zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí

Chia sẻ: Mucnang999 Mucnang999 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:35

Báo xấu

22
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến này là giúp giáo viên dạy tốt và học sinh góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh thái độ và thói quen: ham hiểu biết, yêu thiên nhiên, đất nước, con người, có ý thức và hành động bảo vệ môi trường. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết dưới đây!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí

MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ MỤC LỤC MỤC LỤC ........................................................................................................................... 1 A. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................................ 1 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: .................................................................... 1 1. Cơ sở lí luận: .......................................................................................................... 1 2. Cơ sở thực tiễn: ...................................................................................................... 2 3. Tính cấp thiết. ......................................................................................................... 2 II. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN NGHIÊN CỨU ....................................... 2 III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ................................................................. 3 IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 3 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ................................................................................................. 5 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN ................................................................................... 5 1. Cơ sở lí luận chung ................................................................................ 5 2. Cơ sở thực tiễn ....................................................................................... 5 II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN ..................................................................... 6 BIỆN PHÁP 1: Phát triển năng lực quan sát, tổng hợp khi sử dụng bản đồ, lược đồ, bảng số liệu thống kê cho học sinh ..................................................................... 6 a. Rèn kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho học sinh. ..................................................... 6 b. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ cho học sinh. ............................................................................................................................. 8 c. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua việc phân tích bảng số liệu thống kê cho học sinh. .............................................................................................. 10 BIỆN PHÁP 2: Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức qua hệ thống tranh ảnh. 13 ................................................................................................................................... BIỆN PHÁP 3: Sử dụng sơ đồ trong dạy – học phân môn Địa lí ........................... 15 BIỆN PHÁP 4: Ứng dụng công nghệ thông tin vào việc dạy – học phân môn Địa lí................................................................................................................................. 22 III. KẾT QUẢ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI ....................................................... 31 C. KẾT LUẬN .................................................................................................................. 32 I. KẾT LUẬN: ........................................................................................... 32 II. CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 33 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 34
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ A. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 1. Cơ sở lí luận: Trong hệ thống các ngành khoa học, Địa lí là một trong những ngành có lịch sử phát triển lâu đời. Vai trò của nó đã được khẳng định qua nhiều thời đại, nhất là những thập niên gần đây trong việc sử dụng, cải tạo và bảo vệ môi trường, phù hợp với các quy luật của tự nhiên và xã hội. Vì vậy, môn Địa lí trong nhà trường phổ thông hiện nay được coi là một trong những môn văn hóa cơ bản trong chương trình học ở tất cả các nước trên thế giới. Việc giảng dạy Địa lí trong trường phổ thông nhằm mục đích giúp cho học sinh hiểu được thế giới xung quanh để làm những công dân tốt. Trong chương trình Tiểu học hiện hành, môn Địa lí lớp 4 đóng một vai trò rất quan trọng. Mục tiêu dạy học môn Địa lí lớp 4 là cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản, thiết thực về các sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ địa lí đơn giản ở các vùng miền chính trên đất nước Việt Nam. Nhờ đó, lần đầu tiên các em hình dung được một cách cụ thể về đất nước mình. Đây cũng là một tiền đề để xây dựng tình yêu Tổ quốc, yêu quê hương đất nước, con người Việt Nam cho các em. Bên cạnh đó, môn học bước đầu rèn luyện và hình thành một số kĩ năng: Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu địa lí từ các nguồn khác nhau; biết nêu thắc mắc đặt câu hỏi trong quá trình học tập và lựa chọn thông tin để giải đáp; nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng địa lí; biết trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ; biết vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống. Đối với học sinh lớp 4, mỗi bài địa lí là một vấn đề hết sức mới mẻ và thú vị. Vì vậy làm thế nào để học sinh có những kiến thức cơ bản về địa lí, giúp các em có phương pháp học tập đúng đắn và khoa học, có những kĩ năng cần thiết, phát triển được năng lực và nhân cách của mình là một việc làm có ý nghĩa quan trọng, cần thiết đối với giáo viên và học sinh trong quá trình dạy – học môn Địa lí. Đối với môn Địa lí, bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu được sử dụng như là một nguồn cung cấp kiến thức, giúp học sinh tự tìm tòi phát hiện ra kiến thức và rèn luyện kĩ năng học bộ môn chứ không phải để minh họa cho lời giảng của giáo viên. Như vậy bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu là đối tượng để học sinh chủ động, tự lực (đến mức tối đa) 1/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ khai thác kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Việc sử dụng bản đồ, lược đồ, tranh ảnh và bảng số liệu trong dạy – học môn Địa lí là một trong những điều kiện quyết định sự thành công của tiết dạy, vì nó làm tăng hiệu quả giờ dạy, học sinh có hứng thú trong học tập, giờ học vui tươi thoải mái, các em được mở rộng tầm mắt ra xa hơn và nó là phương tiện phát triển tư duy. Việc làm đó đòi hỏi người giáo viên phải coi việc đổi mới phương pháp giảng dạy là nhiệm vụ rất quan trọng và cần thiết. 2. Cơ sở thực tiễn: Trong quá trình giảng dạy ở nhà trường tiểu học hiện nay, nhiều giáo viên đã không ngừng tự học, tự nghiên cứu, tìm tòi để nâng cao kiến thức, nâng cao trình độ chuyên môn của bản thân để tạo nên những tiết học hay, giờ dạy tốt. Đặc biệt, việc dạy – học phân môn Địa lí đã có nhiều đổi mới cả về hình thức tổ chức và phương pháp dạy – học để đảm bảo được mục tiêu, yêu cầu giáo dục đề ra và đã giải quyết được những vấn đề cấp thiết của bộ môn đối với nhu cầu của xã hội. Còn đối với học sinh, một số em chưa biết cách học, ngại học, chưa có lòng đam mê, yêu thích môn học một cách tự nhiên, dẫn đến việc học của các em mang tính thụ động mà thiếu mất tính chủ động, tích cực và lòng ham thích khám phá, tìm tòi thực tế; các em vẫn còn thói quen học thuộc lòng không tư duy, hệ thống các kiến thức một cách khoa học dẫn tới kết quả học tập chưa cao. 3. Tính cấp thiết. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do đâu? Mỗi người giáo viên cần phải làm thế nào để các em có lòng say mê, yêu thích môn học, giúp các em phát triển được năng lực học tập, qua đó giáo dục, bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào về Tổ quốc Việt Nam thân yêu… Là một giáo viên Tiểu học đã có gần 30 năm trong nghề, có nhiều năm dạy lớp 4, 5, trước thực trạng của việc dạy – học môn Địa lí hiện nay khiến tôi luôn băn khoăn, trăn trở. Năm học 2016 – 2017, tôi đã chọn nghiên cứu và thực hiện sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt phân môn Địa lí”. II. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN NGHIÊN CỨU Học sinh lớp 4 – Trường Tiểu học – quận Thanh Xuân – Hà Nội. 2/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Thời gian nghiên cứu: Tháng 9/2016 – tháng 3/2017. III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn, thực trạng ban đầu của việc dạy – học môn Địa lí và việc trực tiếp giảng dạy môn Địa lí ở lớp 4H trường Tiểu học Thanh Xuân Nam để tổng kết, khái quát một số biện pháp dạy học môn Địa lí lớp 4 đạt được cụ thể như sau: 1. Hình thành cho học sinh một số biểu tượng, khái niệm, mối quan hệ địa lí đơn giản thông qua những sự vật, hiện tượng địa lí cụ thể của đất nước ở miền núi và trung du, miền đồng bằng và duyên hải. 2. Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh một số kĩ năng địa lí như: kĩ năng quan sát sự vật, hiện tượng địa lí; kĩ năng sử dụng bản đồ; kĩ năng nhận xét, so sánh, phân tích số liệu; kĩ năng phân tích các mối quan hệ địa lí đơn giản. 3. Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh thái độ và thói quen: ham hiểu biết, yêu thiên nhiên, đất nước, con người, có ý thức và hành động bảo vệ môi trường. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để thực hiện được đề tài, trong quá trình nghiên cứu, tôi sử dụng một số phương pháp sau: Phương pháp đàm thoại Phương pháp nghiên cứu lí luận Phương pháp điều tra Phương pháp thực nghiệm Phương pháp phân tích tổng hợp Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm 3/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ 4/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Cơ sở lí luận chung Các môn học ở lớp 4 nói chung và môn Địa lí nói riêng có vai trò lớn trong việc hình thành và phát triển con người lao động mới đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước hiện nay và mai sau. Môn Địa lí là môn học tích hợp nhiều kiến thức khoa học tự nhiên và khoa học xã hội với mục tiêu là: Cung cấp một số kiến thức cơ bản thiết thực v ề các sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ địa lí đơn giản ở Việt Nam. Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các năng lực: Quan sát sự vật và hiện tượng, thu thập và tìm kiếm tư liệu địa lí từ nhiều nguồn khác nhau; Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và lựa chọn thông tin để giải đáp; Nhận biết đúng các sự vật, hiện tượng địa lí; Trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói, hình vẽ, sơ đồ, …. Từ đó, vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Góp phần bồi dưỡng, phát triển ở học sinh những thái độ và thói quen ham học hỏi, tìm hiểu để biết về môi trường xung quanh các em; yêu thiên nhiên, con người, quê hương, đất nước; tôn trọng, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và những nét văn hóa gần gũi với các em. 2. Cơ sở thực tiễn Đối với học sinh, lớp 4 là năm học đầu tiên các em được học môn Địa lí một cách có hệ thống và mang nét đặc trưng riêng của môn học. Nó khác hẳn với môn Tự nhiên – Xã hội mà các em đã học ở các lớp 1, 2, 3 nên phần lớn các em gặp khó khăn khi gặp môn học này. Những khái niệm về bản đồ, lược đồ, về vị trí, đặc điểm tự nhiên, dân cư, kinh tế, … đối với các em gần như mới mẻ hoàn toàn. Đặc biệt đối với học sinh kĩ năng chỉ bản đồ, khai thác, tìm kiếm kiến thức trên bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, …; mối quan hệ giữa vị trí địa lí đến địa hình, khí hậu, kinh tế, con người.v.v… khiến các em không những lúng túng khi học mà nhiều em còn ngại và sợ học dẫn đến giờ học căng thẳng và mệt mỏi, chất lượng môn học chưa cao. Môn học có những thuận lợi đáng kể về sách giáo khoa và trang thiết bị phục vụ cho việc giảng dạy môn Địa lí khá đầy đủ, phong phú và khoa học. 5/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Yêu cầu đặt ra là cần phải có những biện pháp tích cực để giúp học sinh học tốt bộ môn này, giúp các em có lòng ham thích và say mê môn học là nhiệm vụ của mỗi người giáo viên. II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Xuất phát từ thực trạng của việc dạy – học của phân môn Địa lí và qua quá trình trực tiếp giảng dạy của bản thân, cùng với việc dự giờ học hỏi kinh nghiệm của bạn bè đồng nghiệp, tôi đã rút ra được một số biện pháp để giúp học sinh học tốt phân môn Địa lí lớp 4 như sau: BIỆN PHÁP 1: Phát triển năng lực quan sát, tổng hợp khi sử dụng bản đồ, lược đồ, bảng số liệu thống kê cho học sinh * Mục tiêu: Giúp học sinh phát triển năng lực quan sát, tổng hợp từ cách chỉ bản đồ, lược đồ; cách khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ, bảng thống kê số liệu. * Thực tiễn: Xuất phát từ tình hình thực tế dạy – học của giáo viên, học sinh và đặc trưng của môn Địa lí, tôi đã chú trọng rèn cho các em kĩ năng sử dụng lược đồ, bản đồ, bảng số liệu thống kê như sau: a. Rèn kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho học sinh. Điều này tưởng chừng như đơn giản nhưng đối với các em học sinh lớp 4 lần đầu tiên được sử dụng lược đồ, bản đồ một cách có hệ thống trong phân môn Địa lí quả không đơn giản chút nào. Vì vậy, rèn kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho học sinh lớp 4 là việc làm rất cần thiết. Bởi vì, có kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ tốt các em sẽ chỉ được đúng các đối tượng địa lí trên bản đồ, lược đồ. Điều này sẽ giúp các em rất nhiều trong việc học tập phân môn Địa lí. Trong các tiết học (có sử dụng đến bản đồ, lược đồ) tôi đều để các em thực hành: chỉ lược đồ trong sách giáo khoa, chỉ bản đồ, lược đồ treo trên bảng lớp. Để rèn được kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ cho các em, giúp các em chỉ được chính xác các đối tượng địa lí có trong mỗi bài học, thông thường tôi thực hiện theo các bước sau: Bước 1: Đọc tên bản đồ, lược đồ để xác định khu vực và những thông tin chủ yếu có trên lược đồ, bản đồ. Bước 2: Đọc bảng chú giải, dựa vào màu sắc, kí hiệu để nhận biết vị trí của các đối tượng địa lí cần chỉ trên bản đồ, lược đồ. 6/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Bước 3: Hướng dẫn học sinh cách chỉ trên bản đồ, lược đồ như thế nào thì đúng: ví dụ như chỉ sông phải chỉ từ đầu nguồn xuống đến cửa sông, hay chỉ giới hạn một nước, một tỉnh (thành phố) thì phải chỉ theo đường biên giới, giới hạn của một nước, một tỉnh (thành phố) đó … Ví dụ: Bài 1: Dãy Hoàng Liên Sơn Khi sử dụng Lược đồ các dãy núi chính ở Bắc Bộ và Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam để chỉ năm dãy núi chính ở phía bắc nước ta theo hướng từ đông sang tây, tôi yêu cầu học sinh đọc tên bản đồ, lược đồ; đọc bảng chú giải để tìm kí hiệu của dãy núi, thực hành chỉ trên lược đồ sau đó chuyển sang bản đồ (khi chỉ phải chỉ dọc theo chiều dài của dãy núi). Ở hoạt động 1, sau khi cho học sinh đọc tên lược đồ và bảng chú giải tìm được kí hiệu của các dãy núi, tôi gọi một học sinhlên bảng – học sinh vừa đọc tên các dãy núi – lên chỉ vào lược đồ tên các dãy núi chính ấy: dãy Đông Triều, dãy Bắc Sơn, dãy Ngân Sơn, dãy Sông Gâm, dãy Hoàng Liên Sơn. Tôi đã hướng dẫn học sinh cách chỉ dãy núi: phải chỉ theo chiều dài của dãy núi và yêu cầu các em chỉ lại. Sau đó, tôi yêu cầu cả lớp thực hành chỉ lại một lần nữa trong sách giáo khoa của mình. Ví dụ 2: Bài 4: Thủ đô Hà Nội Tôi đã cho các em lên chỉ vị trí của Hà Nội trên Lược đồ thành phố Hà Nội và trên Bản đồ Hành chính Việt Nam. Tôi cũng tiến hành hướng dẫn các em theo 3 bước như trên đã nêu. Khi học sinh thực hành chỉ, tôi yêu cầu các em chỉ theo đường giới hạn của thành phố để các em định hình rõ vị trí của thành phố Hà Nội và biết được Hà Nội tiếp giáp với các tỉnh Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hà Nam, Hòa Bình, Phú Thọ. Việc thực hành kĩ năng chỉ lược đồ, bản đồ cho học sinh được tôi thực hiện một cách thường xuyên, liên tục suốt trong các giờ Địa lí (có sử dụng bản đồ, lược đồ). Ngoài ra, trước các tiết học hay trong giờ ra chơi (nếu thấy cần), tôi cho phép lớp phó phụ trách học tập lấy bản đồ treo lên bảng lớp để các bạn trong lớp có thể tìm hiểu và chỉ các yếu tố địa lí mà mình chỉ chưa thành thạo. Khi ấy, tôi thấy học sinh tham gia hứng thú, chủ động và tích cực. Học sinh chỉ được những yếu tố địa lí theo yêu cầu đúng và chính xác. Hoạt động này còn tạo ra hứng thú cho học sinh, giúp các em chủ động lĩnh hội kiến thức. Thông qua đó, các em được học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ nhau nên các em vững vàng và tự tin hơn khi trình bày trước đám đông những ý kiến và sự hiểu biết của bản thân. 7/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ b. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ cho học sinh. Từ trước tới nay, bản đồ, lược đồ luôn được xem là một kênh kiến thức quan trọng. Vì bản đồ, lược đồ là phần thu nhỏ các đối tượng tự nhiên, kinh tế, xã hội ở ngoài thực tế thông qua tỉ lệ và hệ thống kí hiệu, … . Thông qua bản đồ, lược đồ học sinh dễ dàng tìm ra được các đối tượng địa lí, nội dung bài học được biểu hiện trên đó: vị trí địa lí, các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, … Trong chương trình học hiện nay, bản đồ, lược đồ vừa là nguồn cung cấp kiến thức cho nội dung bài học vừa dùng để rèn kĩ năng khai thác kiến thức về địa lí cho học sinh. Đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện các hình thức tổ chức, các phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh. Thông qua các kĩ năng phân tích, so sánh, tìm mối quan hệ địa lí trên bản đồ, giúp học sinh tiếp thu bài học được nhanh, nhớ những kiến thức đã học được lâu, góp phần phát triển năng lực tư duy cho các em. Do đó, việc hướng dẫn các em cách khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ được tôi thường xuyên quan tâm. Đối với môn địa lí lớp 4, khi học sinh học về thiên nhiên, con người và các hoạt động chính ở tất cả các vùng miền chính của đất nước ta đều phải sử dụng bản đồ, lược đồ. Căn cứ vào nội dung bài học, nội dung bản đồ, lược đồ được thể hiện các đối tượng địa lí tương ứng trên đó mà tôi hướng dẫn các em cách đọc và mô tả yếu tố địa lí thể hiện trên bản đồ, lược đồ, giúp học sinh nắm được các đặc trưng cơ bản được thể hiện trên bản đồ, các hệ thống kí hiệu, … Bước đầu, tôi dạy các em cách phân tích tìm ra kiến thức bài học, các mối quan hệ đơn giản được thể hiện trên bản đồ, lược đồ. Đây là vấn đề hết sức khó khăn đối với các em. Để giúp các em khai thác được hệ thống kiến thức qua bản đồ, lược đồ, trong quá trình dạy – học, tùy theo từng bài tôi đã sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau như phương pháp đàm thoại gợi mở, phương pháp phân tích so sánh, phương pháp giải thích minh họa, phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp nêu vấn đề và giải quyết vấn đề, … . Các bước hướng dẫn học sinh khai thác được tiến hành theo trình tự như sau: Bước 1: Hướng dẫn học sinh nắm được mục đích làm việc với bản đồ, lược đồ. 8/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Bước 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bảng chú giải để nhận xét chính xác về đối tượng địa lí dựa vào kí hiệu màu sắc, sau đó tìm vị trí của đối tượng địa lí đó được thể hiện trên bản đồ. Bước 3: Căn cứ vào mục tiêu, yêu cầu của bài học, giáo viên hướng dẫn học sinh dựa vào bản đồ, lược đồ phân tích so sánh, … các đối tượng được biểu hiện trên đó như thế nào? Cho biết điều gì? … đồng thời tìm ra được mối quan hệ địa lí ( nếu có yêu cầu) Bước 4: Sau khi học sinh phân tích xong, giáo viên cho học sinh khác nhận xét, góp ý, bổ sung và cả lớp rút ra nội dung kiến thức của bài học. Ví dụ: Bài 1: Dãy Hoàng Liên Sơn Đối với bài này, học sinh phải sử dụng lược đồ, bản đồ để khai thác được các đơn vị kiến thức sau: Kể tên và chỉ được 5 dãy núi chính ở khu vực phía Bắc. Chỉ và nêu được vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn: nằm giữa sông Hồng và sông Đà. Chỉ được đỉnh Phanxipăng trên lược đồ và cho biết độ cao của nó. Để giúp học sinh có thể khai thác được hệ thống kiến thức này trên lược đồ, bản đồ, tôi đã làm như sau: * Tôi treo Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, yêu cầu học sinh: đọc tên bản đồ; đọc bảng chú giải tìm kí hiệu các dãy núi, đỉnh núi, sông. Sau đó, tôi cho đại diện các nhóm lên bảng chỉ bản đồ trình bày: Các dãy núi chính ở Bắc Bộ: Đông Triều, Bắc Sơn, Ngân Sơn, Sông Gâm, Hoàng Liên Sơn. Yêu cầu học sinh đưa ra nhận xét: Dựa vào màu sắc trên bản đồ, hãy cho biết, trong các dãy núi đó dãy núi nào cao nhất? ( Dãy Hoàng Liên Sơn) Yêu cầu 1 học sinh chỉ lại vị trí dãy Hoàng Liên Sơn trên bản đồ. Yêu cầu học sinh sử dụng sách giáo khoa và thảo luận nhóm đôi: Chỉ vị trí sông Hồng, sông Đà, dãy Hoàng Liên Sơn và nhận xét vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn so với dòng sông Hồng, sông Đà. Sau đó cho đại diện các nhóm lên bảng trình bày trên Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, rồi rút ra kết luận: Vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn: nằm giữa sông Hồng và sông Đà. 9/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Bản đồ địa lí tự nhiên Việt Nam Tôi tiếp tục yêu cầu học sinh quan sát Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam để rút ra nhận xét và so sánh dãy Hoàng Liên Sơn với 4 dãy núi còn l Lượ ại qua kí hi ệu về màu sở c đồ các dãy núi chính ắ B c cắủ a ộ c B các dãy núi. Từ đó, học sinh rút ra được đặc điểm địa hình đầu tiên của dãy Hoàng Liên Sơn: Hoàng Liên Sơn – dãy núi cao và đồ sộ nhất nước ta. Sau khi tìm hiểu xong về đặc điểm địa hình của dãy Hoàng Liên Sơn, tôi cho học sinh sử dụng lược đồ ở sách giáo khoa tìm vị trí của đỉnh Phan xipăng, cho biết độ cao của nó. Sau đó, tôi yêu cầu một học sinh lên bảng chỉ trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, đọc độ cao 3143m của đỉnh Phan xipăng. Phần củng cố bài, tôi cũng đã sử dụng Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam để học sinh chỉ và nêu lại các dãy núi chính ở Bắc Bộ; vị trí và đặc điểm tự nhiên của dãy Hoàng Liên Sơn. * Trong bài này, tôi còn sử dụng Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam khi khai thác kiến thức về khí hậu của dãy Hoàng Liên Sơn – từ đặc điểm của địa hình tìm ra mối quan hệ với khí hậu: Ở nơi cao có khí hậu lạnh quanh năm. Và dùng những số liệu cụ thể về độ cao trong sách giáo khoa đã đề cập tới để minh họa, đặc biệt là Bảng số liệu về nhiệt độ trung bình ở Sa Pa. Việc rèn kĩ năng khai thác kiến thức bài học qua bản đồ, lược đồ đã được tôi sử dụng thường xuyên, liên tục (ở tất cả các tiết học có sử dụng đến bản đồ, lược đồ). Bên cạnh đó, tôi cũng động viên, khuyến khích và hướng dẫn các em cách ôn lại bài và chuẩn bị bài mới bằng cách sử dụng lược đồ sách giáo khoa hoặc Bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam (với những học sinh có điều kiện được bố mẹ mua cho ở nhà). c. Hình thành năng lực khai thác kiến thức bài học qua việc phân tích bảng số liệu thống kê cho học sinh. 10/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Trong sách giáo khoa Địa lí lớp 4 có rất nhiều bảng số liệu thống kê. Đây là những bảng số liệu sẽ cung cấp cho học sinh nh ững ki ến thức địa lí cơ bản mà các em cần nắm vững. Muốn nắm được các kiến thức địa lí đó, các em cần phải biết phân tích, nhận xét và so sánh các số liệu trong bảng để rút ra được kiến thức bài học. Vì vậy, trong quá trình dạy khi có những bảng số liệu đó tôi cũng đã chú trọng rèn kĩ năng phân tích các số liệu có trong bảng cho học sinh theo các bước sau: Bước 1: Đọc bảng số liệu thống kê. Bước 2: Phân tích tổng quát bảng số liệu trước khi đi vào chi tiết. Bước 3: Xác định mối quan hệ giữa các số liệu, so sánh, đối chiếu các số liệu theo cột, hàng để rút ra nhận xét. Bước 4: Đặt ra hệ thống các câu hỏi để giải đáp trong khi phân tích, tổng hợp để tìm ra câu trả lời đúng theo yêu cầu bài học. Ví dụ: Bài 5: Tây Nguyên Sau khi cho học sinh tìm hiểu về vị trí địa lí và đặc điểm tự nhiên của Tây Nguyên, tôi hướng học sinh dựa vào bảng số liệu về lượng mưa trung bình các tháng ở Buôn Ma Thuột để tìm ra kiến thức của bài học về đặc điểm khí hậu của Tây Nguyên: Có hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Để học sinh rút ra được kiến thức này của bài học qua bảng số liệu, tôi đã hướng dẫn học sinh như sau: Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lượng 22 24 26 29 29 20 4 6 22 97 93 22 mưa (mm) 6 1 6 3 8 5 Mùa Mùa khô Mùa mưa Bảng số liệu về lượng mưa trung bình tháng (mm) ở Buôn Ma thuột Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Tôi treo Lược đồ các cao nguyên ở Học sinh thực hiện. Tây Nguyên và yêu cầu học sinh chỉ vị trí thành phố Buôn Ma Thuột. Giải thích: Buôn Ma Thuột là thành phố ở trung tâm của Tây Nguyên. Tìm hiểu khí hậu ở Buôn Ma Thuột 11/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ để biết được khí hậu của Tây Nguyên. Học sinh đọc. Tôi yêu cầu học sinh đọc bảng số liệu. Bảng số liệu cho biết lượng mưa Bảng số liệu cho các con biết điều trung bình các tháng trong năm ở gì? Buôn Ma Thuột. Ở Buôn Ma Thuột có hai mùa: mùa Dựa vào bảng số liệu hãy cho biết mưa và mùa khô. ở Buôn Ma Thuột có những mùa nào? Ở Buôn Ma Thuột, mùa mưa kéo Ở Buôn Ma Thuột, mùa mưa vào dài từ tháng 5 đến tháng 10. Mùa khô những tháng nào? Mùa khô là vào bắt đầu từ tháng 11 đến hết tháng 4 những tháng nào? năm sau. Khí hậu ở Tây Nguyên tương đối Qua bảng số liệu và đọc SGK, các khắc nghiệt. Mùa mưa và mùa khô con có nhận xét gì về khí hậu ở Tây phân biệt rõ rệt, lại kéo dài, không Nguyên? thuận lợi cho cuộc sống của người dân nơi đây. Học sinh lên bảng trình bày kết hợp Yêu cầu học sinh mô tả cảnh mùa tranh ảnh sưu tầm được (nếu có). mưa và mùa khô ở Tây Nguyên. Như vậy, ngoài việc sử dụng bản đồ, lược đồ để tìm kiến thức thì bảng số liệu thống kê cũng góp một phần không nhỏ trong việc tìm kiến thức của bài học. Việc rèn cho học sinh biết cách khai thác kiến thức bài học qua bảng số liệu thống kê cũng là một việc làm cần thiết trong quá trình dạy – học phân môn Địa lí, giúp các em nắm vững và nhớ lâu kiến thức bài học. * Hiệu quả: Với việc rèn cho học sinh kĩ năng sử dụng bản đồ, lược đồ, bảng số liệu thống kê một cách thường xuyên, liên tục như trên đã mang lại nhiều hiệu quả thiết thực: kĩ năng sử dụng bản đồ, lược đồ, bảng số liệu của các em đã trở nên thành thạo; việc nắm các kí hiệu, tìm và chỉ các đối tượng địa lí trên bản đồ, lược đồ đã nhuần nhuyễn. Các em đã có được các năng lực phân tích, so sánh và tổng hợp để tìm ra các kiến thức của bài học, các mối quan hệ địa lí qua việc khai thác trên bản đồ, lược đồ, bảng số liệu. Điều này đã giúp các em học sinh tiếp thu bài học được nhanh, nhớ nội dung, kiến thức của bài học được lâu, giúp các em thích thú, hào hứng, say mê học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy – học phân môn Địa lí; đồng 12/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ thời góp phần kích thích sự phát triển năng lực tư duy, lòng ham muốn tìm tòi, khám phá và chinh phục thiên nhiên cho học sinh. BIỆN PHÁP 2: Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức qua hệ thống tranh ảnh. * Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được cách tìm ra kiến thức của bài học qua hệ thống tranh ảnh. * Thực tiễn: Trong nội dung chương trình phân môn Địa lí lớp 4 được thể hiện trong sách giáo khoa hiện nay, phần kênh hình ngoài lược đồ, bảng số liệu thì tranh ảnh chiếm một lượng khá lớn và rất phong phú. Ngoài việc minh họa cho bài học nó còn là nguồn cung cấp kiến thức, dùng để rèn luyện kĩ năng địa lí cho học sinh. Với mục đích của nó là tạo ra các hình ảnh trực quan giúp học sinh nhận biết đối tượng địa lí một cách cụ thể, chính xác và nhớ được kiến thức bài học bền lâu. Điều này rất phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh lớp 4. Vì vậy trong quá trình giảng dạy, tôi đã chú ý hướng dẫn học sinh cách khai thác kiến thức bài học qua hình ảnh để phục vụ cho nội dung bài học bằng nhiều phương pháp khác nhau như đàm thoại, gợi mở; giải thích, minh họa; thảo luận nhóm; … Để hướng dẫn học sinh quan sát, phân tích, giải thích và tìm ra các kiến thức, nội dung được biểu hiện qua các bức tranh, bức ảnh, tôi đã tiến hành như sau: Bước 1: Tôi hướng dẫn học sinh quan sát các bức ảnh để tìm hiểu về nội dung của các bức ảnh qua việc trả lời các câu hỏi: Bức ảnh chụp cảnh gì? Có những đối tượng nào được biểu hiện trong ảnh? Bước 2: Tôi đưa ra hệ thống câu hỏi hoặc vấn đề cần giải quyết để hướng dẫn học sinh lần lượt phân tích, so sánh các đối tượng biểu tượng trên bức ảnh: Các đối tượng này được biểu hiện như thế nào? Các đối tượng có đặc điểm gì nổi bật? …. Bước 3: Tôi hướng dẫn học sinh tìm cách giải thích được các sự vật, hiện tượng địa lí có trong ảnh. Đây là bước quan trọng nhất. Ở bước này, học sinh sẽ giải thích được vì sao có sự biểu hiện của các đối tượng đó. Đồng thời tìm ra được mối quan hệ giữa các đối tượng và nội dung kiến thức của bài học có trong bức ảnh. Bước 4: Giáo viên cho học sinh nhận xét, góp ý, bổ sung đi đến kết luận nội dung bài học. 13/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Ví dụ: Bài 20: Hoạt động sản xuất của người dân ở đồng bằng Nam Bộ Khi tìm hiểu về chợ nổi trên sông của người dân ở đồng bằng Nam Bộ, tôi đã sử dụng bức ảnh sau: Chợ nổi trên sông ở Cần Thơ Qua bức ảnh này, học sinh: Hình thành biểu tượng về chợ nổi trên sông; Nắm được nét sinh hoạt văn hóa độc đáo của người dân ở đồng bằng Nam Bộ: các hoạt động sinh hoạt như mua bán, trao đổi của người dân thường diễn ra trên các con sông; phương tiện người dân đến chợ là xuồng, ghe; Hiểu và tôn trọng những nét văn hóa đặc trưng của người dân đồng bằng Nam Bộ. Để học sinh nắm được kiến thức trên, tôi đã đưa ra hệ thống câu hỏi hướng dẫn các em phân tích các bức ảnh như sau: Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Quan sát các bức ảnh – thảo luận Học sinh thảo luận nhóm đôi 2 nhóm đôi và trả lời câu hỏi: phút, đại diện các nhóm trả lời: + Bức ảnh chụp cảnh gì? + Cảnh họp chợ của người dân ở đồng bằng Nam Bộ. + Mô tả về chợ nổi trên sông (Chợ 2 – 3 học sinh trình bày trước lớp có được họp ở đâu? Người dân đến chợ kết hợp chỉ tranh. bằng những phương tiện gì? Hàng Chẳng hạn: Chợ nổi thường họp ở hóa được bán ở chợ gồm những gì? những đoạn sông thuận tiện cho việc Loại hàng hóa nào được bán nhiều gặp gỡ của xuồng, ghe từ nhiều nơi 14/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ hơn?) đổ về. Trên mỗi xuồng, ghe, người dân bán đủ thứ, nhưng nhiều nhất là hoa quả như: mãng cầu, sầu riêng, chôm chôm, … Các hoạt động mua bán, trao đổi ngay trên sông tại các xuồng, ghe, tạo nên khung cảnh rất nhộn nhịp và tấp nập. Chợ Cái Răng, Phong Điền (Cần Kể tên một số chợ nổi tiếng của Thơ), Phụng Hiệp (Hậu Giang), … đồng bằng Nam Bộ. Chợ nổi trên sông là nét văn hóa độc Em có nhận xét gì về hoạt động dáo của đồng bằng Nam Bộ, cần chợ nổi trên sông của người dân được tôn trọng và giữ gìn. Nam Bộ? Ch ChợCh ợ n nổi Ph ợổ ni Phong ổi Cái ụng Hi Điệề Răng pn Ngoài ra, tôi còn cho học sinh xem thêm một số bức ảnh chụp cảnh họp chợ trên sông của đồng bằng Nam Bộ để các em hiểu sâu hơn về nét đẹp văn hóa độc đáo của người dân nơi đây. * Hiệu quả: Sau khi được hướng dẫn khai thác kiến thức qua hệ thống tranh ảnh như trên, các em đã biết cách tìm kiến thức qua tranh ảnh; biết vận dụng linh hoạt để tìm kiến thức với các nội dung khác nhau ở các bức ảnh. Tiết học Địa lí trở nên sôi nổi, hào hứng hơn khi các em được thảo luận, trao đổi, tìm tòi và phát hiện ra kiến thức qua từng bức ảnh. Việc tiếp thu kiến thức bài học của các em nhẹ nhàng, khắc sâu và nhớ được lâu nội dung bài học. BIỆN PHÁP 3: Sử dụng sơ đồ trong dạy – học phân môn Địa lí * Mục tiêu: Giúp học sinh có khả năng nhận thức kiến thức và tự hoàn thiện kiến thức để giúp học sinh nắm kiến thức vững chắc, từ đó hình thành cho học sinh kĩ năng, phương pháp học tập môn Địa lí. * Thực tiễn: Trong quá trình dạy – học môn Địa lí, tôi thường sử dụng loại sơ đồ cấu trúc là loại sơ đồ thể hiện các thành phần, yếu tố trong một 15/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ chỉnh thể và mối quan hệ giữa chúng để dạy học sinh. Đây là một biện pháp rất hay nhưng nó đòi hỏi rất cao ở giáo viên và học sinh. Nó buộc người dạy và người học đều phải suy nghĩ, tìm tòi, phải kiên trì và say sưa học thì mới đạt hiệu quả. Bởi để xây dựng được một sơ đồ trong dạy – học môn Địa lí thì phải đảm bảo được các yêu cầu sau: Nội dung sơ đồ phải bám sát nội dung bài học, các mối quan hệ phải là bản chất, khách quan chứ không tùy tiện sắp đặt. Sơ đồ phải có tính khái quát cao; qua sơ đồ, học sinh có thể nhận thấy ngay kiến thức mình cần nắm và mối quan hệ giữa chúng. Bố cục sơ đồ phải hợp lí, cân đối, nổi bật trọng tâm và các nhóm kiến thức có trong bài. Để sử dụng được biện pháp Sử dụng sơ đồ vào dạy – học phân môn Địa lí, tôi phải giành thời gian nghiên cứu chương trình giảng dạy, chuẩn kiến thức kĩ năng của từng bài và lựa chọn ra những bài, những phần có khả năng áp dụng việc sử dụng sơ đồ có hiệu quả nhất. Tiếp theo, tôi phân tích nội dung bài dạy để tìm ra những kiến thức cơ bản cần truyền đạt cho học sinh. Trong quá trình dạy – học, tôi xây dựng và sử dụng các kiểu sơ đồ sau: + Sơ đồ dùng để chứng minh hay giải thích mang tính phản ánh nội dung bài giảng một cách trực quan, giúp học sinh dễ khái quát, dễ tiếp thu. + Sơ đồ tổng hợp dùng để ôn tập, tổng kết hay hệ thống kiến thức trong một bài, một phần kiến thức hay một vùng, miền. + Sơ đồ kiểm tra để đánh giá năng lực tiếp thu, hiểu biết của học sinh, đồng thời giúp giáo viên kịp thời điều chỉnh, bổ sung, ôn tập lại kiến thức cho học sinh. Với các kiểu sơ đồ trên tùy thuộc từng bài, cùng với việc sử dụng các phương pháp dạy học và phương tiện dạy học khác nhau mà sử dụng sao cho hợp lí. Cụ thể, tôi đã dụng biện pháp này vào việc dạy – học như sau: * Sử dụng sơ đồ để khởi động, khơi gợi kiến thức cũ của học sinh vào đầu giờ học. Ví dụ: Để kiểm tra kiến thức bài 1: Dãy Hoàng Liên Sơn của các em, tôi đã dùng sơ đồ kèm theo yêu cầu: Hãy hoàn thành sơ đồ về đặc điểm tự nhiên của dãy Hoàng Liên Sơn. 16/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ (Dùng bài giảng điện tử sử dụng máy chiếu sơ đồ và câu hỏi lên màn hình – Học sinh trả lời – Học sinh nhận xét, bổ sung) Sơ đồ: Vị trí: Chiều dài: Chiều rộng: Độ cao: Dãy Hoàng Liên Sơn Đỉnh: Sườn: Thung lũng: Khí hậu: Đáp án trả lời đúng: Sơ đồ: Vị trí: ở phía bắc của nước ta, giữa sông Hồng và sông Đà. 17/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Chiều dài: khoảng 180 km Chiều rộng: gần 30km Độ cao: dãy núi cao và đồ sộ nhất Dãy Hoàng Liên Sơn Việt Đỉnh: có nhiều đỉnh nhọn Sườn: rất dốc Thung lũng: thường hẹp và sâu Khí hậu: lạnh quanh năm * Sử dụng sơ đồ để định hướng nhận thức của học sinh khi giới thiệu bài học. Để học sinh nắm bắt được định hướng và hiểu được nội dung kiến thức cần tìm hiểu trong bài. Ví dụ: Bài 6: Một số dân tộc ở Tây Nguyên. (Sử dụng máy chiếu – chiếu lên màn hình) 18/30
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 4 HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỊA LÍ Sơ đồ: Tây Nguyên Nơi có nhiều Nhà rông Trang phục, dân tộc chung lễ hội sống. * Sử dụng sơ đồ trong việc tìm hiểu bài mới. Giáo viên hướng dẫn học sinh khám phá kiến thức mới – song song với việc hoàn thành sơ đồ (vừa hình thành kiến thức vừa vẽ). Đây là cách dạy có sự tham gia tích cực của học sinh. Ví dụ: Bài 11: Đồng bằng Bắc Bộ. Khi tìm hiểu mục 2: Sông ngòi và hệ thống đê ngăn lũ, tôi yêu cầu học sinh dựa vào tranh ảnh, kênh chữ trong sách giáo khoa – thảo luận nhóm đôi các câu hỏi sau: + Người dân đồng bằng Bắc Bộ đắp đê để làm gì? Họ đắp đê ở đâu? + Nêu đặc điểm của những con đê ở đồng bằng Bắc Bộ? Đại diện các nhóm trả lời – Nhóm khác nhận xét, bổ sung – GV kết luận và kết hợp vẽ sơ đồ trên bảng. Sơ đồ: Tác dụng: ngăn lũ lụt Hệ thống đê ở đồng bằng Vị trí: dọc hai bên bờ sông Bắc Bộ Đặc điểm: dài, cao và vững chắc. * Sử dụng sơ đồ trong việc củng cố tổng kết cuối bài. 19/30

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.