
10 Cụ thể: Năm học 2022- 2023, ở tổ 1 có nhiều GV trẻ hợp đồng, mới đỗ viên chức được phân công chủ nhiệm còn thiếu kinh nghiệm dạy học nên tổ chuyên môn cần tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng kĩ năng dạy học cho GV mới ở từng môn, từng dạng bài. Ở tổ 5, số học sinh khuyết tật nhiều nhất, chiếm 8/26 HS khuyết tật toàn trường. Riêng lớp 5A10 có đến 3 học sinh khuyết tật dạng tăng động, chậm nhận thức nên cần tập trung xây dựng nội dung dạy học phù hợp, quan tâm các đối tượng học sinh khuyết tật, chậm, yếu trong các giờ học; tăng cường phối hợp với giáo viên bộ môn, với phụ huynh học sinh trong việc giáo dục để các em không bị bỏ quên. Trong SHCM cần tập trung bàn các biện pháp để nâng cao chất lượng giáo dục đại trà, giáo dục HS khuyết tật … - Thứ ba: Xây dựng yêu cầu và các chỉ tiêu giáo dục Tiếp theo tổ trưởng chuyên môn cần xây dựng các yêu cầu và chỉ tiêu cho từng nhiệm vụ. Việc xây dựng các yêu cầu phải đảm bảo khách quan, phù hợp thực tế, không tùy tiện theo ý chủ quan. Khi xây dựng các chỉ tiêu cần trả lời được câu hỏi: Nhiệm vụ này cần đạt đến mức độ chất lượng nào? Với những yêu cầu gì? Yêu cầu nào cần bổ sung hoặc nâng/hạ mức độ so với kế hoạch năm trước? - Thứ tư: Xác định các biện pháp thực hiện Xác định các biện pháp thực hiện: đưa ra những việc làm, những phương án, cách thức hành động cụ thể nhằm thực hiện mục tiêu nhiệm vụ của năm học. Biện pháp đề ra phải có tính khả thi, phù hợp điều kiện năng lực của tổ chuyên môn và nhà trường. - Thứ năm: Dự kiến bố trí công việc và thời gian thực hiện. Sau khi đã xác định các nhiệm vụ, tổ trưởng chuyên môn xác định rõ lộ trình thực hiện công việc của tổ chuyên môn trong năm học và phân công trách nhiệm cho các thành viên. Tổ trưởng chuyên môn cần điều tiết, cân đối mối quan hệ giữa các nhiệm vụ của từng giai đoạn với các nhiệm vụ năm học để tránh tình trạng bỏ sót hay trùng lặp, chồng chéo nhau. * Bước 2: Thông qua, lấy ý kiến đóng góp của tập thể. Sau khi hoàn thành dự thảo kế hoạch năm học, TTCM gửi cho các thành viên trong tổ nghiên cứu trước. Sau đó tổ sẽ tiến hành họp để trao đổi, thảo luận và điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp. * Bước 3: Điều chỉnh, bổ sung hoàn thiện dự thảo kế hoạch Tổ trưởng chuyên môn lĩnh hội, phân tích và chọn lọc các nguồn thông tin của tổ và kế hoạch của nhà trường để điều chỉnh hoàn thiện kế hoạch chung của tổ.
11 * Bước 4: Gửi dự thảo kế hoạch để Hiệu trưởng phê duyệt Căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ năm học và Kế hoạch giáo dục của nhà trường, Hiệu trưởng phê duyệt kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn trên cơ sở xem xét các chỉ tiêu, nhiệm vụ cũng như đề nghị của tổ để điều chỉnh và phê duyệt kế hoạch của các tổ CM. * Bước 5: Công bố và thực hiện kế hoạch TTCM công bố kế hoạch cho toàn thể GV trong tổ và triển khai thực hiện kế hoạch theo lộ trình đã xây dựng. Điều quan trọng tiếp theo là phải làm tốt việc phổ biến, quán triệt kế hoạch đến tất cả các thành viên trong tổ chuyên môn; giao nhiệm vụ cho các thành viên, nhóm trong tổ chuyên môn theo kế hoạch và cam kết thực hiện; đồng thời người quản lý phải thường xuyên giám sát, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch. 3.3.2. Xây dựng quy chế hoạt động của tổ chuyên môn Quy chế hoạt động của tổ chuyên môn được xây dựng thống nhất phù hợp với các tổ chuyên môn và được các thành viên nghiêm túc thực hiện, đó là: - Đảm bảo thời gian sinh hoạt định kì 2 tuần/ lần vào sau giờ học chiều thứ sáu các tuần học chẵn và đột xuất khi cần. - Nội dung SHCM phải được TTCM xây dựng dựa trên kế hoạch chung của trường và thực tế của tổ khối; đồng thời được triển khai và thư kí ghi chép đầy đủ trong sổ Kế hoạch sinh hoạt tổ chuyên môn. - Trong SHCM, các thành viên cần mạnh dạn tham gia phát biểu ý kiến trên tinh thần góp ý xây dựng - Các thành viên có ý thức tổ chức kỉ luật, chấp hành sự phân công của tổ và nhà trường. - Đoàn kết, hỗ trợ nhau trong công tác chuyên môn và sinh hoạt xây dựng tổ vững mạnh. - Phương châm làm việc của các tổ chuyên môn là: “Đoàn kết - Dân chủ - Trách nhiệm”, “Tất cả vì học sinh thân yêu!” - Các nội dung chỉ đạo, báo cáo giữa Ban giám hiệu và tổ chuyên môn đều được thể hiện bằng văn bản, đảm bảo thời gian, tính chính xác, công khai… Thực hiện tốt việc chỉ đạo xây dựng kế hoạch và quy chế hoạt động của tổ nhóm chuyên môn như trên đã góp phần nâng cao nề nếp và chất lượng SHCM trong nhà trường những năm học gần đây. 3.4. Biện pháp 4: Thực hiện đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo nghiên cứu bài học.
12 Sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau, trong đó hình thức sinh hoạt chuyên môn theo kiểu dự giờ và rút kinh nghiệm tiết dạy được thực hiện thường xuyên nhằm phát triển năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên. Trong sinh hoạt chuyên môn truyền thống, hình thức này được tổ chức theo một quy trình tương đối thống nhất. Trước tiên nhà trường, tổ chuyên môn phân công giáo viên chuẩn bị bài, sau đó lên lớp dạy minh họa, rồi tổ chức rút kinh nghiệm tìm ra những ưu điểm, hạn chế sau đó thống nhất quy trình. Với cách tổ chức như vậy chưa thực sự thu hút sự tham gia tích cực của đội ngũ giáo viên trong nhà trường. Vì vậy năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giáo viên phát triển còn hạn chế. Để các buổi sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường đạt hiệu quả, phát triển năng lực chuyên môn, mang lại nhiều ý nghĩa cho đội ngũ giáo viên là nhiệm vụ cần thiết được đặt ra. Trong sinh hoạt chuyên môn giáo viên cùng nhau dự giờ và suy ngẫm về bài dạy, cùng nhau hợp tác, nghiên cứu, tìm hiểu bằng đối thoại, chia sẻ kinh nghiệm và các bước cụ thể tìm ra cấu trúc trong bài học để giúp các em học sinh được học tập một cách thực sự. Chính vì vậy trong những năm học gần đây mô hình sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học được triển khai và thực hiện rộng rãi trong các nhà trường nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Để thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học có kết quả, với vai trò quản lý chuyên môn, trước hết cần nghiên cứu tài liệu hướng dẫn, lên kế hoạch tổ chức tập huấn cho giáo viên một số nội dung như: Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là gì? Sự khác nhau giữa sinh hoạt chuyên môn truyền thống và sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Các bước tiến hành một buổi sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Cụ thể: 3.4.1. Giúp giáo viên nắm rõ sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là gì? Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là hoạt động giáo viên cùng nhau học tập từ thực tế việc học của học sinh. Ở đó, giáo viên cùng nhau thiết kế được kế hoạch bài học, cùng nhau dự giờ, quan sát, suy ngẫm và chia sẻ bài học (tập trung chủ yếu vào việc học của học sinh). Đồng thời đưa ra những nhận xét về sự tác động của lời giảng, các câu hỏi, các nhiệm vụ học tập mà giáo viên đưa ra ... có ảnh hưởng đến việc học của học sinh. Trên cơ sở đó, giáo viên được chia sẻ, học tập lẫn nhau, rút kinh nghiệm và điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy học vào bài học hàng ngày một cách hiệu quả. Trong năm học, nhà trường đã tổ chức, sắp xếp cho 100% GV đã tham gia dự và xem video Sinh hoạt chuyên môn theo Nghiên cứu bài học của Nhật qua bài Diện tích xung quanh và
13 diện tích toàn phần- Toán 5 và Vật dẫn nhiệt- Vật cách nhiệt- Khoa học 4 của Tiểu học Thị trấn Cao Thượng, tỉnh Bắc Giang qua hình thức “Trường học kết nối”. Qua đó đội ngũ Cán bộ quản lí và GV nhà trường càng hiểu sâu kĩ hơn về SHCM theo nghiên cứu bài học để nâng cao chất lượng các buổi sinh hoạt. Việc giáo viên hiểu kĩ được sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học không nhằm để đánh giá giờ dạy mà qua đó giáo viên được khuyến khích học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm ra nguyên nhân: Tại sao học sinh không học/ học/ thích học? Đồng thời đề xuất các biện pháp để tất cả học sinh được học tập thực sự. Qua đó mỗi giáo viên sẽ có khả năng, kinh nghiệm tự điều chỉnh nội dung phương pháp, hình thức dạy học một cách linh hoạt, phù hợp với đối tượng học sinh của lớp mình dạy, đáp ứng được mục tiêu của CTGPT 2018. 3.4.2. Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học Một buổi sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở trường tôi được tổ chức, tiến hành theo các bước sau: 3.4.2.1. Xây dựng bài dạy minh họa: Để dạy minh họa, giáo viên thực hiện có thể do cán bộ quản lý hoặc tổ trưởng chuyên môn phân công, cũng có thể là giáo viên tự nguyện đăng kí. Thời gian đầu khuyến khích giáo viên có khả năng và tổ trưởng chuyên môn xung phong chuẩn bị bài dạy minh họa. Giáo viên dạy minh họa và nhóm giáo viên trong tổ cùng nhau thiết kế, trao đổi, đầu tư thời gian để chuẩn bị bài học. Tuy nhiên giáo viên dạy minh họa vẫn là người quyết định cuối cùng. Bài dạy minh họa được thể hiện một cách linh hoạt và sáng tạo căn cứ vào tình hình thực tế của học sinh lớp giáo viên dạy để lựa chọn nội dung, phương pháp, kĩ thuật dạy học thích hợp để đạt được mục tiêu chuẩn kiến thức kĩ năng của môn học, không phụ thuộc quá nhiều vào nội dung sách giáo khoa, các bước dạy trong sách giáo viên. Đặc biệt với lớp dạy có học sinh khó khăn về nhận thức, giáo viên có thể lựa chọn các ví dụ và ngữ liệu gần gũi với các em để các em đạt được mục tiêu bài học. 3.4.2.2. Dạy minh họa và dự giờ Tổ chức dạy minh họa và dự giờ là một khâu quan trọng trong buổi sinh hoạt chuyên môn. Khi tiến hành dạy, giáo viên dạy và giáo viên dự giờ cần lưu ý một số điểm: - Giáo viên không dạy nội dung bài cho học sinh trước khi dạy minh họa. Lớp học dạy minh họa cần có đủ không gian, bàn ghế sắp xếp thuận tiện cho người dự dễ dàng quan sát hoạt động học tập của học sinh. - Thời gian tiết dạy không nên kéo dài vì có thể làm ảnh hưởng đến tâm lí học tập của học sinh.
14 - Số người dự giờ không nên quá đông, làm ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt chuyên môn, thường được tổ chức theo quy mô tổ chuyên môn. - Giáo viên dự giờ chọn vị trí quan sát thích hợp để quan sát nét mặt, cử chỉ, hành động, thao tác, sản phẩm của học sinh để có thể ghi chép đầy đủ diễn biến hoạt động hay diễn biến tâm lý của học sinh trong giờ học. - GV dự có thể chụp ảnh hoặc quay phim các hoạt động dạy và học trong các tình huống nhưng không làm ảnh hưởng đến giờ học. - Quan sát cách sử dụng các biện pháp, các kĩ thuật dạy học mới của giáo viên, những đồ dùng dạy học và ngữ liệu, nội dung được điều chỉnh có tác động ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh như thế nào? Quan sát mối quan hệ tương tác giữa giáo viên – học sinh, học sinh – học sinh. Người dự luôn phải đặt câu hỏi cho mình là: “Học sinh học được gì? Học sinh có hứng thú không? Vì sao có, vì sao không? Học sinh có biểu hiện học tập như thế nào? Có thực sự đảm bảo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia không? Có học sinh nào bị bỏ quên không?”. 3.4.2.3. Thảo luận sau giờ dạy- Phân tích bài học: Đây là hoạt động trọng tâm, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng và hiệu quả của buổi sinh hoạt chuyên môn. Để đạt được mục đích của buổi thảo luận, những người tham dự cần tham gia tích cực và chia sẻ ý kiến với tinh thần học hỏi xây dựng. Trong khi thảo luận, vai trò của người chủ trì hết sức quan trọng. Người chủ trì không những phải có khả năng chuyên môn mà còn phải có năng lực tổ chức, nhanh nhạy, linh hoạt xử lí các tình huống để điều hành, dẫn dắt buổi sinh hoạt chuyên môn đi đúng hướng, đúng trọng tâm, đạt hiệu quả và tạo được bầu không khí thân thiện cởi mở, gắn bó giữa các thành viên trong nhà trường. Tiến trình buổi thảo luận thường bắt đầu bằng việc giáo viên dạy minh họa nêu lại mục tiêu, những thay đổi về nội dung phương pháp, đồ dùng dạy học ... để phù hợp với đối tượng học sinh và cảm nhận sau khi dạy, sự hài lòng, những băn khoăn hay khó khăn khi thực hiện bài dạy. Bước tiếp theo là giáo viên dự giờ chia sẻ ý kiến về bài dạy. Người chủ trì thường là TTCM cần khéo điều hành, khuyến khích tất cả giáo viên dự giờ chia sẻ những quan sát, suy nghĩ, cảm nhận của mình về giờ học, những thông tin thu được trong giờ học. Người dự giờ có thể mô tả một tình huống học tập có vấn đề hoặc mô tả chi tiết hoạt động của một học sinh hay một nhóm học sinh, phân tích nguyên nhân của hiện tượng đó và đưa ra giải pháp cần thiết. - Người chủ trì có thể đưa ra các câu hỏi gợi ý khi thảo luận như: + Những điều mình học được qua bài dạy minh họa. + Những khó khăn của học sinh gặp phải trong giờ học.
15 + Nguyên nhân của những khó khăn? Giải pháp khắc phục khó khăn như thế nào? + Bài học có gì mới, sáng tạo so với sách giáo khoa, sách giáo viên? Điều đó được thể hiện qua kết quả học tập của học sinh như thế nào? + Các hoạt động học tập có phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh không? + Học sinh được quan tâm như thế nào? (học sinh tích cực, học sinh nhận thức chậm, ...). + Các em có cơ hội giúp đỡ nhau trong học tập không? Nếu có thì đó là những trường hợp nào? - Người dự cần căn cứ vào mục tiêu của bài học để đưa ra các giải pháp giúp người dạy khắc phục hạn chế nhằm tạo cơ hội cho tất cả học sinh đều được tham gia học tập, tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả. - Mỗi giáo viên dự giờ tự tìm những yếu tố tích cực, suy nghĩ xem mình đã học được những gì từ bài dạy minh họa này, rút kinh nghiệm, học hỏi từ những vấn đề đồng nghiệp gặp phải. Người dự chỉ ra thực tế việc học của học sinh mà giáo viên dạy minh họa có thể không nhìn thấy vì chưa bao quát hết được. - Không áp đặt ý kiến, kinh nghiệm chủ quan cá nhân hay quá chú trọng các quyết định truyền thống của giờ dạy. Khi đưa ra nhận xét người dự không nên dùng những câu nói: “Nếu là tôi, tôi sẽ ....”. “Tóm lại, chúng ra cần ....”. Thay vào đó là những chia sẻ chân thành dựa trên những suy ngẫm rộng mở về thực tế việc học của học sinh: Tôi nhận thấy các em học sinh (ở thời điểm...) như thế này .... như thế kia. Điều đó chứng tỏ ... “Lí do dẫn đến việc em đó như vậy là .... Vậy chúng ta có thể làm thế này ...”; hoặc “Tôi đã học được ... từ tình huống của học sinh này vì ...”. Mặt khác người dự cần đặt mình vào vị trí của người thực hiện giờ học để chia sẻ những khó khăn và kết quả giờ học. Đặc biệt là không đánh giá giáo viên, không xếp loại giờ dạy. Qua quá trình thảo luận, các giáo viên sẽ đưa ra rất nhiều giải pháp khác nhau, tuy nhiên mỗi giáo viên sẽ suy nghĩ và lựa chọn giải pháp phù hợp với học sinh và điều kiện học tập của lớp mình. Nếu thấy cần thiết, các giáo viên có thể cùng thảo luận thiết kế lại bài học dựa trên thực tế và những kinh nghiệm, biện pháp được rút ra trong bài học minh họa để tiến hành ở những bài học sau khác. 3.4.2.4. Vận dụng kết quả sinh hoạt chuyên môn vào bài học hàng ngày: Qua các buổi sinh hoạt chuyên môn mỗi giáo viên đều thấy rõ tầm quan trọng của việc nghiên cứu nội dung bài học, được trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ những vướng mắc khó khăn, thống nhất quy trình giảng dạy và lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức dạy phù hợp với đối tượng học sinh
16 của mình. Trong năm học 2022- 2023, toàn trường đã tổ chức 32 chuyên đề được thực hiện trong các buổi sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học ở 5 tổ chuyên môn với những dạng bài tiêu biểu hoặc bài có vấn đề khó của các môn học; tổ chức 01 chuyên đề cấp Huyện trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 được đánh giá có chất lượng tốt. Đến nay, sau 3 năm triển khai thực hiện, hình thức SHCM theo nghiên cứu bài học được 100% GV nắm vững yêu cầu, nội dung cũng như quy trình thực hiện và đạt hiệu quả cao trong các bài dạy minh họa cũng như buổi SHCM của tổ. 3.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng kĩ năng tổ chức sinh hoạt chuyên môn cho TTCM và kĩ năng trao đổi chia sẻ trong sinh hoạt chuyên môn 3.5.1. Kĩ năng chủ trì, điều hành thảo luận trong sinh hoạt chuyên môn Trong sinh hoạt chuyên môn, Tổ trưởng là người chủ trì điều hành các hoạt động. Một buổi sinh hoạt có thành công và mức độ thành công đến đâu phụ thuộc nhiều vào người chủ trì. Vậy nên ở trường tôi đã có những buổi tập huấn riêng với các TTCM để mọi người được trao đổi, chia sẻ những kinh nghiệm, đó là những việc làm như: + Tạo ra cơ hội cho tất cả các thành viên dự sinh hoạt được phát biểu, thường bắt đầu từ những giáo viên còn ít tuổi đời, tuổi nghề nhất để họ chia sẻ những tình huống sư phạm, những bài học họ rút ra được qua quan sát để khuyến khích, động viên giáo viên trẻ tham gia, làm cho họ tự tin hơn, không bị ảnh hưởng bởi định kiến của những giáo viên kì cựu và cũng là tạo ra không khí thân thiện, hợp tác trong sinh hoạt chuyên môn. Sau đó lần lượt từng người phát biểu ý kiến. Các tình huống được phân tích phải có minh chứng cụ thể để làm tăng tính thuyết phục. Gặp trường hợp giáo viên ngại phát biểu cho rằng ý kiến của mình giống đồng nghiệp trước đã phát biểu trước, tổ trưởng có thể yêu cầu giáo viên đó nêu lại những điều chỉnh trong lời phát biểu của đồng nghiệp. Trong sinh hoạt chuyên môn có thể có những ý kiến trái chiều, có thể nảy sinh xung đột. Khi đó vai trò ra quyết định hóa giải xung đột của người tổ trưởng rất là quan trọng. Quyết định đó phải đảm bảo đúng các quy định về chuyên môn, đúng chuẩn kiến thức kĩ năng, có tính linh hoạt và mềm dẻo. Sinh hoạt chuyên môn tạo điều kiện cho giáo viên cùng nhau phát hiện và giải quyết vấn đề thực tế trong giảng dạy với tư cách là chuyên gia. Do đó người chủ trì cần tìm hiểu mục đích ý nghĩa của những ý kiến để làm rõ những gì giáo viên muốn phát biểu, tôn trọng sự khác biệt, đa chiều nên mọi người sẽ học hỏi được nhiều điều qua các buổi sinh hoạt chuyên môn. 3.5.2. Một số kinh nghiệm trao đổi, chia sẻ trong sinh hoạt chuyên môn Khi thực hiện chuyên đề, dự giờ, nghiên cứu bài học sau đó tổ chuyên
17 môn phải trao đổi, rút kinh nghiệm và thống nhất nội dung các chuyên đề. Để các buổi sinh hoạt chuyên môn như vậy có chất lượng, mỗi giáo viên cần hiểu và nắm được một số nguyên tắc và kinh nghiệm như: * Nguyên tắc trao đổi, chia sẻ trong sinh hoạt chuyên môn. - Nội dung trao đổi tập trung vào hoạt động học của học sinh. - Lắng nghe, tôn trọng sự khác biệt trong sự suy ngẫm bài học. - Mỗi thành viên của tổ, nhóm chuyên môn đều phải có ý kiến riêng. * Kinh nghiệm trao đổi, chia sẻ: Trong dự giờ, người dự nên từ bỏ thói quen quan sát đánh giá người dạy mà thay vào đó là quá trình quan sát việc học của học sinh; đưa ra những ý kiến, minh chứng về những gì họ nhìn thấy được về cách suy nghĩ, cách học, cách giải quyết vấn đề của học sinh dựa trên thực tế lớp học. Qua đó bổ sung rút kinh nghiệm, đề ra biện pháp thích hợp để nâng cao hiệu quả bài học. Khi thảo luận, nội dung trao đổi cần tập trung vào việc nhận xét các hoạt động học tập của học sinh: Hoạt động nào hiệu quả, hoạt động nào chưa hiệu quả? Câu hỏi nào hay? Tình huống học tập nào đáng lưu ý? Học sinh nào, nhóm nào hoạt động hiệu quả, lí do? Học sinh nào chưa tập trung học tập? Vì sao? Giáo viên dự giờ cần trao đổi về những khả năng học sinh đạt được trong thực tế giờ học rồi đối chiếu với ý định dạy của giáo viên. Nên tránh cách nói “ Theo tôi phải thế này, thế kia”; “Nếu tôi dạy bài này tôi sẽ làm thế này”.. bởi mỗi bài học có rất nhiều cách dạy khác nhau. Khi chia sẻ cần đảm bảo ai cũng phải có ý kiến riêng, ý kiến phải tỉ mỉ, cụ thể, lắng nghe và tôn trọng nhau, không phê bình, chỉ trích giáo viên, học sinh. Mọi người cần đặt mình vào hoàn cảnh của giáo viên dạy để đồng cảm và chia sẻ. Kĩ năng lắng nghe tích cực là một trong những kĩ năng quan trọng của giáo viên khi tham gia sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Có kĩ năng lắng nghe tích cực sẽ tạo ra môi trường thân thiện, an toàn để mọi người đều có thể chia sẻ, học hỏi và tiến bộ. Trong quá trình thảo luận và chia sẻ sau dự giờ chuyên đề tôi thường lưu ý giáo viên không nên quá quan tâm đến các tiêu chuẩn truyền thống của một giờ dạy như thời gian, nội dung kiến thức, sự hoàn hảo về tiến trình lên lớp mà cần quan tâm nhiều đến thái độ, hành vi, sản phẩm học tập của học sinh. Sau buổi thảo luận cần nhấn mạnh các vấn đề nổi bật đáng quan tâm, rút ra kết luận thống nhất chung của tổ để các thành viên cùng thực hiện. 3.6. Biện pháp 6: Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực học sinh trong SHCM.
18 Thực hiện đổi mới các phương pháp và hình thức dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh là một mục tiêu quan trọng trong đổi mới giáo dục được các nhà trường đặc biệt coi trọng. Chính vì vậy, trong năm học qua tôi đã luôn quan tâm sát sao trong việc chỉ đạo các tổ chuyên môn cũng như giúp giáo viên xây dựng các chuyên đề, giờ dạy thực hiện đổi mới phương pháp dạy học nhằm phá huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh một cách tối đa. Tôi đã thường xuyên định hướng và yêu cầu GV trong các quá trình dạy học cần phải: 3.6.1. Cải tiến các phương pháp dạy học truyền thống: Thực hiện đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ phương pháp dạy học truyền thống mà phải cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của mỗi phương pháp. Để làm được việc đó người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật dạy học cũng như tiến hành bài lên lớp, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong hỏi đáp, hay kỹ thuật làm mẫu trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới như: Dạy học nhóm, dạy học dự án, dạy học giải quyết vấn đề, Phương pháp trò chơi, Phương pháp bàn tay nặn bột... nhằm tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh. 3.6.2. Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học Việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, mời đại diện nhóm lên thuyết trình, giao lưu, chia sẻ trước lớp, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức và năng lực của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức
19 hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường hợp, dự án. 3.6.3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề và theo tình huống Dạy học giải quyết vấn đề là con đường cơ bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong nhiều hình thức dạy học với những mức độ tự lực khác nhau của học sinh. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn đề thường chú ý đến những vấn đề khoa học chuyên môn mà ít chú ý hơn đến các vấn đề gắn với thực tiễn. Tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn đề nhận thức trong khoa học chuyên môn thì học sinh vẫn chưa được chuẩn bị tốt cho việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây dựng quan điểm dạy học theo tình huống. Vận dụng dạy học theo các tình huống gắn với thực tiễn là con đường quan trọng để gắn việc đào tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp phần khắc phục tình trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của nhà trường. 3.6.4. Vận dụng dạy học định hướng hành động Vận dụng dạy học định hướng hành động có ý nghĩa quan trong cho việc thực hiện giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội. Dạy học theo dự án là một hình thức điển hình của dạy học định hướng hành động, trong đó học sinh tự thực hiện trong nhóm một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với các vấn đề thực tiễn, kết hợp lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm để trình bày. Trong dạy học theo dự án có thể vận dụng nhiều lý thuyết và quan điểm dạy học hiện đại như dạy học định hướng học sinh, dạy học hợp tác, dạy học tích hợp, dạy học khám phá, sáng tạo, dạy học theo tình huống và dạy học định hướng hành động. 3.6.5. Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học Phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và thực hành trong dạy học. Hiện nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường từng bước được tăng cường. Tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần được phát huy. Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Bên cạnh việc sử dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng
20 cường sử dụng các phần mềm dạy học cũng như các phương pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (E-Learning), mạng trường học kết nối... Tóm lại, có rất nhiều phương hướng đổi mới phương pháp dạy học với những cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số phương hướng chung. Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất, kỹ thuật và hình thức tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý lớp học. Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của giáo viên. Tôi luôn định hướng cho giáo viên thiết kế các bài học theo phương pháp dạy học tích cực, tổ chức các hoạt động nhận thức từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến cao, hình thành thói quen cho học sinh. Trong đổi mới phương pháp phải có sự hợp tác của thầy và trò, sự phối hợp hoạt động hoạt động dạy với hoạt động học thì mới có kết quả. Yêu cầu đối với giáo viên khi đổi mới phương pháp, kỹ thuật dạy học là: thiết kế tổ chức hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động học tập với các hình thức đa đạng phong phú có sức hấp dẫn phù hợp với đặc trưng bài học với đặt điểm và trình độ học sinh với điều kiện cụ thể của lớp mình; động viên khuyến khích, tạo cơ hội và điều kiện cho học sinh tham gia một cách tích cực, chủ động, sáng tạo vào quá trình khám phá và lĩnh hội kiến thức; chú ý khai thác vốn kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng đã có của học sinh; tạo niềm vui hứng khởi, nhu cầu hành động và thái độ tự tin trong học tập của học sinh; giúp các em phát triển tối đa năng lực của cá nhân. Kết quả: - 100% giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. - Học sinh có nhiều cơ hội để thể hiện cũng như phát triển năng lực của cá nhân trong các hoạt động học tập ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Các em trở nên mạnh dạn, tự tin khi trình bày hay xử lí tình huống trong quá trình học tập. - Các giờ dạy trở nên tự nhiên, hấp dẫn và lôi cuốn các em học tập say sưa, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã áp dụng trong những năm học gần đây ở nhà trường góp phần tích cực trong đổi mới và nâng cao chất lượng chuyên môn cũng như chất lượng giáo dục học sinh. Cụ thể: 100% GV tự giác, tích cực tham gia và thấy rõ tầm quan trọng của việc SHCM, nắm vững nội dung các qui định liên quan đến giáo dục và áp dụng những vấn đề đổi mới về nội dung, phương pháp vào dạy học phù hợp với thực tế nhà trường. Hoạt động